Eji A Da Ne Emhin Nan Gbẹn Ọbhi Ebe ọsi Ikolo Unyẹnmhin bi Iwẹnna Oga Nọnsẹmhan

NOVEMBER 5-11

EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | JOHN 20-21

“Uwẹ Hoẹmhọn Mẹn Gbera Ene Emhin Nan?”

(John 21:1-3) Ọnan ki gbera, Jesu da re egbe nọnsọle man edibo nesọle bhi okpẹdẹ ọsi Ti·beʹri·as. Inian ọle rẹ re egbe man ele. ² Ene ha ribhi enin da ha yi Simon Peter, Thomas (nan yẹ tie ọle Ibieva), Na·thanʹa·el nọn nin Caʹna ọsi Galʹi·lee vae, imọn nesi Zebʹe·dee, bi edibo eva ebhebhe. ³ Simon Peter da taman ele yọle: “Mẹn khian dọ gbe ehẹn.” Ele da taman ọlẹn yọle: “Mhan dẹ rẹkhan uwẹ.” Ele da nabhi okọ ha khian. Ọkpakinọn, ele bha miẹn ehẹn soso gbe bhi ọne asọn nin.

(John 21:4-14) Ẹdẹ ki ha gbanọn an, Jesu da mundia bhi egbegbe ọne okpẹdẹ, sokpan ene edibo bha lẹn si Jesu nọn. ⁵ Jesu da ki taman ele yọle: “Imọn, ibha mhọn emhin soso nin bha ha le?” Ele da wanniẹn ọlẹn yọle: “Eye.” ⁶ Ọle da taman ele yọle: “Bha fi ọne ọgan nin bha rẹ gbe ehẹn diọbhi obọ obera ọsi ọne okọ, ibha dẹ miẹn ehẹn mun.” Bhiriọ, ele da fi ọle diọbhọ, sokpan ele bha sabọ si ọne ọgan sibhi ọne okpẹdẹ re, ranmhude ehẹn ne ha ribhọ bunmhin. ⁷ Odibo nin Jesu hoẹmhọnlẹn da taman iPeter yọle: “Ebeanlẹn mhan nọn!” Simon Peter ki họn ghe Ebeanlẹn ele nọn, ọle da mun ukpọn nan yọ ke okhun yọ ranmhude ọle bha yọ ukpọn. Ọle da san fi bhi ọne okpẹdẹ. ⁸ Ọkpakinọn, ene edibo nekẹle da re ọne obhi uko vae. Ele da si ọne ọgan nin ehẹn vuọnlẹn rẹkhan egbe, ranmhude eji ele ha yẹ bha ree bhi eji otọ ye. Ibata 300 ọkpa nọn. ⁹ Ele ki sibhi ọne okpẹdẹ re, ele da daghe ujọnmeranlẹn nan da re ehẹn ka. Ele da sẹyẹ daghe ibrẹdi. ¹⁰ Jesu da taman ele yọle: “Bha ne eso re bhi ehẹn nin bha gbe.” ¹¹ Simon Peter da na bhi ẹkẹ ọne okọ, ọle da si ọne ọgan dagbare na bhi otọ. Ehẹn ne kpọnọ-kpọnọ ne bun sẹbhi 153 ele ha ribhi ẹkẹ ọle. Arẹmiẹn ghe ene ehẹn bun sẹriọ, ọne ọgan bha sọọ a. ¹² Jesu da taman ele yọle: “Bha vae dọ le ebale ọsewewiẹ.” A bha miẹn ọria soso bhi ẹwẹ ene edibo nọn gbudu nọọn ọlẹn yọle: “Họbhọ uwẹ khin?” ranmhude ele lẹnmhin ghe Ebeanlẹn ele nọn. ¹³ Jesu da ne ọne ibrẹdi bi ehẹn nin ele. ¹⁴ Ọnan da ha yi ugbazea nin Jesu re egbe nọnsọle man edibo nesọle bhi ẹghe nin ọle rẹ riọkpanọ bhi uu fo.

(John 21:15-19) Ele ki le ebale ọsewewiẹ fo, Jesu da nọọn Simon Peter yọle: “Simon ọmọn nọnsi John, uwẹ hoẹmhọn mẹn gbera enan?” Ọle da wanniẹn ọlẹn yọle: “Ehe Ebeanlẹn mẹn, uwẹ lẹnmhin mẹn mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ da uwẹ.” Jesu da taman ọlẹn yọle: “Re ebale nin ihuan nesẹmhẹn.” ¹⁶ Ọsi ugbazeva, Jesu da gbo kie nọọn ọlẹn yọle: “Simon ọmọn nọnsi John, uwẹ hoẹmhọn mẹn?” Ọle da wanniẹn ọlẹn yọle: “Ehe Ebeanlẹn mẹn, uwẹ lẹnmhin mẹn mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ da uwẹ.” Jesu da taman ọlẹn yọle: “Sun ikuẹkuẹ ihuan nesẹmhẹn.” ¹⁷ Ugbazea, Jesu da gbo kie nọọn ọlẹn yọle: “Simon ọmọn nọnsi John, uwẹ mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ da mẹn?” Ọ da manman ba iPeter bhi egbe ghe iJesu nọọn ọlẹn ọsi ugbazea yọle: “Uwẹ mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ da mẹn?” Bhiriọ, Peter da wanniẹn ọlẹn yọle: “Ebeanlẹn mẹn, uwẹ lẹn emhin rebhe. Uwẹ lẹn sẹbhọ ghe imẹn mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ da uwẹ.” Jesu da taman ọlẹn yọle: “Re ebale nin ikuẹkuẹ ihuan nesẹmhẹn. ¹⁸ Bhi ọsi ẹmhọanta mẹn taman uwẹ, ẹghe nin uwẹ rẹ ha yi usẹn, uwẹ tobuwẹ yọ ukpọn yẹ khian yo eje khọn uwẹ. Ọkpakinọn, uwẹ ha dọmanlẹn, uwẹ dẹ niẹn obọ a, nin ọria ebhebhe yo uwẹ ukpọn, yẹ mun uwẹ ha khian yo eje bha khọn uwẹ.” ¹⁹ Jesu da ta ọne ọta nan nin ọle rẹ rẹman ọlẹn unan uu nin ọle da rẹ re ogẹn ji Osẹnobulua. Jesu ki ta ọnan fo, ọle da taman ọlẹn yọle: “Wo ha khian rẹkhan mẹn.”

nwtsty study note ọsi Joh 21:15, 17

Jesu da nọọn Simon Peter yọle: Bhi ọne ukpasọn nọn we fiọ bhi ukpẹdẹ nan gbe iJesu a, igba ea iPeter sin ghe ọle bha lẹn ọlẹn. Ejayenan nian, Jesu da nọọn iPeter inọnta ea nin ọle rẹ lẹn ebi Peter hoẹmhọn ọlẹn sẹyẹ. Ẹghe nin Jesu ki sha rẹ ha nọọn ọlẹn ọsi ugbazea, ọ ‘da manman ba ọle bhi egbe.’ (Joh 21:17) Ikpọta iGreek eva, ọle a noo bhi ọne okha nan nọn ribhi Joh 21:15-17. Ukpọkpa hi a·ga·paʹo, nan zedu ọle diọ bhi “nan rẹ hoẹmhọn ọria.” Ọnọnkẹle hi phi·leʹo, a da zedu ọle diọ bhi “nan rẹ mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ da ọria.” Bhi ọsọhẹnhẹn, bi ọsi ugbazeva, Jesu da nọọn iPeter yọle: “Uwẹ hoẹmhọn mẹn? Peter da re ọkhọle rebhe taman ọlẹn ghe ọle mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ da ọle. Bhi ọsi ugbazea, Jesu da nọọn ọlẹn yọle: “Uwẹ mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ da mẹn?” Peter da sẹyẹ wanniẹn ọlẹn yọle ghe ọle mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ da ọle. Bhi ene igba ea nin Peter wanniẹn iJesu, Jesu da taman iPeter ghe nin oyẹẹ nin ọle mhọn da ọle re ọle gbẹloghe ihuan nesọle. Edibo nesi Jesu hi ihuan nesọle. (Joh 21:16, 17; 1Pe 5:1-3) Igba ea Jesu diriọ re otọ nin Peter rẹ taman ọlẹn ebi ọle hoẹmhọn ọlẹn sẹyẹ. Jesu da yẹ mun esọn nanlẹn. Ọ da taman ọlẹn nọn gbẹloghe ihuan nesọle. Ọnan da rẹman iPeter ghe iJesu rẹhunmhan ọlẹn bhi olukhọ nin ọle lu nin ọle rẹ sin ghe ọle bha lẹn ọlẹn.

uwẹ hoẹmhọn mẹn gbera enan?: Ranmhude uwedẹ nan rẹ gbẹn ọne ọta nan, emhin nọn mundia nan sabọ dikẹ bhi ọkhọle ọsi eria kẹkẹ. Ẹbho eso yọle ghe ebi Jesu nọọn iPeter hi: “Oyẹẹ nin uwẹ mhọn da mẹn kpọnọ gbera oyẹẹ nin uwẹ mhọn da ene edibo nekẹle nan?” la “Oyẹẹ nin uwẹ mhọn da mẹn kpọnọ gbera oyẹẹ nin edibo nekẹle mhọn da mẹn?” Ọkpakinọn, ebi Jesu ha nọọn bhi enan hi: “Uwẹ hoẹmhọn mẹn gbera ene emhin nan?” Ene ehẹn nin Peter bi ibo ọle gbe, bi iwẹnna nan rẹ gbe ehẹn hi ene emhin nin Jesu tẹmhọn ọlẹn. Bhiriọ, ebi Jesu ha ta hi: ‘Ahamiẹn uwẹ hoẹmhọn mẹn gbera ọne ẹki ehẹn nan, ha re ebale nin ihuan nesẹmhẹn.’ Ranmhude emhin nin Peter ka lu khẹ, ọkhẹke nin Jesu nọọn ọlẹn ọne ọta nan. Ọkpa bhi edibo ọhẹnhẹn ne ha rẹkhan iJesu, ọle iPeter ha khin. (Joh 1:35-42) Ọkpakinọn, Peter da zẹ iJesu obọ fikie dọ ha lu iwẹnna ehẹn nan gbe. Uki eso ki gbera, Jesu da gbo tie Peter sibhi ọne iwẹnna nin re. Jesu da taman ọlẹn nin dọ rẹkhan ọlẹn dọ ha lu iwẹnna nan rẹ re ẹbho kiẹn edibo. (Mt 4:18-20; Lu 5:1-11) Ọbha sẹ bue nin Jesu yu, Peter gbo yọle ghe ọle khian dọ gbe ehẹn. Eso bhi etuegbe nekẹle da yẹ rẹkhan ọlẹn. (Joh 21:2, 3) Asabọmiẹn ghe ọnan zẹle nin Jesu da ha nọọn iPeter ọne ọta nan. Jesu guanọ nin Peter zẹ emhin nin ọle guanọ nin ọle mun kalo bhi iẹnlẹn—iwẹnna ehẹn nan gbe, la iwẹnna oga.—Joh 21:4-8.

ọsi ugbazea: Igba ea iPeter sin ghe ọle bha lẹn iJesu. Igba ea Jesu yẹ re otọ nin Peter rẹ tare si ọle gene hoẹmhọn ọlẹn. Peter da taman iJesu ghe ọle gene hoẹmhọn ọlẹn. Jesu da ki taman iPeter uwedẹ nin ọle ha rẹ re ọne oyẹẹ man. Ọ da taman ọlẹn ghe nọn mun ilọnmhọn oga kalo bhi iẹnlẹn nọnsọle. Peter bi ikpea ebhebhe bhi ẹkẹ agbotu dẹ ha re ebale ọriọn nin usun ihuan nọnsi Jesu, yẹ ha ziẹn ele udu. Arẹmiẹn ghe eria nan re ahu ẹlinmhin zẹ ele rebhe khin, ọ sẹyẹ khẹke nan ha re ebale ọriọn nin ele.—Lu 22:32.

Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn

(John 20:17) Jesu da taman ọlẹn yọle: “Hẹi yẹ gba mẹn mun mhọn, ranmhude mẹn bha sẹ bu Aba mẹn bhi okhun. Sokpan, ha khian dọ taman ibhio mẹn yọle: ‘Mẹn bu Aba mẹn bi Aba bha, Osẹnobulua mẹn bi Osẹnobulua bha khian bhi okhun.’”

nwtsty study note ọsi Joh 20:17

Hẹi yẹ gba mẹn mun mhọn: Ukpọta iGreek nan noo bhi enan hi haʹpto·mai. Ọ sabọ mundia nin “nan rẹ re obọ so ọria,” “nan rẹ toman mun ọria,” la “nan rẹ mun ọria mhọn.” Bhi Baibo eso, a da gbẹn ẹmhọn nin Jesu ta diọ bhi “Hẹi re obọ so mẹn.” Uwedẹ nin ele rẹ dinian gbẹn ọlẹn bha gba, ranmhude Jesu bha yọle nin Mary Magdalene hẹi re obọ so ọle. Ikhuo ebhebhe ribhọ ne yẹ miẹn iJesu ẹghe nin ọle rẹ riọkpanọ fo. Ẹghe nin ele rẹ miẹn ọlẹn, ele da ‘mun ọle oẹ mhọn.’ Jesu bha yọle nin ele hẹi re obọ so ọle. (Mt 28:9) Bhiriọ, bezẹle nin Jesu da taman Mary Magdalene nọn hẹi yẹ gba ọle mun mhọn? Asabọmiẹn ghe Mary Magdalene rẹ ha riale ghe Jesu dẹ wo kpanọ ha khian okhun bhi ọne ẹghe nin. Ranmhude Mary isẹ guanọ nin Jesu kpanọ, ọle da gba ọle mun mhọn. Nin Jesu rẹ ji Mary lẹn ghe ọle isẹ kpanọ, ọle da taman ọlẹn nọn hẹi yẹ gba ọle mun mhọn, sọkpan, nọn ha khian dọ taman edibo nesọle ghe ọle riọkpanọ.

(John 20:28) Thomas da wanniẹn ọlẹn yọle: “Ebeanlẹn mẹn bi Osẹnobulua mẹn!”

nwtsty study note ọsi Joh 20:28

Ebeanlẹn mẹn bi Osẹnobulua mẹn!: Uwedẹ nan rẹ tale tee hi: “Ọne Ebeanlẹn mẹn bi ọne Osẹnobulua [ho the·osʹ] mẹn!” Ẹbho eso rẹọbhọ ghe Osẹnobulua ọle iThomas sotie bhi enan, ranmhude emhin ọnyunuan nin ọle miẹn. Eria ebhebhe da yẹ yọle ghe ikpọta iGreek nin Thomas noo bhi enan rẹman ghe iJesu ọle Thomas ha tie ọle Osẹnobulua. Aharẹmiẹn iriọ, emhin ebhebhe nin mhan miẹn tie bhi ẹkẹ Baibo dẹ rẹkpa mhan rẹ lẹn otọ ẹmhọn nin Thomas tale. Ọkuẹsẹ Jesu re egbe man Thomas, ọle ka taman Mary Madgalene nin ọle dọ taman edibo nesọle ghe ‘ọle bu Aba ọle bi Aba ele, Osẹnobulua ọle bi Osẹnobulua ele khian bhi okhun.’ Bhiriọ, ọria ida sabọ yọle ghe Thomas rẹọbhọ ghe iJesu hi Osẹnobulua nin Jehova. (Fẹ study note ọsi Joh 20:17.) Thomas ribhi enin ẹghe nin Jesu rẹ nan erọnmhọn yọle ghe Aba ọle hi “Osẹnobulua ọkpa sẹsẹ ọsi ẹmhọanta.” (Joh 17:1-3) Bhiriọ, ahamiẹn ghe iJesu Thomas ha talọ je, asabọmiẹn ghe ene emhin eva nan ọle ha mhọn bhi ọkhọle: (1) Asabọmiẹn ghe ọle lẹnmhin ghe osẹ iJesu khin, ọkpakinọn, ọle iyi Osẹnobulua nọn kokhun nẹ. (Fẹ study note ọsi Joh 1:1 ghe.) (2) Asabọ yẹ miẹn ghe ọle tie Jesu Osẹnobulua ranmhude ọle lẹnmhin ghe Osẹnobulua je iJesu re. Bhi ẹkẹ iBaibo, ẹbho eso ribhọ ne tie ẹhi Osẹnobulua, ranmhude Osẹnobulua je ọne ẹhi bu ele. Asabọmiẹn ghe Thomas lẹn ene okha nan bhi ẹkẹ iBaibo (Fẹ Ge 16:7-11, 13; 18:1-5, 22-33; 32:24-30; Jg 6:11-15; 13:20-22 ghe.)

Arẹmiẹn ghe ẹbho eso yọle ghe uwedẹ nan rẹ gbẹn ọne ọta bhi urolo iGreek rẹman ghe Osẹnobulua nọn kokhun nẹ a tẹmhọn ọlẹn, eji ebhebhe ribhi Baibo ne rẹman ghe uwedẹ nan rẹ gbẹn ọne ẹmhọn nan bha miẹn emhin nọn demun. Bhi ọsi ijiẹmhin, bhi urolo iGreek, ọne emhin nan gbẹn rẹkhan “ebeanlẹn” bi “osẹnobulua” bhi Joh 20:28, ọle yẹ rẹkhan ikpọta eso bhi Lu 12:32, Col 3:18–4:1 bi 1Pe 3:7. Ọbha miẹn emhin nọn demun. Iriọ ibhokhan iGreek rẹ gbẹn ebe ẹghe eso. Bhiriọ, ọnin bha sẹ nan rẹ lẹn ebi Thomas ha mhọn bhi ọkhọle ẹghe nin ọle rẹ ta ọta nin ọle ta bhi ọne ulọnlẹn nan.

Baibo Nan Ha Tie

(John 20:1-18) Bhi ukpẹdẹ ọhẹnhẹn ọsi ọne uzana, Mary Magʹda·lene da vae bhi ọne idin ọsewewiẹ, ẹdẹ bha sẹ gbanọn an. Ọle da kere ghe a wẹnẹ ọne udo sibhi ọne idin re. ² Bhiriọ, ọle da runẹ bu Simon Peter bi odibo ọbhebhe nin Jesu mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ da, ọle da taman ele yọle: “Ele mun Ebeanlẹn mhan sibhi idin re, mhan bha lẹn eji ele mun ọlẹn a khian.” ³ Peter bi ọne odibo ọbhebhe da ha khian ọne idin. ⁴ Ele eveva da ko runẹ a khian, sokpan ọne odibo nọnkẹle ka sẹbhi ọne idin ranmhude ọle runẹ nẹ iPeter. ⁵ Ọle ki dehianre, ọle da daghe ukpọn bhi otọ, okpakinọn ọle bha nabhi ẹkẹ ọne idin. ⁶ Simon Peter da vae, ọle da nabhi ẹkẹ ọnin idin. Ọle da daghe ọne ukpọn nọn ha ribhi otọ. ⁷ Ọne ukpọn nan rẹ gbanọ iJesu uhọnmhọn bha ha ribhi eji ukpọn nekẹle nan rẹ gbanọ ọle egbe ye, ọ da ha ribhi ije ikẹ. ⁸ Ọne odibo nọnkele nọn ka sẹbhi enin da yẹ nabhi ẹkẹ ọne idin, ọle da daghe ọle, sẹye rẹọbhọ. ⁹ Ele bha lẹn otọ ẹmhọn nọn ribhi Ebenọnkhiale nọn yọle ghe ọle dẹ riọkpanọ bhi uu. ¹⁰ Bhiriọ, ene edibo da ha khian uwa nọnsele. ¹¹ Ọkpakinọn, Mary da sẹyẹ mundia ha viẹ bhi egbegbe ọne idin. Ẹghe nin ọle rẹ ha viẹ ole da dehianre nin ọle daghe ẹkẹ ọne idin, ¹² ọle da daghe ẹhi eva ne yo ukpọn nọn fua dotua bhi eji a da re iJesu tọ. Ọkpa bhi ọne ehi da dotua bhi obọ ọsi uhọnmhọn nọnsọle, ọnọnkẹle da dotua bhi obọ ọsi oẹ nọnsọle. ¹³ Ele da nọọn ọlẹn yọle: “Okhuo, bezẹle nin uwẹ da viẹ?” Ọle da taman ele yọle: “Ele mun Ebeanlẹn mẹn kpanọ, mẹn bha lẹn eji ele mun ọlẹn ha khian.” ¹⁴ Ọle ki ta ọnin fo, ọle da fiorọ yẹ daghe iJesu mundia bhi enin, sokpan ọle bha lẹn ghe iJesu nọn. ¹⁵ Jesu da nọọn ọlẹn yọle: “Okhuo, bezẹle nin uwẹ da viẹ? Họbhọ uwẹ guanọ?” Ọle da ha ria ghe ọnọn gbẹloghe enin nọn, bhiriọ ọle da taman ọlẹn yọle: “Ọwanlẹn, ahamiẹn uwẹ mun ọlẹn kpanọ, taman mẹn eji uwẹ mun ọlẹn ọi, nin mẹn da mun ọlẹn kpanọ.” ¹⁶ Jesu da taman ọlẹn yọle: “iMary!” Ọle ki denọ ẹlo, ọ da re urolo iHebrew rẹ tatie ọle yọle: “Rab·boʹni!” (nọn mudia nin “Ọman-emhin!”) ¹⁷ Jesu da taman ọlẹn yọle: “Hẹi yẹ gba mẹn mun mhọn, ranmhude mẹn bha sẹ bu Aba mẹn bhi okhun. Sokpan, ha khian dọ taman ibhio men yọle: ‘Mẹn bu Aba mẹn bi Aba ibha, Osẹnobulua mẹn bi Osẹnobulua ibha khian bhi okhun.’” ¹⁸ Mary Magʹda·lene da dọ taman ene edibo emhin nọn sunu. Ọle da taman ele yọle: “Mẹn miẹn Ebeanlẹn mhan!” Ọle da yẹ taman ene edibo ebi Jesu taman ọlen.

NOVEMBER 12-18

EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | ACTS 1-3

“Ẹghe Nan Rẹ Biri Ahu Ẹlinmhin Nọn Khiale Nyan Ele”

(Acts 2:1-8) Bhi ẹghe nan rẹ ha lu iluemhin ọsi Pentecost, ele rebhe da si egbe koko bhi ejianlẹn ọkpa. ² Bhi ọsi iguaguako, usomhin da na okhun vae, bọsi ahoho nọn wo manman fi. Ọ da vuọn ọne uwa rebhe nin ele da dotua. ³ Ele da munhẹn ha daghe emhin ne diabe olanmhẹn eranlẹn. Ene olanmhẹn eranlẹn da gha egbe a. Ọkpa-ọkpa da mundia bhi ukegbe ọdeọde bhi ẹwẹ ele. ⁴ Bhi ẹghe nin, ele rebhe da ha mhọn ahu elinmhin nọn khiale, ele da munhẹn ha zẹ urọlo kẹkẹ, beji ọne ahu elinmhin nọn khiale rẹ re ahu nin ele. ⁵ Bhi ọne ẹghe nan, ibhokhan iJew ne rẹọ bhi ẹmhọn Ọsẹnobulua, ne na bhi agbaẹbho kẹkẹ bhi otọ agbọn rebhe vae, da ha ribhi Jerusalem. ⁶ Ẹghe nan rẹ họn ọne usomhin, usun ẹbho da si koko. Ọ da han ele ilo, ranmhude ele họn ghe ene edibo zẹ urolo nọnsele. ⁷ Ọ da wo gene han ele ilo, ele da ha yọle: “Sẹ ghe, ibhokhan iGal·i·lee ene ẹbho ne talọ khin. Ọi be yi iriọ? ⁸ Be a ki rẹ miẹn yẹ ghe ele zẹ urolo nọnsẹmhan?

(Acts 2:14) Bhiriọ, Peter bi ene Ugbolọ da kpanọ mundia. Ọle da re urulu nọn dinmhin rẹ talọ yọle: “Ibhokhan iJu·deʹa bi ibha rebhe ne nyẹnlẹn bhi Jerusalem, ọkhẹke nin bha lẹn ọnan, bha ha yẹ ka mẹn ehọ nọnsẹn.

(Acts 2:37, 38) Ẹghe nin ele ki rẹ họn ọnan, ọ da wo manman ba ele bhi egbe sẹbhi uguẹ. Ele da taman iPeter bi ene etuegbe nekẹle yọle: “Ikpea, ibhio, be ọkhẹke nin mhan lu?” ³⁸ Peter da taman ele yọle: “Bha kiẹ oya bhi olukhọ nọnsẹbha, ọdeọde bhi ẹwẹ bha ha yẹ mianmẹn bhi elin nọnsi Jesu, nin ọle da miẹn irẹhunmhan. Ẹghenin, ibha ki miẹn ẹseọhẹ ọsi ẹlinmhin nọn khiale.

(Acts 2:41) Bhiriọ, ọrebhe ne re eghọnghọn miẹn ọne ọta bhi egbe da mianmẹn. Bhi ọne ukpẹdẹ nin, itue 3,000 da deba ele.

(Acts 2:42-47) Ele da sẹyẹ ha re ọkhọle rebhe rẹ lu rẹkhan iman-emhin ọsi ene etuegbe, yẹ re ọkhọle rebhe kugbe muobọ, kugbe le ebale, yẹ nan erọnmhọn. ⁴³ Bhi ọsi ẹmhọanta, ofẹn da ha mun ọrebhe. Deba ọnin, rẹ na bhi obọ ọsi ene etuegbe, emhin ọhan-ilo ne bunbun bi iyaman kẹkẹ da ha sunu. ⁴⁴ Ọrebhe ne rẹọbhọ da wo kugbe. Ele da yẹ ha gha emhin rebhe nin ele mhọn. ⁴⁵ Ele da ha khiẹn emhin nin ele mhọn, yẹ gha ọne igho beji ọkhẹke ọdeọde. ⁴⁶ Ukpẹdẹ-ukpẹdẹ, ele da wo ha vae bhi uwa oga ranmhude emhanmhan ọkpa. Ele da ha le ebale bhi uwa kẹkẹ yẹ re eghọnghọn bhi ọkhọle ọsaje rẹ gha ebale nọnsele. ⁴⁷ Ele da wo ha gẹn Osẹnobulua. Ẹbho da yẹ re ẹlo esili ha ghe ele. Bhi ọne ẹghe nin, Jehova da yẹ ha ne ẹbho ne miẹn uhọnmhọn ba ele ukpẹdẹ-ukpẹdẹ.

w86 12/1 29 ¶4-5, 7

Ẹghọnghọn Nọn Ribhọ Sade Mhan Re Emhin Re

Bhi ukpẹdẹ Pentecost 33 C.E., nan mun agbotu ọsi Kristiẹn gbọ, ene itue 3,000 ne deba ọne agbotu bhi ọne ukpẹdẹ nin, da kugbe gha emhin nin ele mhọn. Ele da yẹ kugbe le ebale yẹ kugbe ha nan erọnmhọn. Bezẹle nin ele da lu iriọ? Ranmhude ele guanọ nin ele ziẹn urẹọbhọ nọnsele, ‘yẹ ha re ọkhọle rebhe lu rẹkhan iman-emhin ọsi ene etuegbe.’—Acts 2:41, 42.

Ibhokhan iJew bi eria ebhebhe ne vae bhi Jerusalem dọ lu iluemhin ọsi Pentecost bha muegbe nin ele rẹ ha ribhi Jerusalem bhi ẹghe nọn buele. Ọkpakinọn, ene kiẹn iKristiẹn bhi ẹwẹ ele da ha guanọ nin ele sẹyẹ luẹ gbera emhin nin ele sẹ luẹ, yẹ ziẹn urẹọbhọ nọnsẹle. Bhiriọ, ele da sẹyẹ ha ribhi Jerusalem. Ranmhude ọnan, ọ da khẹke nan guanọ ebale nin ele da ha le, bi uwa nin ele ha dia. Eso bhi ẹwẹ ele sẹyẹ mhọn igho bhi obọ, ọkpakinọn, igho ka bhi obọ ọsi eso. Bhiriọ, ele da ku emhin nin ele mhọn kugbe, yẹ gha ọle nin ọrebhe ne imhọnlẹn.—Acts 2:43-47.

Ọdeọde tobọle re ọkhọ nọnsọle re emhin re. Ọ bha ha yi oko. A bha yọle nin ẹbho ne mhọn igho ne emhin nesele rebhe re nin ele kiẹn ene obọ gbe. Ẹkẹ-ẹjẹjẹ nin ele mhọn da ibhio ele, ọle rẹ ele miẹn ghe ele ha khiẹn emhin nin ele mhọn, ele ki re ọne igho rebhe re nan rẹ tuẹn iwẹnna oga okhun.—Fẹ 2 Corinthians 8:12-15 ghe.

Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn

(Acts 3:15) Ibha da gbe Ọria Ọkalo nan ha na bhi obọ ọle miẹn iẹnlẹn a. Sokpan, Osẹnobulua da riọ ọle kpanọ bhi uu. Imhan sọsali bhi ọne ẹmhọanta nan.

it-2 61 ¶1

Jesu Kristi

“Ọria Ọkalo nan ha na bhi obọ ọle miẹn iẹnlẹn.” Ranmhude itohan nin Jehova mhọn da mhan, ọle da je iJesu nọn dọ yu nin mhan. Uyumhin nin Jesu yu, ọle zẹle nin ẹbho eso ha da sabọ dọ deba iJesu gbẹloghe bhi okhun. Ọle yẹ zẹ nin mhan ha da sabọ nyẹn bhi agbọn ọsọgbọn bhi otọ ugbẹloghe nọnsi Jesu. (Mt 6:10; Joh 3:16; Eph 1:7; Heb 2:5; fẹ RANSOM ghe.) Ranmhude emhin nin Jesu lu, ọle da kiẹn “Ọria Ọkalo nan ha na bhi obọ ọle miẹn iẹnlẹn.” (Ac 3:15) Ukpọta iGreek nan rẹ ta ọne ẹmhọn nan mundia nin “ọria nọn re ẹbho khian.” Ukpọta nọn khọ ọne ukpọta nan a yẹ rẹ tẹmhọn Moses, ẹghe nin ole rẹ ha re ibhokhan Izrẹl khian. (Ac 7:27, 35)

(Acts 3:19) “Bhiriọ, bha kiẹ oya bhi olukhọ nọnsẹbha, bha ha yẹ fidenọ, nan gbo olukhọ nọnsẹbha a. Bha ki sabọ miẹn ọfubhegbe bhi obọ iJehova tobọle.

cl 265 ¶14

Osẹnobulua Nọn ‘Muegbe Nọn Rẹ Rẹhunmhan’

¹⁴ Ẹmhọn nọn ribhi Acts 3:19 da rẹman mhan ebi Jehova rẹ rẹhunmhan yẹ. Ọ yọle: “Bha kiẹ oya bhi olukhọ nọnsẹbha, bha ha yẹ fidenọ, nan gbo olukhọ nọnsẹbha a.” Asabọ yẹ yọle, “nan gbe olukhọ nọnsẹbha kua,” la, “nan gbe ọle khuelo.” Ẹbho eso yọle ghe, beji a rẹ gbo emhin nan gbẹn sibhi ebe re, iriọ Osẹnobulua yọle ọle dẹ rẹ gbo olukhọ nọnsẹmhan a. Bhi ẹghe ẹdẹlẹ, amẹn, gum bi emhin natiọle carbon, nọn diabe ujọnmibi, ọle a fuẹn kugbe nan rẹ gbẹn emhin bhi ebe. Ọria ha wo la re ọle gbẹn ebe fo nian, ọle dẹ sẹyẹ sabọ ji ihiọn bhi amẹn rẹ gbo emhin nin ọle gbẹn sibhọre. Jehova ha rẹhunmhan mhan, inian ọdiabe ọle gbo olukhọ nọnsẹmhan sibhi ebe re.

Baibo Nan Ha Tie

(Acts 2:1-21) Bhi ẹghe nan rẹ ha lu iluemhin ọsi Pentecost, ele rebhe da si egbe koko bhi ejianlẹn ọkpa. ² Bhi ọsi iguaguako, usomhin da na okhun vae, bọsi ahoho nọn wo manman fi. Ọ da vuọn ọne uwa rebhe nin ele da dotua. ³ Ele da munhẹn ha daghe emhin ne diabe olanmhẹn eranlẹn. Ene olanmhẹn eranlẹn da gha egbe a. Ọkpa-ọkpa da mundia bhi ukegbe ọdeọde bhi ẹwẹ ele. ⁴ Bhi ẹghe nin, ele rebhe da ha mhọn ahu elinmhin nọn khiale, ele da munhẹn ha zẹ urọlo kẹkẹ, beji ọne ahu elinmhin nọn khiale rẹ re ahu nin ele. ⁵ Bhi ọne ẹghe nan, ibhokhan iJew ne rẹọbhi ẹmhọn Ọsẹnobulua, ne na bhi agbaẹbho kẹkẹ bhi otọ agbọn rebhe vae, da ha ribhi Jerusalem. ⁶ Ẹghe nan rẹ họn ọne usomhin, usun ẹbho da si koko. Ọ da han ele ilo, ranmhude ele họn ghe ene edibo zẹ urolo nọnsele. ⁷ Ọ da wo gene han ele ilo, ele da ha yọle: “Sẹ ghe, ibhokhan iGal·i·lee ene ẹbho ne talọ nan khin. Ọi be yi iriọ? ⁸ Be a ki rẹ miẹn yẹ ghe ele zẹ urolo nọnsẹmhan? ⁹ Parʹthi·ans, Medes, bi ibhokhan Eʹlam, ene nyẹnlẹn bhi otọ iMes·o·po·taʹmi·a, Ju·deʹa bi Cap·pa·doʹci·a, Ponʹtus agbaẹbho ọsi Asia, ¹⁰ Phrygʹi·a bi Pam·phylʹi·a, Egypt bi otọ iLibʹy·a bhi egbegbe iCy·reʹne, ene na bhi Rome vae, ene yi Jew bi ene iyi Jew ne deba ibhokhan iJew ga, ¹¹ Creʹtans, bi Arabians—mhan họn ghe ele rẹ urolo nọnsẹmhan rẹ tẹmhọn emhin ọhan-ilo nin Osẹnobulua lu” ¹² Gene-gene, ọ da manman ha ele ilo. Ele da ha taman egbe yọle: “Be ọne emhin nan mundia nan? ¹³ Bhi obọ nọnkẹle, eso da ha zuọzuọ ele yọle: “Anyọn nọn mhẹn bhi unun mun ele.” ¹⁴ Bhiriọ, Peter bi ene Ugbolọ da kpanọ mundia. Ọle da re urulu nọn dinmhin rẹ talọ yọle: “Ibhokhan iJu·deʹa bi ibha rebhe ne nyẹnlẹn bhi Jerusalem, ọkhẹke nin bha lẹn ọnan, bha ha yẹ ka mẹn ehọ nọnsẹn. ¹⁵ Ọiyi anyọn mun ene eria nan beji bha riale, ranmhude agogo isinlin bhi ọsewewiẹ a sẹ ye. ¹⁶ Sokpan, ọta nin Joel nin akhasẹ tale, ọle munsẹ. ¹⁷ Osẹnobulua da yọle: ‘ “Bhi ikpẹdẹ ọkike, mẹn dẹ biri ahu ẹlinmhin nọnsẹmhẹn ọbhi egbe ẹbho rebhe. Imọn ikpea bi imọn ikhuo nesẹ dẹ kha akhasẹ, Ikpea nesẹ ne dọmanlẹn dẹ bhohiẹ. ¹⁸ Resẹbhi egbe eguọmhandia nin ikpea bi eguọmhandia nin ikhuo nesẹmhẹn, mẹn dẹ biri ahu ẹlinmhin nọnsẹmhẹn nyan ele bhi ọne ẹghe nin. Ele dẹ kha akhasẹ. ¹⁹ Mẹn dẹ lu emhin ọhan-ilo bhi otọ bi okhun—aranlẹn, eranlẹn bi ighogho. ²⁰ A dẹ re ovuọnlẹn kiẹn ebiuki, a ki re uki kiẹn aranlẹn ọkuẹsẹ ukpẹdẹ nọn khua nọnsi Jehova. ²¹ Ẹbho rebhe ne so tie elin nọnsi Jehova dẹ miẹn uhọnmhọn.”’

NOVEMBER 19-25

EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | ACTS 4-5

“Ele Da Sẹyẹ Ha Re Izebhudu Tẹmhọn Osẹnobulua”

(Acts 4:5-13) Ukpẹdẹ nọn rẹkhan ọlẹn, ene gbẹloghe, ene ewanlẹn, bi ene iscribe da si egbe koko bhi Jerusalẹm, ⁶ ele bi Annas nin ojohẹn, Caʹia·phas, John, Alexander, bi ọrebhe ne ha yi ibhio ọne ojohẹn. ⁷ Ele da re Peter bi John mundia bhi adesẹ yẹ munhẹn ha nọọn ele: “Ahu nela, la elin ọsi họbhọ la, bha rẹ lu ọne emhin nan?” ⁸ Ẹghenin, ahu ẹlinmhin nọn khiale da vuọn iPeter bhi egbe. Ọle da taman ele yọle: Ene gbẹloghe bi ene ewanlẹn, ⁹ ahamiẹn ghe emhin esili nan lu da ọne akhun nan zẹle nin bha da nọọn mhan ọta ẹlẹnan, ghe ibha ho nin bha lẹn ọria nọn re egbe daan ọne okpea nan, ¹⁰ ọkhẹke nin bha bi ibhokhan Izrẹl rebhe lẹn ghe, bhi elin nọnsi Jesu Kristi nin Naz·a·reneʹ, nin bha gbe a bhi okhun oran, nin Osẹnobulua riọkpanọ, ọle zẹle ọne ọkpea nan sabọ re egbe nọn daanlẹn mundia bhi odalo bha. ¹¹ Ọnan hi ‘udo nin bha ne bọn uwa re ẹlo gbe a. Ọle ki dọ kiẹn udo nọn ribhi ekhin-uwa.’ ¹² Deba ọnin, ọria ọbhebhe iribhọ nin mhan ha na bhi ọbọ ọle miẹn umiẹnfan, ranmhude elin ọbhebhe iribhi ẹwẹ ẹbho bhi ọne otọ nan, nọn ha sabọ re umiẹnfan nin mhan.” ¹³ Ẹghe nin ele ki rẹ daghe uwedẹ nin Peter bi John rẹ ha talọ dagbare, yẹ lẹn ghe ikpea khọnkhan ne bha yo isiku ele khin, ọ da han ele ilo. Ele da munhẹn ha yere ghe ele bi Jesu ko ha khian.

w08 9/1 15, ẹkpẹti

Ebi Etuegbe Nesi Jesu Rẹ Ha Gbẹn Ebe Yẹ

Ẹmhoạnta Nọn Ghe Etuegbe Nesi Jesu Bha Yo Isiku?

Ẹghe nin ene gbẹloghe bi ene ewanlẹn “rẹ daghe uwedẹ nin Peter bi John rẹ ha talọ dagbare, yẹ lẹn ghe ikpea khọnkhan ne bha yo isiku ele khin, ọ da han ele ilo.” (Acts 4:13) Ẹmhọanta nọn ghe etuegbe nesi Jesu bha gene yo isiku? Eye. Bhi ẹkẹ Baibo ọkpa natiọle The New Interpreter’s Bible, a da yọle ghe, ‘ọta nọn ribhi ọne ulọnlẹn nan bha rẹman ghe Peter bi John bha yo isiku, la ele iguẹ rẹ tie ebe yẹ gbẹn ebe. Ene ọta rẹman ghe ẹlo ọsi eria ne manman lẹn emhin, ọle a rẹ ha ghe ẹbho ne ribhi ọne Sanʹhe·drin, ọkpakinọn, ọiyi ọne ẹlo nan a rẹ ha ghe ene etuegbe.’

w08 5/15 30 ¶6

Emhin Eso Nan Miẹn Tie bhi Ebe ọsi Acts

4:13—Ẹmhọanta nọn ghe Peter bi John bha lẹn emhin soso? Eye. Ranmhude ele bha yo isiku nin ene man emhin da luẹ emhin, ọle zẹle nin ene gbẹloghe bi ene ewanlẹn da yọle ghe ele bha yo isiku.

(Acts 4:18-20) Ele da ki tie ele yẹ taman ele nin hẹi yẹ ta emhin soso, la man emhin bhi elin nọnsi Jesu. ¹⁹ Peter bi John da ki wanniẹn ele yọle: “Sade emhin nọn mhẹn nọn bhi ẹlo nọnsẹbha nin mhan rẹ ka ibha ehọ, yẹ mhọn akan-ehọ da Osẹnobulua, bha tobọbha bhohiẹn ọle. ²⁰ Sokpan, bhi ọsẹmhan, mhan ida sabọ miẹn ghe mhan bha yẹ tẹmhọn emhin nin mhan miẹn bi emhin nin mhan họn.”

(Acts 4:23-31) A ki fan ele fia fo, ele da bu ẹbho nesele dọ taman ele ẹmhọn nin ene ojohẹn bi ene ewanlẹn taman ele. ²⁴ Enan ki họn, ele rebhe da tuẹn urulu okhun ha taman Osẹnobulua yọle: “Ebeanlẹn Nọn Kokhun Nẹ, uwẹ hi Ọnọn man otọ, okhun, okpẹdẹ, bi emhin rebhe ne ribhọ. ²⁵ Uwẹ hi Ọnọn re ahu ẹlinmhin nọn khiale rẹ je iDavid nin aba mhan nin odede, nọn yẹ yi odibo nọnsẹ nọn tale yọle: ‘Bezẹle nin ẹkẹ da khọ ene agbaẹbho? Bezẹle nin ene ẹbho da zilo nyan ihoho? ²⁶ Enijie ne ribhi ọne otọ nan da kpanọ mundia. Ene gbẹloghe rebhe da kugbe bii ọkpa nin ele rẹ khọn iJehova bi ọria nin ọle zẹle.’ ²⁷ Bhi ọsi ẹmhọanta, Herod, Pontius Pilate, bi ikpea ọsi ene agbaẹbho bi ibhokhan Izrẹl da kugbe bhi ọne agbaẹbho nan nin ele rẹ khọn iJesu nin odibo nọnsẹ nin uwẹ zẹle. ²⁸ Nin ele re lu emhin nin obọ nọnsẹ bi ibhude nọnsẹ ka mhanmhan bhi otọ ghe ọ dẹ sunu. ²⁹ Ejayenan nian, iJehova, fẹ ebi ene ẹbho nan rẹ nyan nin mhan yẹ, uwẹ ha rẹkpa edibo nesẹ ne sẹyẹ ha re izebhudu rẹ tẹmhọn nọnsẹ. ³⁰ Beji uwẹ ha re niẹn obọ nọnsẹ a rẹ ha hinmhin ẹbho. Beji iyaman kẹkẹ bi emhin ọhan-ilo a rẹ ha sunu bhi elin Jesu nin odibo nọnsẹ nọn khiale.” ³¹ Ẹghe nin ele ki rẹ nan erọnmhọn fo, eji ele da sikoko da ha lueghe. Ahu ẹlinmhin nọn khiale da vuọn ele rebhe bhi egbe. Ele da ha re izebhudu tẹmhọn nọnsi Osẹnobulua.

it-1 128 ¶3

Etuegbe

Iwẹnna Nọnsele bhi Ẹkẹ Agbotu: Ahu ẹlinmhin nọn khiale nin Osẹnobulua biri nyan ele bhi ukpẹdẹ iluemhin ọsi Pentecost da wo manman re izebhudu nin ene etuegbe. Bhi uhọnmhọnlẹn 1 rẹsi 5 bhi ebe nọnsi Acts, uwẹ dẹ miẹn okha ọsi ebi ene etuegbe rẹ ha re izebhudu taman ẹbho ghe Jesu riọkpanọ. Ele da ha tale arẹmiẹn ghe ene gbẹloghe gbe ele yẹ muno ele khue. A rẹ yọle ghe a dẹ gbe ele a sade ele bha huẹan, ele da sẹyẹ ha tale. Ranmhude uwedẹ nin ahu ẹlinmhin nọn khiale rẹ rẹkpa ene etuegbe rẹ ha re ọne agbotu khian, ọne agbotu da wo ha tuẹn okhun. (Ac 2:41; 4:4) Ọkizẹbue, iwẹnna oga nin ele munhẹn bhi Jerusalem da sẹbhi Samaria bi otọ agbọn rebhe.—Ac 5:42; 6:7; 8:5-17, 25; 1:8.

Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn

(Acts 4:11) Ọnan hi ‘udo nin bha ne bọn uwa re ẹlo gbe a. Ọle ki dọ kiẹn udo nọn ribhi ekhin-uwa.’

it-1 514 ¶4

Udo Nọn Ribhi Ekhin-Uwa

Bhi ebe nọnsi Psalm 118:22, a da tale ghe udo nin ene bọn uwa re ẹlo gbe a dẹ kiẹn udo nọn kokhun nẹ (bhi urolo Hebrew, roʼsh pin·nahʹ). Jesu da yọle ghe egbe nọnsọle ọne ọta akhasẹ nan da munsẹ. Ọle da tie egbe ọle “udo nọn ribhi ekhin uwa” (bhi urolo Greek, ke·pha·leʹ go·niʹas). (Mt 21:42; Mr 12:10, 11; Lu 20:17) Udo nọn kokhun nẹ bhi uwa, ọle hi udo nan ka daghe bhi ọne uwa. Jesu hi uhọnmhọn ọsi agbotu ọsi enanzẹle. Bhi ẹkẹ Baibo, a da re ọne agbotu rẹ khọkhọ uwa oga. Jesu hi udo nọn kokhun nẹ bhi ọne uwa oga nan. Peter nin odibo da yẹ tale ghe Jesu hi “ọne udo nin ẹbho re ẹlo gbe a, nin Osẹnobulua rẹ kiẹn udo nọn ribhi ekhin-uwa.”—Ac 4:8-12; sẹyẹ fẹ 1Pe 2:4-7 ghe.

(Acts 5:1) Ọkpakinọn, okpea ọkpa natiọle An·a·niʹas, bi Sap·phiʹra nin okhuo ọle da khiẹn emhin eso nin ele mhọn.

w13 3/1 15 ¶4

Ananias Da Bha Ohoghe

Ananias bi okhuo ọle da khiẹn emhin eso nin ele mhọn nin ele sabọ rẹkpa ẹbho ne la deba agbotu ọsi Kristiẹn. Ẹghe nin Ananias ki rẹ re ọne igho ji ene etuegbe, ọle da re ukhiọnmhẹn ọsi ọne igho re. Ọkpakinọn, ọle da taman ele ghe ọne igho rebhe khọnin. Osẹnobulua da rẹman Peter emhin nin Ananias lu. Bhiriọ, Peter da taman Ananias yọle: “Osẹnobulua uwẹ bha ohoghe man, ọiyi eria.” Peter wo ta ọne ọta nan fo, Ananias da de ọbhi otọ. Ọle da yu. Uriagogo eso ki gbera, okhuo ọle da vae. Ọle da yẹ bha ohoghe. Iriọ ọle yẹ rẹ yu beji ọdọ ọle rẹ yu.

Baibo Nan Ha Tie

(Acts 5:27-42) Ele da ne ele re, dọ ne ele mundia bhi odalo ọne Sanʹhe·drin. Ẹghenin, ọne ojohẹn da taman ele ²⁸ yọle: “Mhan manman gbuhi nin bha ghe nin bha hẹi yẹ re ọne elin nan man emhin. Ọrẹyiriọ, ibha re iman-emhin nọnsẹbha gba iJerusalem rebhe. Ibha wo muegbe nin bha rẹ nene aranlẹn ọsi ọne okpea nan ze mhan bhi obọ.” ²⁹ Peter bi etuegbe nekẹle da wanniẹn ọlẹn yọle: “Osẹnobulua hi ojie nin mhan ha hẹnmhọn nan, ọiyi eria. ³⁰ Osẹnobulua ọsi aba mhan nin odede da riọ iJesu kpanọ, nin bha gbe a bhi okhun oran. ³¹ Osẹnobulua da si ọle okhun nọn dọ ha yi Ọria Ọkalo bi Omiẹnmhanfan bhi obọ-era nọnsọle. Nin ọle dọ re ufidẹnọ bi irẹhunmhan nin Izrẹl. ³² Ẹlo mhan sẹ bhi ene emhin nan. Iriọ yẹ hi ahu elinmhin nọn khiale, nin Osẹnobulua re nin ẹbho ne hẹnmhọn nanlẹn bọsi ojie.” ³³ Ẹghe nin ele ki rẹ họn ọnan, ẹkẹ da manman khọ ele. Ele da ha guanọ nin ele gbe ene etuegbe a. ³⁴ Sokpan okpea ọkpa bhi ẹwẹ ene iPharisee, natiọle Ga·maʹli·el da kpanọ mundia bhi ọne Sanʹhe·drin; ọman-emhin ọsi Uhi ọle khin. Ẹbho rebhe wo mun ekpẹn nanlẹn. Ọle da yọle nan ne ene ikpea diọ bhi ole fo. ³⁵ Ọle da ki taman ele yọle: “Ikpea Izrẹl, bha mhọn ẹwanlẹn bhi emhin nin bha mhanmhan da ene ikpea nan. ³⁶ Bhi oṣi ijiẹmhin, bhi ẹghe nọn gbera, Theuʹdas da zegbere. Ọle da yọle ọria ọle khin. Ikpea ne sẹbhi itue 400 da deba usun nọnsọle. Ọkpakinọn, a da gbe ọle a. Ẹbho rebhe ne rẹkhan ọlẹn da vẹ kua. Ele bha sabọ kiẹn emhin soso. ³⁷ Ọnin ki gbera fo, Judas nin obhi Galilee da zegbere bhi ẹghe nan rẹ ha ka ẹbho. Ẹbho da yẹ vẹ rẹkhan ọlẹn. Ọne okpea nan da yẹ fuẹn an, ẹbho rebhe ne rẹkhan ọlẹn da yẹ vẹ kua. ³⁸ Ejayenan, mẹn taman bha nin bha hẹi de ene ikpea nan idobolo. Bha zẹ ele obọ. Ranmhude, ahamiẹn ghe obọ ọsi eria ọne emhanmhan nan la ọne iwẹnna nan na vae, a de sabọ gbe ọle khuelo. ³⁹ Ọkpakinọn, ahamiẹn obọ Osẹnobulua ọ na vae, bha ida sabọ gbe ele khuelo. Bha bhọ ki kere ghe Osẹnobulua bha ne khọnlẹn.” ⁴⁰ Ele da gene re ehọ bhi ibhude nin ọle re nin ele. Ele da tie ene etuegbe, fi ele asan, taman ele nin ele hẹi yẹ tẹmhọn elin nọnsi Jesu, yẹ ze ele obọ ne ha khian. ⁴¹ Bhiriọ, ele da re eghọnghọn sibhi odalo ọne Sanʹhe·drin re ranmhude a ka ele ba ene a re oya nan ranmhude elin nọnsọle. ⁴² Ẹdẹdẹ, bhi uwa oga, bi na bhi ukuwa rẹ sẹbhi ukuwa, ele da situa ha man emhin, yẹ wewe ọne ọta nọn mhẹn ọsi Jesu Kristi.

NOVEMBER 26–DECEMBER 2

EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | ACTS 6-8

“Ọne Agbotu Ọsọgbọn Da Miẹn Edọnmhẹn”

(Acts 6:1) Bhi ọne ẹghe nin, nin ene edibo rẹ ha bun ọbhọ, ibhokhan iJew ne zẹ urolo iGreek da ha guinẹzọ da ibhokhan iJew ne zẹ urolo iHebrew, ranmhude, emhin nan ha gha ukpẹdẹ-ukpẹdẹ bha ha sẹ obọ ọsi ikhuo nesele ne iyẹ mhọn odọ.

bt 41 ¶17

“Osẹnobulua Hi Ojie Nin Mhan Ha Hẹnmhọn Nan”

¹⁷ Emhin nọn ha sabọ si ozughu re da sunu bhi ẹkẹ ọne agbotu. Ene bunbun bhi ẹwẹ ene fidenọ deba ọne agbotu bhi ukpẹdẹ Pentecost da sẹyẹ ha ribhi Jerusalem. Ele bha sẹ fikie ha khian uwa, ranmhude ele guanọ nin ele manman ziẹn urẹọbhọ nọnsele ọkuẹsẹ ele kpanọ. Ranmhude ọnan, edibo ne nyẹnlẹn bhi Jerusalem da koko igho nin ele rẹ rẹkpa ene ibhio ele nan. (Acts 2:44-46; 4:34-37) Be bhọ ki sunu? Ibhokhan iJew ne zẹ urolo iGreek da ha guinẹzọ ranmhude emhin nan gha bha sẹ obọ ọsi ikhuo nesele ne iyẹ mhọn odọ. (Acts 6:1) Asabọmiẹn ghe ẹbho ne ha gha ọne ebale ha zọn ibhio ele ne zẹ urolo iGreek, ranmhude ọne ebale wo ha sẹ obọ ọsi ikhuo ne zẹ urolo iHebrew. Emhin nọn sẹnian dẹ sabọ gene si iwa-egbea re bhi ẹkẹ agbotu.

(Acts 6:2-7) Bhiriọ, ene etuegbe Igbeva da tie ene usun edibo kugbe. Ele da taman ele yọle: “Ọ bha dia nin mhan rẹ re obọ sibhi ọta nọnsi Osẹnobulua re, dọ ha gha ebale ọbhi tebu. ³ Bhiriọ, ibhio, bha tobọbha zẹ ikpea ihinlọn nan mun ekpẹn nan, ikpea ne mhọn ẹlinmhin bi ẹwanlẹn. Nin mhan mun ele obọ bhi ọne ẹsọn nan nọn khẹke. ⁴ Bhi ọsẹmhan, mhan ki denọ elọ ọbhi erọnmhọn bi itẹmhọn Osẹnobulua.” ⁵ Ẹmhọn nin ele ta da wo manman yẹẹ ene usun ẹbho rebhe. Ele da zẹ Stephen, okpea nọn manman mhọn urẹọbhọ bi ahu ẹlinmhin nọn khiale. Ele da yẹ zẹ Philip, Prochʹo·rus, Ni·caʹnor, Tiʹmon, Parʹme·nas, bi Nic·o·laʹus, obhi Antioch nọn deba oga ọsi ene iJew. ⁶ Ele da ne ele bu ene etuegbe. Ele ki nan erọnmhọn fo, ele da ne obọ nyan ele. ⁷ Rẹ na bhi ọne ẹghe nin, ọta nọnsi Osẹnobulua da wo ha vẹ na bhi ije rebhe. Edibo ne ha ribhi Jerusalem da wo manman ha bun ọbhọ; ene bunbun bhi ene ohẹn da munhẹn ha rẹọbhọ.

bt 42 ¶18

“Osẹnobulua Hi Ojie Nin Mhan Ha Hẹnmhọn Nan”

¹⁸ Ene etuegbe hi otu nọn sun oga bhi ọne ẹghe nin. Bhiriọ, be ele ki rẹ talọ bhi ọne ẹmhọn nan yẹ? Ele lẹnmhin ghe ọbha khẹke nin ele ‘re obọ sibhi ọta nọnsi Osẹnobulua nin ele ta re, dọ ha gha ebale.’ (Acts 6:2) Bhiriọ, ele da taman ene edibo: ‘bha zẹ ikpea ihinlọn ne mhọn ẹlinmhin nọn khiale bi ẹwanlẹn. Nin mhan mun ele obọ bhi ọne ẹsọn nan nọn khẹke.’ (Acts 6:3) Ọkhẹke nin ene ikpea ha yi ikpea ne mhọn ẹlinmhin nọn khiale bi ẹwanlẹn, ranmhude ọiyi ebale ọkpa ele da ha gha. A dẹ yẹ ha re igho ele bhi obọ. Ele da ha dẹ emhin yẹ gbẹn bhi otọ ebi a re re igho khian yẹ. Elin iGreek ene ikpea ihinlọn nan zẹ ha mhọnlẹn. Ọnan sabọ re ọkhọle ọsi ene ikhuo nan ha re ẹlo gbe a dere. Ene etuegbe ki nan erọnmhọn yẹ zilo bhi ọne ẹmhọn fo, ele da mun ene ikpea nan obọ bhọ nin ele rẹ ha miẹn ọne ẹsọn nan.

(Acts 7:58–8:1) Ele ki sua ọle sẹbhi ikeke ọne agbaẹbho, ele da ha fino udo gbe ọle. Ene ọsali da ne ukpọn nọnsele ọbhi isi oẹ ọsi okpea ọkpa natiọle Saul. ⁵⁹ Ẹghe nin ele ki rẹ ha re udo gbe iStephen, ọle da bhii yọle: “Jesu nin Ebeanlẹn mẹn, miẹn ẹlinmhin nọnsẹmhẹn.” ⁶⁰ Ọle da ki diguẹ yẹ rieso yọle: “Jehova, hẹi nene ọne olukhọ nan ze ene eria nan bhi obọ.” Ọle ki ta ọnan fo, ọle da yu.

8 Saul bhọ da re obọ bhọ nan rẹ gbe ọle a. Bhi ọne ukpẹdẹ nin, agbotu nọn ribhi Jerusalem da miẹn ekpokpo nọn khua bhi egbe. Ọrebhe da vẹ kua diọ bhi eji kẹkẹ bhi otọ iJu·deʹa bi Sa·marʹi·a. Ene etuegbe ọkpa kẹre.

Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn

(Acts 6:15) Ọrebhe ne dotua bhi ọne Sanʹhe·drin da ha ghe ọle. Ele da daghe ọle ghe ẹlo nọnsọle diabe ọsi ẹhi.

bt 45 ¶2

Stephen—Okpea Nọn Manman Mhọn Urẹọbhọ bi Ahu

² Ene bhohiẹn ki ghe Stephen ẹlo, ele da daghe ọle ghe ẹlo nọnsọle diabe ọsi ẹhi. Be ẹlo nọnsi Stephen rẹ “diabe ọsi ẹhi” yẹ? (Acts 6:15) Ranmhude Jehova je ene ẹhi uhọnmhọn, ofẹn imun ele. Iriọ ẹlo nọnsi Stephen yẹ dia. Ofẹn bha ha mun ọlẹn. Ene eghian ọlẹn ne ha bhohiẹn gbe ọle bhọ da yẹ tobele daghe ọle ghe ẹlo nọnsọle diabe ọsi ẹhi. Bezẹle nin ofẹn bha da ha mun Stephen?

(Acts 8:26-30) Ọkpakinọn, ẹhi nọnsi Jehova da taman Philip yọle: “Kpanọ, ha khian obọ ọsi south. Ha khian ọne ukhuo nọn na bhi Jerusalem khian iGazʹa.” (Ukhuo nọn ribhi ugbẹbubu nọn.) ²⁷ Bhiriọ, ọle da kpanọ ha khian. Ọle da miẹn ọkhaẹmhọn ọkpa ọsi Ethiopia, okpea nọn ribhi ihe, bhi otọ iCan·daʹce nin Esọn ọsi Ethiopia. Ọne okpea nan gbẹloghe afe bi ua ọsi ọne esọn. Ọne okpea da yo iJerusalem dọ ga bhi enin. ²⁸ Ẹghe nin ọle ki rẹ dotua bhi awenẹwenẹ nọnsọle ha fikie khian uwa, ọle da ha tie ọta akhasẹ nọnsi Isaiah dagbare. ²⁹ Bhiriọ, ọne ẹlinmhin da taman iPhilip yọle: “Gbera bu ọne awenẹwenẹ nan.” ³⁰ Philip da runẹ rẹkhan ọlẹn bhi efẹn-efẹn ọlẹn. Ọle da họn ghe ọne okpea tie ọta akhasẹ nọnsi Isaiah dagbare. Ọle da nọọn ọlẹn yọle: “Uwẹ gene lẹn otọ ẹmhọn nin uwẹ tie?”

bt 58 ¶16

Wewe Ẹmhọn IJesu

¹⁶ Bhi ẹghe nọnsẹmhan yẹ, Osẹnobulua yẹ rẹkpa mhan rẹ lu egbe iwẹnna nin Philip lu. Mhan yẹ wo tẹmhọn Osẹnobulua man ẹbho nin mhan miẹn beji mhan lu ilọnmhọn ukpẹdẹ khian. Mhan yẹ tẹmhọn Osẹnobulua man eria nin mhan ko na bhi imoto. Ẹghe eso, mhan ki wo miẹn eria ne gene guanọ nin ele lẹn ẹmhọanta. Edandan iribhọ ghe Osẹnobulua rẹkpa mhan rẹ miẹn eria ne sẹnian. Baibo taman ghe ẹhi nesi Osẹnobulua rẹkpa mhan bhi ọne iwẹnna ọsi itẹmhọn Osẹnobulua. Ele yẹ wo wẹnna ọbho nan rẹ miẹn ghe ẹbho rebhe họn ẹmhọn Agbejele. (Rev. 14:6) Jesu ka tale ọbhi otọ ghe ene ẹhi dẹ ha re obọ kpa bhi iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua. Bhi ijiẹmhin ọsi wheat bi ilunmhun, ọle da yọle ghe ene ẹhi hi ene khuan emhin nan kọ. Ọle da yẹ yọle ghe ene ẹhi ha koko ẹbho rebhe ne gbuhi a sibhi agbejele nọnsọle re. (Matt. 13:37-41) Ele ha yẹ koko ẹbho rebhe nin Jehova tie vae bhi agbotu nọnsọle—ene ha deba iJesu gbẹloghe bhi okhun bi ene ha nyẹnlẹn bhi otọ ọsọgbọn.—Rev. 7:9; John 6:44, 65; 10:16.

Baibo Nan Ha Tie

(Acts 6:1-15) Bhi ọne ẹghe nin, nin ene edibo rẹ ha bun ọbhọ, ibhokhan iJew ne zẹ urolo iGreek da ha guinẹzọ da ibhokhan iJew ne zẹ urolo iHebrew, ranmhude emhin nan ha gha ukpẹdẹ-ukpẹdẹ bha ha sẹ obọ ọsi ikhuo nesele ne iyẹ mhọn odọ. ² Bhiriọ, ene etuegbe Igbeva da tie ene usun edibo kugbe. Ele da taman ele yọle: “Ọ bha dia nin mhan rẹ re obọ sibhi ọta nọnsi Osẹnobulua re, dọ ha gha ebale ọbhi tebu. ³ Bhiriọ, ibhio, bha hannọ ikpea ihinlọn nan mun ekpẹn nan nin egbe bha, ikpea nin ẹlinmhin bi ẹwanlẹn ri ele bhi egbe. Nin mhan mun ele obọ bhi ọne ẹsọn nan nọn khẹke. ⁴ Bhi ọsẹmhan, mhan ki denọ elọ ọbhi erọnmhọn bi itẹmhọn Osẹnobulua.” ⁵ Ẹmhọn nin ele ta da wo manman yẹẹ ene usun ẹbho rebhe. Ele da zẹ Stephen, okpea nọn manman mhọn urẹọbhọ bi ahu ẹlinmhin nọn khiale. Ele da yẹ zẹ Philip, Prochʹo·rus, Ni·caʹnor, Tiʹmon, Parʹme·nas, bi Nic·o·laʹus, obhi Antioch nọn deba oga ọsi ene iJew. ⁶ Ele da ne ele bu ene etuegbe. Ele ki nan erọnmhọn fo, ele da ne obọ nyan ele. ⁷ Rẹ na bhi ọne ẹghe nin, ọta nọnsi Osẹnobulua da wo ha vẹ na bhi ije rebhe. Edibo ne ha ribhi Jerusalem da wo manman ha bun ọbhọ; ene bunbun bhi ene ohẹn da munhẹn ha rẹọbhọ. ⁸ Ejayenan, Stephen nin Osẹnobulua re ẹlo esili ghe, nọn yẹ mhọn ahu, da wo ha lu emhin ọhan-ilo bi iyaman kẹkẹ bhi ẹwẹ ene ẹbho. ⁹ Sokpan, ikpea eso ne ribhi usun ne tie egbe ele Synagogue ọsi Enan Fan Fia da vae, ele bi eso ne na bhi Cy·reʹne, Alexandria, Ci·liʹcia, bi Asia vae, ele da ha nin Stephen gbugan. ¹⁰ Ọkpakinọn, ranmhude ẹwanlẹn bi ẹlinmhin nin Stephen rẹ ha talọ, ele bha sabọ miẹn ẹmhọn ta. ¹¹ Ranmhude ọnan, ele da lẹlẹ ikpea eso bhi ẹkhokho nin ele yọle ghe: “Mhan họn ghe ọne okpea nan re unun ji Osẹnobulua bi Moses.” ¹² Ele da yẹ taman ene ẹbho, ene ewanlẹn, bi ene scribe emhin nọn ha re ele ha khọ ẹkẹ. Ele rebhe da bu Stephen re, gba ọle mun, yẹ mun ọlẹn ha khian odalo ọne Sanʹhe·drin. ¹³ Ele da ne ọsali ohoghe re ne do yọle ghe: “Mhan họn ghe ọne okpea nan re unun ji ọne uwa nan nọn khiale, bi Uhi. ¹⁴ Bhi ọsi ijiẹmhin, mhan họn ghe ọle yọle ghe, Jesu nin ọbhi Nazareth dẹ dunmhun ọne uwa nan sotọ, yẹ fi uhi nin Moses gbe nin mhan denọ” ¹⁵  Ọrebhe ne dotua bhi ọne Sanʹhe·drin da ha ghe ọle. Ele da daghe ọle ghe ẹlo nọnsọle diabe ọsi ẹhi.