Eji A Da Ne Emhin Nan Gbẹn Ọbhi Ebe ọsi Ikolo Unyẹnmhin bi Iwẹnna Oga Nọnsẹmhan
AUGUST 6-12
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | LUKE 17-18
“Ha Rẹman Ghe Emhin Ti Uwẹ Bhọ”
(Luke 17:11-14) Ẹghe nin ọle rẹ ha khian iJerusalem, ọle da nanbhi Samaria bi Galilee gbera. 12 Ẹghe nin ọle ki rẹ ha nanbhi idunmhun ọkpa, ikpea igbe ne khọnmhọn emianmhẹn egbekẹn da miẹn ọlẹn, ọkpakinọn, ele da gban egbe fia mundia. 13 Ele da tuẹn urulu okhun ha so yọle: “Jesu, Ọman-emhin, mhọn itohan da mhan!” 14 Ẹghe nin ọle ki rẹ daghe ele, ọle da taman ele yọle: “Bha ha khian dọ re egbe bha man ene ohẹn.” Ẹghe nin ele ki rẹ ha khian, egbe nọnsẹle da khia.
nwtsty study note ọsi Lu 17:12, 14
ikpea igbe ne khọnmhọn emianmhẹn egbekẹn: Bhi ẹghe ẹdẹle nan rẹ ha gbẹn iBaibo, eria ne khọnmhọn emianmhẹn egbekẹn fẹkẹ re usun khian. Ele yẹ nyẹnlẹn kugbe. Bhiriọ, ele ki sabọ ha rekpa egbe. (2Ki 7:3-5) Osẹnobulua da taman ibhokhan Izrẹl ghe, nin ọria nọn khọnmhọn emianmhẹn egbekẹn hẹi nyẹnlẹn sikẹ ẹbho nekẹle. Ọne ọria ha daghe ẹbho ebhebhe ho nin ele sikẹ ọle, ọle ki so dagbare ha yọle: “Mẹn bha khia, mẹn bha khia!” (Le 13:45, 46) Ranmhude ọne uhi nan, ene ikpea nan ne khọnmhọn emianmhẹn egbekẹn da gban egbe fia sibhi eji Jesu ye re.—Fẹ study note ọsi Mt 8:2 bi Glossary, “Leprosy; Leper (Egbekẹn) ghe.”
Bha ha khian dọ re egbe bha man ene ohẹn: Ẹghe nin Jesu rẹ ha ribhi otọ, ọle wo ha re obọ rẹkhan Uhi nọnsi Moses. Ọle lẹnmhin ghe Osẹnobulua sẹyẹ re ene ohẹn wẹnna. Bhiriọ, ọle da taman eria nin ọle hinmhin bhi emianmhẹn egbekẹn nin ele dọ re egbe man ene ohẹn. (Mt 8:4; Mr 1:44) Bhi ẹkẹ uhi nin Osẹnobulua nanbhi obọ iMoses gbe nin ibhokhan Izrẹl, ohẹn ọkpa la sabọ tale ghe ọria nọn khọnmhọn egbekẹn khia. Ọne ọria ha gene khia, ọle ki dọ zọese bhi uwa oga. Ọle ki ne afianmhẹn eva nan iwaa, oran natiọle cedar, ukpọn nọn gian, bi ẹfọ natiọle hyssop re.—Le 14:2-32.
(Luke 17:15, 16) Ẹghe nin ọkpa bhi ẹwẹ ele ki rẹ daghe egbe daan ọlẹn, ọle da fikie, ọle da tuẹn urulu okhun ha gẹn Osẹnobulua. 16 Ọle da dọ de sa ẹlo ru bhi oẹ nọnsi Jesu. Ọle da ha khuẹnmhẹn ọlẹn. Gbera ọnin, Sa·marʹi·tan ọle khin.
(Luke 17:17, 18) Jesu da wanniẹn ọlẹn yọle: “Ene igbe rebhe a kpe khia, ọi be yi iriọ? Ene isinlin nekẹle ki bho? 18 Gbera ọne okpea nan nọn nanbhi agbaẹbho ọbhebhe vae, ele soso bha fikie vae dọ re ogẹn ji Osẹnobulua?”
w08 8/1 14-15 ¶8-9
Bezẹle Nọn Da Khẹke Nin Mhan Ha Rẹman Ghe Emhin Ti Mhan Bhọ?
Emhin nin ene ikpea isinlin lu bha yẹẹ iJesu. Ọle da yọle: “Ene igbe rebhe a kpe khia, ọi be yi iriọ? Ene isinlin nekẹle ki bho? Gbera ọne okpea nan nọn nanbhi agbaẹbho ọbhebhe vae, ele soso bha fikie vae dọ re ogẹn ji Osẹnobulua?”—Luke 17:17, 18.
Ene ikpea isinlin nekẹle bha ha yi eria ọbe. Ele ka rẹman ghe ele mhọn urẹọbhọ da iJesu. Ele da yẹ hẹnmhọn nin Jesu ha khian Jerusalem nin ele dọ re egbe man ene ohẹn. Edandan iribhọ ghe emhin nin Jesu lu nin ele gene ti ele bhọ. Ọkpakinọn, ele bha re ọle man. Ele bha vae dọ khuẹnmhẹn ọlẹn. Emhin nin ele lu bha yẹẹ iJesu. Imhan kii? Ọria ha lu mhan nọnsẹn, imhan jẹje khuẹnmhẹn ọlẹn? Ọkhẹke nin mhan khuẹnmhẹn ọlẹn. Mhan bhọ sabọ gbẹn obhi ebe ji ọle rẹ khuẹnmhẹn ọlẹn.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Luke 17:7-10) Họbhọ la bhi ẹwẹ bha nọn mhọn igbọn nọn dọ gua bhi ugbo, la nọn dọ re ihuan kọn, nọn ha taman ọlẹn bhi ẹghe nọn ha rẹ fikiere, ‘Vae bhi enan ẹjẹje nin uwẹ dọ le ebale’? 8 Bhi obọ nọnkẹle, ọle dẹ taman ọlẹn yọle, ‘Dọ guanọ ebale nin mẹn nin mẹn da le ebale emuan nọnsẹmhẹn. Uwẹ ha re ukpọn gbanọ dọ ha ga mẹn. Mẹn ha ki da yẹ le fo, uwẹ kuẹ dọ da yẹ le. 9 Ọle ida khuẹnmhẹn ọne igbọn ranmhude ọne igbọn miẹnsọn nan mun nanlẹn. Ọle dẹ be lu iriọ? 10 Iriọ yẹ nọn rẹji bha. Bha ha miẹnsọn rebhe nan mun nin bha fo, bha yọle: ‘Igbọn ne bha sẹ emhin soso mhan khin. Emhin nọn khẹke nin mhan lu, ọle mhan lu.’”
nwtsty study note ọsi Lu 17:10
Igbọn ne bha sẹ emhin soso: Ebi ọne ọta nan mundia nan hi “igbọn ne ija rẹ lu; igbọn nan bha miẹn ebi a rẹ lu.” Jesu bha re ọne ijiẹmhin nan tale ghe nin edibo nesọle ha ghe egbe ele bii eria ne ija rẹ lu. Ebi a ta bhi enan, ọle hi ghe, ene igbọn nan ida ha riale ghe ele lu emhin nọn sẹ nan ha rẹ gẹn ele. Ẹbho eso ne guanọ otọ ẹmhọn nọn ribhi Baibo fẹghe da yọle ghe ebi a re ọne ọta nan ta hi: “Igbọn mhan gheghe khin. Mhan bha miẹn ebi mhan lu nọn sẹ nan da ha gẹn mhan.”
(Luke 18:8) Mẹn taman bha, ọle dẹ lu ọle nin ele jẹje miẹn ibhuohiẹn nọn gbale. Ọrẹyiriọ, ẹghe nin Ọmọn nọnsi okpea ha re vae, ọle dẹ miẹn ọne urẹọbhọ nan bhi ọne otọ nan?”
nwtsty study note ọsi Lu 18:8
ọne urẹọbhọ nan: La “urẹọbhọ nọn sẹnian.” Uwedẹ nan rẹ tale tee bhi urolo iGreek da ha yi “ọne urẹọbhọ.” “Ọne” nan gbẹn ba urẹọbhọ da rẹman ghe ọi wo gheghe yi ureọbho Jesu ha tẹmhọn ọlẹn. Ọle mhọn urẹọbhọ nin ọle ha tẹmhọn ọlẹn tee. Urẹọbho nọn diabe ọsi ọne okhuo nin ọle rẹ lu ijiẹmhin, ọle iJesu ha tẹmhọn ọlẹn. (Lu 18:1-8) Ọkhẹke nin mhan rẹọbhọ ghe erọnmhọn mhọn ahu. Mhan ki yẹ rẹọbhọ ghe Osẹnobulua dẹ lu ọle nin ẹbho nesọle miẹn ibhuohiẹn nọn gbale. Jesu bha wanniẹn inọnta nin ọle nọọn bhi ọne ulọnlẹn nan. Asabọ miẹn ghe ọle guanọ nin edibo nesọle ha riale si ele gene mhọn urẹọbhọ nọn sẹnian. Ọne ijiẹmhin nan wo manman khẹke bhi ẹghe nin Jesu rẹ tale man edibo nesọle. Ranmhude ọle wo la taman ele fo ekpokpo kẹkẹ nin ele da miẹn bhi egbe.—Lu 17:22-37.
Baibo Nan Ha Tie
(Luke 18:24-43) Jesu da ghe ọle yẹ yọle: “Ọ dẹ wo manman nọghọ nin eria ne mhọn igho rẹ guanọ uwedẹ nanbhi Agbejele nọnsi Osẹnobulua! 25 Bhi ọsi ẹmhọanta, nin camel rẹ nanbhi ukpẹlo agbede gbera, ọle lẹkhẹ gbera nin okpea nọn mhọn igho rẹ nanbhi Agbejele nọnsi Osẹnobulua.” 26 Ẹbho ne họn ẹmhọn nin ọle ta da yọle: “Họ bhọ da sabọ miẹn umiẹnfan?” 27 Ọle da yọle: Emhin ne ida sabọ sunu bhi eji eria ye, dẹ sabọ sunu bhi eji Osẹnobulua ye.” 28 Ọkpakinọn, Peter da yọle: “Ghọle! Imhan ze emhin nin mhan rẹ ha mhọn obọ yẹ rẹkhan uwẹ.” 29 Ọle da taman ele yọle: “Bhi ọsi ẹmhọanta, mẹn taman bha, abha miẹn ọria nọn ze uwa, la okhuo, la ibhio ọle nin ikpea, la ene biẹ ọle, la imọn nesọle obọ ranmhude Agbejele nọnsi Osẹnobulua 30 nọn ida miẹn ene emhin nan igba ne bunbun bhi ọne ẹghe nan. Ọle ki yẹ miẹn aribhọ ọsi ighegheghe bhi agbọn nọn vade.” 31 Ẹghenin, ọle da ne ene Igbeva diọ bhi obọkpa. Ọle da taman ele yọle: “Ghọle! Mhan dẹ ha khian iJerusalem. Emhin rebhe nan nabhi obọ ọsi ene akhasẹ gbẹn rẹji Ọmọn nọnsi okpea dẹ munsẹ. 32 Bhi ọsi ijiẹmhin, a dẹ mun ọlẹn ọbhi obọ ọsi ikpea ọsi ene agbaẹbho. A dẹ zuọzuọ ọle, re obọ oya mun ọlẹn yẹ tuẹ ẹsẹn nyan ọlẹn. 33 Ele ha ki re asan gbe ọle fo, ele ki gbe ọle a. Ọkpakinọn, ọle dẹ riọ kpanọ bhi ukpẹdẹ nọnzea.” 34 Ọrẹyiriọ, ene emhin nan soso bha mun ele ẹlokore, ranmhude a re ene ọta nan nẹko nin ele. Ene emhin nan tale bha mun ele ẹlokore. 35 Ẹghe nin Jesu ki rẹ ha sikẹ iJerʹi·cho, okpea ọkpa nọn ruẹlo da dotua bhi ukhuo ha bhii emhin. 36 Ranmhude ọne okpea họn ghe usun ẹbho gbera, ọle da ha nọọn ebe sunu. 37 Ele da taman ọlẹn yọle: “Jesu nin Naz·a·reneʹ khian gbera!” 38 Ẹghenin, ọle da so dagbare ha yọle: “Jesu, Ọmọn nọnsi David, mhọn itohan da mẹn!” 39 Ẹbho ne ha ribhi odalo da ha gbuhi nanlẹn. Ele da ha taman ọlẹn nọn huẹan. Sokpan, ọle da sẹyẹ manman ha so yọle: “Ọmọn nọnsi David, mhọn itohan da mẹn!” 40 Ẹghenin, Jesu da mundia yẹ yọle nan re ọne okpea bu ọle re. Ọle ki sire fo, Jesu da nọọn ọlẹn yọle: 41 “Be uwẹ guanọ nin mẹn lu nin uwẹ?” Ọle da yọle: “Ebeanlẹn mẹn, ji mẹn kie ha daghe.” 42 Jesu da ki taman ọlẹn yọle: “Kie ha daghe; urẹọbhọ nọnsẹ re egbe daan uwẹ.” 43 Bhi ọne ẹghe nin, ọne okpea da kie ha daghe. Ọle da yẹ munhẹn ha rẹkhan ọlẹn, ye ha re ogẹn ji Osẹnobulua. Deba ọnin, ene ẹbho ki yẹ daghe emhin nọn sunu, ele da re ogẹn ji Osẹnobulua.
AUGUST 13-19
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | LUKE 19-20
“Luẹ Emhin bhi Ijiẹmhin ọsi Igbọn Igbe Nan Ne Igho Nan”
(Luke 19:12, 13) Bhiriọ, ọle da taman ele yọle: “Okpea ọkpa nan biẹ bhi ulin uwa ọsi enijie da ha khian agbaẹbho nọn manman ree nin ọle dọ khuan ahu ọsi ojie nin egbe ọle. Ọle ki yẹ fikiere. 13 Ọle da tie itue igbe bhi ẹwẹ igbọn nesọle. Ọle da ne imiʹna igbe nin ele yẹ taman ele yọle, ‘Bha re ele do ẹki ọkuẹsẹ imẹn vae.’
Ijiẹmhin ọsi Igbọn Igbe Nan Ne Igho Nan
Ọle da yọle: “Okpea ọkpa nan biẹ bhi ulin uwa ọsi enijie da ha khian agbaẹbho nọn manman ree nin ọle dọ khuan ahu ọsi ojie nin egbe ọle. Ọle ki yẹ fikiere.” (Luke 19:12) Okhian nọn sẹriọ dẹ re ẹghe. Jesu hi ọne “okpea nan biẹ bhi ulin uwa ọsi enijie.” Okhun hi ẹbho nọn manman ree nin ọle ha khian. Bhi enin, Aba ọle da re ọle kiẹn ojie.
Ọkuẹsẹ ọne okpea kpanọ ha khian ẹbho nin ọle yo, ọle da tie itue igbe bhi ẹwẹ igbọn nesọle. Ọle da re igho natiọle mina nin ọdeọde bhi ẹwẹ ele. Ọle da taman ele: “Bha re ọle do ẹki ọkuẹsẹ mẹn vae.” (Luke 19:13) Udede igho imina khin. Ọ gbera igho nin ọria ha miẹn bhi uki ea.
Asabọ miẹn ghe edibo nesi Jesu lẹn ghe ele ene igbọn igbe mundia nan. Ranmhude Jesu ka re ele khọkhọ eria ne khuan emhin nan kọ bhi ugbo. (Matthew 9:35-38) Ọkpakinọn, ọiyi ọka bi izẹ iJesu yọle nin ele khuan re. Ọle guanọ nin ele dọ guanọ ẹdibo ebhebhe ne ha yẹ deba ọle gbẹloghe bhi Agbejele nọnsi Osẹnobulua. Edibo nesi Jesu dẹ re ẹghe nọnsele, ahu nọnsẹle bi emhin ebhebhe nin ele mhọn rẹ lu ọne iwẹnna nan.
(Luke 19:16-19) Bhiriọ, ọne ọhẹnhẹn da vae. Ọle da yọle, ‘Ebeanlẹn mẹn, mina ọkpa nọnsẹ imẹn rẹ gbe imina igbe.’ 17 Ọle da taman ọlẹn yọle, ‘Uwẹ lu nọnsẹn, igbọn nọn mhẹn! Ranmhude uwẹ lu nọnsẹn bhi obhi emhin khere, ha mhọn ahu bhi egbe agbaẹbho igbe.’ 18 Ejayenan, ọnonzeva da vae. Ọle da yọle, Ebeanlẹn mẹn, ‘Imina ọkpa nọnsẹ gbe imina isẹn.’ 19 Ọle da yẹ taman ọnan yọle, ‘Ha mhọn ahu bhi egbe agbaẹbho isẹn.’
Ijiẹmhin ọsi Igbọn Igbe Nan Ne Igho Nan
Edibo nesi Jesu ha lẹn ghe ele ene igbọn mundia nan, nin ele da re emhin rebhe nin ele mhọn rẹ lu iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua, ọ dẹ wo manman ti Jesu bhọ. Ele dẹ sabọ rẹọbhọ ghe Jesu dẹ re ihaosa nin ele. Ẹmhọanta nọn ghe, ọiyi idia ọkpa edibo nesi Jesu rebhe ye. Ọrẹyiriọ, Jesu nin ojie dẹ nan erọnmhọn nin ele bhi eka nin ele sabọ lu bhi iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua.—Matthew 28:19, 20.
(Luke 19:20-24) Sokpan, ọbhebhe da vae. Ọle da yọle, ‘Ebeanlẹn mẹn, ghe imina nọnsẹ nin mẹn re gbanọ bhi ukpọn re nẹko. 21 Uwẹ lẹn bela? Ofẹn uwẹ ha mun mẹn, ranmhude mẹn lẹnmhin ghe ọria nọn to uwẹ khin. Eji uwẹ bha da re ya, ọle uwẹ da re. Eji uwẹ bha da kọ, ọle uwẹ da rọ.’ 22 Ọle da taman ọlẹn yọle, ‘Ọta nọn nabhi unun nọnsi uwẹ dagbare, ọle mẹn rẹ bhuohiẹn gbe uwẹ. Beji uwẹ lẹnmhin ghe ọria nọn to mẹn khin, ghe eji mẹn bha da re ya, ọle mẹn da re, eji mẹn bha da kọ, ọle mẹn da rọ, 23 bekizẹ nin uwẹ bha da re igho nọnsẹmhẹn bhi aza? Mẹn ha ki diriọ vae, mẹn ki re ọne igho bi asun nan ha ọbhọ.’ 24 “Ẹghenin, ọle da taman eria ne mundia bhi enin, ‘Miẹn ọlẹn ọne imiʹna, bha ha re nin ọne igbọn nọn mhọn imiʹna igbe.’
Ijiẹmhin ọsi Igbọn Igbe Nan Ne Igho Nan
Ranmhude ọne igbọn bha wẹnna ọbhọ, nin afe ọsi Ebeanlẹn nọnsọle ha bun ọbhọ, a da miẹn ọlẹn igho nan rẹ re nanlẹn. Ene etuegbe nesi Jesu khẹ ọne ẹghe nin Jesu ha rẹ munhẹn ha gbẹloghe bhi Agbejele nọnsi Osẹnobulua. Ele dẹ sabọ re ẹmhọn nin ọle ta rẹji ọne igbọn nan lẹn ghe, ahamiẹn ele bha miẹnsọn kaka bhi iwẹnna nin ọle mun nin ele, ọne Agbejele nin ida sẹ ele bhi obọ.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Luke 19:43) Ranmhude, ene ikpẹdẹ dẹ bu bha re, ẹghe nin eghian bha ha rẹ bọn ogba nẹga bha, ogba nan re eran nan kanọ ele ukpẹ rẹ lu. Ele ki nanbhi obọ rebhe khue bha ze.
nwtsty study note ọsi Lu 19:43
ogba nan re eran nan kanọ ele ukpẹ rẹ lu: La “ogba.” Ukpọta iGreek nan noo bhi enan, ọle hi khaʹrax. Ọne ulọnlẹn nan ọkpa ọ da dagbare bhi obọ ọsi Baibo nan re urolo iGreek gbẹn. Eran nan kanọ ele ukpẹ, nanrẹ bọn ogba nẹga, ọle ọne ukpọta mundia nan. Ọ yẹ mundia nin ogba nin eyokhọn re eran bọn nin ele rẹ khue emhin ze, la nin ele rẹ gbega egbe. Ẹmhọn nin Jesu ta bhi ọne ulọnlẹn nan da gene munsẹ bhi ukpe 70 C.E. Bhi ọne ukpe nin, Titus nin ọkakulo ọsi Rome bi eyokhọn nesọle da bọn ogba nẹga iJerusalem. Emhin ea zẹle nin ele da bọn ọne ogba nan rẹ khue ele ze. (1) Nin ene iJew hẹi sabọ nẹgbe. (2) Nin ene iJew tobele de uhọnmhọn re. (3) Nin ene iJew hẹi sabọ dagbare dọ guanọ ebale. Bhiriọ, ohanmhẹn ki re ele de uhọnmhọn re. Eran ne ribhi ẹgbo nọn sikẹ iJerusalem, ele ene eyokhọn nesi Rome gbono sotọ nin ele rẹ bọn ọne ogba nan.
(Luke 20:38) Osẹnobulua ọle khin, ọiyi ọsi ene yu, sokpan ọsi ene nyẹnlẹn, ranmhude ele rebhe nyẹnlẹn nanlẹn.
nwtsty study note ọsi Lu 20:38
ranmhude ele rebhe nyẹnlẹn nanlẹn: La “ranmhude ele rebhe nyẹnlẹn bhi ẹlo nọnsọle.” Baibo da ji mhan lẹn ghe, aharẹmiẹn ọria nyẹnlẹn, nan da miẹn ghe ọne oria iga Osẹnobulua, ọne ọria diabe ọria nọn yu bhi elọ nọnsi Osẹnobulua. (Eph 2:1; 1Ti 5:6) Bhi obọ nọnkẹle, edibo nesi Osẹnobulua ha rẹ yu, ele sẹyẹ nyẹnlẹn bhi ẹlo nọnsọle. Ranmhude a ida miẹn ghe ọle bha riọ ele kpanọ bhi uu.—Ro 4:16, 17.
Baibo Nan Ha Tie
(Luke 19:11-27) Ẹghe nin ele rẹ ha kaehọ ene emhin nan, ọle da taman ele ijiẹmhin ọbhebhe. Ranmhude ele rẹ ha riale ghe Agbejele nọnsi Osẹnobulua dẹ wo zegbere ẹjẹje ranmhude ọle sikẹ iJerusalem. 12 Bhiriọ, ọle da taman ele yọle: “Okpea ọkpa nan biẹ bhi ulin uwa ọsi enijie da ha khian agbaẹbho nọn manman ree nin ọle dọ khuan ahu ọsi ojie nin egbe ọle. Ọle ki yẹ fikiere. 13 Ọle da tie itue igbe bhi ẹwẹ igbọn nesọle. Ọle da ne imiʹna igbe nin ele yẹ taman ele yọle, ‘Bha re ele do ẹki ọkuẹsẹ imẹn vae.’ 14 Ọkpakinọn, ẹmhọn ọlẹn bha yẹẹ ẹbho ọsi agbaẹbho nọnsọle. Ele da ji usun ekhaẹmhọn rẹkhan ọlẹn ne dọ yọle: ‘Mhan iguanọ nin ọne okpea nan ha yi ojie nọnsẹmhan.’ 15 “Ẹghe nin ọle ki rẹ miẹn ahu ọsi ojie fo, yẹ fikie vae, ọle da tie ene igbọn nin ọle ne igho nan. Ọle da ho nin ọle lẹn eka elele nin ele miẹn bhi ẹki nin ele do. 16 Bhiriọ, ọne ọhẹnhẹn da vae. Ọle da yọle, ‘Ebeanlẹn mẹn, mina ọkpa nọnsẹ imẹn rẹ gbe imina igbe.’ 17 Ọle da taman ọlẹn yọle, ‘Uwẹ lu nọnsẹn, igbọn nọn mhẹn! Ranmhude uwẹ lu nọnsẹn bhi obhi emhin khere, ha mhọn ahu bhi egbe agbaẹbho igbe.’ 18 Ejayenan, ọnonzeva da vae. Ọle da yọle, Ebeanlẹn mẹn, ‘Imina ọkpa nọnsẹ gbe imina isẹn.’ 19 Ọle da yẹ taman ọnan yọle, ‘Ha mhọn ahu bhi egbe agbaẹbho isẹn.’ 20 Sokpan, ọbhebhe da vae. Ọle da yọle, ‘Ebeanlẹn mẹn, ghe imina nọnsẹ nin mẹn re gbanọ bhi ukpọn re nẹko. 21 Uwẹ lẹn bela? Ofẹn uwẹ ha mun mẹn, ranmhude mẹn lẹnmhin ghe ọria nọn to uwẹ khin. Eji uwẹ bha da re ya, ọle uwẹ da re. Eji uwẹ bha da ko, ọle uwẹ da rọ.’ 22 Ọle da taman ọlẹn yọle, ‘Ọta nọn nabhi unun nọnsi uwẹ dagbare, ọle mẹn rẹ bhuohiẹn gbe uwẹ. Beji uwẹ lẹnmhin ghe ọria nọn to mẹn khin, ghe eji mẹn bha da re ya, ọle mẹn da re, eji mẹn bha da ko, ọle mẹn da rọ, 23 bekizẹ nin uwe bha da re igho nọnsẹmhẹn bhi aza? Mẹn ha ki diriọ vae, mẹn ki re ọne igho bi asun nan ha ọbhọ.’ 24 “Ẹghenin, ọle da taman eria ne mundia bhi enin, ‘Miẹn ọlẹn ọne imiʹna, bha ha re nin ọne igbọn nọn mhọn imiʹna igbe.’ 25 Sokpan, ele da taman ọlẹn yọle, ‘Ebeanlẹn mhan, ọle ka mhọn imiʹna igbe!’—26 ‘Imẹn taman bha ghe, ọria nọn ka mhọn khẹ, a dẹ ne ba ọle le. Ọkpakinọn, ọnọn imhọnlẹn, a bhọ dẹ miẹn ọlẹn emhin nin ọle rẹ ha mhọnlẹn. 27 Deba ọnin, ene eghian ne bha guanọ nin mẹn ha yi ojie nọnsẹle, bha muno ele re bhi enan. Bha ha gbono ele a bhi odalo mẹn.’”
AUGUST 20-26
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | LUKE 21-22
“Umiẹnfan Nọnsẹbha Sire”
(Luke 21:25) Deba ọnin, iyaman dẹ ha ribhi ovuẹnlẹn, uki bi ahiẹnhiẹn. Bhi ọne otọ nan, agbaẹbho dẹ ha habha yo habha re. Ele ida lẹn eji ele ha nan dagbare, ranmhude usomhin bi ufiyo-fire ọsi ọne okpẹdẹ.
kr 226 ¶9
Ẹghe Nin Osẹnobulua Ha Re Khọn Ene Bha Re Obọ bhi Agbejele Nọnsọle
9 Emhin ọhan-ilo dẹ ha sunu bhi okhun: Jesu da tale ghe ovuẹnlẹn dẹ so ebiuki, uki iyẹ da ha bhala, ene ahiẹnhiẹn ki nanbhi okhun dere. Bhi ọne ẹghe nin, ẹbho iyẹ da ha ghe ene mun kalo bhi otuẹ bọsi ẹbho ne ha sabọ re ẹfua re. Asabọ yẹ miẹn ghe ene emhin ọhan-ilo nan dẹ gene sunu bhi okhun. (Isa. 13:9-11; Joel 2:1, 30, 31) Be ẹbho ki da lu yẹ ẹghe nin ele ha rẹ daghe ene emhin nan? Baibo yọle ghe ele “ḍe ha habha yo habha re,” ranmhude “ele ida lẹn eji ele ha nan dagbare.” (Luke 21:25; Zeph. 1:17) Ehe, ẹbho rebhe ne bha re obọ bhi Agbejele nọnsi Osẹnobulua—rẹsẹbhi igbọn, rẹsẹbhi ojie—dẹ ha “kuọlọ ranmhude ofẹn, bi emhin nin ele khẹ ne da sunu ji ọne otọ nan nin ẹbho da nyẹnlẹn.” Ele ki dọ nẹko. Ọkpakinọn, eji ele irẹ nẹ diọ, obọ nọnsi Jesu dẹ da mun ele bhi enin.—Luke 21:26; 23:30; Rev. 6:15-17.
(Luke 21:26) Ẹbho dẹ ha kuọlọ ranmhude ofẹn, bi emhin nin ele khẹ ne da sunu ji ọne otọ nan nin ẹbho da nyẹnlẹn. Ranmhude ahu ọsi okhun dẹ ha mun lueghe.
(Luke 21:27, 28) Ele ki daghe Ọmọn nọnsi okpea vade bhi adudu amẹn, bhi ẹkẹ ahu bi uyi nọn khua. 28 Sokpan, ẹghe nin ene emhin nan ha rẹ munhẹn ha sunu, bha kpanọ mundia nọnsẹn, bha ha tuẹn uhọnmhọn nọnsẹbha okhun, ranmhude umiẹnfan nọnsẹbha sire.”
w16.01 10-11 ¶17
Bha Hẹi Ji Ahoẹmhọn-egbe Nin Bha Mhọn Nin Ibhio Bha Fo!
17 ‘Ha mhọn izebhudu.’ (Tie Hebrews 13:6.) Ranmhude mhan mun udu nyan iJehova, emhin soso ire ofẹn mun mhan. Aharẹmiẹn ghe mhan miẹn edọnmhẹn ne kaka, ofẹn imun mhan. Ọne izebhudu nan ki rẹkpa mhan rẹ rẹọbho ghe emhin dẹ ha mhẹn. Mhan ha re ẹlo nọn sẹnian ha ghe idia nin mhan ye, mhan ki sabọ re oyẹẹ man bhi egbe ibhio mhan. Mhan ki sabọ ze ele udu, yẹ ko ele udu re. (1 Thess. 5:14, 15) Rẹsẹbhi ẹghe ekpokpo nọn khua, mhan dẹ sẹyẹ sabọ ha mhọn izebhudu, ranmhude mhan lẹn ghe umiẹnfan nọnsẹmhan sire.—Luke 21:25-28.
w15 7/15 17-18 ¶13
“Umiẹnfan Nọnsẹbha Sire”!
13 Be bhọ ene ẹbhe ki da lu yẹ ẹghe nin ele ha rẹ kere ghe a dẹ gbe ele khuelo? Ele ki ha “kiẹ egbe bhi ọbalọ nọnsele.” (Matt. 24:30) Enanzẹle bi usun ihuan nekẹle kii? Be ele da lu yẹ ẹghe nin? Ele dẹ lu emhin nin Jesu tale. Jesu da yọle: “Ẹghe nin ene emhin nan ha rẹ munhẹn ha sunu, bha kpanọ mundia nọnsẹn, bha ha tuẹn uhọnmhọn nọnsẹbha okhun, ranmhude umiẹnfan nọnsẹbha sire.” (Luke 21:28) Ehe. Ele dẹ sabọ rẹọbhọ ghe iJehova dẹ hinmhin ele.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Luke 21:33) Otọ bi okhun dẹ gbera, sokpan a ida miẹn emhin nọn ha re ọta nesẹmhẹn gbera.
nwtsty study note ọsi Lu 21:33
Otọ bi okhun dẹ gbera: Eje ebhebhe ribhi Baibo, ne rẹman ghe otọ bi okhun dẹ ha ribhọ rẹsẹbhi ighegheghe. (Ge 9:16; Ps 104:5; Ec 1:4) Bhiriọ, ebi Jesu ha ta hi: “Aharẹmiẹn ghe emhin nọn ida sabọ sunu sunu, aharẹmiẹn ghe otọ bi okhun gbera, ọta nin mẹn tale dẹ sẹyẹ munsẹ.” (Fẹ Mt 5:18 ghe.) Asabọ yẹ miẹn ghe otọ bi okhun nin Jesu tẹmhọn ọlẹn bhi enan mhọn emhin nin ele mundia nan. Ele sabọ mundia nin emhin nin Re 21:1 tie ọle ‘okhun nọn ka ha ribhọ, bi otọ nọn ka ha ribhọ.’
a ida miẹn emhin nọn ha re ọta nesẹmhẹn gbera: La “ọta nesẹmhẹn ida gbera.” Ikpọta iGreek nan rẹ tẹmhọn emhin nọn ida sabọ sunu, ele a noo bhi enan. Ene ikpọta nan da rẹman ghe a bha miẹn emhin nọn ha zẹ ọta nesi Jesu bha munsẹ.
(Luke 22:28-30) “Ọrẹyiriọ, ibha hi ene sun rẹkhan mẹn bhi ẹkẹ edọnmhẹn nesẹmhẹn. 29 Mẹn dẹ deba bha nanbhi akovẹn, beji aba mẹn rẹ deba mẹn nanbhi akovẹn, ọsi agbejele. 30 Nin bha sabọ da yẹ le bhi okhun itebu nọnsẹmhẹn bhi Agbejele nọnsẹmhẹn. Bha ki yẹ dotua bhi okhun ojukhuo nin bha ha bhuohiẹn ulin uwa 12 nọnsi Izrẹl.
w14 10/15 16-17 ¶15-16
Bha Dẹ Ha Yi Ojie bi Ohẹn
15 Jesu ki mun iluemhin ọsi Ayere nọnsọle gbọ fo, ọle da deba edibo nesọle nanbhi akovẹn. Ọne akovẹn nan a tie ọle akovẹn ọsi Agbejele. (Tie Luke 22:28-30.) Ọne akovẹn nan da dikẹ bhi akovẹn nekẹle, ranmhude Jehova bha deba bhọ. Jesu bi edibo nesọle nan re ahu ẹlinmhin zẹ, ele ọkpa ribhi ọne akovẹn nan. Jesu da taman ele ghe ọle dẹ deba ele nanbhi akovẹn beji aba ọle rẹ deba ọle nanbhi akovẹn. Akovẹn nela khọnan? Asabọ miẹn ghe akovẹn nin Jehova rẹ taman ọlẹn ghe ọle dẹ ha yi “ohẹn . . . rẹsẹbhi ighegheghe, bọsi Mel·chizʹe·dek,” ọle iJesu ha tẹmhọn ọlẹn.—Heb. 5:5, 6.
16 Edibo 11 nesi Jesu gene wo ‘sun rẹkhan ọlẹn bhi ẹghe edọnmhẹn.’ Ọne akovẹn nan da ji ele lẹn ghe, ele dẹ deba iJesu gbẹloghe bhi okhun. Ele dẹ ha yi ojie bi ohẹn bhi okhun. Ọkpakinọn, ọiyi ene itue 11 nan ọkpa la miẹn ọne elele nan. Bhi ẹkẹ imianlo nin John nin odibo miẹn, Jesu da taman ọlẹn yọle: “Rẹji ọria nọn khọn miotọ, mẹn dẹ re otọ nanlẹn re dotua bhi okhun ojukhuo nọnsẹmhen, beji mẹn rẹ khọn mioto yẹ dọ deba Aba mẹn dotua bhi okhun ojukhuo nọnsọle.” (Rev. 3:21) Bhiriọ, itue 144,000 nan re ahu ẹlinmhin zẹ, ele iJesu deba gbe ọne akovẹn ọsi Agbejele. (Rev. 5:9, 10; 7:4) Ọne akovẹn nan zẹle nin ene itue 144,000 ha da sabọ deba iJesu gbẹloghe bhi okhun. Ele diabe okhuo nan zẹ nan ha re nin ojie. Ọne ojie ha re ọne okhuo fo, ele veva ki ko ha gbẹloghe. Baibo bhọ da tie enanzele ‘okhuo’ nin Jesu Kristi ha re. Baibo da yẹ tie ele ‘ọmanmhẹn nọn bha sẹ hẹgẹn’ nan da re nin Kristi.—Rev. 19:7, 8; 21:9; 2 Cor. 11:2.
Baibo Nan Ha Tie
(Luke 22:35-53) Ọle da yẹ taman ele yọle: “Ẹghe nin mẹn rẹ je bha dagbare, nin bha bha rẹ re ẹkpa igho, ẹkpa ebale bi ibata mhọnlẹn, ibha bẹ guanọ emhin soso?” Ele da yọle: “Eye” 36 Ẹghenin, ọ da taman ele yọle: “Ejayenan nian, ọnọn mhọn ẹkpa igho, ọ ha re mhọnlẹn. Iriọ yẹ nọn rẹji ọria nọn mhọn ẹkpa ebale. Ọria nọn imhọn agbada ha dọ khiẹn ukpọn nin ọle yọ ke okhun rẹ dẹ agbada. 37 Ranmhude, mẹn taman bha ghe emhin rebhe nan gbẹn dẹ munsẹ bhi egbe mẹn. Nan rẹ yọle, ‘A dẹ ka ọle ba ene gbe uhi a.’ Ọnan wo munsẹ bhi egbe mẹn nian.” 38 Ẹghenin, ele da yọle: “Ebeanlẹn mhan, ghọle! agbada eva ribhi enan.” Ọle da taman ele yọle: “Ọ dẹ sẹmhin.” 39 Ọle ki kpanọ, ọ da ha khian Ukoke ọsi Olive beji ọle ka lu ọle khẹ. Ene edibo da yẹ rẹkhan ọlẹn. 40 Ọle ki sẹbhi enin, ọle da taman ele yọle: “Bha ha nan erọnmhọn nin bha hẹi do ọbhi edọnmhẹn.” 41 Ọle da sibhi eji ele ye re. Ọle da khian re odalo khere. Ọle da dediguẹ ha nan erọnmhọn. 42 Ọle da ha yọle: “Aba, sade uwẹ guanọmhin, re ọne ukpu nan si mẹn bhi obọ re. Ọrẹyiriọ, ji iho nọnsi uwẹ munsẹ, ọiyi ọsi mẹn.” 43 Ẹghenin, ẹhi ọkpa da nabhi okhun bu ọle re yẹ ze ọle udu. 44 Sokpan ọle da sẹyẹ manman situa ha nan erọnmhọn ranmhude ọbabhegbe nin ọle ha ye; ẹbhobho nọn ha nabhi egbe nọnsọle dagbare da diabe aranlẹn nọn khakha ku ọbhi otọ. 45 Ẹghe nin ọle ki rẹ kpanọ bhi eji ọle da nan erọnmhọn, ọle da bu ene edibo. Ọle da kere ghe ele wẹ. Egbe lọ ele ranmhude akhiẹ. 46 Ọle da taman ele yọle: “Bezẹle nin bha da wẹ? Bha kpanọ ha nan erọnmhọn, nin bha hẹi do ọbhi edọnmhẹn.” 47 Beji ọle sẹyẹ talọ, ghọle! usun ẹbho da vae. Ọne okpea natiọle Judas, ọkpa bhi ene Igbeva, ọle ha re ele khian. Ọle da bu iJesu re nin ọle dọ mun ọle unun fiofio. 48 Sokpan, Jesu da ki taman ọlẹn yọle: “Judas, unun nan mun fiofio uwẹ da rẹ mun Ọmọn nọnsi okpea khiẹn?” 49 Ẹghe nin ene mundia nẹga ọle ki rẹ daghe emhin nọn ho nọn sunu, ele da yọle: “Ebeanlẹn mhan, nin mhan fi agbada?” 50 Ọkpa bhi ẹwẹ ele bhọ da re fi agbada nyan igbọn ọsi ojohẹn. Ọle da hian ọlẹn ehọ nọn ribhi ọbera fia. 51 Jesu da wanniẹn ele yọle: “Ọ mhẹn riọ.” Ọle da re obọ so ọne ehọ yẹ hinmhin ọlẹn. 52 Jesu da ki taman ene ojohẹn, ene gbẹloghe uwa oga, bi ene ewanlẹn ne vae bhi enin dọ mun ọlẹn yọle: “Agbada bi ukpokpo ibha muno dagbare bọsi eria ne khian dọ mun oyi? 53 Ẹdẹ rẹsi ẹdẹ beji mẹn deba bha ha ribhi uwa oga, ibha bha re obọ so mẹn. Sokpan ẹghe nọnsẹbha khọnan bi ahu ọsi ebiuki.”
AUGUST 27–SEPTEMBER 2
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | LUKE 23-24
“Uwẹ Muegbe Nin Uwẹ Rẹ Rehunmhan?”
(Luke 23:34) Sokpan, Jesu da ha yọle: “Aba, rẹhunmhan ele, ranmhude ele bha lẹn ebi ele lu.” Gbera ọnin, ele da fi onolo nin ele rẹ gha ukpọn nọnsọle.
cl 297 ¶16
Oyẹẹ Nin Jesu Ha Mhọnlẹn
16 Jesu da yẹ rẹman bhi uwedẹ ọbhebhe ghe ọle mhọn oyẹẹ beji Aba ọle rẹ mhọn oyẹẹ. Ọle da wo muegbe nin ọle rẹ ha rẹhunmhan. (Psalm 86:5) Rẹsẹbhi ẹghe nin ọle rẹ ha ribhi okhun oran nan khan ọlẹn ọn, Jesu da sẹyẹ rẹman ghe ọle muegbe nin ọle rẹ rẹhunmhan. Ọle rẹ loya bhi okhun ọne oran, ọle bha taman Aba ọle nọn re oya nin eria ne gbe ọle a. Bhi obọ nọnkẹle, Jesu da taman iJehova yọle: “Aba, rẹhunmhan ele, ranmhude ele bha lẹn ebi ele lu.”—Luke 23:34.
(Luke 23:43) Jesu da taman ọlẹn yọle: “Bhi ọsi ẹmhọanta, mẹn taman uwẹ ẹlẹnan, uwẹ dẹ deba mẹn ha ribhi otọ ọfubhegbe.”
g 2/08 11 ¶5-6
Osẹnobulua Be Rẹhunmhan Ọria Nọn Manman Lukhọ?
Ọiyi ebi olukhọ nọnsi ọria khọ sẹyẹ, ọiyi ọle ọkpa iJehova ghe. Ọle yẹ daghe ebi ọne ọria ghe olukhọ nọnsọle yẹ. (Isaiah 1:16-19) Re ọkhọle ria ẹmhọn ene eluemhin ebe eva nan khan bhi oran sikẹ iJesu. Ọkpa bhọ da yọle: “Emhin ebe nin mhan lu, ọle mhan loya ọle nian.” Ọnan rẹman ghe ene ikpea veva gene manman lukhọ. Ọne okpea da yẹ yọle: “Ọkpakinọn, ọne okpea nan [Jesu] bha lu emhin ebe soso.” Ọnan rẹman ghe ọne okpea lẹn ẹmhọn iJesu. Asabọ miẹn ghe ebi ọle lẹn rẹji Jesu deba emhin ne re ọle fi ọkhọle denọ. Ọne ẹghe nan nian, ọle da ki bhii Jesu yọle: “Ye mẹn re ẹghe nin uwẹ ha rẹ nanbhi Agbejele nọnsẹ.” Be iJesu ki rẹ wanniẹn ọlẹn yẹ? Jesu da taman ọlẹn yọle: “Bhi ọsi ẹmhọanta, . . . uwẹ dẹ deba mẹn ha ribhi otọ ọfubhegbe.”—Luke 23:41-43.
Ọnin bha be han uwẹ ilo? Jesu rẹ yu khian, ọle da sẹyẹ mhọn itohan da ọne okpea nan nọn bhọ tobọle yọle ghe ọkhẹke nan gbe ọle a, ranmhude emhin ebe nin ọle lu. Uwedẹ nin Jesu rẹ tohan ọne okpea nan gene wo re izebhudu nin mhan. Mhan dẹ sabọ rẹọbhọ ghe Jesu bi Aba ọle nin Jehova dẹ mhọn itohan da ẹbho rebhe ne gene fidenọ, aharẹmiẹn ene eria manman lukhọ.—Romans 4:7.
(Luke 24:34) Enan da yọle: “Bhi ọsi ẹmhọanta, Ebeanlẹn mhan gene riọ kpanọ. Ọle re egbe man Simon!”
cl 297-298 ¶17-18
Oyẹẹ Nin Jesu Ha Mhọnlẹn
17 Okha ọbhebhe yẹ ribhọ nọn bhọ manman rẹman mhan ghe Jesu gene muegbe nin ọle rẹ rẹhunmhan. Okha ọsi ebi ọle rẹ rẹhunmhan iPeter yẹ. Edandan iribhọ ghe iPeter wo manman hoẹmhọn iJesu. Bhi ukpasọn ọsi Nisan 14, Peter da taman iJesu yọle: “Ebeanlẹn mẹn, imẹn muegbe nin mẹn rẹ rẹkhan uwẹ nanbhi ighan, bi nin mẹn rẹ deba uwẹ yu.” Ọbha sẹ bue gbe, igba ea iPeter he ghe ọle bha lẹn iJesu. Baibo da taman mhan ghe, ẹghe nin Peter rẹ ha sin bhi ọsi ugbazea, Jesu “da denọ ẹlo ghe iPeter.” Emhin nin Peter lu da manman ba iPeter bhi egbe. “Ọle da diọ bhi ole dọ ha viẹ egbe a.” Ẹdẹ ki we, a da gbe iJesu a. Ẹghenin, Peter sabọ ha riale, ‘Ebeanlẹn mẹn be rẹhunmhan mẹn?’—Luke 22:33, 61, 62.
18 Peter bha mundia bue gbe ọle kuẹ miẹn ewanniẹn rẹji ọne inọnta nin. Osewewiẹ bhi ukpẹdẹ Nisan 16, ọle iJesu riọ kpanọ. Ọdiabe ọne ukpẹdẹ nin ọle yẹ re ẹnẹ ji Peter. (Luke 24:34; 1 Corinthians 15:4-8) Bezẹle nin Jesu da dọ re egbe man ọne odibo nan nọn bhọ ve ihẹn ghe ọle bha lẹn ọlẹn? Asabọ miẹn ghe Jesu ha guanọ nin ọle ji Peter lẹn ghe ọle sẹyẹ hoẹmhọn ọlẹn. Gbera ọnin, Jesu da sẹyẹ lu emhin ọbhebhe nin ọle rẹ ko iPeter udu re.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Luke 23:31) Ahamiẹn ele lu ene emhin nan ẹghe nin obhi amẹn khere sẹyẹ rẹ ribhi ọne oran, be ki da sunu ẹghe nọn ha rẹ kaka a?”
nwtsty study note ọsi Lu 23:31
ẹghe nin obhi amẹn khere sẹyẹ rẹ ribhi ọne oran, . . . ẹghe nọn ha rẹ kaka a: Asabọ miẹn agbaẹbho ọsi ene iJew, ọle iJesu ha tẹmhọn ọlẹn. Ẹghe nin Jesu bi ibhokhan iJew eso ne rẹọ ọle bhọ sẹyẹ rẹ ha ribhi ẹwẹ ele, ọne agbaẹbho da diabe oran nin obhi amẹn khere sẹyẹ ye. Ọkpakinọn, Jesu dẹ kẹ yu. Deba ọnin, a dẹ kẹ re ahu ẹlinmhin rẹ zẹ ibhokhan Izrẹl ne rẹkhan iJesu. Ẹghenin, ele ki dọ deba ‘Izrẹl nọnsi Osẹnobulua.’ (Ro 2:28, 29; Ga 6:16) Ẹghe nin ọnan ha rẹ sunu, agbaẹbho ọsi Izrẹl ki yu bhi uwedẹ ọsi ọriọn. Ele ki diabe oran nọn kaka a.—Mt 21:43.
(Luke 23:33) Ẹghe nin ele ki rẹ sẹbhi eji a tie ọle Skull, ele da khan ọlẹn mun oran bhi enin, deba eluemhin ebe eva. Ukpọkpa da ha ribhi obera nọnsọle, ọnonkẹle da ha ribhi obọ agobọ nọnsọle.
nwtsty ifoto
Ise bhi Ẹkẹ Uguẹ Nọn Ribhi Izi Oẹ
Foto ọsi uguẹ ọsi izi ọe nin ise hale, ọle khọnan. Ọne ise taan sẹbhi 11.5 cm (4.5 in.). Bhi ukpe 1968, ẹghe nan rẹ ha tọnọ otọ bhi obọ ọsi okhun ọlẹn bhi Jerusalem, a da miẹn uguẹ izi oẹ nọn dia inian. A da yẹ dọ kere ghe ọne uguẹ nan ki sẹ bue bhi otọ rẹ nanbhi ẹghe ọsi ene iRome. Ọne uguẹ nan da rẹman ghe a gene ha re ise khan eria bhi oran rẹ gbe ele a. Ọne ise nan diabe ise nin eyokhọn nesi Rome rẹ khan iJesu mun oran. Ẹkẹ ẹkpẹti nan ne iguẹ ọsi ọria nọn yu ọ, ọle a da miẹn ọne uguẹ nan. Ọnan rẹman ghe a ha rẹ khan ọria bhi oran rẹ gbe ọle a, a dẹ yẹ sabọ re ọle tọ.
Baibo Nan Ha Tie
(Luke 23:1-16) Bhiriọ, ọne usun ẹbho da kpanọ, ele rebhe. Ele da mun ọlẹn ha bu iPilate. 2 Ele da munhẹn ha ta ene emhin nan rẹji ọle: “Mhan ke ọne okpea nan re ghe, ọle sọtẹ da agbaẹbho nọnsẹmhan. Ọle yọle nin ẹbho hẹi yẹ zẹ igho uhọnmhọn ji Caesar. Ọle da yẹ yọle ghe ọle tobọle hi Kristi nin ojie.” 3 Ejayenan, Pilate da nọọn ọlẹn ọne inọnta nan yọle: “Uwẹ be Ojie ọsi ene Jew?” Ọle da wanniẹn ọlẹn yọle: “Uwẹ tobuwẹ bhọ tale.” 4 Ẹghenin, Pilate da taman ene ojohẹn bi ene usun ẹbho yọle: “Mẹn bha daghe emhin ebe soso nin ọne okpea nan lu.” 5 Sokpan, ele da nyẹnnyẹn unun ọbhọ ha yọle: Ọle re ẹbibi zẹ bhi ẹwẹ ene ẹbho ranmhude iman-emhin nin ọle man bhi otọ iJu·deʹa rebhe, rẹ nabhi Galʹi·lee rẹ dọ sẹbhi enan.” 6 Pilate ki họn ọnin, ọle da ha nọọn si Galʹi·lee ọne okpea na vae. 7 Ẹghe nin ọle ki rẹ lẹn ghe otọ ugbẹloghe nọnsi Herod ọle ye, ọle da ji ọle ha bu iHerod. Jerusalem iHerod ha ye bhi ọne ẹghe nin. 8 Ẹghe nin Herod ki rẹ daghe iJesu, ọle da wo manman ha ghọnghọn. Ọ ki ree nin ọle mọn da guanọ nin ọle miẹn Jesu ranmhude ọle họn ẹmhọn ne bunbun rẹji ọle. Ọle da ha mhọn ọlẹn bhi ọkhọle ghe ọle dẹ daghe emhin ọhan-ilo nin ọle ha lu. 9 Bhiriọ, ọle da ha nọọn ọlẹn ọta ne bunbun, ọkpakinọn, ọle bha wanniẹn ọlẹn. 10 Ọrẹyiriọ, ene ojohẹn bi ene iscribe da kpanọ mundia sẹyẹ ha nyẹnnyẹn unun bhi otọ rẹ re orẹsin sin ọlẹn. 11 Ẹghenin, Herod bi eyokhọn nesọle da ha re obọ oya mun ọlẹn. Ọle da re ewu-egbe nọn mhọn-ose yọ ọle nin ọle rẹ zuọzuọ ọle. Ọle da yẹ je ọle fikie ha bu Pilate. 12 Herod bi Pilate da ki kiẹn imọẹ ọne ukpẹdẹ nin. Eghian egbe ele rẹ ha khin. 13 Pilate da ki tie ene ojohẹn, ene gbẹloghe, bi ene ẹbho. 14 Ọle da taman ele yọle: “Ibha mun ọne okpea nan re, ghe ọne okpea si ene ẹbho ọbhọ nin ele rẹ sọtẹ. Ejayẹnan nian, ghọle! Imẹn nọọn ọle ọta bhi odalo bha, ọkpakinọn mẹn da kere ghe emhin iribhọ ne rẹman ghe ọle gene lu emhin nin bha yọle ghe ọle lu. 15 Bhi ọsi ẹmhọanta, iriọ yẹ hi Herod, ranmhude ọle da je ọne okpea fikie bu mhan re. Ghọle! ọne okpea bha lu emhin nọn ha zẹ nan ha da gbe ọle a. 16 Ranmhude ọnin, mẹn dẹ re oya nanlẹn yẹ fan ọlẹn fia.”