KALAMO, UNAS

[Heb., qa·nehʹ].

Ti Hebreo a qa·nehʹ isu ti nagtaudan ti sao a “kanon,” ket ti qa·nehʹ masansan a maipatarus kas “ungkay” (Ge 41:5, 22), ‘sanga’ (Ex 25:31, 32), wenno “runo” (1Ar 14:15). Iti sumagmamano a teksto, nupay kasta, ti konteksto wenno ti maysa a mangdeskribir a sao ipasimudaagna a maysa a nasayamusom a mula ti matuktukoy, ket ngarud ti qa·nehʹ naipatarus a “kalamo” (Ex 30:23) ken “unas.”​—Sol 4:14; Isa 43:24.

Karaman kadagiti ramen a nausar iti panangisagana iti nasantuan a pangpulot a lana isu ti “nasam-it a kalamo,” a ti kinasam-it tumuktukoy iti angotna, saan nga iti ramanna. (Ex 30:22-25) Ti Kanta ni Solomon (4:14) iramanna ti “unas” kadagiti dadduma pay a naayamuom nga especia. Ni Jehova babaen ken mammadtona nga Isaias (43:24) tinubngarna dagiti managbasol nga Israelita gapu ta awan ‘ginatangda’ (Heb., qa·niʹtha) a “[nasam-it nga] unas” (qa·nehʹ) maipaay iti panagserbi iti templona, iti kasta mangar-aramid iti panangay-ayam iti sasao iti Hebreo. Ni Jeremias (6:20) tukoyenna ti unas a naawat manipud “daga nga adayo,” idinto ta ni Ezequiel (27:3, 19) iramanna ti unas kadagiti produkto a maipaay kadagita nakitinnagilako ti nabaknang a Tiro.

Ti Iloko a sao a “kalamo” naadaw iti Griego a kaʹla·mos, nga inaramat dagiti managipatarus iti Griego a Septuagint a pangipatarus iti Hebreo a qa·nehʹ. Kas iti Hebreo a sao, addaan met ti kaʹla·mos iti pamunganayan a kaipapanan a runo ken unas, idinto ta ti Iloko a sao a “kalamo” kangrunaan a maus-usar ita a tumukoy iti dalaw (Acorus calamus) wenno iti nasayamusom a ramutna.

Maipapan iti nasam-it nga unas, wenno kalamo, iti Hebreo a Kasuratan, kaykayat ti adu nga eskolar nga inaig dayta iti nasayamusom a ruot a runo ti India, kas iti Cymbopogon martini, ruot iti amin a tiempo a no madekdek ti bulbulongna mangpataud iti nabanglo a lana a pagaammo kas lana ti ginger-grass. Ti dadduma pay a kita dagitoy a ruot ti India mangpataud iti lana ti citronella ken lana ti baraniw. Ti panangmatmat a ti maysa wenno ad-adu pay a kakasta a nasam-it ti banglona a ruot ti irepresentar ti nasam-it nga unas, wenno kalamo, ket kangrunaanna a naibatay iti panangtukoy ni Jeremias iti produkto kas aggapgapu iti “daga nga adayo,” nga iti daytoy a kaso isu ti India. Nupay kasta, ti dadduma a lugar mabalin nga agpatpataud idi iti nasayamusom nga unas, wenno kalamo, kas ipatuldo ti padto ni Ezequiel (27:19). Ngarud, nupay ti sumagmamano a kita ti nasayamusom a runo wenno unas ti matuktukoy, agtalinaed a di masigurado ti apag-isu a pakabigbigan ti mula.