Eji A Da Ne Emhin Nan Gbẹn Ọbhi Ebe ọsi Ikolo Unyẹnmhin bi Iwẹnna Oga Nọnsẹmhan
MAY 4-10
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | GENESIS 36-37
“Ibhio IJoseph Da Ha Mhọn Ikhu Da Ọle”
(Genesis 37:3, 4) Joseph Izrẹl hoẹmhon ọlen nẹ bhi ẹwẹ imọn nesọle rebhe, ranmhude, ọmọn nin ọle re egbe ọman biẹ nọn. Ọle da so ukpọn nọn manman mhọn-ose nin Joseph. 4 Ẹghe nin ibhio ọle ki rẹ kere ghe, ọle aba ele hoẹmhọn ọlẹn nẹ bhi ẹwẹ ele, ele da he ọle, ele iyẹ re ọfure ne ọlẹ talọ.
“Huẹan, Bha Kaehọ Ọne Ebhohiẹ Nan Nin Mẹn Bhohiẹ”
Baibo da yọle: “Ẹghe nin ibhio ọle ki rẹ kere ghe, ọle aba ele hoẹmhọn ọlẹn nẹ bhi ẹwẹ ele, ele da he ọle, ele iyẹ re ọfure ne ọlẹ talọ.” (Genesis 37:4) Arẹmiẹn ghe uwedẹ nin aba ele rẹ ha re obọ ikẹ mun iJoseph sẹ nọn re ele ha mhọn ikhu, ọ bha ha yi emhin ẹwanlẹn nin ele rẹ ha mhọn ikhu da ọle, ranmhude ikpẹ nọn imhẹn, ọle ikhu khin. (Proverbs 14:30; 27:4) Ọ sẹka sunu ji uwẹ khẹ ghe uwẹ mhọn ikhu da ọria, ranmhude a re ọle bhi ihẹ nin uwẹ guanọ nin egbe ẹ? Ye ibhio iJoseph re. Ikhu nin ele ha mhọn da iJoseph da re ele lu emhin nọn dọ re ele ha kiẹ egbe bhi ẹghe odalo. Okha nọnsele da ye mhan re ghe ọ dẹ mhẹn nẹ sade mhan “deba ene ghọnghọn ha ghọnghọn.”—Romans 12:15.
Edandan iribhọ ghe Joseph dẹ wo lẹn ghe ibhio ọle mhọn ikhu da ọle. Ọle ki be ranmhude ọnin mun ọne ukpọn nọn mhọn-ose nin aba ọle so nanlẹn ya, nin ibhio ọle hẹi yẹ ha daghe ọle? Asabọmiẹn ọ rẹ na ọle bhi ọkhọle nin ọle lu iriọ. Ọkpakinọn, Joseph lẹnmhin ghe oyẹẹ nin aba ọle mhọn da ọle, ọle zẹle nin ọle da so ọne ukpọn nanlẹn. Bhiriọ, ọle bha dọ mun ọlẹn he. Ọle da wo ha yọ ọle nin ọle rẹ rẹman ghe oyẹẹ nin aba ọle mhọn da ọle ti ọle bhọ. Emhin ribhọ nin mhan ha miẹn luẹ bhi emhin nin Joseph lu. Arẹmiẹn ghe iJehova izọn ọria soso, ọle re obọ ikẹ rẹ mun eguọmhandia nesọle ẹghe eso. Rẹ deba ọnin, ọle da yẹ taman ele nin ele ha nyẹnlẹn bhi uwedẹ nọn ha re ele dikẹ bhi ẹwẹ ẹbho ne imhẹn ne vuọn ọne agbọn nan ẹlẹnan. Ẹgheso, uwedẹ nin ele rẹ dikẹ ki re ẹbho ha mhọn ikhu da ele beji ukpọn nọn mhọn-ose nin Joseph ha mhọn rẹ re ibhio ọle ha mhọn ikhu da ọle. (1 Peter 4:4) Ọnan ki dẹ be re ẹkhọle ha lo ele nin ele rẹ rẹman ghe ọsali nọnsi Jehova ele khin? Hiehie! Bọsi Joseph, ele dẹ wo ha rẹman ghe ẹbho ne ga iJehova ele khin.—Luke 11:33.
(Genesis 37:5-9) Akizẹbue, Joseph da bhohiẹ. Ọle da ta ọne ebhohiẹ man ibhio ọle. Ọnan da kie re ibhio ọle manman he ọle. 6 Ọle da taman ele yọle: “Huẹan, bha kaehọ ọne ebhohiẹ nan nin mẹn bhohiẹ. 7 Bhi eji mhan da ha gia emhin nan kọ gba koko bhi adesẹ ugbo, ọne imẹn gba koko da kpanọ mundia, ọne ibha gba koko da nẹga ọsẹmhẹn sẹyẹ ha deuhọnmhọnre nanlẹn.” 8 Ibhio ọle da taman ọlẹn yọle: “Uwẹ dẹ gene re egbe uwẹ kiẹn ojie nọnsẹmhan, yẹ le ọba nyan mhan?” Bhiriọ ọnan da gbo kiẹn emhin ọbhebhe nọn re ele he ọle, ranmhude ebhohiẹ nin ọle bhohiẹ, bi ebi ọle tale. 9 Akizẹbue, ọle da yẹ bhohiẹ ebhohiẹ ọbhebhe, yẹ ta ọne ebhohiẹ man ibhio ọle: “Mẹn bhohiẹ ebhohiẹ ọbhebhe. Bhi ọne ebhohiẹ nan, oẹnlẹn, uki bi ahiẹnhiẹn 11 da ha deuhọnmhọnre nin mẹn.”
(Genesis 37:11) Ibhio ọle da ha mhọn ikhu da ọle, ọkpakinọn, aba ọle da fẹkẹ re ọne ẹmhọn ọbhi ọkhọle.
“Huẹan Bha Kaehọ Ọne Ebhohiẹ Nan Nin Mẹn Bhohiẹ”
Jehova re ene emhin nan man iJoseph bhi ebhohiẹ. Emhin ne ha munsẹ bhi ẹghe odalo, ele iJehova rẹman ọlẹn. Jehova da yẹ ha guanọ nin Joseph taman ẹbho emhin nin ọle bhohiẹ. Egbe-iwẹnna nin ene akhasẹ lu, ọle Jehova yẹ ha guanọ nin Joseph lu.
Joseph da re ẹwan-ẹwan rẹ taman ibhio ọle yọle: ‘Bha huẹan, bha kaehọ ọne ebhohiẹ nan nin mẹn bhohiẹ.’ Ẹghe nin ele rẹ họn emhin nin ọle bhohiẹ, ọ bha zẹwẹ yẹẹ ele, ranmhude ele lẹn ebi ọne ebhohiẹ mundia nan. Ele da taman ọlẹn yọle: “Uwẹ dẹ gene re egbe uwẹ kiẹn ojie nọnsẹmhan, yẹ le ọba nyan mhan?” “Ọnan da gbo kiẹn emhin ọbhebhe nọn re ele he ọle, ranmhude ebhohiẹ nin ọle bhohiẹ, bi ebi ọle tale.” Ẹghe nin Joseph ki rẹ taman aba ọle bi ibhio ọle ebhohiẹ nin ọzeva nin ọle bhohiẹ, ọ bha yẹ yẹẹ aba ọle. “Aba ọle da gbe ọta ọle bhi unun yọle: ‘Be bhọ ene ẹbhohiẹ nesẹ nan mundia nan? Imẹn, inẹn ẹn bi ibhio ẹ dẹ gene bu uwẹ re dọ ha deuhọnmhọnre nin uwẹ?’ ” Ọrẹyiriọ, aba ọle da fẹkẹ re ọne ẹmhọn ọbhi ọkhọle. Ọle da ha ria ọle ghe asabọmiẹn iJehova re ene emhin nan man iJoseph.—Genesis 37:6, 8, 10, 11.
Bọsi Joseph, akhasẹ ne bunbun yẹ ha ribhọ, ne miẹn ekpokpo bhi egbe ranmhude uhọnmhunje nọn bha yẹẹ ẹbho, nin Jehova je ele nin ele dọ taman ẹbho. Jesu hi ọria ọkalo bhi ene akhasẹ nan rebhe. Ọle da taman edibo nesọle yọle: “Ahamiẹn ele ka kpokpo mẹn, ele dẹ yẹ kpokpo bha.” (John 15:20) Ọ wo khẹke nin mhan rebhe re egbe khọkhọ iJoseph bhi urẹọbhọ bi izebhudu nin ọle rẹman.
(Genesis 37:23, 24) Joseph ki wo sẹbhi eji ibhio ọle ye, ele da kuọ iJoseph ukpọn, ukpọn nọn manman mhọn-ose nin ọle mun yọ. 24 Ele da mun ọlẹn fi ọbhi ẹkẹ omin. Ọne omin wo ka bhi ọne ẹghe nan; amẹn bha ha ribhọ.
(Genesis 37:28) Ẹghe nin ene ibhokhan iMidʹi·an ne do ẹki khian ki rẹ ha gbera, ele da mun iJoseph dagbare bhi ẹkẹ ọne omin, ele da khiẹn ọlẹn nin ibhokhan Ishʹma·el. Ikpigho isiliva 20 ele rẹ khiẹn ọlẹn. Ene ikpea nan da mun iJoseph ha khian Egypt.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Genesis 36:1) Ọnan hi okha ọsi Eʹsau nan yẹ tie ọle Eʹdom.
it-1 678
Edom
(Eʹdom) [Emhin nọn Gian], Edomites (Ibhokhan Edom).
Edom hi elin ọzeva nan ha tie Esau nin obhio Jacob. (Ge 36:1) Ranmhude owo nọn gian nin ọle re ihe ọsi ọmọndiọn rẹ dẹ bhi obọ obhio ọle, ọle zẹle nan da ha tie ọle Edom. (Ge 25:30-34) Ẹghe nan rẹ biẹ Esau, ọle da yẹ wo ha gian bhi egbe. (Ge 25:25) Ekẹn bi udo ne gian, ele a yẹ wọ miẹn bhi obọ ọsi agbaẹbho nin Esau bi imọn nesọle da nyẹnlẹn.
(Genesis 37:29-32) Akizẹbue, ẹghe nin Reuben ki rẹ fikiẹ diọ bhi isi ọne omin kere ghe Joseph iyẹ ribhi ẹkẹ ọne omin, ọ da nyanghan ukpọn nọnsọle a. 30 Ẹghe nin ọle ki rẹ fikie bu ibhio ọle, ọ da kiẹ egbe yọle: “A re ọne obhokhan kpanọ! Imẹn—Be imẹn ha ki lu yẹ?” 31 Bhiriọ, ele da mun ukpọn ọsi Joseph re, yẹ gbe obhukhọ a, ele da re ọne ukpọn rẹ fuẹn ọne aranlẹn. 32 Ele ki lu ọnan fo, ele da mun ọne ukpọn nọn mhọn-ose ji aba ele yọle: “Ghe ebi mhan miẹn. Huẹan, fẹ ọle ghe nọnsẹn si ukpọn ọsi ọmọn nọnsẹ nọn la ọ iyi ọle.”
it-1 561-562
Nan Rẹ Re Emhin Nin Ọria Re Mhọn
Bhi ẹghe ẹdẹlẹ, ọria ha ne elanmhẹn nin ọsun-ohuan rẹ ha kọn, obọ ọne ọsun-ohuan ene elanmhẹn ye. Ọle ki mhọn obọ bhọ nọn rẹ ha gbẹloghe ene elanmhẹn. Ahamiẹn ghe emhin sunu ji ọsoso bhi ene elanmhẹn ranmhude ọle bha gbẹloghe ele nọnsẹn, ọle dẹ haosa ọbhọ. Ọrẹyiriọ, ọ iyi ẹghe rebhe ọle rẹ haosa bhi elanmhẹn nin emhin sunu je. Ahamiẹn ghe emhin nọn na ọle obọ sunu, ọle ida haosa bhọ. Bhi ọsi ijiẹmhin, ahamiẹn ghe elanmhẹn nọn tuakọn gbe ọne elanmhẹn le, ọle ida haosa bhọ. Ọkpakinọn, ọle dẹ guanọ emhin nin ọle ha rẹ rẹman ọnọn nyan ọne elanmhẹn ghe emhin gene gbe ọne elanmhẹn le. Ọne ọria nọn nyan ọne elanmhẹn ha ki daghe emhin nan rẹman ọlẹn, ọle iyẹ da taman ọne ọsun-ohuan nọn haosa.
Iriọ yẹ nọn rẹji emhin nọn irẹ khin nan re nin ọria re mhọn. Bhi ẹkẹ azagba-uwa, ọmọndiọn a mun ọlẹn obọ bhọ nọn rẹ ha re ẹlo ọbhi egbe ibhio ọle. Ọnan zẹle nin Rueben nin ọmọndiọn nọnsi Jacob bha da re obọ bhọ nin ibhio ọle nekẹle rẹ gbe iJoseph a. Beji Genesis 37:18-30 rẹman, “ọle da yọle: ‘Bha hẹi ji a gbe ọle a.’ . . . ‘Bha hẹi gbe ugbe. . . . bha hẹi kuan ọlẹn.’ Ebi ọle ha mhanmhan hi, nin ọle hinmhin ọlẹn bhi obọ ele, nin ọle da re ọle fikie bu aba ọle.” Sẹyẹ, ẹghe nin Rueben ki rẹ kere ghe Joseph iyẹ ribhi ẹkẹ ọmin nin ele mun ọlẹn fiọ, ọle da wo ha kpokpo egbe. Ọle da “nyanghan ukpọn nọnsọle a” yẹ reso yọle: ‘A re ọne obhokhan kpanọ! Be imẹn ha ki lu yẹ?’ Ọle lẹnmhin ghe obọ ọle aba ọle ha da nọọn ẹmhọn iJoseph. Nin ọnan hẹi sunu, ibhio ọle da guanọ emhin nin ele ha rẹ rẹman aba ele ghe elanmhẹn nọn tuakọn gbe iJoseph a. Ele da gbe obhukhọ a yẹ mun ukpọn nọnsi Joseph rẹ fuẹn aranlẹn ọsi ọne obhukhọ. Ele da mun ọne ukpọn ji aba ele, nin aba ele ha riale ghe elanmhẹn ẹwẹ gbe iJoseph a. Bhiriọ, aba ele bha yẹ mun iReuben mhọn.—Ge 37:31-33.
Baibo Nan Ha Tie
(Genesis 36:1-19) Ọnan hi okha ọsi Eʹsau nan yẹ tie ọle Eʹdom. 2 Eʹsau da ne ikhuo bhi ẹwẹ imọn nesi Caʹnaan: Aʹdah nin ọmọn nọnsi Eʹlon nin obhi Hitʹtite; bi O·hol·i·baʹmah nin ọmọn nọnsi Anah, nin eyẹẹ ọsi Zibʹe·on nin obhi Hiʹvite; 3 bi Basʹe·math nin ọmọn nọnsi Ishʹma·el, nin obhio iNe·baʹioth. 4 Aʹdah da biẹ Elʹi·phaz nin Eʹsau, Basʹe·math da biẹ iReuʹel nanlẹn, 5 O·hol·i·baʹmah da biẹ iJeʹush, Jaʹlam, bi Korʹah. Enan hi imọn ikpea nesi Eʹsau, nan biẹ nanlẹn bhi otọ iCaʹnaan. 6 Ọnan ki gbera, Eʹsau da ne ikhuo ọle, imọn ikpea nesọle, imọn ikhuo nesọle, ẹbho rebhe ne ribhi azagba-uwa nọnsọle, emhin-uri nesọle bi elanmhẹn nekẹle rebhe nin ọle mhọn, bi ẹfe rebhe nin ọle koko bhi otọ iCaʹnaan, ọle da sibhi eji Jacob nin obhio ọle ye re ha khian agbaẹbho ọbhebhe. 7 Ranmhude, emhin nin ele mhọn ki bun gbe nin ele rẹ sẹyẹ ha nyẹnlẹn kugbe. Sẹyẹ, ọne otọ bha yẹ gua ele ranmhude emhin-uri nesele. 8 Bhiriọ, Eʹsau da kpanọ dọ ha nyẹnlẹn bhi otọ oke nọn ribhi agbaẹbho ọsi Seʹir. Eʹsau, ọle hi Eʹdom. 9 Ọnan hi okha ọsi Eʹsau nin aba Eʹdom bhi otọ oke nọn ribhi agbaẹbho ọsi Seʹir. 10 Enan hi elin ọsi imọn nesi Eʹsau: Elʹi·phaz nin ọmọn nọnsi Aʹdah nin okhuo Eʹsau; Reuʹel nin ọmọn nọnsi Basʹe·math nin okhuo Eʹsau. 11 Imọn ikpea nesi Elʹi·phaz da ha yi Teʹman, Oʹmar, Zeʹpho, Gaʹtam, bi Keʹnaz. 12 Timʹna da kiẹn ọshọ ọsi Elʹi·phaz, nin ọmọn nọnsi Eʹsau. Akizẹbue, ọle da biẹ Amʹa·lek nin Elʹi·phaz. Enan hi imọn ikpea nin Aʹdah nin okhuo Eʹsau biẹ. 13 Enan hi imọn ikpea nesi Reuʹel: Naʹhath, Zeʹrah, Shamʹmah, bi Mizʹzah. Enan hi imọn ikpea nin Basʹe·math nin okhuo Eʹsau biẹ. 14 Enan hi imọn ikpea nin O·hol·i·baʹmah nin ọmọn nọnsi Aʹnah, nin eyẹẹ nọnsi Zibʹe·on, nin okhuo Eʹsau biẹ nin Eʹsau: Jeʹush, Jaʹlam, bi Korʹah. 15 Enan hi ediọn bhi ẹwẹ imọn nesi Eʹsau: Imọn ikpea nesi Elʹi·phaz nin ọmọndiọn nọnsi Eʹsau: Teʹman nin Ọdiọn-ẹgbẹ, Oʹmar nin Ọdiọn-ẹgbẹ, Zeʹpho nin Ọdiọn-ẹgbẹ, Keʹnaz nin Ọdiọn-ẹgbẹ, 16 Korʹah nin Ọdiọn-ẹgbẹ, Gaʹtam nin Ọdiọn-ẹgbẹ, bi Amʹa·lek nin Ọdiọn-ẹgbẹ. Enan hi ediọn bhi ẹwẹ imọn nesi Elʹi·phaz bhi otọ Eʹdom. Enan hi imọn nin Aʹdah biẹ. 17 Enan hi imọn ikpea nesi Reuʹel nin ọmọn nọnsi Eʹsau: Naʹhath nin Ọdiọn-ẹgbẹ, Zeʹrah nin Ọdiọn-ẹgbẹ, Shamʹmah nin Ọdiọn-ẹgbẹ, bi Mizʹzah nin Ọdiọn-ẹgbẹ. Enan hi ediọn bhi ẹwẹ imọn nesi Reuʹel bhi otọ Eʹdom. Enan hi imọn ikpea nin Basʹe·math nin okhuo Eʹsau biẹ. 18 Ọkike ọle, enan hi imọn ikpea nesi O·hol·i·baʹmah nin okhuo Eʹsau: Jeʹush nin Ọdiọn-ẹgbẹ, Jaʹlam nin Ọdiọn-ẹgbẹ, bi Korʹah nin Ọdiọn-ẹgbẹ. Enan hi ediọn bhi imọn nin O·hol·i·baʹmah nin ọmọn nọnsi Aʹnah, nin okhuo Eʹsau biẹ. 19 Enan hi imọn ikpea nesi Eʹsau, enan yẹ ediọn ne ribhi ẹwẹ ele. Ọle hi Eʹdom.
MAY 11-17
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | GENESIS 38-39
“Jehova Bha Zẹ IJoseph Obọ”
(Genesis 39:1) Bhi ọne ẹghe nan, a da mun iJoseph ha khian Egypt. Obhiẹ Egypt natiọle Potʹi·phar, nọn wẹnna bhi ẹgua ọsi Pharʹaoh, nọn yẹ yi ọwanlẹn ọsi ene gbega enin, da dẹ ọle bhi obọ ọsi ibhokhan Ishʹma·el ne mun ọlen re bhi enin.
“Be Imẹn Ha Rẹ Lu Ọne Akhailu Nan Yẹ”
“Bhi ọne ẹghe nan, a da mun iJoseph ha khian Egypt. Obhiẹ Egypt natiọle Potiphar, nọn wẹnna bhi ẹgua ọsi Pharaoh, nọn yẹ yi ọwanlẹn ọsi ene gbega enin, da dẹ ọle bhi obọ ọsi ibhokhan Ishmael ne mun ọlen re bhi enin.” (Genesis 39:1) Ene ẹmhọn nan nin Baibo tale da rẹkpa mhan rẹ lẹn oya nin Joseph miẹn bhi egbe ẹghe nin ibhokhan Ismael gbo rẹ khiẹn ọlẹn nin Potiphar. Ọle da diabe emhin nan khiẹn bhi ẹki. Beji Potiphar dẹ iJoseph fo, ọ da re ọle ha khian uwa. Riale ebi emhin dia iJoseph bhi egbe yẹ, ẹghe nin Potiphar rẹ ha re ọle na bhi eji a da do ẹki khian uwa.
Ọkpakinọn, uwa nọnsi Potiphar bha zẹwẹ diabe uwa nin Joseph da wanre. Ẹbho ne re emhin-uri kọn, ne mun agọ bhi eje kẹkẹ, ọle azagba-uwa nọnsi Joseph ha khin. Sokpan, udede uwa nọn manman mhọn-ose, ọle iPotiphar da nyẹnlẹn ranmhude obhiẹ Egypt nọn manman mhọn igho nọn. Ẹbho ne guanọ otọ emhin fẹghe da yọle ghe ọ wo ha yẹẹ ibhokhan Egypt nin ele rẹ ha mhọn uwa nọn manman mhọn-ose. A ki gbọ eran kẹkẹ ne mọn aroro nẹga ọne uwa. Ẹbho eso ki yẹ bọn ijanlẹn eso dagbare nan da dotua re egbe re ahoho. Ene uwa ki ha mhọn iwindọn ne bhia, ugha ne bunbun, udede ugha nan da dotua le ebale, bi eji eguọmhandia da nowẹ.
(Genesis 39:12-14) Bhiriọ, ọle da so obọ ọle bhi ukpọn gba ọlẹn mun mhọn ha yọle: “Ne mẹn nowẹ!” Ọle da ban ukpọn ọle bhi obọ runẹ dagbare. 13 Ọle ki wo kere ghe, ọ ban ukpọn ọle bhi obọ runẹ dagbare, 14 ọ da munhẹn ha so tie ene ikpea ne ribhi uwa nọnsọle taman ele yọle: “Ghe! Ọ re ọne obhiẹ iHebrew nan ji mhan nọn rẹ mhan kiẹn ebi a rẹ zọ ojiẹ. Ọle da bu mẹn re nin ọle dọ ne mẹn nowẹ, ọkpakinọn, mẹn da gbe agogo uru a ha so dagbare.
(Genesis 39:20) Bhiriọ, ebeanlẹn Joseph da mun ọlẹn khue bhi ighan, bhi eji a da mun onighan ọsi ọnojie khue. Ọle da ha ribhi ighan bhi enin.
“Be Imẹn Ha Rẹ Lu Ọne Akhailu Nan Yẹ”
Baibo bha manman taman mhan ebi ighan ọsi ibhokhan Egypt dia yẹ. Ọkpakinọn, ene guanọ otọ emhin fẹghe miẹn ighan eso nin ibhokhan Egypt ha noo bhi ẹghe ẹdẹlẹ. Ele da yọle ghe eji a bọn ogbe nọn ziẹnlẹn nẹga nọn. Ele da yẹ yọle ghe uhio bi ibhi ugha kẹkẹ nan da mun ẹbho khue ribhi ẹkẹ ọle. Ukpọta iHebrew nin Joseph rẹ khọkhọ ighan nan mun ọlẹn fiọ mundia nin “uhio.” Ọne ukpọta nan rẹman ghe uhio nọn so ebiuki a, nan ida fan ọria fia, ọle a mun ọlẹn fiọ. (Genesis 40:15, footnote) Ebe nọnsi Psalm da yẹ taman mhan oya nin Joseph le bhi ighan. Enin da taman mhan ghe ‘a re ighan rẹ gbanọ ọle oẹ, yẹ mun ighan ọsi ẹlọnmhọn ọle bhi urulu.’ (Psalm 105:17, 18) Emhin nin ibhokhan Egypt gene lu nọn, nin ele rẹ gba onighan obọ re ikeke yẹ mun ighan ọle bhi uru. Ọ iyi obhi oya khere iJoseph le ọbhi emhin nin ọle bha lu!
Ọ iyi ikpẹdẹ eso ọkpa iJoseph gbe bhi ighan. Baibo yọle ghe “ọle da ha ribhi ighan bhi enin.” Ikpẹ ne bunbun da gbera, Joseph da sẹyẹ ribhi enin. Ọle bhọ bha lẹn si a dẹ fan ọlẹn fia ghee. Be rẹkpa iJoseph, nin ahu bha da fo ọle bhọ, arẹmiẹn ghe ọle diabe ọria nan yelea ọbhi ighan?
Baibo da ji mhan lẹn emhin nọn rẹkpa iJoseph. Ọ da yọle: “Jehova da yẹ ne Joseph dia yẹ ha re ahoẹmhọn-egbe nọn ibeghe man ọlẹn.” (Genesis 39:21) Eji edibo nesi Jehova irẹ ha ye, la emhin nọn ki rẹ khin nin ele miẹn bhi egbe, a bha miẹn emhin nọn ha zẹ ahoẹmhọn-egbe nọnsi Jehova bha sẹ ele bhi egbe. (Romans 8:38, 39) Edandan iribhọ ghe Joseph wo ha nan erọnmhọn rẹ taman iJehova oya nọn lo ọle. Edandan iyẹ ribhọ ghe Jehova nin “Osẹnobulua nan na bhi obọ ọle miẹn ikoudure” wo ha re ọkhọle nọn fure nanlẹn. (2 Corinthians 1:3, 4; Philippians 4:6, 7) Be hi emhin ọbhebhe nin Jehova lu nin Joseph? Jehova da “lu ọle nin ọwanlẹn nọn gbẹloghe ọne ighan re ẹlo esili ha ghe iJoseph.”
(Genesis 39:21-23) Ọkpakinọn, Jehova da yẹ ne Joseph dia yẹ ha re ahoẹmhọn-egbe nọn ibeghe man ọlẹn. Ọ da ha lu ọle nin ọwanlẹn nọn gbẹloghe ọne ighan re ẹlo esili ha ghe iJoseph. 22 Bhiriọ, ọwanlẹn nọn gbẹloghe ọne ighan da re iJoseph ọbhi ihe ọsi ọria nọn ha gbẹloghe ọne ighan, bi onighan rebhe. Emhin rebhe nin ele ha lu bhi enin, ọle hi ọria nọn ha mhọn obọ bhọ. 23 Ọwanlẹn nọn gbẹloghe ọne ighan bha yẹ ha gbẹloghe emhin soso nan mun iJoseph bhi obọ, ranmhude Jehova ne Joseph dia, Jehova da ji emhin rebhe nin ọle ki rẹ lu kiọnlẹn.
“Be Imẹn Ha Rẹ Lu Ọne Akhailu Nan Yẹ”
Baibo da ji mhan lẹn emhin nọn rẹkpa iJoseph. Ọ da yọle: “Jehova da yẹ ne Joseph dia yẹ ha re ahoẹmhọn-egbe nọn ibeghe man ọlẹn.” (Genesis 39:21) Eji edibo nesi Jehova irẹ ha ye, la emhin nọn ki rẹ khin nin ele miẹn bhi egbe, a bha miẹn emhin nọn ha zẹ ahoẹmhọn-egbe nọnsi Jehova bha sẹ ele bhi egbe. (Romans 8:38, 39) Edandan iribhọ ghe Joseph wo ha nan erọnmhọn rẹ taman iJehova oya nọn lo ọle. Edandan iyẹ ribhọ ghe Jehova nin “Osẹnobulua nan na bhi obọ ọle miẹn ikoudure” wo ha re ọkhọle nọn fure nanlẹn. (2 Corinthians 1:3, 4; Philippians 4:6, 7) Be hi emhin ọbhebhe nin Jehova lu nin Joseph? Jehova da “lu ọle nin ọwanlẹn nọn gbẹloghe ọne ighan re ẹlo esili ha ghe iJoseph.”
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Genesis 38:9, 10) Sokpan, Oʹnan lẹnmhin ghe a ida tie ọne ọmọn ọsọle. Bhiriọ, ẹghe nin ọle rẹ ne okhuo obhio ọle nowẹ, ọle da viẹ amẹn-egbe-okpea nọnsọle ọbhi otọ beji a ha da miẹn ghe ọle bha nẹkẹ ọmọn nin obhio ọle. 10 Emhin nin ọle lu da ha yi emhin ọbe bhi ẹlo nọnsi Jehova, bhiriọ, ọle da yẹ gbe ọle a.
it-2 555
Onan
(Oʹnan) [ukpọta nan da re ọne elin nan mundia nin “ahu nin emhin rẹ jẹ re; ahu nan rẹ lu emhin”].
Onan hi ọmọn okpea nin ọzeva nin ọmọn okhuo ọsi Shua nin obhiẹ iCanaan biẹ nin Judah. (Ge 38:2-4; 1Ch 2:3) Obhio Onan nin ọdiọn da ha yi Er. Ranmhude emhin ọbe nin Er lu, Jehova da gbe ọle a. Er bha ha mhọn ọmọn ọle kuẹ yu. Bhiriọ, Judah da taman Onan nọn re Tamar nin okhuo Er bhi amhẹn, ọle ha nẹkẹ ọmọn nin obhio ọle. Ọnan lẹnmhin ghe ọle ha nẹkẹ ọmọn nin obhio ọle, a ida tie ọne ọmọn mun elin nọnsọle. Sẹyẹ, ọne ọmọn, ọle ha le uku ọsi ọmọndiọn, ranmhude ọmọn nọnsi Er nọn. Bhi obọ nọnkẹle, ahamiẹn ghe ọle bha nẹkẹ ọmọn nin obhio ọle, ọle ki le ọne uku ọsi ọmọndiọn. Bhiriọ, ẹghe nin ọle rẹ ne iTamar nowẹ, “ọle da viẹ amẹn-egbe-okpea nọnsọle ọbhi otọ.” Ọle bha ka re egbe nanlẹn. Onan bha gheghe re obọ fuẹn egbe okpea nọnsọle nin amẹn-egbe-okpea viẹ dagbare. Baibo yọle ghe ọle gene ne ọne okhuo nowẹ. Sokpan, ẹghe nin ọle rẹ ne ọne okhuo nowẹ, ọle bha ji amẹn-egbe-okpea nọnsọle da na ọne okhuo bhi egbe. Ọle da viẹ ọle ọbhi otọ. Ọne emhin nan nin Onan lu bha yẹẹ iJehova. Jehova da gbe ọle a. Bezẹle? Ranmhude, (1) Onan bha hẹnmhọn nin aba ọle, (2) ọle da ha mhọn ẹlobhọ, (3) ọle bha mun ekpẹn nin emhanmhan nin Jehova rẹ ọbhi otọ nin ọria rẹ ha re okhuo ọsi obhio ọle nọn yu.—Ge 38:6-10; 46:12; Nu 26:19.
(Genesis 38:15-18) Ẹghe nin Judah rẹ daghe ọle, ọle da ha riale ghe agbilẹ nọn, ranmhude ọ re ukpọn gue ẹlo. 16 Ọle da ki bu ọle bhi egbegbe uwedẹ yẹ taman ọlẹn yọle: “Huẹan, sẹ ji mẹn da ne uwẹ nowe.” Ọle bha lẹn ghe okhuo ọmọn nọnsọle nọn. Ọkpakinọn, ọne okhuo da yọle: “Be uwẹ ha re nin mẹn, mẹn kuẹ ji uwẹ da ne mẹn nowẹ?” 17 Ọle da ki yọle: “Mẹn dẹ je ọria nọn mun usasa ẹbhe ji uwẹ.” Sokpan, ọle da yọle: “Be uwẹ ha re ọbhi otọ ọkuẹsẹ uwẹ mun re?” 18 Ọle da nọọn ọlẹn yọle: “Be uwẹ guanọ nin mẹn re ọbhi otọ?” Ọle da wanniẹn ọlẹn yọle: “Ukpoloka nọnsẹ, ukpuri nọnsẹ bi ukpokpo nọn ri uwẹ bhi obọ.” Ọle da ki ne nanlẹn yẹ ne ọle nowẹ. Ọle da mun ẹkẹ nanlẹn.
w04 1/15 30 ¶4-5
Ọta Nin Eria Ne Tie Ebe Nesẹmhan Nọọn
Judah bha lu nọnsẹn nan rẹ miẹn ghe ọle bha re iTamar nin Shelah nin ọmọn nọnsọle. Ọle bha yẹ lu nọnsẹn nin ọle rẹ dọ ne okhuo nọn iyi okhuo ọle nowẹ. Emhin nin ọle lu bha diẹn mun emhanmhan nọnsi Osẹnobulua. Okhuo bi ọdọ nin lọnmhọn egbe, ele ọkpa Osẹnobulua guanọ ne ha ne egbe nowẹ. (Genesis 2:24) Ọkpakinọn, ọ iyi agbile iJudah gene ne nowẹ. Okhuo nin Shelah ha rẹ re ọle ne nowẹ. Bhiriọ, ọle hi ọnọn ki haan ọne okhuo yẹ nẹkẹ imọn nin ọne okhuo biẹ.
Ọ iyi emhin awaa iTamar lu. A bha tie imọn eva nin ọle biẹ imọn nan re igboghẹ biẹ. Ẹghe nin Boaz nin obhiẹ iBethlehem rẹ re iRuth, ewanlẹn ọsi agbaẹbho ọsi Bethlehem da nan erọnmhọn nin ele yọle: “Ọmọn nin Jehova da rẹ nin uwẹ rẹ na obọ ọne okhuo nan dẹ re uwa nọnsẹ diabe uwa nọnsi Pe′rez, nin Ta′mar biẹ nin Judah.” (Ruth 4:12) A yẹ ka iPerez ba aba odede nesi Jesu bhi ọne otọ nan.—Matthew 1:1-3; Luke 3:23-33.
Baibo Nan Ha Tie
(Genesis 38:1-19) Egbe ọne ẹghe nin, Judah da sibhi eji ibhio ọle ye re dọ mun agọ sikẹ okpea ọkpa natiọle Hiʹrah nin obhiẹ A·dulʹlam. 2 Bhi enin, Judah da miẹn ọmọn okhuo ọsi obhiẹ iCaʹnaan ọkpa natiọle Shuʹa. Ọle da lọnmhọn ọlẹn yẹ ne ọle nowẹ. 3 Ọne okhuo da ha hanmhan. Akizẹbue, ọle da biẹ ọmọn okpea, Judah da tie ọle Er. 4 Ọ da gbo ha hanmhan, ọ da biẹ ọmọn okpea yẹ tie ọle Oʹnan. 5 Ọle da gbo kie biẹ ọmọn okpea ọbhebhe yẹ tie ọle Sheʹlah. Achʹzib, ọle iJudah ha ye ẹghe nin ọne okhuo rẹ biẹ iSheʹlah. 6 Ọkizẹbue, Judah da re okhuo nin Er nin ọmọndiọn nọnsọle. Elin ọsi ọne okhuo da ha yi Taʹmar. 7 Sokpan, Er da lu emhin nọn sọnọn iJehova; ranmhude ọnan, Jehova da gbe ọle a. 8 Bhiriọ, Judah da taman Oʹnan yọle: “Ne okhuo obhio uwẹ nowẹ, uwẹ ha haan ọne okhuo yẹ nẹkẹ ọmọn nin obhio uwẹ.” 9 Sokpan, Oʹnan lẹnmhin ghe a ida tie ọne ọmọn ọsọle. Bhiriọ, ẹghe nin ọle rẹ ne okhuo obhio ọle nowẹ, ọle da viẹ amẹn-egbe-okpea nọnsọle ọbhi otọ, beji a ha da miẹn ghe ọle bha nẹkẹ ọmọn nin obhio ọle. 10 Emhin nin ọle lu da ha yi emhin ọbe bhi ẹlo nọnsi Jehova, bhiriọ, ọle da yẹ gbe ọle a. 11 Judah da taman iTaʹmar nin okhuo ọmọn nọnsọle yọle: “Dọ ha nyẹnlẹn bhi uwa nọnsi aba uwẹ bọsi okhuo nọn iyẹ mhọn ọdọ, ọkuẹsẹ Sheʹlah nin ọmọn nọnsẹmhẹn wanre,” ranmhude, ọle da taman egbe ọle yọlẹ: ‘Ọnan sabọ yẹ yu beji ibhio ọle rẹ yu.’ Bhiriọ, Taʹmar da kpanọ dọ ha nyẹnlẹn bhi uwa nọnsi aba ọle. 12 Ẹghe eso da gbera, amhẹn iJudah nin ọmọn okhuo nọnsi Shuʹa da yu. Judah ki viẹ okhuo ọle fo, ọle da ha khian dọ miẹn ẹbho ne gbẹn ilọn bhi egbe ihuan nesọle bhi Timʹnah. Ọle bi ọmọẹ ọle nin Hiʹrah nin obhiẹ A·dulʹlam koko ha khian. 13 A da taman iTaʹmar yọle: “Aba ọdọ ẹ khian iTimʹnah nin ọle dọ rie ilọn sibhi egbe ihuan nesọle re.” 14 Bhiriọ, ọle da kuọ ukpọn nin ọle rẹ rọn. Ọle da re ukpọn gue ẹlo yẹ re ugbaneto gue egbe. Ọle da dọ dotua bhi eji a na nabhi E·naʹim, nọn ribhi uwedẹ iTimʹnah, ranmhude, ọle daghe ọle ghe Sheʹlah rẹ wanre, a bha sẹyẹ re ọle nanlẹn nin ọle ha yi amhẹn ọlẹn. 15 Ẹghe nin Judah rẹ daghe ọle, ọle da ha riale ghe agbilẹ nọn, ranmhude ọ re ukpọn gue ẹlo. 16 Ọle da ki bu ọle bhi egbegbe uwedẹ yẹ taman ọlẹn yọle: “Huẹan, sẹ ji mẹn da ne uwẹ nowe.” Ọle bha lẹn ghe okhuo ọmọn nọnsọle nọn. Ọkpakinọn, ọne okhuo da yọle: “Be uwẹ ha re nin mẹn, mẹn kuẹ ji uwẹ da ne mẹn nowẹ?” 17 Ọle da ki yọle: “Mẹn dẹ je ọria nọn mun usasa ẹbhe ji uwẹ.” Sokpan, ọle da yọle: “Be uwẹ ha re ọbhi otọ ọkuẹsẹ uwẹ mun re?” 18 Ọle da nọọn ọlẹn yọle: “Be uwẹ guanọ nin mẹn re ọbhi otọ?” Ọle da wanniẹn ọlẹn yọle: “Ukpoloka nọnsẹ, ukpuri nọnsẹ bi ukpokpo nọn ri uwẹ bhi obọ.” Ọle da ki ne nanlẹn yẹ ne ọle nowẹ. Ọle da mun ẹkẹ nanlẹn. 19 Ọnan ki fo, ọle da kpanọ, ọle da kuọ ukpọn nin ọle rẹ gue egbe, yẹ kie ne ukpọn nin ọle rẹ rọn yọ.
MAY 18-24
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | GENESIS 40-41
“Jehova Da Hinmhin Joseph”
(Genesis 41:9-13) Ẹghenin, ọdiọn ene eguọmhandia ne mun ukpu anyọn nin Pharʹaoh da yọle: “Emhin ọbe nin mẹn lu mẹn ta dagbare ẹlẹnan. 10 Ẹkẹ eguọmhandia nesi Pharʹaoh da ha khọ iPharʹaoh. Bhiriọ, ọle da mun mẹn fiọ bhi ighan nọn ribhi uwa ọsi ọwanlẹn ọsi ene gbega onighan, imẹn bi ọdiọn ene eguọmhandia ne lu ibrẹdi. 11 Ọnin ki gbera, mhan veva da ko bhohiẹ bhi ukpasọn ọkpa. Mẹn bi ọle da bhohiẹ ebhohiẹ kẹkẹ. Ene ebhohiẹ yẹ mhọn ebi ele mundia nan kẹkẹ. 12 Usẹn okpea ọkpa nin obhiẹ iHebrew, nin oguọmhandia ọsi ọwanlẹn ọsi ene gbega onighan da deba mhan ha ribhi enin. Ẹghe nin mhan ki rẹ taman ọlẹn emhin nin mhan bhohiẹ, ọle da taman mhan ebi ene ebhohiẹ mundia nan kẹkẹ. 13 Ọ da sunu beji ọle rẹ tale tee. A da re mẹn fikie vae bhi ihe nọnsẹmhẹn, sọkpan, a da gbe okpea nọnkẹle a.”
w15 2/1 14 ¶4-5
“Ọ Iyi Osẹnobulua Be Tare Ebi Ebhohiẹ Mundia Nan?”
Arẹmiẹn ọdiọn ene mun ukpu anyọn nin Pharaoh ye iJoseph a, Jehova bha ye ọle a. Ukpasọn ọkpa, Jehova da re ebhohiẹ eva man iPharaoh. Bhi ebhohiẹ nin ọhẹnhẹn, Pharaoh da daghe ẹmena ihinlọn ne mhọn egbe yẹ daghe ẹmena ihinlọn ne khuia dagbare bhi ẹdẹ iNile. Ene ẹmena nẹ khuia da gbe ene ẹmena ne mhọn egbe le. Bhi ebhohiẹ nin ọzeva, Pharaoh da daghe ukpunun ebi a kọ ihinlọn ne mhẹn yẹ daghe ukpunun ebi a kọ ihinlọn nin emhin iye. Ene ukpunun ebi a kọ ne emhin iye da le ene ha mhẹn. Ẹdẹ ki wẹ, ene ebhohiẹ da wo ha kpokpo iPharaoh bhi ọkhọle. Bhiriọ, ọle da tie ikpea ne wanlan nesọle bi ene ohẹn ne lu emhin idunan, nin ele dọ taman ọlẹn ebi ene ebhohiẹ mundia nan. Ọkpakinọn, ọ bha fo ele. (Genesis 41:1-8) Asabọmiẹn ghe ele bha miẹn ọta ta, la emhin nin ele ha ta kẹkẹ bha diẹn kugbe. Ọnọn ki rẹ khin, mhan bha lẹn. Ebi mhan lẹnlẹn hi ghe ele bha sabọ rẹkpa iPharaoh. Ọrẹyiriọ, Pharaoh da sẹyẹ wo ha guanọ nin ọle lẹn ebi ene ebhohiẹ mundia nan.
Ọne ọdiọn ene mun ukpu anyọn nin Pharaoh da sha dọ ye iJoseph re! Ọ da ba ọle bhi egbe ghe ọle ye iJoseph a. Ọle da taman iPharaoh ghe, ẹghe nin ọle bi ọdiọn ene lu brẹdi rẹ ha ribhi ighan ikpe eva ne gbera, okpea ọkpa natiọle iJoseph, ọle taman ele ebi ebhohiẹ nin ele bhohiẹ mundia nan. Pharaoh da jẹje yọle nan tie iJoseph re.—Genesis 41:9-13.
(Genesis 41:16) Joseph da ki wanniẹn iPharʹaoh yọle: “Ọ iyi ahu nọnsẹmhẹn! Osẹnobulua hi ọnọn ha ta ẹmhọn nọn ha re egbe fu iPharʹaoh re.”
(Genesis 41:29-32) “Bhi ikpe ihinlọn ne vade, ebale dẹ kpọfiara a bhi otọ Egypt rebhe. 30 Ọkpakinọn, bhi ikpe ihinlọn ne ha rẹkhan ọlẹn, ukhunmhun dẹ ha ribhọ, a ki yelea ghe, ebale rẹ ka kpọfiara a bhi ọtọ Egypt. Ọne ukhunmhun dẹ ka ije rebhe a bhi ọne otọ. 31 A ida yẹ ye ebale re ne ka rẹ kpọfiara a bhi ọne oto, ranmhude ọne ukhunmhun nọn ha rẹkhan ọlẹn. Ọ dẹ manman fi kaka. 32 A re ọne ebhohiẹ nin Pharʹaoh bhohiẹ igba-eva, ranmhude Osẹnobulua ọsi ẹmhọanta re ọne ẹmhọn nan yi fo. Osẹnobulua ọsi ẹmhọanta dẹ kẹ mun ọlẹn sẹ.
w15 2/1 14-15
“Ọ Iyi Osẹnobulua Be Tare Ebi Ebhohiẹ Mundia Nan?”
Jehova wo hoẹmhọn ẹbho ne ga ọle nọnsẹn, ne yẹ mhọn idegbere. Ọnan zẹle nin ọle da rẹkpa iJoseph rẹ lẹn ebi ọne ebhohiẹ mundia nan, emhin nin ene ikpea ne wanlan bi ene ohẹn bha lẹn. Joseph da taman iPharaoh ghe emhin ọkpa ebhohiẹ veva nesọle mundia nan. Nin Jehova rẹ rẹman ọlẹn ghe a ida miẹn emhin nọn ha zẹ ọne ebhohiẹ bha munsẹ, ọle zẹle nin Jehova da re ebhohiẹ eva man ọlẹn. Ene ẹmena ne mhọn egbe bi ene ukpunun ebi a kọ ne mhẹn mundia nin ikpe ihinlọn nin ebale ha rẹ kpọfiara a bhi otọ Egypt. Ene ẹmena nẹ khuia bi ene ukpunun ebi a kọ nin emhin iye da mundia nin ikpe ihinlọn nin ukhunmhun da rẹ fi. Ọne ukhunmhun dẹ fi sẹbhọ ghe, a ki yelea ghe, ebale rẹ ka kpọfiara a bhi ọtọ Egypt.—Genesis 41:25-32.
(Genesis 41:38-40) Pharʹaoh da ki taman eguọmhandia nesọle yọle: “A dẹ be sabọ miẹn okpea ọbhebhe nọn diabe ọnan, nin ẹlinmhin nọnsi Osẹnobulua ri ọle bhi egbe?” 39 Pharʹaoh da ki taman iJoseph yọle: “Beji a miẹn ghe Osẹnobulua rẹkpa uwẹ rẹ lẹn ene emhin nan rebhe, a bha miẹn ọria ọbhebhe nọn lẹn emhin sẹbi uwẹ yẹ mhọn ẹwanlẹn sẹbi uwẹ. 40 Uwẹ tobuwẹ da ha gbẹloghe ẹgbẹ-uwa nọnsẹmhẹn. Sẹyẹ, ẹbho nesẹmhẹn rebhe dẹ ha hẹnmhọn nin uwẹ bhi emhin rebhe. Ihe nin mẹn ye bọsi ojie ọkpa imẹn ha rẹ kpọnọ nẹ uwẹ.”
w15 2/1 15 ¶3
“Ọ Iyi Osẹnobulua Be Tare Ebi Ebhohiẹ Mundia Nan?”
Pharaoh da gene lu emhin nin ọle tale. A da mun ukpọn nọn mhọn-ose nin Joseph mun yọ. Pharaoh da mun emhin uru ọsi golu ọle bhi urulu, re ukpoloka ọle bhi obọ, yẹ mun awenẹwenẹ nin ojie hẹn nanlẹn. Ọ da yẹ taman ọlẹn nin ọle nẹga otọ Egypt rebhe, ọle ha munhẹn ha koko ebale ya. (Genesis 41:42-44) Bhi ọne ukpẹdẹ nin, Joseph da sibhi ighan re dọ kiẹn okpọria bhi ẹgua ọsi Pharaoh. Ọle nọn ha yi onighan inodẹ da kiẹn okpọria ẹlẹnan. Joseph bha dobọ hiehie nin ọle rẹ mun udu nyan iJehova. Jehova wo daghe ohiẹn-eku rebhe nin Joseph miẹn bhi egbe. Bhi ẹghe nọn khẹke, bi uwedẹ nọn khẹke, ọle da talọ bhọ. Ọ iyi ebi ọle ha rẹ hinmhin Joseph yẹ ọkpa iJehova ha mhọn bhi ọkhọle, ọle da yẹ mhanmhan ebi ọle ha rẹ hinmhin azagba-uwa nọnsi Jacob yẹ. Bhi uhọnmhọn-ọta nan ha zilo nyan bhi ẹghe odalo, mhan dẹ tẹmhọn ebi Jehova rẹ lu ọnan yẹ.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Genesis 41:14) Bhiriọ, Pharʹaoh da je nan tie iJoseph re. Ele da jẹje re ọle dagbare bhi ighan. Ọle da rie eto a, ne ukpọn ebhebhe yọ yẹ ha bu iPharʹaoh.
w15 11/1 9 ¶1-3
Uwẹ Be Rẹ Lẹn?
Bezẹle nin Joseph da rie eto a ọle kuẹ bu iPharaoh?
Beji mhan miẹn tie bhi ebe nọnsi Genesis, ẹghe nin Pharaoh rẹ bhohiẹ ebhohiẹ ne ha kpokpo ọle bhi ọkhọle, ọle da yọle nan jẹje tie iJoseph re bhi ighan, nọn dọ taman ọlẹn ebi ene ebhohiẹ mundia nan. Bhi ọne ẹghe nan, Joseph sẹ gbe ikpe ne bunbun bhi ighan. Arẹmiẹn ghe Pharaoh yọle nan jẹje re ọle re, ọ da sẹyẹ kẹ iJoseph rẹ rie eto a ọle kuẹ bu iPharaoh. (Genesis 39:20-23; 41:1, 14) Uwedẹ nin ọria nọn gbẹn ọne okha nan rẹ gbẹn ọlẹn wo rẹman ghe ọle manman lẹn uwedẹ nin ibhokhan Egypt rẹ lu emhin.
Bhi ẹghe ẹdẹlẹ, ikpea bhi agbaẹbho ne bunbun wo mun eto-agban. Iriọ ibhokhan iHebrew yẹ rẹ ha mun eto-agban. Ebe natiọle Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature da yọle ghe “ibhokhan Egypt ọkpa hi agbaẹbho bhi ẹghe ẹdẹlẹ ne bha ka nin ikpea nesele ha mun eto-agban.”
Eto-agban ọkpa ibhokhan Egypt be gbẹn? Eye. Ebe natiọle Biblical Archaeology Review da yọle ghe ẹghe eso, ọria dẹ rie eto rebhe sibhi egbe re sade ọle khian dọ miẹn iPharaoh. Ọne uwedẹ nan ele yẹ rẹ rie eto sibhi egbe re sade ele ho nin ele nabhi uwa oga nọnsele. Ahamiẹn iriọ nọn, eto rebhe ne re ọle bhi egbe, ọle Joseph rie sibhi egbe re.
(Genesis 41:33) “Ejayẹnan nian, ọkhẹke nin Pharʹaoh guanọ okpea nọn lẹn emhin, nọn yẹ wanlan, ọle ha mun ọlẹn obọ bhọ nọn ha gbẹloghe otọ Egypt.
w09 11/15 28 ¶14
Ha Mun Ekpẹn Ọbhi Egbe Beji Ọ Rẹ Khẹke Ẹbho Nẹ Ga Osẹnobulua
Bhi ẹghe ẹdẹlẹ, eguọmhandia nesi Osẹnobulua wo ha man imọn nesele ebi a rẹ mun ekpẹn nin ẹbho yẹ. Bhi ọsi ijiẹmhin, tie ẹmhọn nọn ribhi Genesis 22:7, nin uwẹ daghe uwedẹ ekpẹn nin Isaac rẹ ha ne aba ọle talọ. Uwedẹ nin Joseph yẹ rẹ ha mun ekpẹn ọbhi egbe, da rẹman ghe ọmọn nan man ọle emhin nọnsẹn nọn. A bhọ rẹ mun ọlẹn khue, ọle da yẹ ha mun ekpẹn nin onighan nekẹle. (Gen. 40:8, 14) Uwedẹ nin ọle rẹ ne iPharaoh talọ da yẹ rẹman ghe ọle lẹn ebi a rẹ mun ekpẹn nin ọria nọn ribhi ihe nọn khua yẹ.—Gen. 41:16, 33, 34.
Baibo Nan Ha Tie
(Genesis 40:1-23) Ene emhin nan ki sunu fo, ọdiọn ene eguọmhandia ne mun ukpu anyọn nin ojie ọsi Egypt bi ọdiọn eguọmhandia ne lu ibrẹdi da lu emhin ebe da Pharʹaoh nin ebeanlẹn ele. 2 Bhiriọ, Pharʹaoh da ha khọẹkẹ ene eguọmhandia veva, ọdiọn ene mun ukpu anyọn nanlẹn bi ọdiọn ene lu ibrẹdi. 3 Ọle da mun ele fiọ bhi ighan nọn ribhi uwa ọsi ọwanlẹn ọsi ene gbega onighan. Ọne ighan iJoseph yẹ ha ye. 4 Ọwanlẹn ọsi ene gbega onighan da mun iJoseph obọ bhọ nọn ha gbẹloghe ele. Ele da ha ribhi ighan bhi ẹghe eso. 5 Ọne ọria nọn mun ukpu anyon nin ojie ọsi Egypt bi ọnọn lu ibrẹdi nanlẹn nan mun khue bhi ighan da ko bhohiẹ ukpasọn ọkpa. Ebhohiẹ nesele da ha mhọn ebi ọ mundia nan kẹkẹ. 6 Ọsewewiẹ nọn rẹkhan ọlẹn, ẹghe nin Joseph ki rẹ nabhi eji ele ha yẹ, ọle da daghe ọle ghe ẹlo nọnsele imhẹn bhi uhọnmhọn. 7 Bhiriọ, ọle da nọọn ene eguọmhandia nesi Pharʹaoh nan mun khue deba ọle bhi uwa nọnsi ebeanlẹn ọlẹn yọle: “Bezẹle nin ẹlo nọnsẹbha da dia inian bhi uhọnmhọn?” 8 Ele da ki wanniẹn ọlẹn yọle: “Mhan veva mhọn ebhohiẹ nin mhan bhohiẹ, sokpan, ọria soso iribhi enan nọn ha taman mhan ebi ene ebhohiẹ mundia nan.” Joseph da taman ele yọle: “Ọ iyi Osẹnobulua be tare ebi ebhohiẹ mundia nan? Bha huẹan, bha taman mẹn emhin nin bha bhohiẹ.” 9 Bhiriọ, ọdiọn ene eguọmhandia ne mun ukpu anyọn da taman iJoseph emhin nin ọle bhohiẹ. Ọle da yọle: “Bhi ebhohiẹ nọnsẹmhẹn, mẹn da daghe oran nọn mọn ikperan anyọn bhi odalo mẹn. 10 Ọne oran da ha mhọn ikpabọ ea, beji ukhu rẹ ha jẹre bhọ, ọ da gbeghọn, ikperan anyọn nin ọle mọn da bho. 11 Ukpu nọnsi Pharʹaoh da ha ri mẹn bhi obọ. Mẹn da ne ene ikperan anyọn yẹ minọn ele ọbhi ukpu nọnsi Pharʹaoh. Mẹn ki lu ọnin fo, mẹn da mun ọne ukpu nin Pharʹaoh.” 12 Joseph da ki taman ọlẹn yọle: Ghe ebi ọne ebhohiẹ mundia nan: Ene ikpabọ eran ea mundia nin ikpẹdẹ ea. 13 Ikpẹdẹ ea nọn vade, Pharʹaoh dẹ re uwẹ sibhi ighan re, ọle ki re uwẹ fikie diọ bhi ihe nọnsẹ. Uwẹ ki ha mun ukpu anyọn nin Pharʹaoh beji uwẹ ka ha lu khẹ. 14 Ọkpakinọn, uwẹ ha ye mẹn re sade emhin ki mhẹn nin uwẹ. Huẹan, mhọn ahoẹmhon-egbe nọn ibeghe da mẹn, uwẹ ha tẹmhọn mẹn man iPharʹaoh, beji a ha da re mẹn dagbare bhi enan. 15 Bhi ọsi ẹmhọanta, otọ ọsi ene iHebrew a da do mẹn mun. Sẹyẹ, mẹn bha miẹn emhin nin mẹn lu nọn zẹle nan da mun mẹn khue bhi ighan.” 16 Ẹghe nin ọdiọn ene lu ibrẹdi ki rẹ kere ghe emhin esili Joseph tale rẹji ebhohiẹ ọsi ọdiọn ene mun ukpu anyọn, ọle da yẹ taman ọlẹn yọle: “Mẹn yẹ bhohiẹ. Bhi ọne ebhohiẹ, mẹn da mun okhuale ea nin brẹdi ne fua ye hẹ bhi uhọnmhọn. 17 Emhin kẹkẹ nan nyẹn bọsi brẹdi, nin Pharʹaoh ha le da ha ribhi ẹkẹ okhuale nọn ke okhun nẹ. Afianmhẹn da dọ ha le ele bhi ẹkẹ okhuale nin mẹn mun hẹ bhi uhọnmhọn. 18 Joseph da ki wanniẹn ọlẹn yọle, “Ghe ebi ọne ebhohiẹ mundia nan: Ene okhuale ea mundia nin ikpẹdẹ ea. 19 Ikpẹdẹ ea nọn vade, Pharʹaoh dẹ hian uwẹ uhọnmhọn fia, yẹ mun uwẹ rọ bhi okhun oran. Sẹyẹ, ene afianmhẹn ki dọ le efun egbe nọnsẹ.” 20 Ukpẹdẹ nin ọzea da ha yi ayere ọsi ukpẹdẹ nan biẹ iPharʹaoh. Ọle da lu iluemhin nin eguọmhandia nesọle rebhe. Bhi isira eguọmhandia nesọle, ọle da ne ọdiọn ene mun ukpu anyọn bi ọdiọn ene lu ibrẹdi dagbare bhi ighan. 21 Ọle da rẹ ọdiọn ene mun ukpu anyọn fikie diọ bhi ihe nọn ka ha ye, nin ọle sẹyẹ ha mun ukpu anyọn nin Pharʹaoh. 22 Sokpan, ọle da mun ọdiọn ene lu ibrẹdi rọ bhi okhun oran, beji Joseph rẹ taman ele tee. 23 Ọkpakinọn, ọne ọdiọn ene mun ukpu anyọn bha yẹ ye iJoseph re; Ọle da wo ye ọle a.
MAY 25-31
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | GENESIS 42-43
“Joseph Da Wo Mun Egbe Ọbhi Ibẹẹ”
(Genesis 42:5-7) Bhiriọ, imọn nesi Izrẹl da rẹkhan ẹbho nekẹle ne yẹ ha vade nin ele dọ dẹ ebale, ranmhude, ọne ukhunmhun yẹ fi sẹbhi otọ iCaʹnaan. 6 Joseph hi ọnọn ha re emhin khian bhi ọne otọ rebhe, ọle hi ọnọn ha khiẹn ebale nin ẹbho ne na bhi otọ agbọn rebhe vae. Bhiriọ, ibhio iJoseph da vae dọ deuhọnmhọnre nanlẹn. 7 Ẹghe nin Joseph rẹ daghe ibhio ọle, osukpa ọle rẹ wo lẹn ele, ọkpakinọn, ọle bha ji ele lẹn ọlẹn. Bhiriọ, ọle da re ovan rẹ nọọn ele yọle: “Ejela ibha na vae?” Ele da wanniẹn ọlẹn yọle: “Otọ iCaʹnaan mhan na vae dọ dẹ ebale.”
w15 5/1 13 ¶5
‘Ihe Nọnsi Osẹnobulua Imẹn Be Ye?’
Joseph kii? Osukpa ọle rẹ wo lẹn ibhio ọle! Ẹghe nin ibhio ọle rẹ dọ debhẹre nanlẹn, ọle da wo yere ebhohiẹ nin ọle bhohiẹ ẹghe nin ọle rẹ ha yi obhokhan. Ebhohiẹ nin ọle bhohiẹ da rẹman ghe ẹghe vade nin ibhio ọle ha rẹ debhẹre nanlẹn. Ọne ebhohiẹ wo ha munsẹ nian! (Genesis 37:2, 5-9; 42:7, 9) Be iJoseph ha ki lu yẹ nian? Ọle dẹ be mun ibhio ọle dede? La ọle dẹ re ọne ẹghe nan lu ele haosa?
w15 5/1 14 ¶1
‘Ihe Nọnsi Osẹnobulua Imẹn Be Ye?’
Asabọmiẹn uwẹ ida ke egbe uwẹ re bhi idia nọn sẹ inian ghẹdẹ. Ọrẹyiriọ, bhi azagba-uwa ne bunbun, ẹbho imhẹn ẹkẹ egbe. Ahamiẹn mhan ke egbe mhan re bhi azagba-uwa nọn sẹ inian, mhan sabọ rẹ ha guanọ nin mhan lu emhin beji ọkhọle mhan taman mhan. Sokpan, ọ dẹ mhẹn nẹ sade mhan re egbe khọkhọ iJoseph yẹ fẹghe ebi Osẹnobulua guanọ nin mhan rẹ lu emhin yẹ. (Proverbs 14:12) Arẹmiẹn ghe ọkhẹke nin mhan bi eria ne ribhi azagba-uwa nọnsẹmhan ha ribhi ọfure, ọkhẹke nin mhan yere ghe, nin mhan bi Jehova bi Jesu nin Ọmọn nọnsọle rẹ ha mhọn ikolu nọn mhẹn, ọle hi emhin nọn ke okhun nẹ.—Matthew 10:37.
(Genesis 42:14-17) Ọkpakinọn, Joseph da taman ele yọle: “Beji men ka ta, iriọ nọn—‘Ene baba otọ fẹghe ibha khin!’ 15 Ọnan mẹn da rẹ dọnmhẹn ibha fẹghe: Beji Pharʹaoh sẹyẹ ribhi agbọn, ibha ida sibhi enan re sade obhio bha nọn ke otọ nẹ bha vae. 16 Bha ji ọkpa bhi ẹwẹ bha nin ọle dọ rẹ obhio bha re, bha nekẹle ki sẹyẹ ha ribhi ighan. Ọnan mẹn ha rẹ lẹn si ẹmhọanta bha ta. Ahamiẹn ibha bha lu iriọ, beji Pharʹaoh sẹyẹ ribhi agbọn, ọne otọ nan bha dọ baba fẹghe.” 17 Ọle da ki mun ele rebhe khue bhi ikpẹdẹ ea.
w15 5/1 14 ¶2
‘Ihe Nọnsi Osẹnobulua Imẹn Be Ye?’
Joseph da dọnmhẹn ibhio ọle bhi uwedẹ kẹkẹ, nin ọle rẹ lẹn si ele ki gene fidenọ. Ọle da re ovan rẹ taman ele ghe eria ne baba otọ fẹghe ele khin. Ọle bha re urolo iHebrew rẹ ne ele talọ. Ọria ha zedu ẹmhọn nin ọle ta man ele. Nin ibhio iJoseph rẹ rẹman ghe ele iyi eria ne baba otọ fẹghe, ele da taman iJoseph ẹmhọn azagba-uwa nọnsele, yẹ taman ọlẹn ghe obhio ele nọn ke otọ nẹ ribhi uwa. Joseph da wo ha ghọnghọn nin ọle rẹ họn ghe obhio ọle nin khere sẹyẹ ribhi agbọn. Ọkpakinọn, ọle bha re ọne eghọnghọn man. Ọle da ki yọle: “Ọnan mẹn da rẹ dọnmhẹn ibha fẹghe: ibha ida sibhi enan re sade obhio bha nọn ke otọ nẹ bha vae.” Akizẹbue, ọle da mun otuọnkpa bhi ẹwẹ ele khue, yẹ zẹ enekẹle obọ nin ele ha khian uwa dọ re obhio ele nọn ke otọ re.—Genesis 42:9-20.
(Genesis 42:21, 22) Ele da ha taman egbe ele yọle: “Edandan iribhọ ghe, ebi mhan lu obhio mhan le zẹle a re ọne oya nan nin mhan, ranmhude mhan daghe ọbalọ nin ọle ha ye ẹghe nọn rẹ ha bhii mhan nin mhan mhọn itohan da ọle, ọkpakinọn mhan bha kaehọ. Ọnin zẹle ọne ọbalọ nan sẹ mhan bhi egbe.” 22 Reuʹben da ki wanniẹn ele yọle: “Mẹn bha be ka taman bha yọle, ‘Bha hẹi lu ọne obhokhan khọlọ,’ ọkpakinọn, bha be ka mẹn ehọ? Aranlẹn nọnsọle a ki nọọn ẹmhọn ọlẹn nian.”
it-2 108 ¶4
Joseph
Ẹghe nin ene emhin nan ki rẹ ha sunu, ibhio iJoseph da ha riale ghe emhin nin ele lu iJoseph le ẹghe nọn rẹ ha yi obhokhan, ọle ele loya ba nian. Bhi isira iJoseph, ele da ha ne egbe ele gui, yẹ kiẹ egbe ọbhi emhin nin ele lu iJoseph le. Joseph ki hẹnmhọn nin ele ha ta, egbe bha yẹ ji ọle ziẹn. Ọle da sibhi eji ele ye re dọ ha viẹ. Ọle ki fikie bu ele, ọle da mun iSimeon khue, yẹ taman enekẹle nin ele ha khian uwa dọ re obhio ele nin khere re.—Ge 42:21-24.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Genesis 42:22) Reuʹben da ki wanniẹn ele yọle: “Mẹn bha be ka taman bha yọle, ‘Bha hẹi lu ọne obhokhan khọlọ,’ ọkpakinọn, bha be ka mẹn ehọ? Aranlẹn nọnsọle a ki nọọn ẹmhọn ọlẹn nian.”
(Genesis 42:37) Sokpan, Reuʹben da taman aba ọle yọle: “Uwẹ sabọ rẹ gbe imọn ikpea veva nesẹmhẹn an sade mẹn bha re ọle kiere ji uwẹ. Re ọle mẹn ọbhi obọ, mẹn dẹ re ọle kiere ji uwẹ.”
it-2 795
Reuben
Reuben da wo rẹman ghe ọle mhọn ikpẹ esili eso. Ẹghe nin ibhio iJoseph nekẹle rẹ ha guanọ nin ele gbe iJoseph a, Reuben hi ọnọn taman ele nin ele hẹi gbe ọle a. Ọle da taman ele nin ele mun ọlẹn fiọ bhi ẹkẹ omin nin amẹn iye. Ebi ọle ha mhanmhan hi, nin ọle hinmhin ọlẹn bhi obọ ele, nin ọle da re ọle fikie bu aba ọle. (Ge 37:18-30) Ikpe ne bunbun ki gbera, ẹghe nin ibhio iJoseph rẹ ha riale ghe emhin nin ele lu iJoseph le, ọle ele loya ba bhi Egypt, Reuben da yẹ ye ele re ghe ọle bha deba ele bhi ọkhọlọ nin ele lu da iJoseph. (Ge 42:9-14, 21, 22) Sẹyẹ, ẹghe nin Jacob rẹ yọle ghe ọle ida ka nin Benjamin rẹkhan ibhio ọle ha khian Egypt, Reuben da taman aba ọle yọle: “Uwẹ sabọ rẹ gbe imọn ikpea veva nesẹmhẹn an sade mẹn bha re ọle kiere ji uwẹ.”—Ge 42:37.
(Genesis 43:32) Ele da mun ebale nọnsọle nanlẹn, nin ọle ọkpa ha le, yẹ mun ọsi ibhio ọle nin ele, nin ele ọkpa ha le. Ene ibhokhan Egypt ne ha ribhi eji ọle ye da yẹ ha le ọsele, ranmhude ibhokhan Egypt ideba ibhokhan Hebrew le ebale, emhin awaa nọn rẹji ibhokhan Egypt.
w04 1/15 29 ¶1
Emhin Eso Nan Miẹn Tie bhi Ebe ọsi Genesis—II
43:32—Bezẹle nọn da ha yi emhin awaa nin ibhokhan Egypt rẹ deba ibhokhan iHebrew le ebale? Asabọmiẹn ghe ibhokhan Egypt gheghe ha zọn ibhokhan iHebrew ranmhude uwedẹ ikẹ nin ele rẹ ga, la ranmhude agbaẹbho ebhebhe ele khin. Ibhokhan Egypt yẹ zọn ẹbho ne re ihuan kọn. (Genesis 46:34) Bezẹle? Asabọmiẹn ghe ẹbho nan re ẹlo gbe a, ọle ẹbho ne re ohuan kọn ha khin bhi otọ Egypt. Asabọ yẹ miẹn ghe, ranmhude Egypt imanman mhọn otọ nan rẹ mun ugbo, ọ khọ ele bhi ẹkẹ nin ele rẹ daghe ẹbho ne re ihuan kọn bhi otọ nọn bha ka sẹ emhin soso.
Baibo Nan Ha Tie
(Genesis 42:1-20) Ẹghe nin Jacob ki rẹ họn ghe ebale ribhi otọ Egypt, ọle da nọọn imọn nesọle yọle: “Bezẹle nin bha da debhi enan an ha ghe egbe ẹlo-ẹlo?” 2 Ọle da yẹ yọle: “Mẹn họn ghe ebale ribhi otọ Egypt. Bha ha khian dọ dẹ ji mhan, nin mhan miẹn le, nin mhan hẹi yu.” 3 Bhiriọ, ibhio iJoseph igbe da ha khian otọ Egypt nin ele dọ dẹ ebale. 4 Sokpan, Jacob bha ji Benjamin nin obhio iJoseph da rẹkhan ibhio ọle nekẹle, ranmhude ọle da yọle: “Nan hẹi dọ miẹn emhin idumhuri sunu ji ọle.” 5 Bhiriọ, imọn nesi Izrẹl da rẹkhan ẹbho nekẹle ne yẹ ha vade nin ele dọ dẹ ebale, ranmhude, ọne ukhunmhun yẹ fi sẹbhi otọ iCaʹnaan. 6 Joseph hi ọnọn ha re emhin khian bhi ọne otọ rebhe, ọle hi ọnọn ha khiẹn ebale nin ẹbho ne na bhi otọ agbọn rebhe vae. Bhiriọ, ibhio iJoseph da vae dọ deuhọnmhọnre nanlẹn. 7 Ẹghe nin Joseph rẹ daghe ibhio ọle, osukpa ọle rẹ wo lẹn ele, ọkpakinọn, ọle bha ji ele lẹn ọlẹn. Bhiriọ, ọle da re ovan rẹ nọọn ele yọle: “Ejela ibha na vae?” Ele da wanniẹn ọlẹn yọle: “Otọ iCaʹnaan mhan na vae dọ dẹ ebale.” 8 Joseph da wo lẹn ibhio ọle, sokpan, ele bha lẹn ọlẹn. 9 Joseph da yere ebhohiẹ nin ọle bhohiẹ rẹji ele. Ọle da taman ele yọle: “Ene baba otọ fẹghe ibha khin! Ibha vae dọ fẹghe eji mhan da wẹghẹ!” 10 Ele da ki taman ọlẹn yọle: “Eye ebeanlẹn mhan, ebale eguọmhandia nesẹ vae do dẹ. 11 Okpea ọkpa biẹ mhan rebhe. Eria esili mhan khin. Eguọmhandia nesẹ iyi eria ne baba otọ fẹghe.” 12 Ọle da ki taman ele yọle: “Ohoghe nọn! Bha vae nin bha dọ fẹghe eji mhan da wẹghẹ!” 13 Ele da ki yọle: “Imọn ikpea 12 eguọmhandia nesẹ khin. Okpea ọkpa bhi otọ iCaʹnaan biẹ mhan rebhe. Obhio mhan nọn ke otọ nẹ ne aba mhan, ọnọnkẹle iyẹ ribhọ.” 14 Ọkpakinọn, Joseph da taman ele yọle: “Beji men ka ta, iriọ nọn—‘Ene baba otọ fẹghe ibha khin!’ 15 Ọnan mẹn da rẹ dọnmhẹn ibha fẹghe: Beji Pharʹaoh sẹyẹ ribhi agbọn, ibha ida sibhi enan re sade obhio bha nọn ke otọ nẹ bha vae. 16 Bha ji ọkpa bhi ẹwẹ bha nin ọle dọ rẹ obhio bha re, bha nekẹle ki sẹyẹ ha ribhi ighan. Ọnan mẹn ha rẹ lẹn si ẹmhọanta bha ta. Ahamiẹn ibha bha lu iriọ, beji Pharʹaoh sẹyẹ ribhi agbọn, ọne otọ nan bha dọ baba fẹghe.” 17 Ọle da ki mun ele rebhe khue bhi ikpẹdẹ ea. 18 Bhi ukpẹdẹ nin ọzea, Joseph da taman ele yọle: “Ọria nọn mun ofẹn Osẹnobulua mẹn khin. Ghe ebi bha ha lu nin bha ha da miuhọnmhọn, 19 ahamiẹn ghe eria esili bha gene khin, bha ji ọkpa bhi ẹwẹ bha sẹyẹ ha ribhi ighan bhi eji a da mun bha khue, ibha nekẹle ha mun ebale ha khian uwa nin azagba-uwa nọnsẹbha miẹn le. 20 Bha ki re obhio bha nọn ke otọ nẹ ji mẹn, nin mẹn da sabọ lẹn ghe ẹmhọanta ibha ta, bi nan hẹi gbono ibha a.” Ele da gene lu iriọ.