BETHZATHA

Nailanad daytoy a nagan mainaig iti maysa a ban-aw a kasta ti naganna, a sadiay a pinaimbag ni Jesus ti maysa a lalaki a masaksakit iti 38 a tawenen. (Jn 5:1-9) Iti Juan 5:2, “Bethesda” ti mabasa iti sumagmamano a manuskrito ken patarus (KJ, NE). Nadeskribir nga adda lima a kolonada daytoy a ban-aw, a naguummongan ti adu a bilang dagiti masakit, bulsek, ken pilay a tattao, a nabatad nga impagarupda nga adda makapaimbag a bileg ti dandanum dayta, nangnangruna a kasta kalpasan unay a makibur ti dandanum. Ti maudi a pito a sasao iti bersikulo 3 kas masarakan iti King James Version ken iti bersikulo 4 daytoy a kapitulo, a mangikunkuna nga anghel ti mangkibkibur iti dandanum, ket saan a masarakan iti sumagmamano a kadaanan a Griego a manuskrito ken naibilang kas nainaynayon laeng. Saan ngarud nga ibaga ti Biblia no apay a makibur ti danum no di ket ipakitana laeng ti pammati dagiti tattao nga adda dagiti makaagas a bileg ti dandanum.

Naipasimudaag ti ayan ti ban-aw babaen ti nabatad a pannakatukoy ti “ruangan ti karnero” (nupay iti orihinal a Griego masapul a maikabil ti sao a “ruangan”), a dayta a ruangan kadawyan a patien nga adda iti makin-amianan a paset ti Jerusalem. Ipakita ti Nehemias 3:1 a binangon ti papadi daytoy a ruangan, ket ngarud maipagpagarup a maysa a pagserkan dayta iti asideg ti disso ti templo. Kanayonanna pay, ti nagan a Bethzatha mainanaig iti benneg ti kadaanan a Jerusalem a naawagan Bezetha, a masarakan iti amianan ti disso ti templo. Idi kaaldawan ni Jesus, daytoy a paset ket nagsaad iti ruar dagiti pader ti siudad, ngem nanginayon ni Herodes Agripa I (a natay idi 44 K.P.) iti maikatlo a makin-amianan a pader iti siudad bayat ti panagturay ni Claudio (41-54 K.P.). Daytoy ti makagapu no apay nga adda ti Bezetha iti las-ud dagiti pader ti siudad, iti kasta siuumiso a maikuna ni Juan a ti ban-aw adda “idiay Jerusalem,” kas pagaammona a kasasaad ti siudad sakbay a nadadael idi 70 K.P.

Kadagiti panagkabakab idi 1888 iti mismo nga amianan ti nagsaadan ti templo, natakuatan ti doble a ban-aw nga addaan bato a dibision ken saklawenna ti kalawa nga agdagup iti agarup 46 por 92 m (150 × 300 pie). Adda ebidensia nga adda idi kolkolonada sadiay kasta met ti maysa a nagkupas a lamina a mangiladladawan iti maysa nga anghel a manggargaraw iti dandanum, nupay ti ladawan mabalin nainayon laengen idi agangay. Agparang a tumutop daytoy a lokasion iti panangiladawan ti Biblia.