Panangsaranget ti Karit iti Kinadalus
Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay Kenya
“MAMAAA, nakufa!,” inyikkis ti ubing. Dayta kaipapananna, “Nanang, matayakon!” Ingagara a panangpapatay? Saan, ti maysa a bassit nga ubing adda iti palanggana ket naan-anay nga is-issuan ti inana. Nupay no kasta unay ti panagkedked, turposen ti Ina ti trabahona!
Dagita nga eksena ket gagangayen idiay Africa uray pay kadagiti kapapanglawanen a sangakaarrubaan. Nupay kasta, ti panangtaginayon ti pagalagadan iti kinadalus ket saan a kanayon a nalaka. Ti nakaro ti kinapudotna a klima ti Africa ti mamagbalin iti trabaho a doble ti kinarigatna. Dagiti bagio ti tapuk abbungotanna ti tunggal rikki ti balay iti napino a kolor kape a pulbos. Dagiti dumakdakes a kasasaad ti ekonomia ti mamagbalin iti ngina ti suplay dagiti pagdalus, panagtarimaan—ken uray pay ti danum—a saan a kabaelan dagiti adu. Kadagiti luglugar a sadiay dagiti babbai masapul ti pannagnada iti inaldaw tapno agsakdo iti danum, kaawatan nga agkedkedda a mangusar iti danum a maipaay a pagugas.
Ti umad-adu a populasion dagiti siudad, agraman kadagiti aw-away, mangpataudda met kadagiti peggad iti salun-at. Dagiti silulukat a kasilyas, dagiti nabunton a saan a nakolekta a basura, narurugit a komon a kasilyas, dagiti mangawit-sakit a marabutit, ipes, ken ngilaw nagbalindan a gagangay a buya.
Kasta met, ti kinakurang iti pannakaammo iti umiso a kinadalus ken sanitasion ket nasaknap. Dagiti tattao rugitanda ti suplay a danum a dida mabigbig ti makapapatay a pagbanaganna. Dagiti marabutit ken dagiti dadduma a managawit ti sakit ket mapalubosanda nga agbiag—ken ay-ayamen pay dagiti ubbing.
Ti Kinadalus—Dagiti Gunggona
Apay a masapul nga asikasuen ken paggastosan dagiti pamilia ti panamagtalinaed a nadalus kadagiti bambanag? Agsipud ta ti bakteria ken dagiti parasito agbiagda kadagiti narugit nga aglawlaw. Gapuna ti simple laeng a banag a kas iti panagugas mabalin a kaipapananna ti nagdumaan iti biag ken ipapatay ti anakyo! Pudno, ti kinadalus paaduenna ti gastos ti sangakabbalayan. Ti danum a mausar a pagugas mabalin a nangina wenno narigat a gun-oden. Ngem ti agas nangingngina. Ti sabon, pagdisimpekta, wax, silo ti marabutit, ken ti pagikkan ti basura adda met gatadda a kuarta. Ngem saan a kas iti kangina ti pagbayad iti doktor.
Makapainteres, iti Biblia addada dagiti nasurok a 400 a panagparang dagiti sasao a mainaig iti “nalinis,” “nadalus,” ken “ugasan.” Ti Linteg ti Dios iti Israel addaan kadagiti espisipiko a paglintegan a mangparegta iti pisikal a kinadalus ken dagiti adu a nasasaayaat nga ug-ugali iti panagdalus. (Exodo 30:18-21; Deuteronomio 23:11-14) Ti bilin nga “ayaten ti kaarruba” tignayenna met dagiti Kristiano a mangsalimetmet iti bagbagida ken kadagiti pagtaenganda a nadalus.—Mateo 22:39.
Ti kahon iti panid 10 mangipaay iti makatulong a listaan dagiti bambanag a mabalin nga aramiden iti aglawlaw ti balay. Dagiti prinsipio ket agaplikar iti aniaman a daga. Dadduma a singasing a nailista, kas iti panangipunas iti wax iti datar (ket iti kasta maserraan dagiti babassit a rikki) ken ti panangikabil iti basura iti nakaluban a pagbasuraan, ti mamagbalin iti pagtaenganyo a saan unay nga araken dagiti insekto ken dagiti dadduma a managawit iti sakit. Ti panangtarimaan kadagiti abut ti ruangan ken tawa ket saan laeng a di mangipalubos a sumrek ti tapuk, no di ket kasta met kadagiti babassit a manangraut. Ket saan la a dayta, ti kinadalus pagbalinennanto ti pagtaenganyo a makaay-ayo a pagnaedan!
Kooperasion ti Pamilia
Kalpasan ti panangadal itoy a listaan, mabalin a ti asawa a babai ket makapataud iti regular nga eskediol ti panagdalus. No makitinnulong ti amin a miembro ti pamilia ti eskediol saan a makapadagsen.
Ni Jecinta, kas pangarigan, ket ina iti walo nga annak ken agnanaed iti maysa a bassit nga apartment iti maysa a siudad iti Makindaya nga Africa. Idi napagsaludsodan no kasano ti panangsalimetmetna a makaay-ayo ti pagtaenganna, kinunana: “Amin nakasursuroda a mangaramid iti pasetda. No adda makaibuyat iti banag, isut’ maikkan iti punas wenno dadduma nga alikamen a pangdalus iti dayta. Naisuroda met nga agbalin a nadalimanek no manganda.” Maysa nga ama nakitinnulong met iti asawana ken sinuportaranna ti panangikagumaanna. Isu met mabalin a makiraman iti panangsanay kadagiti agtutubo manipud pay iti naganus nga edad nga agbalin a nadalimanek ken nadalus.
Dagiti Addang a Makalapped
No maminsan ti maysa mabalin a pagbalinenna ti trabaho a panagdalus a nalaklaka babaen ti panangala kadagiti makalapped nga addang. Kas pangarigan, apay a saan nga agmula kadagiti ruruot ken kaykayo iti asideg iti balay tapno mapabassit ti tapuk? Wenno padasen nga aladan ti lugar iti asideg ti balay tapno dagiti ubbing addaanda iti nadalus a lugar a pagay-ayaman. No ti sangakaarrubaanyo ket nakapuspusek unay, posible kadi ti agsapul iti pagtaengan kadagiti saan unay a napusek a pagtaengan? Daytoy mabalin a kaipapananna ti pannagna bassit a mapan iti trabaho, ngem maitutop met ti panangikagumaan.
Kasta met, padasenyo nga ikkaten ti aniaman a di kasapulan a banag nga iduldulinyo. Daytoy mabalin nga ikkatanna ti pagtaenganyo iti aniaman a wara. Ket no ti dalan iti pagtaenganyo ket napitak kalpasan ti panagtudona, apay a dikay gaboran ti dalan nga agturong iti ruangan iti graba? No ti pagtaenganyo addaan iti kasilyas iti ruar, apay a dikay tulbekan dayta tapno lapdan dagiti dadduma a mangrugit iti dayta?
Ti Umiso a Kababalin
Dikay koma mamati a ti laeng makitkita ti kasapulan a dalusan. Dadduma ti makarikna a nupay no ti sango ti balay kasapulan a nadalus, ti makinlikud a paraangan mabalinen a narugit; a ti salas masapul a makaay-ayo, ngem ti kuarto nawara wenno ti diding ti kusina nangisiten kadagiti lamma ti ramramay ken dagiti asuk ti panagluto. Ti kasta a di panagtunos ti kababalin palagipannatayo kadagiti sasao ni Jesus kadagiti Fariseo: “Ta ugasanyo ti ruar ti kopa ken ti pinggan, ngem ti uneg napno ti kinarawet . . . Ugasam nga umuna ti uneg ti kopa ken ti pinggan, tapno ti ruarna madalusan met.” (Mateo 23:25, 26) Kaawatan, a saan a kanayon a posible a tunggal paset iti balay ket adda iti nakadaldalus a kasasaad. Ngem saan kadi a makagunggona a kalat a ti kinadalus ket agari iti intero a pagtaengan—saan laeng a ti paset dayta?
Mabalin met a saan a naimbag ti panangpabasol ti makimbalay gapu iti di nadalus a kasasaad. Pudno, ti pannakapintura mabalin a nabayagen a naikkat, ngem daytoy dina kaipapanan a dagiti diding saandan a maugasan. Ken nalabit mabalin ti makitulag iti pagab-abanganyo tapno aywananyo a mismo ti dadduma a pannakatarimaan iti balay—a kasukat ti nababbaba nga abang.
Sarangtenyo Kadi ti Karit?
“Diak patien idi damo,” inamin ti maysa nga Africano nga ulo ti pamilia a managan Joseph. Tuktukoyenna ti palawag iti Biblia a nangngegna maipapan iti tema a kinadalus. Ti pamiliana agnanaedda iti bassit a kayo a pagtaengan, a nakapuspusek iti sangadosena a kakaarruba. Dayta addaan iti komon a kasilyas ken ti saan a sementado a dalan. Nupay kasta, ni Joseph ken ti pamiliana pinadasda nga inyaplikar dagitoy a prinsipio iti pagtaenganda. “Dagiti annakko mangisuotda itan kadagiti sandalias, punasanda dagiti sakada, ugasanda dagiti im-imada iti sabon ken danum ket alagadenda dagiti dadduma nga ugali iti panagdalus,” kuna ni Joseph. Ti resulta? “Nasdaawak. Mammanon nga agsakit dagiti ubbing, ket awanen dagitoy gastos iti ospital.”
Gapuna babaen iti bassit laeng a gastos ken ti panangikagumaan, dagiti nagannak iti rumangrang-ay a dagdaga mabalinda a pagbalinen ti pagtaenganda a natalged, nadalus a lugar a maipaay kadakuada ken kadagiti annakda. Nalawag, nupay kasta, nga ad-adu pay ti masapul a maaramid tapno risoten dagiti parparikut iti salun-at iti rumangrang-ay a lubong. Adda kadi rason a pamatian a ti nasaknap a panangikagumaan makagun-odto iti balligi?
[Blurb iti panid 9]
Ti sabon, pagdisimpekta, wax, silo ti marabutit, ken ti pagikkan ti basura adda met gatadda a kuarta. Ngem saan a kas iti kangina ti pagbayad iti doktor
[Kahon iti panid 10]
Ti Nadalus ken Nalinis a Pagtaengan—Listaan
Kasilyas:
Buyatanyo ti danum ti kasilyas kalpasan ti panangusar
Para iti maysa a ‘napaut a saan a mangusar ti danum’ a kasilyas a pribado, mangusar kadagiti kemikal a maibusor kadagiti insekto
Ugasan dagiti im-ima iti sabon ken danum kalpasan ti panangusar ti kasilyas
Ugasan ti tugaw ti kasilyas ken ti inudoro, lababo, ken dagiti dadduma a bambanag iti kasilyas babaen iti pangdisimpekta a kankanayon
Kusina:
Ugasan dagiti im-ima iti sabon ken danum sakbay ti panangisagana ken panangidasar iti taraon
Ikabil dagiti basura iti pagikkan nga addaan iti kalub; kalpasanna ibelleng ti basura a kanayon
Dikay baybay-an dagiti narugit a kubiertos nga agpatnag
Ugasanyo a naimbag dagiti natnateng ken prutas sakbay ti panangusar kadakuada
No ti panangisagana iti taraon ket maaramid iti ruar, dikay baybay-an dagiti plato ken dagiti dadduma nga alikamen nga agdisso iti daga. Dikay palubosan a matapukan ti taraon
Dalusanyo dagiti sulsuli ti datar ken ti estante a linawas
Ugasanyo dagiti bote ti ubing iti napudot a danum
Ipaburekyo ti danum no ti suplay ti danum ket narugitan
Pagtaengan:
Ikabilyo dagiti namureng a kawes a lalabaan iti maysa a basket wenno dadduma a pagikkan
Labaanyo a kanayon dagiti kawes babaen iti nalinis a danum a paglaba
Punasan iti wax ti ridaw a kayo, datar, ken dagiti muebles a panapanawen
Dalusanyo a naimbag ti diding, dagiti ridaw, ken dagiti switch ti silaw
Ugasanyo dagiti tawa
Siluanyo ken patayenyo dagiti marabutit; patayenyo dagiti ipes ken dagiti dadduma nga insekto
Sukimatenyo a panapanawen ti kama a maipaay kadagiti kiteb ken dagiti dadduma a peste
Mangikabil iti floor mat wenno pagpigadan iti ruangan a maipaay a pagdalus ti saka
Serraanyo dagiti abut iti diding ken ridaw, dagiti rikki iti datar
Sukatanyo dagiti nadadael a pasamano ti tawa
Tarimaanenyo ti napigis a kutson ken dagiti muebles nga upholstered
Iti Ruar:
Ikaliyo wenno puoranyo ti basura
Ikkatenyo wenno ikaliyo dagiti ibleng ti animal
Ilisiyo ti silulukat a pagayusan ti danum manipud iti paraanganyo babaen ti panangkali iti kanal
[Kahon iti panid 11]
Isuroyo ti Sangakabbalayanyo—Dagiti aramiden ken saan nga aramiden iti kinaddlus ti sangakaarrubaan
Panangpunas iti saka no sumrek iti balay wenno dadduma a patakder
Mangisuot kadagiti sapatos wenno sandalias
Buyatan ti kasilyas iti danum kalpasan ti panangusar
Ugasan ti im-ima iti sabon kalpasan ti panangusar iti kasilyas ken sakbay ti pannangan
Punasan ti agbutbuteg nga agong
Mangisuot kadagiti kamiseta, pantalon, wenno bado no agtugaw iti daga
Ti saan a sagsagiden:
dagiti ibleng
dagiti marabutit
dagiti ipes
basura
dagiti bulos nga aso