MALAKIAS, LIBRO TI

Ti maudi a libro ti Hebreo a Kasuratan iti Biblia. Iti nabayagen a Judio a kanon, dayta ti kaudian kadagiti surat a gapuanan dagiti maaw-awagan segundario a mammadto ngem adda iti sakbay ti Sursurat (Hagiographa). Daytoy ti pammakdaar ni Jehova iti Israel babaen ken Malakias.​—Mal 1:1.

Dagiti Kasasaad Idi Tiempo ni Malakias. Idi tiempo a nagipadto ni Malakias, di umiso ti ar-aramiden dagiti papadi. Nupay maikaniwas iti Linteg, aw-awatenda ti pilay, bulsek, ken masakit nga an-animal maipaay a sakripisio iti altar ni Jehova. (Mal 1:8; Le 22:19; De 15:21) Saanda a nangipaay iti umiso a panangiwanwan ken panangisuro kadagiti umili isu nga adu ti naitibkol. (Mal 2:7, 8) Adda panangidumdumada no mangukomda. (2:9) Dakes ti epekto dagitoy iti adu nga Israelita, ta nagbanag iti panangtagilag-anda iti panagserbi ken Jehova. (3:14, 15) Nabatad a kastoy ti kasasaad agsipud ta di sinuportaran dagiti Israelita ti urnos ti templo a panangted iti apagkapullo. Nagmawmawen ti panagayatda ken Jehova nga uray la indiborsioda ti assawada tapno mangasawada iti babbai nga agdaydayaw iti ulbod a didios. Kasta met, nagar-aramidda iti panagkulam, pannakikamalala, panagulbod, panagkusit, ken panangirurumen. (2:11, 14-16; 3:5, 8-10) Maigapu itoy, namakdaar ni Jehova maipapan iti iyaayna iti templona tapno mangukom. (3:1-6) Ngem ginutugotna met nga agbabawi dagiti managaramid iti dakes, a kinunana: “Agsublikayo kaniak, ket agsubliakto kadakayo.”​—3:7.

Tiempo ti Pannakaisuratna. Ti linaon ti libro ti Malakias ket mangipaay iti pammaneknek no kaano a nairingpas dayta. Naisurat dayta kalpasan ti pannakaidestiero idiay Babilonia, agsipud ta gobernador idin ti mangiturturay kadagiti Israelita. Naitultuloy ti panagdaydayaw iti templo, a mangipasimudaag a nabangon manen dayta. (Mal 1:7, 8; 2:3, 13; 3:8-10) Tumukoy daytoy iti tiempo kalpasan ti panawen da Haggeo (520 K.K.P.) ken Zacarias (520-518 K.K.P.), ta aktibo idi dagitoy a mammadto a mangidagdagadag nga iringpas dagiti Israelita ti templo. (Esd 5:1, 2; 6:14, 15) Agparang a tumunos daytoy kadagiti kasasaad idi dimteng manen ni Nehemias idiay Jerusalem kalpasan ti maika-32 a tawen ni Ari Artaxerxes (a. 443 K.K.P.), idi a ti Israel liniwayanna ti pudno a panagdaydayaw ken saanna nga an-annuroten ti linteg ti Dios. (Idiligyo ti Mal 1:6-8; 2:7, 8, 11, 14-16; Ne 13:6-31.) Gapuna, kas iti libro ti Nehemias, ti libro ti Malakias naisurat la ketdi kalpasan ti 443 K.K.P.

Pannakitunos iti Dadduma Pay a Libro ti Biblia. Daytoy a libro ket naan-anay a tumunos iti dadduma pay a paset ti Kasuratan. Nagadaw ni apostol Pablo manipud Malakias 1:2, 3 idi impakitana a ti panagpili ti Dios ket agpannuray, “saan nga iti daydiay agtartarigagay wenno uray iti daydiay agtartaray, no di ket iti Dios, nga addaan asi.” (Ro 9:10-16) Natukoy ni Jehova kas Namarsua (Mal 2:10; idiligyo ti Sal 100:3; Isa 43:1; Ara 17:24-26) ken kas nainkalintegan, naasi, ken saan nga agbalbaliw a Dios a sigurado a dusaenna ti inggagara a panagaramid iti dakes. (Mal 2:2, 3, 17; 3:5-7, 17, 18; 4:1; idiligyo ti Ex 34:6, 7; Le 26:14-17; Ne 9:17; San 1:17.) Naipaganetget ti kinapateg ti nagan ti Dios. (Mal 1:5, 11, 14; 4:2; idiligyo ti De 28:58, 59; Sal 35:27; Mik 5:4.) Ket naiparegta a laglagipen koma ti Linteg ni Moises.​—Mal 4:4.

Inturong met ti libro ti atension ti Israel iti um-umay a Mesias ken iti aldaw ni Jehova. Nupay nadakamat nga ibaon ni Jehova daydiay inawaganna iti “mensaherok,” daytoy laeng ti mangipakpakauna iti natantan-ok pay a “mensahero ti tulag” a kadua ni Jehova. (Mal 3:1) Sangsangkamaysa a tukoyen dagiti naipaltiing a salaysay da Mateo (11:10-14; 17:10-13), Marcos (9:11-13), ken Lucas (1:16, 17, 76) ti nangipakpakauna ken Jesus a ni Juan a Manangbautisar kas ti “mensahero” ken ti “Elias” a damo a natukoy iti Malakias 3:1 ken 4:5, 6.

[Kahon iti panid 203]

DAGITI TAMPOK TI MALAKIAS

Pammakdaar a mangipagpaganetget iti panungsungbat ken Jehova a Dios no di maikankano dagiti kalikagumanna

Insurat ni mammadto Malakias, nabatad nga agarup 95 a tawen kalpasan a dagiti umuna a destiero a Judio nagsublida manipud Babilonia

Ni Jehova inayatna ti Israel, ngem umsienda ti naganna (1:1-14)

Ni Jehova inayatna ti ilina no kasano nga inayatna ni Jacob, nupay ginurana ni Esau

Nupay kasta, ti papadi ti Israel umsienda ti nagan ti Dios, nga awatenda ti pilay ken masakit nga an-animal maipaay a sakripisio; saanda a mangited iti kakasta nga animal iti maysa a natauan a gobernador

Matubngar ti papadi ken dagiti umili gapu iti pannakapaayda a mangsalimetmet iti daldalan ni Jehova (2:1-17)

Simmina ti papadi manipud dalan ti Dios, a ‘pinagtibkolda ti adu iti linteg,’ ket ngarud ‘dinadaelda ti tulag ni Levi’

Adda idi panangasawa iti ganggannaet a babbai, ket ti sumagmamano pinakilangenanda a sigugulib ti assawa ti kinaagtutuboda babaen ti panangidiborsioda kadakuada

Dagiti Israelita pinakilda ti Dios iti panangikunada nga anamonganna dagidiay agar-aramid iti dakes

Ti pudno nga Apo ukomen ken pasudiennanto ti ilina (3:1-18)

Umayto ni Jehova iti templo babaen ti mensahero ti tulag; pasudien ken dalusannanto dagiti Levita, ket ti daton a sagut ti Juda makaay-ayonto ken Jehova

Dagiti mangkukulam, dagiti mannakikamalala, dagidiay agsapsapata a siuulbod, dagiti manangsaur, ken dagiti manangirurumen aglak-amdanto iti napardas a pannakaukom

Iyeg ti intero nga apagkapullo iti kamalig ni Jehova ket iti kasta umawat iti layus dagiti bendision

Ti maysa a libro a pakalaglagipan masuratanto maipaay kadagidiay agbuteng ken Jehova; malasinto ti ilina ti pagdumaan iti nagbaetan dagiti nalinteg ken dagiti nadangkes

Ti iyaay ti dakkel ken nakaam-amak nga aldaw ni Jehova (4:1-6)

Ti aldaw ni Jehova iyegnanto ti naan-anay a pannakadadael dagiti nadangkes, idinto ta “agsilnagto ti init ti kinalinteg” kadagidiay agbuteng iti nagan ti Dios

Dayta nga aldaw sarunuento ti maysa a trabaho a panangisubli, nga itungpal ni mammadto Elias