Eji A Da Ne Emhin Nan Gbẹn Ọbhi Ebe ọsi Ikolo Unyẹnmhin bi Iwẹnna Oga Nọnsẹmhan
JANUARY 1-7
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | MATTHEW 1-3
“Agbejele Nọn Ribhi Okhun Sire”
(Matthew 3:1, 2) Ẹghenin, John nọn gbẹbhoruẹ bhi amẹn da ha wewe khian bhi ẹgbo nọnsi Ju·deʹa, 2 yọle: “Bha fidenọ, ranmhude Agbejele nọn ribhi okhun sire.”
nwtsty study note ọsi Mt 3:1, 2
wewe khian: Bhi urolo iGreek, ebi a re ene ọta nan ta hi, “nanrẹ ha wewe ẹmhọn khian beji ukọ rẹ wewe ẹmhọn khian bhi ughe.” Ọnan rẹman ghe nanrẹ ha wewe ẹmhọn, ọle hi nanrẹ ha ta ọta khian bhi ughe, ọiyi nanrẹ ha si ẹbho koko ta ọta man ele.
Agbejele: Bhi urolo iGreek, ba·si·leiʹa hi Agbejele. Eji ọhẹnhẹn nin ọne ukpota nan da dagbare khọnan. Ọne ukpọta nan mundia nin ugbẹloghe, otọ-ẹbho bi ẹbho nin ojie gbẹloghe. Igba 162 a noo ọne ukpọta nan bhi obọ iBaibo nan re urolo iGreek gbẹn. Bhi ebe nọnsi Matthew ọkpa, ọne ukpọta da zegbere igba 55. Matthew wo manman re ọne ukpọta rẹ tẹmhọn Agbejele nọnsi Osẹnobulua nọn ribhi okhun. Ranmhude nin Matthew rẹ manman noo ọne ukpọta nan bhi ebe nin ọle gbẹn, asabọ tie ebe nọnsọle Ebe iBaibo Nọn Tẹmhọn Agbejele.
Agbejele nọn ribhi okhun: Igba 30 ọne ọta nan zegbere bhi ẹkẹ iBaibo. Ebe nọnsi Matthew erebhe ye. Bhi eji Matthew da gbẹn Agbejele nọn ribhi okhun bhi ebe nọnsọle, Mark bi Luke da gbẹn “Agbejele nọnsi Osẹnobulua” bhi ebe nọnsele. Ọnan rẹman ghe okhun bhi ẹlinmhin, ọle Agbejele nọnsi Osẹnobulua ye. Okhun ọ na gbẹloghe ọne otọ nan.—Mt 21:43; Mr 1:15; Lu 4:43; Da 2:44; 2Ti 4:18.
sire: Ọne ukpọta nan rẹman ghe Ojie nọn da gbẹloghe bhi ọne Agbejele dẹ kẹ zegbere.
(Matthew 3:4) Ukpọn nan re ilọn ọsi camel lu, ọle iJohn ha yọ. Ọle da ha re ugbẹkun ọsi ohian gbe akun. Iriso bi amẹẹnlọn hi ebale nin ọle ha le.
nwtsty foto bi vidio
Uwedẹ Nin John Nọn Gbẹbhoruẹ bhi Amẹn Rẹ Ha Muegbe
Ukpọn nan re ilọn ọsi camel lu, ọle iJohn ha yọ. Ọle ki re ugbẹkun ọsi ohian gbe akun. Ọne ugbẹkun nan diabe ọgbẹnẹ nan ne ikuẹkuẹ emhin ọi. Ukpọn nọn dia inian, ọle Elijah nin akhasẹ ka yẹ ha yọ. (2Ki 1:8) Ukpọn nan re ilọn ọsi camel lu, ọ lu shaka-shaka bhi egbe. Imioguele yọ ikpọn ne dia inian ẹghenin. Eria ne fele yọ ikpọn ne fu bhi egbe nan re isilk la linen lu. (Mt 11:7-9) Nazirite John ha khin nanbhi ẹghe nan rẹ biẹ ọle. Ranmhude ọnan, asabọ miẹn ghe ọle bha sẹ gbẹn eto a ghee. Uwedẹ nin John rẹ muegbe bi ikpọn nọn yọ dẹ sabọ rẹman ghe ọle bha ha khu ọbhi afe bi ua, iho nọnsi Osẹnobulua ọle wo re iẹnlẹn nọnsọle rẹ ha lu.
Iriso
Bhi ẹkẹ iBaibo, a ha tẹmhọn ‘iriso,’ ọ sabọ ha yi unan ugbafẹn nọn irẹakhin, manman nọn ugbafẹn ne re usun khian. Beji ẹbho eso ne guanọ otọ ọle fẹghe bhi Jerusalem tale, iriso nan miẹn bhi ẹkẹ ẹgbo manman wo mhọn emhin eso nan miẹn bhi ebale natiọle protein. Ẹbho a ha ho nin ele le ene iriso nan, ele ki ka khuẹn uhọnmhọn ọlẹn, ikpawẹ bi ihuẹn nesọle sibhọ rẹ. Ele ki yẹ hian ẹkẹ nọnsọle fia. Obọ ọsi udu nọnsọle ọkpa ele diriọ le. Ele sabọ diriọ le ọle la ele nyẹn ọlẹn fo, ele kuẹ le ọle. Ẹbho eso yọle ghe ene iriso nan dia bhi unun bii enitan la ozi.
Amẹẹnlọn ọsi Ẹgbo
Foto ọsi uwa ẹlọn (1) bi ẹkpa amẹẹnlọn (2) khenan. Asabọ miẹn ghe amẹẹnlọn nin John ha le, ẹlọn natiọle Apis mellifera syriaca lu ọle. Ẹgbo a da miẹn ene ẹlọn nan. Ẹgbo nọnsi Judah nọn ka amẹn an wo mhẹn ele bhi egbe. Ẹbho isabọ bẹẹ ene ẹlọn nan bhi uwa ranmhude e sa ọria. Rẹ nanbhi ore nọnzi isinlin ọkuẹsẹ iJesu vae, ẹbho ne ribhi otọ Izrẹl ki re uko bẹẹ ẹlọn fo. A miẹn ene bunbun bhi ene uwa ẹlọn nan bhi obọ nan ki tie ọle Tel Rehov ẹlẹnan, bhi obọ ọsi Iyala ọsi Jordan. Ọdiabe otọ ẹbho nan ki tie ọle Turkey ẹlẹnan, ọle a nan muno ene ẹlọn nan ha khian otọ Izrẹl.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Matthew 1:3) Judah da ha yi aba iPeʹrez bi Zeʹrah bhi obọ ọsi Taʹmar; Peʹrez da ha yi aba iHezʹron; Hezʹron da ha yi aba iRam;
nwtsty study note ọsi Mt 1:3
Tamar: Ọne okhuo nan hi ọhẹnhẹn bhi ikhuo isẹn nan so ele unun bhi ẹwẹ ulin uwa nin Messiah nan vae. Ene ikhuo enẹn nekẹle da ha yi Rahab, Ruth (ulọnlẹn nọnzi 5), Bath-sheba, “nin amhẹn Uriah” (ulọnlẹn nọnzi 6), bi Mary (ulọnlẹn nọnzi 16). Rahab bi Ruth bha ha yi ikhuo Izrẹl. Asabọ miẹn ghe ranmhude uwedẹ kpataki nin ene ikhuo nan rẹ dọ ha yi inẹn-odede nesi Jesu, ọle zẹle nan da so ele unun.
(Matthew 3:11) Bhi ọsẹmhẹn, ẹkẹ amẹn mhẹn da gbe bha ruẹ ranmhude bha fidenọ, ọkpakinọn ọnọn vade ziẹn nẹ mhẹn, mhẹn bha sẹ ọria nọn ha kuẹ ibata sibhi oẹ nọnsọle re. Ọne ọria nin dẹ gbe bha ruẹ bhi ẹkẹ ahu ẹlinmhin nọn khiale bi eranlẹn.
nwtsty study note ọsi Mt 3:11
gbe bha ruẹ: Bhi urolo iGreek, ba·ptiʹzo hi “nan rẹ gbe ọria ruẹ.” Eje ebhebhe yẹ ribhi Baibo ne rẹman ghe nan rẹ miẹn amẹn, a gene gbe ọria ruẹ bhi amẹn. Bhi ọsi ijiẹmhin, ẹghe ọkpa ribhọ nin John da ha gbẹbhoruẹ bhi amẹn bhi Iyala ọsi Jordan bhi egbegbe iSalim “ranmhude amẹn nọn bunbun ha ribhi enin.” (Joh 3:23) Ẹghe nin Philip rẹ gbe ọne okpea nọn wẹnna bhi ẹguare ọsi Ethiopia ruẹ bhi amẹn, Baibo yọle ghe ele veva “da nanbhi ẹkẹ ọne amẹn.” (Ac 8:38) Ọne ukpọta iGreek nan noo bhi enan, ọle a yẹ noo bhi 2Ki 5:14 bhi Baibo natiọle Septuagint, eji a da tale ghe Naaman “da dọ gbe egbe ruẹ bhi ẹkẹ amẹn iJordan igba ihinlọn.”
Baibo Nan Tie
(Matthew 1:1-17) Ebe nọn gbe okha ọsi iẹnlẹn nọnsi Jesu Kristi, ọmọn nọnsi David, ọmọn nọnsi Abraham: 2 Abraham da ha yi aba Isaac; Isaac da ha yi aba iJacob; Jacob da ha yi aba iJudah bi ibhio ọle; 3 Judah da ha yi aba iPeʹrez bi Zeʹrah bhi obọ ọsi Taʹmar; Peʹrez da ha yi aba iHezʹron; Hezʹron da ha yi aba iRam; 4 Ram da ha yi aba Am·minʹa·dab; Am·minʹa·dab da ha yi aba iNahʹshon; Nahʹshon da ha yi aba iSalʹmon; 5 Salʹmon da ha yi aba iBoʹaz bhi obọ ọsi Raʹhab; Boʹaz da ha yi aba Oʹbed bhi obọ ọsi Ruth; Oʹbed da ha yi aba iJesʹse; 6 Jesʹse da ha yi aba iDavid nin ojie. David da ha yi aba iSolʹo·mon bhi obọ ọsi amhẹn U·riʹah; 7 Solʹo·mon da ha yi aba iRe·ho·boʹam; Re·ho·boʹam da ha yi aba A·biʹjah; A·biʹjah da ha yi aba Aʹsa; 8 Aʹsa da ha yi aba iJe·hoshʹa·phat; Je·hoshʹa·phat da ha yi aba iJe·hoʹram; Je·hoʹram da ha yi aba Uz·ziʹah; 9 Uz·ziʹah da ha yi aba iJoʹtham; Joʹtham da ha yi aba Aʹhaz; Aʹhaz da ha yi aba iHez·e·kiʹah; 10 Hez·e·kiʹah da ha yi aba iMa·nasʹseh; Ma·nasʹseh da ha yi aba Aʹmon; Aʹmon da ha yi aba iJo·siʹah; 11 Jo·siʹah da ha yi aba iJec·o·niʹah bi ibhio ọle bhi ẹghe nan rẹ mun ele ha khian iBabylon. 12 Ẹghe nan ki rẹ mun ele ha khian Babylon fo, Jec·o·niʹah da ha yi aba iShe·alʹti·el; She·alʹti·el da ha yi aba iZe·rubʹba·bel; 13 Ze·rubʹba·bel da ha yi aba A·biʹud; A·biʹud da ha yi aba E·liʹa·kim; E·liʹa·kim da ha yi aba Aʹzor; 14 Aʹzor da ha yi aba iZaʹdok; Zaʹdok da ha yi aba Aʹchim; Aʹchim da ha yi aba E·liʹud; 15 E·liʹud da ha yi aba El·e·aʹzar; El·e·aʹzar da ha yi aba iMatʹthan; Matʹthan da ha yi aba iJacob; 16 Jacob da ha yi aba iJoseph nin ọdọ iMary, nọn biẹ Jesu, nan yẹ tiọle Kristi. 17 Bhiriọ, ene ore rebhe, rẹ nin ẹghe ọsi Abraham rẹ dọ sẹbhi ẹghe ọsi David da ha yi ore 14; rẹ nin ẹghe ọsi David rẹ dọ sẹbhi ẹghe nan rẹ ji ele da kpanọ sibhi Babylon re, da ha yi ore 14; rẹ nin ẹghe nan rẹ ji ele kpanọ sibhi Babylon re, rẹ dọ sẹbhi ẹghe ọsi Kristi da ha yi ore 14.
JANUARY 8-14
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | MATTHEW 4-5
“Emhin Nin Mhan Miẹn Luẹ bhi Ọta Ogbakha Nin Jesu Tale bhi Ukoke”
(Matthew 5:3) “Eghọnghọn hi ọsi ẹbho ne lẹn ghe ọkhẹke nin ele khu ọbhi emhin oriọn ranmhude Agbejele nọn ribhi okhun dẹ ha yi ọsele.
nwtsty study note ọsi Mt 5:3
Eghọnghọn: Ọne eghọnghọn nan ọiyi eghọnghọn nin ọria miẹn sade ọle le ebale la da anyọn. Ọne eghọnghọn hi, eghọnghọn nin ọria miẹn sade Osẹnobulua nan erọnmhọn nanlẹn bhi iẹnlẹn. A sẹyẹ re ọne ẹmhọn nan tẹmhọn eghọnghọn nin Osẹnobulua bi Jesu mhọn.—1Ti 1:11; 6:15.
ẹbho ne lẹn ghe ọkhẹke nin ele khu ọbhi emhin oriọn: Bhi urolo iGreek, ikpọta nanrẹ tẹmhọn “ẹbho ne lẹn ghe ọkhẹke,” ọle hi ene de “ibhioguele a (ene imhọn emhin; ene bhii emhin).” Ebi ọne ulọnlẹn nan ta hi, ẹbho ne imhọn emhin ne yẹ gene wo lẹn ghe ele guanọ urẹkpa. Ene ikpọta nan, ọle a yẹ noo ẹghe nanrẹ ha tẹmhọn Lazarus nọn “bhii emhin,” bhi Lu 16:20, 22. Baibo eso da zedu ene ikpọta nan diọbhi ene “de ibhioguele a bhi ọsi oriọn.” Ọnin rẹman ghe ene ẹbho wo manman lẹn ghe ele guanọ urẹkpa nọnsi Jehova bhi iẹnlẹn nọnsele.
(Matthew 5:7) “Eghọnghọn hi ọsi ẹbho ne mhọn itohan, ranmhude, a dẹ mhọn itohan da ele.
nwtsty study note ọsi Mt 5:7
itohan: Bhi ẹkẹ iBaibo, a ha tẹmhọn “itohan,” ọiyi nan rẹ rẹhunmhan ọria la nanrẹ bhiẹbhiẹ obọ bhi ibhohiẹn ọkpa ọ mundia nan. Ọ yẹ mundia nin nan rẹ ha mhọn ọkhọle ẹjẹjẹ nanrẹ tobọ ọria rẹkpa ẹbho ne guanọ urẹkpa.
(Matthew 5:9) “Eghọnghọn hi ọsi ẹbho ne khu ọbhi ọfure, ranmhude a dẹ tie ele imọn nesi Osẹnobulua.
nwtsty study note ọsi Mt 5:9
ẹbho ne khu ọbhi ọfure: Ẹbho nan miẹn ghe ọiyi eria ọfure ọkpa ele khin, ele mun ọfure vae bhi eji ọfure iye.
w07 12/1 17
Man Ọmọn Nọnsẹ Ebi A Rẹ Khu Ọbhi Ọfure Yẹ
Aba bi inẹn ne ga Osẹnobulua gene wo guanọ nin ele man imọn nesele ne ha “guanọ ọfure yẹ khu ọbhọ.” (1 Peter 3:11) Eghọnghọn nọn nanbhọre sade mhan khu ọbhi ọfure wo manman kpọnọ. Bhiriọ, ọkhẹke nin mhan ha dọnmhegbe nin mhan hẹi a re ẹmhọn ọria gbanọn bhi ọkhọ, khọẹkẹ ọria la nin ọria lu eghian.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Matthew 4:9) Bhiriọ ọ da taman ọlẹn yọle: “Mhẹn dẹ ne ene emhin nan rebhe nin uwẹ sade uwẹ debhẹre ga mhẹn.”
nwtsty study note ọsi Mt 4:9
debhẹre ga: Bhi urolo iGreek, ukpọta nọn tẹmhọn nan rẹ “ga” ọria, mundia nan nin ọria rẹ debhẹre nin ọria osukpa. Nin Esu rẹ yọle nin Jesu “debhẹre ga” ọle, ọle bha yọle nin Jesu ha ga ọle khian. Ọle ha guanọ nin Jesu wo “debhẹre ga” ọle ọne osukpa nin ọkpa.
(Matthew 4:23) Ọle da khian nẹga otọ iGalʹi·lee rebhe, ọle da ha man ẹbho emhin bhi uwa oga nọnsele yẹ ha wewe ẹmhọn esili ọsi Agbejele. Ọle da yẹ ha hinmhin ene khọmhọn bi ene egbe bha daan rebhe ne ha ribhi ẹwẹ ene ẹbho.
nwtsty study note ọsi Mt 4:23
man ẹbho emhin . . . wewe: Nan rẹ ha man ẹbho emhin dikẹ bhi nan rẹ ha wewe ẹmhọn. Ranmhude, ọnọn man emhin gbe otọ ẹmhọn nin ọle man fanọn an yẹ noo ijiẹmhin kẹkẹ nin ọle rẹ sẹbhi ọkhọle ọsi ọria nin ọle man ọle emhin.
Baibo Nan Tie
(Matthew 5:31-48) “Gbera ọnin, a tale yọle: ‘Ọnọn khu amhẹn ọlẹn fia, ọ ha re obhi ebe nin ọle rẹ khu ọle fia nin ọne okhuo.’ 32 Sokpan, mhẹn taman bha ghe, Ọria nọn khu amhẹn ọlẹn fia, gbera ghe ọ gbe oghẹlẹ, ọ re ọle kiẹn ọnọn ha gboghẹ. Ọria nọn re okhuo nan khu fia bhi amhẹn, oghẹlẹ ọ gbe. 33 “Sẹyẹ, bha họn ghe, a taman ẹbho ne nyẹnlẹn bhi ẹghe ẹdẹlẹ ghe: ‘Bha hẹi re emhin ve ihẹn bhi emhin nin bha ida lu. Ọkpakinọn, bha ha ive nin bha ve nin Jehova.’ 34 Sokpan, mhẹn taman bha ghe: Bha hẹi re emhin ve ihẹn hiehie. Bha hẹi re okhun ve ihẹn, ranmhude ojukhuo nọnsi Osẹnobulua nọn; 35 la otọ, ranmhude joko nin ọle ne oẹ nyan nọn; la Jerusalem, ranmhude agbaẹbho nọnsi Ojie nọn khua nọn. 36 Hẹi re uhọnmhọn nọnsẹ re ve ihẹn, ranmhude, uwẹ ida sabọ re eto ọkpa nọn bhihi kiẹn edẹn, la re edẹn ọkpa kiẹn eto nọn bhihi. 37 Uwẹ wo ji ‘Ehe’ nọnsẹ ha yi ehe, ‘Eye’ ki yẹ ha yi eye. Ranmhude, emhin ọbhebhe gbera enan, obọ ọsi ọne ọria ọbe ọ nan vae. 38 “Bha họn ghe a tale yọle: ‘Ọnọn ru ọria ẹlo, a ki yẹ ru ọle elo. Ọnọn khuẹn ọria akọn an, a ki yẹ khuẹn ọle akọn an.’ 39 Sokpan, mhẹn taman bha ghe: Bha hẹi nin ọria ọbe dan hiehie. Ọria ha gbe ubi uwẹ bhi agban obera, uwẹ ha dene agban agobọ da ọle. 40 Ọria da ha guanọ nin ọle mun uwẹ ha khiẹn ikotu, beji ọle ha da miẹn uwẹ ukpọn nin uwẹ re yọ ke otọ, uwẹ ha yẹ zẹ ukpọn nin uwẹ mun yọ ke okhun obọ nin ọne ọria; 41 ọria nọn ribhi ahu da mun uwẹ rẹ wẹnna nanbhi ukpọwala ọkpa, rẹkhan ọne ọria wẹnna nanbhi ikpọwala eva. 42 Ha re emhin nin ọria nọn bhii uwẹ emhin. Hẹi mhọn isiakhan da ọria nọn guanọ nin ọle mọnmọn uwẹ emhin. 43 “Bha họn ghe a tale yọle: ‘Hoẹmhọn ediake nesẹ, uwẹ ha he ene eghian nesẹ.’ 44 Sokpan, mhẹn taman bha yọle: Bha wo ha hoẹmhọn eghian nesẹbha, bha sẹyẹ ha nan erọnmhọn nin ẹbho ne kpokpo bha, 45 nin bha da sabọ rẹman ghe, imọn nọnsi Aba bha nọn ribhi okhun, ọle bha khin. Beji a miẹn ghe, ọle ji ovuẹn da zẹ nyan ọria nọn mhẹn bi ọria ọbe, sẹyẹ ji amẹn da rọ nyan ọria nọn khiale bi ọria nọn bha khia. 46 Ranmhude ahamiẹn ghe, ene hoẹmhọn uwẹ, ele ọkpa uwẹ hoẹmhọnlẹn, elele nela uwe ki da miẹn bhọ? Ọi be yi iriọ ene miẹn igho uhọnmhọn sẹyẹ lu? 47 Ahamiẹn ibhio ẹ ọkpa uwẹ tuẹ, emhin nela uwẹ ki lu nọn dikẹ? Ọi be yi iriọ eria ọsi ọne agbọn nan sẹyẹ lu? 48 Bha dẹ wo gba, beji Aba bha nọn ribhi okhun sẹyẹ rẹ gba.
JANUARY 15-21
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | MATTHEW 6-7
“Ka Ha Khu Ọbhi Ẹmhọn Agbejele”
(Matthew 6:10) Ji Agbejele nọnsẹ vae. Ji iho nọnsẹ ha sunu bhi ọne otọ nan, beji ọle ha rẹ ha sunu bhi okhun.
Uwedẹ Nọn Tuje Nin Mhan Rẹ Ha Nan Erọnmhọn
12 Be ọkhẹke nin mhan mun kalo bhi erọnmhọn nọnsẹmhan? Jehova bi iho nọnsọle. Ọkhẹke nin mhan manman re ọkhọle rebhe khuẹnmhọnlẹn bhi emhin esili rebhe nin ọle sẹ lu nin mhan. (1 Chronicles 29:10-13) Bhi ẹkẹ erọnmhọn nin Jesu man edibo nesọle le ẹghe nin ọle rẹ ha ribhi otọ, Jesu da ji mhan lẹn ghe ọnan hi emhin nọn kokhun nẹ. (Tie Matthew 6:9-13) Ọle da taman mhan ghe emhin ọhẹnhẹn nin mhan ha nan bhi erọnmhọn, ọle hi nan kpe elin nọnsi Osẹnobulua khia. Ọle da yẹ yọle nin mhan ha bhii nin Agbejele nọnsi Osẹnobulua vae, bi nan ha lu iho nọnsi Osẹnobulua bhi ọne otọ nan rebhe. Ene emhin nan Jesu ka tẹmhọnlẹn ọle kuẹ ha tẹmhọn emhin nin mhan guanọ bhi iẹnlẹn. Ahamiẹn mhan mun iJehova bi iho nọnsọle kalo bhi erọnmhọn nin mhan nan, mhan ki ha rẹman ebi mhan mun kie odalo bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan.
(Matthew 6:24) “Ọria soso ida sabọ ga ebeanlẹn eva. Ọ dẹ he ukpọkpa, hoẹmhọn ọnọnkẹle. La ọ ki sun rẹkhan ukpọkpa, ha zan ọnọnkẹle. Uwẹ ida sabọ ha yi igbọn nọnsi Osẹnobulua sẹyẹ ha yi igbọn ọsi afe.
nwtsty study note ọsi Mt 6:24
igbọn: Ọne ikpọta nan noo bhi urolo iGreek, mundia nin igbọn nan miẹn ghe ebealẹn ukpọkpa ọkpa ọle mhọn. Jesu da re ọnan ta ghe, ọria nọn re ọkhọ rebhe ga Osẹnobulua ida yẹ sabọ re ọnọn ọkhọ nin yẹ ha khu ọbhi afe bi ua.
(Matthew 6:33) “Bhiriọ, ka ha khu ọbhi ẹmhọn Agbejele bi ikhiakhiale nọnsọle, ẹghẹnin a ki ne ene emhin nekẹle nan rebhe ba uwẹ le.
nwtsty study note ọsi Mt 6:33
Ha . . . khu ọbhi: Uwedẹ nanrẹ noo ene ikpọta nan bhi urolo iGreek rẹman ghe emhin nan da ha lu rẹ ha khian nọn. A dẹ yẹ sabọ yọle, “Ha khu ọbhọ khian.” Ene ga Osẹnobulua ida ha zobọ bhi ẹmhọn Agbejele bhi obhi ẹghe khere dọ ha khu ọbhi emhin ebhebhe. Emhin kpataki nin ele ha mun kalo ẹghe rebhe bhi iẹnlẹn nọnsele nọn.
Agbejele: Baibo eso nan gbẹn bhi urolo iGreek tie ọle “Agbejele nọnsi Osẹnobulua.”
nọnsọle: Osẹnobulua a tẹmhọnlẹn, “Aba nọn ribhi okhun” nan tẹmhọnlẹn bhi Mt 6:32.
ikhiakhiale: Ene khu ọbhi ikhiakhiale nọnsi Osẹnobulua muegbe nin ele rẹ ha lu iho nọnsọle. Ele yẹ re obọ rẹkhan uhi nin ọle gbe. Ọnan wo dikẹ bhi emhin nin ene Pharisee man. Ranmhude ele ho nin ele mun uhi nọnsele gbọ, nin ẹbho ha rẹkhan.—Mt 5:20.
w16.07 12 ¶18
Khu Ọbhi Ẹmhọn Agbejele, Ọiyi Afe
18 Tie Matthew 6:33. Ọkhẹke nin ene rẹkhan iJesu rẹ ha mun ẹmhọn Agbejele kalo bhi iẹnlẹn nọnsele. Mhan ha lu iriọ, Jesu yọle, “a ki ne ene emhin nekẹle nan rebhe ba” mhan le. Bezẹle nin ọle da ta iriọ? Bhi ulọnlẹn nọnzi 32 ọle da ka yọle: “Aba bha nọn ribhi okhun lẹnmhin bha guanọ ene emhin nan rebhe.” Ene emhin nan hi, emhin rebhe nin mhan gene guanọ bhi iẹnlẹn. Jehova lẹn emhin nin ọne ọdeọde guanọ ọkuẹsẹ mhan tobọmhan lẹnlẹn. Emhin bii ebale, ukpọn bi uwa nin mhan da ha nyẹnlẹn. (Phil. 4:19) Ọle lẹn ukpọn nọnsẹmhan nọn da kẹ fafa a. Beji azagba-uwa nọnsẹmhan kpọnọ sẹ, ọle lẹn ebale nọn ha sẹ mhan le bi uwa nọn ha mhẹn mhan bhi egbe. Jehova dẹ lu ọle nan miẹn ghe mhan miẹn emhin rebhe nin mhan gene guanọ bhi iẹnlẹn.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Matthew 7:12) “Bhiriọ, emhin rebhe nin uwẹ ho nin ẹbho lu uwẹ le, yẹ ha lu ọle ji ele. Ọnan hi ebi Uhi bi ene Akhasẹ tale mundia nan.
w14 5/15 14-15 ¶14-16
Ha Lu Ẹbho Nọnsẹn bhi Itẹmhọn Osẹnobulua
14 Bhi ọsi ijiẹmhin, nan yọle ghe ọria nin uwẹ bha lẹn da tie uwẹ bhi ifoni. Uwẹ bha ka lẹn ọne ọria khẹ. Ọle da nọọn uwẹ ebale nela yẹẹ uwẹ nẹ. Ọ da han uwẹ ilo họbhọ ọne ọria gene khin bi ebi ọle guanọ. Ranmhude uwẹ bha ho nin uwẹ re ẹkẹ khọ ọne ọria, uwẹ da re ekpẹn fẹkẹ nanlẹn talọ khere yẹ hian ọne ọta kuẹ. Bhi obọ nọnkẹle, ji a yọle ghe, ọne ọria da taman uwẹ ọria nin ọle khin. Ọle da taman uwẹ ghe, ọkpa bhi eria ne rẹkpa ẹbho lẹn unan ebale nọn mhẹn bhi egbe nin ele ha le, ọle khin. Ọle da yẹ taman uwẹ unan ebale nọn khẹke nin uwẹ ha lẹ. Ọ dẹ yẹẹ uwẹ rẹ nanlẹn talọ. Ọ gene yẹẹ mhan rebhe sade ọria tẹmhọn egbe ọle man mhan sade ele nin mhan talọ. Be imhan arẹ sabọ ha diriọ re ekpẹn nin ẹbho talọ yẹ sade mhan tẹmhọn Osẹnobulua?
15 Bhi idunmhun nin mhan da tẹmhọn Osẹnobulua, ọkhẹke nin mhan ha taman ọria nin mhan kere bhi uwa ebezẹle nin mhan da vae. Ẹmhọanta nọn ghe mhan lẹn emhin ne bunbun nin ọne ọria bha lẹn. Riale ebi ọ ha dia yẹ sade mhan bha taman ọne ọria eria nin mhan khin bi ebezẹle nin mhan da vae. Mhan ki sẹbhi enin, mhan da wo diriọ ha nọọn ọlẹn ọta yọle: “Uwẹ a ha mhọn ahu nin uwẹ rẹ re ọnọghọ sibhi ọne agbọn nan re, ọnọghọ nela uwẹ da ka re kie?” Nin mhan rẹ sabọ lẹn emhin nọn ribhi ọne ọria bhi ọkhọle yẹ lẹn Baibo nin mhan ha tie man ọlẹn, ọle zẹle nin mhan da nọọn ọlẹn ọne ọta. Ọkpakinọn ọne ọria sabọ ha riale: ‘Hebhọ ene ọriọbhe nan khin? Bezẹle nin ele da nọọn mhẹn ọne inọnta nan? Be bhọ ele guanọ?’ Ranmhude ọnan, ọkhẹke nin mhan ji ọne ọria lẹn eria nin mhan khin mhan kuẹ nanlẹn ha talọ. (Phil. 2:3, 4) Be imhan ha rẹ lu ọle yẹ?
16 Ghe ebi ọfẹotughe ọkpa rẹ lu ọle yẹ: Ọle ha tuẹ ọria nin ọle kere bhi uwa fo, ọle ki re ọne itrati natiọle Would You Like to Know the Truth? nin ọne ọria yẹ yọle: “Ọne itrati nan mhan re nin ẹbho bhi idunmhun nan ẹlẹnan. Ọ zilo nyan inọnta ehan nin ẹbho ne bunbun kẹ nọọn. Ọsi uwẹ khọnan.” Ọne ọfẹotughe da yọle ọle ha taman ẹbho nin ọle ne talọ ebezẹle nin ọle da vae, ele ki muegbe rẹ ka ọle ehọ. Ọ da yẹ yọle ghe ọle dẹ sabọ yẹ taman ọne ọria: “Uwẹ sẹ ka ria ẹmhọn ọkpa bhi ene inọnta nan khẹ?” Ọne ọria ha zẹ ọkpa bhi ene inọnta, ọle ki taan ọne itrati a zilo nyan ebi Baibo tale rẹji ọne inọnta. Ọle sabọ yẹ tobọle zẹ inọnta nin ọle ha nin ọne ọria zilo ọle. Bhiriọ, ẹkhọle ida lu ọne ọria sade ọle bha lẹn ọne ọle ha zẹ. Uwedẹ kẹkẹ ribhọ nin mhan ha sabọ rẹ munhẹn ha nin ọria zilo. Bhi agbaẹbho eso, ele ki ha guanọ nin mhan ka tuẹ ele fo mhan kuẹ taman ele ebezẹle nin mhan da vae. Emhin nọn ha rẹkpa mhan hi, nin mhan fi uwedẹ nin mhan rẹ nin ẹbho talọ denọ beji a rẹ lu emhin bhi ọne idunmhun nin. Bhiriọ, ele ki muegbe nin ele rẹ ka mhan ehọ.
(Matthew 7:28, 29) Ẹghe nin Jesu rẹ ta ene ọta nan fo, ene ẹbho rebhe da nyan unun an ranmhude uwedẹ nin ọle rẹ man emhin, 29 ọle da ha man emhin bọsi ọria nan re ahu nan, ọiyi bọsi ene iscribe nesele.
nwtsty study notes ọsi Mt 7:28, 29
da nyan unun an: Bhi urolo iGreek, ebi a re ene ikpọta nan ta hi, “ọ da han ele ilo sẹbho ghe ọ da nyan ele unun an.” Ọnan rẹman ghe ọta nin Jesu taman ene ẹbho da manman sẹ otọ ọkhọle nọnsele. Ele da yẹ re ọne ọta ha nyẹnlẹn.
uwedẹ nin ọle rẹ man emhin: Ene ikpọta nan mundia nin uwedẹ kẹkẹ nin Jesu rẹ ha man emhin bi emhin rebhe nin ọle man ẹbho le bhi Ọta Ogbakha nin ọle tale bhi Ukoke.
ọiyi bọsi ene iscribe nesele: Jesu bha ha man emhin rẹkhan emhin nin ene manman lẹn uhi ha ta, beji ene scribe rẹ ha lu ọle ẹghenin. Emhin nin Jehova taman ọlẹn nọn ta, ọle emhin nin ọle ha ta. Bhiriọ ọle da kiẹn ọria nọn mhọn ahu beji ọle rẹ ha noo ọta nọnsi Osẹnobulua rẹ talọ.—Joh 7:16.
Baibo Nan Tie
(Matthew 6:1-18) “Bha mhọn ẹwanlẹn nin bha hẹi dọ ha re ikhiale nọnsẹbha man isira ẹbho, beji ele ha da daghe bha khiamhin; ọ ha yiriọ, bha ida miẹn elele soso bhi obọ Aba bha nọn ribhi okhun. 2 Bhiriọ, ahamiẹn bha khian dọ lu ẹseọhẹ ọsi itohan, bha hẹi mun akala kalo ha khue, beji ene ga oga ikpunun lu bhi uwa oga bi adesẹ ughe, nin ẹbho da ha re ogẹn ji ele. Ẹmhọanta mhẹn taman bha ghe, ele miẹn elele nọnsele fo sẹsẹ. 3 Ọkpakinọn, ahamiẹn uwẹ khian dọ lu ẹseọhẹ ọsi itohan, hẹi ji obọ agobọ nọnsẹ lẹn ebi obọ obera nọnsẹ lu, 4 beji ẹseọhẹ ọsi itohan nin uwẹ lu ha da ha yi ọsi ẹkhokho. Ẹghenin, Aba ẹ nọn ribhi okhun, nọn ghe emhin nan lu bhi ẹkhokho, ọ ki re ihaosa nin uwẹ. 5 “Sẹyẹ, ahamiẹn bha nan erọnmhọn, bha hẹi ha lu beji ene ga oga ikpunun lu. Ranmhude, ọ yẹẹ ele rẹ mundia bhi uwa oga bi adesẹ ughe ha nan erọnmhọn, beji ẹbho ha da daghe ele. Ẹmhọanta mhẹn taman bha ghe, ele miẹn elele nọnsele fo sẹsẹ. 6 Ọkpakinọn, ahamiẹn uwẹ nan erọnmhọn, nanbhi ẹkẹ ugha nọnsẹ nọn ribhi ẹkhokho, uwẹ ha khue odẹ. Uwẹ ha khue odẹ fo, nan erọnmhọn ji Aba ẹ nọn ribhi ẹkhokho. Bhiriọ, Aba ẹ nọn ghe emhin nan lu bhi ẹkhokho ki re ihaosa nin uwẹ. 7 Bha a ha nan erọnmhọn, bha hei ha ta ebi bha ka ta, beji eria ọsi ọne agbọn nan lu. Ranmhude ele riale ghe, ele ha ta ọta ne bunbun, ọle Osẹnobulua ha da họn erọnmhọn nọnsele. 8 Bhiriọ, bha hẹi re egbe khọkhọ ele, ranmhude, Aba bha ki ka lẹn emhin nin bha guanọ, ọkuẹsẹ bha dọ bhii ọle. 9 “Bhiriọ, inian bha da rẹ ha nan erọnmhọn: “‘Aba mhan nọn ribhi ẹkẹ okhun, ji elin nọnsẹ kpe khia. 10 Ji Agbejele nọnsẹ vae. Ji iho nọnsẹ ha sunu bhi ọne otọ nan, beji ọle ha rẹ ha sunu bhi okhun. 11 Re ebale ukpedẹ mhan le ẹlẹnan; 12 osa nin mhan lu uwẹ le, uwẹ ha gbe kua nin mhan, beji mhan ha yẹ rẹ gbe kua nin eria ne yẹ lu mhan osa. 13 Hẹi mun mhan fiọ bhi edọnmhẹn, ọkpakinọn, hinmhin mhan bhi obọ ọsi ọne oria ọbe.’ 14 “Ranmhude, bha ha rẹhunmhan ẹbho bhi olukhọ nọnsele, Aba bha nọn ribhi okhun ki sẹyẹ rẹhunmhan bha bhi olukhọ nọnsẹbha; 15 Ahamiẹn bha bha rẹhunmhan ẹbho bhi olukhọ nọnsele, Aba bha nọn ribhi okhun bhọ ida yẹ rẹhunmhan bha bhi olukhọ nọnsẹbha. 16 “Ahamiẹn bha fi azimin, bha hẹi yẹ ha mun ẹlo hẹ bhi uhọnmhọn beji ene ga oga ikpunun lu. Ranmhude, nin ẹbho lẹn ghe ele fi azimin, ọle re ele suku elọ a bhi uhọnmhọn. Ẹmhọanta mhẹn taman bha ghe, ele miẹn elele nọnsele fo sẹsẹ. 17 Ọkpakinọn, ahamiẹn uwẹ fi azimin, re abhili gbo uhọnmhọn sẹyẹ kpe ẹlo a, 18 beji a ha da miẹn ghe, uwẹ ida diabe ọria nọn fi azimin bhi ẹlo ọsi eria, sokpan, bhi ẹlo nọnsi Aba ẹ nọn ribhi ẹkhokho ọkpa. Bhiriọ, Aba ẹ nọn ghe emhin nan lu bhi ẹkhokho ki re ihaosa nin uwẹ.
JANUARY 22-28
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | MATTHEW 8-9
“Jesu Hoẹmhọn Ẹbho”
(Matthew 8:1-3) Ẹghe nin ọle ki rẹ huẹnre bhi one ukoke fo, usun ẹbho ne bunbun da rẹkhan ọlẹn. 2 Ghọle! Ọnọn khọnmhọn emianmhẹn egbekẹn da bu ọle re yẹ dehianre nanlẹn yọle: “Ebealẹn mhẹn, ahamiẹn uwẹ ho nin uwẹ lu ọle, uwẹ dẹ sabọ kpe mhẹn khia.” 3 Bhiriọ, ọ da niẹn obọ nọnsọle rẹ so ọle yọle: “Mhẹn ho nin mhẹn lu ọle! Kpe khia.” Ẹjẹje, egbekẹn nin ọle re ha khọnmhọn da sibhi egbe nọnsọle re.
nwtsty study note ọsi Mt 8:3
ọ da niẹn obọ nọnsọle rẹ so ọle: Uhi nọnsi Moses yọle ghe nan ha mun ene khọmhọn emianmhẹn egbekẹn sibhi eji ẹbho ye re ne hẹi mun ọne emianmhẹn. (Le 13:45, 46; Nu 5:1-4) Ọkpakinọn, ene kalo bhi otuẹ nesi Jew da kie gbe uhi ebhebhe ba ọne uhi nan. Bhọsi ijiẹmhin, ele da yọle nin ọria soso hẹi ha sikẹ ọnọn khọmhọn egbekẹn bhi eje ree sẹbhi 1.8 m (6 ft). Aki miẹn ahoho fi, nan iyẹ ha sikẹ ele bhi eje ree sẹbhi 45 m (150 ft). Ranmhude ọnan, ẹbho da ha re obọ ọbe mun ene khọnmhọn egbekẹn. Okha ribhọ nọn tẹmhọn otuọkpa nọn mun ọkalo bhi otuẹ nọn ha nẹhe nin ene khọnmhọn ọne emianmhẹn nan. Ọne okha da yẹ tẹmhọn ọria ọbhebhe nọn yẹ ha fini ido gbe ele rẹ ha khu ele. Jesu bha dia iriọ. Ọle da mhọn ẹkẹ ẹjẹjẹ da ọne okpea nọn khọnmhọn ọne emianmhẹn nọn ha bhii ọle. Arẹmiẹn Jesu dẹ sabọ wo diriọ hinmhin ọne okpea, ọle da yẹ re obọ so ọle. Ene iJew ida sabọ lu ọne emhin nan.—Mt 8:5-12.
mhẹn ho nin mhẹn lu ọle: Ọiyi ghe Jesu gheghe họn ọne okpea bhii ọle, ọle da sẹyẹ guanọ nin ọle rẹkpa ọle. Bhiriọ, Jesu da rẹman ghe ẹkẹ ẹjẹjẹ nin ọle mhọn zẹle nin ọle da lu ọne emhin ọhan-ilo nan.
(Matthew 9:9-13) Ọnin ki fo, ẹghe nin Jesu rẹ ha khian ije ebhebhe, ọle da daghe okpea ọkpa natiọle iMatthew dotua bhi ọfisi nan da lu ilọnmhọn igho uhọnmhọn. Bhiriọ, Jesu da taman ọlẹn yọle: “Dọ kiẹn odibo nọnsẹmhẹn.” Bhiriọ, ọne okpea da kpanọ rẹkhan ọlẹn. 10 Ẹghe nin Jesu ki rẹ ha le ebale bhi ọne uwa, ene miẹn igho uhọnmhọn bi eria olukhọ da vẹ vae bhi ọne uwa yẹ ha deba iJesu bi edibo nesọle le ebale. 11 Ẹghe nin ene Pharisee ki rẹ daghe ebe sunu, ele da taman edibo nesi Jesu yọle: “Bezẹle nin ọnọn man bha emhin da ha deba ene miẹn igho uhọnmhọn bi eria olukhọ le ebale?” 12 Jesu ki họn ebi ele ha ta, ọle da yọle: “Eria nin egbe bha daan, ele guanọ idọkitọ ọiyi eria nin egbe daanlẹn. 13 Bhiriọ, bha ha khian dọ guanọ ebi a re ọne ẹmhọn nan ta nọn yọle: ‘Itohan mhẹn guanọ, ọiyi izọese.’ Eria olukhọ mhẹn dọ tie, ọiyi ene khiale.”
nwtsty study note ọsi Mt 9:10
le ebale: La “le ebale bhi tebu.” Nan rẹ deba ọria le ebale bhi tebu rẹman ghe uwẹ bi ọne ọria ko mhọn ikolu. Bhiriọ, ene iJew bhi ẹghe nọnsi Jesus ida ka deba ene iyi iJew le ebale la deba ele le ebale bhi tebu.
ene miẹn igho uhọnmhọn: Ibhokhan iJew ne bunbun da ha nin ene iRoman miẹn igho uhọnmhọn. Ranmhude ele nin agbaẹbho ọbhebhe miẹn igho uhọnmhọn yẹ hian ba ọne igho, ene iJew nekẹle da wo manman ha khọẹkẹ ene ibhio ele nan ne ha miẹn igho uhọnmhọn. Ẹlo nan rẹ ghe ọluemhin-ebe bi ọgboghẹ ele rẹ yẹ ha ghe ele.—Mt 11:19; 21:32.
(Matthew 9:35-38) Jesu da ha khian nẹga ene agbaẹbho bi idunmhun rebhe. Ọle da ha man ẹbho emhin bhi uwa oga nọnsele yẹ ha wewe ẹmhọn esili ọsi Agbejele. Ọle da yẹ ha hinmhin ene khọmhọn bi ene egbe bha daan rebhe ne ha ribhi ẹwẹ ene ẹbho. 36 Ẹghe nin ọle ki rẹ daghe ọne usun ẹbho, ohan ele da wo ha to ọle, ranmhude ele da ha bibi yo bibi re bọsi ihuan ne imhọn ọnọn re ele kọn. 37 Bhiriọ, Jesu da taman edibo nesọle yọle: “Ehe, ene emhin ekọnọn wo bun, ọkpakinọn ene kọnọn ọlẹn bha bun. 38 Bhiriọ, bha bhii Ọnọn nyan ọne ugbo nọn je ẹbho ne dọ ha kọnọn ọlẹn.”
nwtsty study note ọsi Mt 9:36
ohan ele da wo ha to ọle: Bhi urolo iGreek, ọne ọta nan hi splag·khniʹzo·mai. Ọle bi ọta natiọle “ibiẹn” (splagʹkhna) ko khọ egbe. Eveva mundia nin ebi emhin dia ọria yẹ bhi otọ ẹkẹ. Ukpọta kpataki nan kẹ rẹ tẹmhọn ẹkẹ ẹjẹjẹ khọnan bhi urolo iGreek.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Matthew 8:8-10) Ọne ọkakulo da wanniẹn ọlẹn yọle: “Ọwanlẹn, mhẹn bha sẹ ọria nin uwẹ ha vae bhi uwa nọnsọle, uwẹ ha wo tale, egbe ki daan ọguọmhandia nọnsẹmhẹn. 9 Ranmhude, mhẹn bhọ yẹ mhọn ebeanlẹn, eyokhọn yẹ ribhi otọ ugbẹloghe nọnsẹmhẹn. Mhẹn ha taman ọkpa bhọ yọle, ‘Akhian!’ ọ ki ha khian, ọnọnkẹle, ‘Vae!’ ọ ki gene vae. Mhẹn ha taman odibo nọnsẹmhẹn ‘Lu ọnan!’ ọ ki gene lu ọle.” 10 Emhin nin ọne okpea nan tale da wo han iJesu ilo. Bhirio, ọle da taman edibo nesọle yọle: “Nin ta ẹmhọanta man bha, mhẹn bha sẹ miẹn ọria soso bhi otọ Izrẹl nọn mhọn urẹọbhọ nọn kpọnọ sẹ inian.
w02 8/15 13 ¶16
“Mhẹn Lu Ijiẹmhin Nin Bha Ha Rẹkhan”
16 Iriọ yẹ nọn bhi ẹghe nin ọyokhọn ọkpa, rẹ dọ ha bhii Jesu nọn rẹkpa ọle hinmhin ọguọmhandia nọnsọle nọn khọnmhọn. Jesu lẹnmhin ghe ọne okpea ha lu emhin ne bha gba. Asabọ miẹn obhi Rome ọne okpea ha khin. Bhi ẹghe ẹdẹlẹ eyokhọn wo ha mhọn obọ bhi okhọnlẹn, ugbele bi igẹbọ. Ọrẹyiriọ, Jesu bha ha re ọne ẹlo nin ghe ọne okpea, urẹobhọ nin ọle rẹman, ọle emhin nọn ti Jesu bhọ. (Matthew 8:5-13) Bhi ẹghe nin Jesu rẹ ha nin ọluemhin-ebe nan gba mun oran nọn sikẹ ọle talọ, Jesu bha ha re ẹlo ebe ghe ọne okpea ranmhude emhin ebe nọn lu. Ọle da ha re ẹmhọn Agbejele ziẹn ọlẹn udu. (Luke 23:43) Jesu lẹnmhin ghe ahamiẹn eji ọria ida mhẹn ọkpa a ghe, a ki ha gbe ọle ahu. Nin Jesu rẹ ha guanọ ọmhẹn ne ribhi egbe ẹbho, ọle da ha rẹkpa ele rẹ lu nọnsẹn.
(Matthew 9:16, 17) Ọria soso isẹ ukpọn ọgbọn ba ukpọn nọn ki dọmanlẹn, ọ ha lu iriọ, ọne ukpọn ọgbọn ki ban sibhọre, ọne dọmanlẹn nọn ribhọ ki sọọ a gbera ọnikhẹ. 17 Iriọ yẹ nọn, ẹbho isa anyọn ọgbọn fiọbhi ẹkpa-anyọn ne ki dọmanlẹn. Ele ha lu iriọ, ọne ẹkpa-anyọn ki vẹa, ọne anyọn ki biri kua. Ọne ẹkpa-anyọn ki wo vẹnẹ kua. Ẹkpa-anyọn ọgbọn, ọle ẹbho sa anyọn ọgbọn fiọ, bhiriọ, ọsoso bhọ ida ria.”
Bezẹle Nin Edibo Nesi Jesu Ida Fi Azimin?
Jesu da rẹkpa edibo nesi John nọn Gbẹbhoruẹ bhi amẹn rẹ lẹn ghe, ọbha khẹke nin ọria soso rẹ ha riale ghe edibo nesọle dẹ ha rẹkhan uhi ọsi oga natiọle Judaism, oga nin ẹbho da fi azimin. Jesu bha vae nin ọle dọ hẹnhẹn ọne oga nọn ki dọmanlẹn, nan da kẹ munfia. Uwedẹ oga nin Jesu ha man ẹbho le, ọiyi ọsi Judaism nin ẹbho da man uhi ọsi eria. Eye! Jesu bha ho nin ọle sẹ ukpọn ọgbọn ba ukpọn nọn ki dọmanlẹn la sa anyọn ọgbọn fiọbhi ẹkpa-anyọn nọn dọmanlẹn nọn ki wẹghẹa.
Baibo Nan Tie
(Matthew 8:1-17) Ẹghe nin ọle ki rẹ huẹnre bhi one ukoke fo, usun ẹbho ne bunbun da rẹkhan ọlẹn. 2 Ghọle! Ọnọn khọnmhọn imianmhẹn egbekẹn da bu ọle re yẹ dehianre nanlẹn yọle: “Ebealẹn mhẹn, ahamiẹn uwẹ ho nin uwẹ lu ọle, uwẹ dẹ sabọ kpe mhẹn khia.” 3 Bhiriọ, ọ da niẹn obọ nọnsọle rẹ so ọle yọle: “Mhẹn ho nin mhẹn lu ọle! Kpe khia.” Ejẹje, egbekẹn nin ọle re ha khọnmhọn da sibhi egbe nọnsọle re. 4 Jesu ki da taman ọlẹn: “Hẹi taman ọria soso, sokpan, ha khian dọ re egbe nọnsẹ man ọne ohẹn, uwẹ ha yẹ re emhin ọhẹ zọese beji Moses tale, nọn ha yi ọsali rẹji ele.” 5 Ẹghe nin ọle ki rẹ nanbhi Ca·perʹna·um, ọkakulo ọkpa da bu ọle re ha bhii ọle. 6 Ọ da ha yọle: “Ọwanlẹn, odibo nọnsẹmhẹn nowẹ bhi uwa, nin egbe nọnsọle rebhe lọlọ a, ọ manman wo ha le oya.” 7 Ọ da taman ọlẹn yọle: “Mhẹn ha sẹbhi enin, mhẹn ki hinmhin ọlẹn.” 8 Ọne ọkakulo da wanniẹn ọlẹn yọle: “Ọwanlẹn, mhẹn bha sẹ ọria nin uwẹ ha vae bhi uwa nọnsọle, uwẹ ha wo tale, egbe ki daan ọguọmhandia nọnsẹmhẹn. 9 Ranmhude, mhẹn bho yẹ mhọn ebeanlẹn, eyokhọn yẹ ribhi otọ ugbẹloghe nọnsẹmhẹn. Mhẹn ha taman ọkpa bhọ yọle, ‘Akhian!’ ọ ki ha khian, ọnọnkẹle, ‘Vae!’ ọ ki gene vae. Mhẹn ha taman odibo nọnsẹmhẹn ‘Lu ọnan!’ ọ ki gene lu ọle.” 10 Emhin nin ọne okpea nan tale da wo han iJesu ilo. Bhirio, ọle da taman edibo nesọle yọle: “Nin ta ẹmhọanta man bha, mhẹn bha sẹ miẹn ọria soso bhi otọ Izrẹl nọn mhọn urẹọbhọ nọn kpọnọ sẹ inian. 11 Ọkpakinọn, mhẹn taman bha ghe, ene bunbun dẹ nanbhi obọ ọsi east bi obọ ọsi west vae dọ deba Abraham, Isaac bi Jacob ha le ebale bhi uki tebu ọkpa bhi Agbejele nọn ribhi okhun; 12 ọkpakinọn, a ki sua imọn ọsi ọne Agbejele diọ bhi ẹkẹ ebiuki nọn ribhi olele. Bhi enin, ele ki ha viẹ yẹ re akọn gbe akọn bhi unun.” 13 Jesu ki da taman ọne ọkakulo yọle: “Akhian. Beji uwẹ rẹ re urẹọbhọ nọnsẹ man, iriọ ọ da rẹ sunu nin uwẹ.” Egbe da wo daan ọne odibo nọnsọle bhi ọne uriagogo nin tee. 14 Ẹghe nin Jesu ki rẹ nanbhi uwa nọnsi Peter, ọ da kere ghe, inẹn okhuo iPeter nowẹ nin ọle rẹ ha khọnmhọn ifiva. 15 Bhiriọ, Ọle da re obọ so ọle obọ, ọne fiva nin ọle rẹ ha khọnmhọn da sibhi egbe nọnsọle re. Ọne okhuo da kpanọ ha gaga ọle. 16 Ọsi ẹghe emuan ki re, ẹbho da ha mun eria ne bunbun bu ọle re, nin ẹlinmhin-ebe nan ele bhi egbe; ọ da re ọta ọkpa sẹsẹ rẹ khu ele sibhi egbe ọsi ene eria re. Ọ da hinmhin ọrebhe ne ribhi oya, 17 beji ọta nan nanbhi obọ Isaiah nin akhasẹ ta ha da munsẹ, nọn yọle: “Ọle tọbọle miẹn mhan emianmhẹn nọnsẹmhan yẹ mun ekhọnmhọn nọnsẹmhan.”
JANUARY 29–FEBRUARY 4
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | MATTHEW 10-11
“Jesu Tie Mhan Nin Mhan Dọ Miẹn Ọfubhegbe”
(Matthew 10:29, 30) Obhi ukpigho nọn bha sẹ emhin soso a rẹ dẹ arẹlẹ eva, ọi be yi iriọ? Ọkpa bhọ ida de sotọ ghe Aba bha bha lẹn. 30 A ka eto rebhe nọn ri bha bhi uhọnmhọn.
nwtsty study note ọsi Mt 10:29, 30
arẹlẹ: Ukpọta natiọle strou·thiʹon bhi urolo iGreek mundia nin afianmhẹn nọn irẹakhin ne dia khere-khere. Arẹlẹ a kẹ wo noo ọne ukpọta nin nan. Ọle lo nẹ bhi afianmhẹn nan le.
obhi ukpigho nọn bha sẹ emhin soso: Ọne igho nan a tiọle “assarion.” Ọria ha wẹnna bhi ihuẹnlo 45, ọne igho nan a ha ọria le. (Fẹ App. B14 ghe.) Ẹghe nin Jesu rẹ tẹmhọn Osẹnobulua bhi otọ iGalilee, ọle da yọle ghe assarion ọkpa a rẹ dẹ arẹlẹ eva. Ẹghe nin Jesu rẹ wẹnna sẹbhi Judea, ọle da yọle ghe a dẹ sabọ re assarion eva rẹ dẹ arẹlẹ isẹn. (Lu 12:6) Ene okha nan veva ji mhan lẹn ghe, arẹlẹ lo sẹbho ghe, ọria ha dẹ ikpọle enẹn, a ki re ọkpa do ọle bhọ.
a ka eto rebhe nọn ri bha bhi uhọnmhọn: Eto ne ribhi uhọnmhọn ọsi ọne ọdeọde bun gbera 100,000. Nin Jehova rẹ dinian lẹn otọ emhin nin khere-khere bhi egbe ọsi eria ji mhan lẹn ghe, ẹmhọn ene ga ọle gene ti ọle bhọ.
nwtsty foto
Arẹlẹ
Arẹlẹ hi afianmhẹn nọn sẹ lo nẹ bhi afianmhẹn nan le. Ọria sabọ noo igho nọn rẹ wẹnna bhi ihuẹnlo 45 rẹ dẹ ikpọle eva. Ikpọta nan tie arẹlẹ le bhi urolo iGreek, a yẹ sabọ noo ọle yẹ rẹ tẹmhọn afianmhẹn nọn irẹakhin ne dia khere-khere. Arẹlẹ ne tin vae bhi egbegbe uwa (Passer domesticus biblicus) bi arẹlẹ ọsi ene Spanish (Passer hispaniolensis), ne sẹyẹ bunbun bhi otọ Izrẹl, deba ene afianmhẹn nan tẹmhọnlẹn.
(Matthew 11:28) Bha bu mhẹn re, bha rebhe ne loya nan yẹ denyẹnyẹn, mhẹn dẹ re ọfubhegbe nin bha.
nwtsty study note ọsi Mt 11:28
ene a denyẹnyẹn: Ẹbho nin Jesu tie ne bu ọle re da ha yi ẹbho nin oya bi eria ne gbahu “denyẹnyẹn.” Ranmhude uhi ọsi eria nan ha gbe ba uhi nọnsi Moses, ọ da kiẹn ihẹ nọn khua nan rẹ ga iJehova. (Mt 23:4) Ẹdẹ iSabbath nọn rẹ khẹke nin ele rẹ ha koahu a, da ki kiẹn ihẹ nọn khua rẹji ele.—Ex 23:12; Mr 2:23-28; Lu 6:1-11.
Mhẹn dẹ re ọfubhegbe nin bha: Bhi urolo iGreek, a dẹ yẹ sabọ tie “ọfubhegbe” ikoahua. (Mt 26:45; Mr 6:31) Ọ sabọ yẹ ha yi nin ọria rẹ zobọ bhi iwẹnna nọn da sabọ ko ahu re (2Co 7:13; Phm 7). Ọkpakinọn, bhi ọne ulọnlẹn nan, nin ọria rẹ mun oran ọsi Jesu nanrẹ mun ihẹ (Mt 11:29), ọiyi nanrẹ ha koahu a, ọria dẹ ha miẹnsọn. Nanrẹ sounun bhi iJesu bhi ọne ẹmhọn nan rẹman ghe, ene wẹghẹa dẹ miẹn ahu bi ọfubhegbe bhi obọ nọnsọle. Bhiriọ, ele ki sabọ ha mhọn ọne ohubhudu rẹ ha mun oran nanrẹ mun ihẹ nọnsọle nọn lẹkhẹ, nọn ikhua nanrẹ mun.
(Matthew 11:29, 30) Bha mun oran nọnsẹmhẹn nanrẹ mun ihẹ rọ nyan egbe bha yẹ luẹ bhi obọ mhẹn, ọria nọn degbere bi ọria nọn fuẹkẹ mhẹn khin, bha ki miẹn ọfubhegbe. 30 Oran nọnsẹmhẹn nanrẹ mun ihẹ lẹkhẹ nan rẹ mun, ihẹ nọnsẹmhẹn ikhua.”
nwtsty study note ọsi Mt 11:29
Bha mun oran nọnsẹmhẹn nanrẹ mun ihẹ rọ nyan egbe bha: Ebi Jesu re ọne oran nan ta ọle hi, nin ọria rẹ ha degbere rẹkhan adia. Ahamiẹn oran nanrẹ mun ihẹ nin Osẹnobulua mun nan ọlẹn Jesu ha tẹmhọnlẹn, ọnin rẹman ghe, ọle tiẹ edibo nesọle nin ele vae dọ deba ọle mun ọlẹn. Ọle dẹ rẹkpa ele rẹ mun ọlẹn. Bhiriọ, a dẹ sẹyẹ gbẹn ọlẹn inian: “Bha dọ deba mhẹn mun ọne oran nanrẹ mun ihẹ.” Ahamiẹn oran nanrẹ mun ihẹ nin Jesu mun nyan eria a tẹmhọnlẹn bhi enan, ọ ki ha yi nin edibo nesi Jesu rẹ ha degbere rẹkhan adia nọnsọle, a tẹmhọnlẹn.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Matthew 11:2, 3) Ọkpakinọn, ranmhude nin John rẹ nanbhi ighan họn ẹmhọn iwẹnna nọnsi Kristi, ọ da je edibo nesọle bu ọle, 3 nin ele dọ nọọn ọlẹn yọle: “Uwẹ hi Ọnọn Vade, la mhan dẹ yẹ ha khẹ ọria ọbhebhe?”
John Guanọ Nin Ọle Họn Ebi Jesu Da Tayẹ
Ọne inọnta nin be han uwẹ ilo? Bhi ikpe eva ne gbera, iJohn tobọle bhọ gbe iJesu ruẹ bhi amẹn. Ọle da daghe ahu ẹlinmhin nọnsi Osẹnobulua de nyan iJesu. Ọle da yẹ họn uru nọnsi Osẹnobulua ẹghe nin Osẹnobulua rẹ nanbhi okhun yọle ghe ọle hoẹmhọn iJesu. Ọnan bha rẹman ghe urẹọbhọ nọnsi John ki ha wẹghẹa. Sade iriọ nọn, iJesu ida ha tẹmhọn iJohn nọnsẹn beji ọ lu ọle bhi ọne ukpẹdẹ nan. Aha gene miẹn ghe iJohn imhọn edandan, bezẹle nin ọle ki da ha nọọn ọne inọnta nin?
Asabọ miẹn ghe iJohn guanọ nin ọle họn bhi unun iJesu ghe ọle nin Jesu hi Messiah. Ọnan dẹ sabọ ko iJohn udu re beji ọle rẹ le oya bhi ighan. Emhin ọbhebhe yẹ ribhọ nọn zẹle nin John da nọọn ọne inọnta nin. Ọle lẹnmhin ọta akhasẹ bhi iBaibo yọle ghe, Ọnanzẹle nọnsi Osẹnobulua dẹ ha yi ojie bi ọnọn miẹn ẹbho fan. Ọrẹyiriọ, uki eso ki gbera nin John gbe iJesu ruẹ bhi amẹn, a da mun John khue bhi ighan. John guanọ nin ọle lẹn si ọria ọbhebhe dẹ vae sade iJesu kpanọ fo, nọn ha lu ene kẹre bhi iwẹnna nan yọle iMessiah dẹ lu.
(Matthew 11:16-19) “Họla mhẹn ha rẹ khọkhọ ọne ore nan? Inian ọdiabe ibhokhan ne dotua bhi eji a do ẹki ha taman ene ele koko khiẹnlẹn yọle, 17 ‘Arẹmiẹn mhan khue ufuele nin bha, bha bha gbe ikhiẹn; mhan manman wo ha viẹ, sokpan, bha bha kiẹ egbe ha lu akhiẹ.’ 18 Bhiriọ sẹyẹ, John bha vae dọ ha le ebale yẹ da anyọn, ẹbho da yẹ ha yọle, ‘Ẹlinmhin-ebe ribhi ẹkẹ egbe nọnsọle.’ 19 Ọmọn nọnsi okpea bhọ da vae ha le ebale yẹ da anyọn, ẹbho da ha yọle ‘Ghọle! Okpea nọn le ukpẹ ebale, nọn yẹ da anyọn khian, ukolu ọsi ene miẹn igho uhọnmhọn bi ene eluemhin-ebe.’ Ebi ọ ki rẹ de, ebi a re ẹwanlẹn lu, ele rẹman si ọne ẹwanlẹn gba.”
Ọne Ore Nọn Ihehọ Dẹ Loya
Jesu wo ha mun ekpẹn nọn khua nin John nọn gbẹbhoruẹ bhi amẹn. Ẹlo bela ẹbho ne bunbun rẹ ha ghe iJohn? Ghe ebi Jesu tale rẹji ọne ore nin, ọ da yọle: “Inian ọdiabe ibhokhan ne dotua bhi eji a do ẹki ha taman ene ele koko khiẹnlẹn yọle, ‘Arẹmiẹn mhan khue ufuele nin bha, bha bha gbe ikhiẹn; mhan manman wo ha viẹ, sokpan, bha bha kiẹ egbe ha lu akhiẹ.’”—Matthew 11:16, 17.
Be iJesu ki re ọnin ta? Jesu da wo re otọ ọne ẹmhọn man yọle: Bhiriọ sẹyẹ, John bha vae dọ ha le ebale yẹ da anyọn, ẹbho da yẹ ha yọle, ‘Ẹlinmhin-ebe ribhi ẹkẹ egbe nọnsọle.’ Ọmọn nọnsi okpea bhọ da vae ha le ebale yẹ da anyọn, ẹbho da ha yọle ‘Ghọle! Okpea nọn le ukpẹ ebale, nọn yẹ da anyọn khian, ukolu ọsi ene miẹn igho uhọnmhọn bi ene eluemhin-ebe.’” (Matthew 11:18, 19) Nazirite John ha khin. Ọle bha ha khu ọbhi afe bi ua, ọle bha ha da anyọn. Ene ẹbho da yẹ ha yọle ẹlinmhin ebe kpokpo ọle. (Numbers 6:2, 3; Luke 1:15) IJesu ki vae ha nyẹnlẹn bii eria nekẹle, ha le ebale yẹ da anyọn bhi oleghe, ẹbho da ha yọle ọle le ebale yẹ da anyọn gbe. Ọnan rẹman ghe aida sabọ lu emhin nọn ha tie ene ẹbho bhọ.
Baibo Nan Tie
(Matthew 11:1-19) Ẹghe nin Jesu ki rẹ taman ene edibo 12 nesọle fo ebi ele ha rẹ khian yẹ, ọ da sibhi enin re dọ ha man ẹbho emhin yẹ wewe ẹmhọn Agbejele bhi agbaẹbho nọnsele. 2 Ọkpakinọn, ranmhude nin John rẹ nanbhi ighan họn ẹmhọn iwẹnna nọnsi Kristi, ọ da ji edibo nesọle bu ọle, 3 nin ele dọ nọọn ọlẹn yọle: “Uwẹ hi Ọnọn Vade, la mhan dẹ yẹ ha khẹ ọbhebhe?” 4 Jesu da wanniẹn ele yọle: “Bha ha khian dọ taman iJohn ebi bha họn bi ebi bha daghe. 5 Ene ru ẹlo ki daghe, ene akhun sabọ ha khian, a rẹkpa ene khọnmhọn egbekẹn rẹ kuan, ene ayiẹhọ munhẹn ha hẹnmhọn, a riọ ene yulu kpanọ bhi idin, ene ibhioguele ki họn ẹmhọn ọta nọn mhẹn ọsi Agbejele. 6 Eghọnghọn hi ọsi ọne ọria nọn bha miẹn emhin bhi egbe mhẹn nọn ha re ọle dere.” 7 Ẹghe nin ele ki rẹ ribhi uwedẹ nin ele rẹ rie, Jesu da munhẹn ha tẹmhọn iJohn man ene usun ẹbho: “Be ibha gbera ha khian ẹkẹ ojẹgbo do ha ghe? Ukpokpo nin ahoho wo ha mun yo mun re? 8 Be ibha ki dagbare dọ ha ghe? Okpea nọn mun ukpọn nọn lọre yọ? Ene yọ ukpọn nọn lọre, uwa ọsi ene ijie a da miẹn ele. 9 Gene, be bhọ zẹle bha da dagbare? Nin bha dọ daghe akhasẹ? Ehe, mhẹn taman bha ghe, ọnan bhọ gbera akhasẹ. 10 Ọne ọria nan a ka gbẹn ẹmhọnlẹn bhi otọ khẹ yọle: ‘Ghe o! Mhẹn je ukọ nọnsẹmhẹn kalo nin uwẹ, nọn ha hẹnhẹn uwedẹ nọnsẹ khẹ uwẹ!’ 11 Ẹmhọanta mhẹn taman bha ghe, bhi ẹwẹ eria nin ikhuo biẹ rebhe, a bha sẹ miẹn ọria soso nọn kpọnọ gbera iJohn nọn gbẹbhoruẹ bhi amẹn. Ọkpakinọn, ọria nọn khere nẹ bhi Agbejele nọn ribhi okhun, ọle kpọnọ nẹ ọle. 12 Rẹ nanbhi ẹghe ọsi John nọn gbẹbhoruẹ bhi amẹn rẹ dọ sẹbhi ejayenan, Agbejele nọn ribhi okhun, ọle hi emhin nin eria wo manman ha khu, ene manman ha khu bhọ rebhe wo ha miẹn ọlen. 13 Uhi bi ene Akhase, ele rebhe kugbe ha kha akhasẹ ọkuẹsẹ John vae; 14 ahamiẹn ọ yẹẹ bha, bha ha rẹọbhọ, ọle hi ‘E·liʹjah nan yọle ọ vade.’ 15 Ọnọn mhọn ẹhọ, ọ ha rẹ họn. 16 “Họla mhẹn ha rẹ khọkhọ ọne ore nan? Inian ọdiabe ibhokhan ne dotua bhi eji a do ẹki ha taman ene ele koko khiẹnlẹn yọle, 17 ‘Arẹmiẹn mhan khue ufuele nin bha, bha bha gbe ikhiẹn; mhan manman wo ha viẹ, sokpan, bha bha kiẹ egbe ha lu akhiẹ.’ 18 Bhiriọ sẹyẹ, John bha vae dọ ha le ebale yẹ da anyọn, sokpan, ẹbho da yẹ ha yọle, ‘Ẹlinmhin-ebe ribhi ẹkẹ egbe nọnsọle.’ 19 Ọmọn nọnsi okpea bhọ da vae ha le ebale yẹ da anyọn, sokpan, ẹbho da ha yọle ‘Ghọle! Okpea nọn le ukpẹ ebale, nọn yẹ da anyọn khian, ukolu ọsi ene miẹn igho uhọnmhọn bi ene eluemhin-ebe.’ Ebi ọ ki rẹ de, ebi a re ẹwanlẹn lu, ele rẹman si ọne ẹwanlẹn gba.”