Eji A Da Ne Emhin Nan Gbẹn Ọbhi Ebe ọsi Ikolo Unyẹnmhin bi Iwẹnna Oga Nọnsẹmhan
JULY 1-7
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | COLOSSIANS 1-4
“Mun Akpa Nọn Dọmanlẹn Fia, Uwẹ Ha Mun Ọsọgbọn Yọ”
(Colossians 3:5-9) Bha lọ ikpakpa-egbe nọnsẹbha ne ribhi ọne otọ nan bhi ẹmhọn igboghẹ, iditọan, iria-ẹmhọn oghẹ, emhin ne si ikuan-egbe re, bi ẹlobhiamhin nọn yẹ yi iga-ẹbọ. 6 Ranmhude ene emhin nan, ọle zẹle nin Osẹnobulua da mun ohu nọnsọle vade. 7 Iriọ ibha ka rẹ ha lu emhin khẹ bhi uwedẹ iẹnlẹn nọnsẹbha. 8 Sokpan, ọkhẹke nin bha re obọ kie bhi ene emhin nan rebhe: ẹkẹkhọmhin, ohu, emhin ọbe, ihẹn nan ghunmhun, bi ọta esankan. 9 Bha hẹi ha bha ohoghe man egbe. Bha mun akpa nọn dọmanlẹn bi uwedẹ nin bha ka rẹ lu emhin fia.
w11 3/15 10 ¶12-13
Ji Ẹlinmhin Nọnsi Osẹnobulua Ha Dia Uwẹ, Ọiyi ọsi Ọne Agbọn Nan
12 Ẹlinmhin nela dia mẹn bhi uwedẹ nin mẹn rẹ lu emhin? (Tie Colossians 3:8-10, 13.) Elinmhin ọsi ọne agbọn nan re ẹbho lu emhin nin egbe guanọ. (Gal. 5:19-21) Uwedẹ nin mhan rẹ lu emhin sade emhin bha fure, ọle ha gene rẹman si ẹlinmhin nọnsi Osẹnobulua dia mhan la ọsi ọne agbọn nan. Bhi ọsi ijiẹmhin, ahamiẹn obhio mhan rahiẹ mhan, be imhan da rẹ lu emhin yẹ? Ọ dẹ yẹ rẹman bhi emhin nin mhan lu sade ọria soso iribhi eji mhan ye. Bhiriọ, ọkhẹke nin mhan tobọmhan fẹ egbe mhan ghe, yẹ nọọn egbe mhan: ‘Bhi ẹkẹ uki ehan ne gbera, uwedẹ nin mẹn rẹ lu emhin be manman diabe ọsi Kristi, la mẹn be fikie ha lu emhin ebe eso nin mẹn rẹ mun fia?’
13 Ẹlinmhin nọnsi Osẹnobulua dẹ rẹkpa mhan rẹ ‘mun akpa nọn dọmanlẹn bi uwedẹ nin mhan ka rẹ lu emhin fia,’ yẹ “mun akpa ọsọgbọn yọ.” Ọ ki rẹkpa mhan rẹ manman ha re ahoẹmhọn-egbe bi ifuẹkẹ man. Aharẹmiẹn ọria rahiẹ mhan, mhan ki sabọ re ọkhọle rebhe rẹ rẹhunmhan ọlẹn. Sẹyẹ, aharẹmiẹn imhan rẹọbhọ ghe ọria lu mhan emhin nọn bha khẹke, mhan ida re ohu ha vanhiẹn la ha ghunmhun ihẹn. Mhan bhọ ki dọnmhegbe nin mhan rẹ re ifuẹkẹ man.—Eph. 4:31, 32.
(Colossians 3:10-14) Bha ha mun akpa ọsọgbọn yọ, akpa ọsọgbọn nin ilẹn-emhin nọn gbale rẹ kiẹn ọsọgbọn, nọn diabe Ọnọn man ọlẹn, 11 bhi eji a ida miẹn iGreek la iJew, ọnọn ruẹle la ọnọn bha ruẹ, ọriọbhe, Scythʹi·an, igbọn la ọnọn iyi igbọn; sokpan, Kristi hi emhin rebhe rẹji ọrebhe. 12 Beji a ki miẹn iriọ nọn, bọsi ẹbho nin Osẹnobulua zẹle, ne khiale, nan hoẹmhọnlẹn, bha re ẹkẹ-ẹjẹjẹ ọsi itohan hin egbe bha, ifuẹke, idegbere, ẹkẹ ọmẹnhiẹn, bi iziẹngbe. 13 Bha wo ha re iziẹngbe rẹ ne egbe lu emhin, bha ha yẹ ha re ọkhọle rebhe rẹ rẹhunmhan ọdeọde aharẹmiẹn ọria lu bha khọlọ. Beji Jehova rẹ re ọkhọle rebhe rẹ rẹhunmhan bha, ọkhẹke nin bha yẹ ha lu iriọ. 14 Sokpan, gbera ene emhin nan rebhe, bha re ahoẹmhọn-egbe rẹ hin egbe, ranmhude emhin nọn gba nan rẹ ku emhin gbe nọn.
w13 9/15 21 ¶18-19
Uwẹ Be Fi Iẹnlẹn Nọnsẹ Denọ?
18 Ahamiẹn mhan guanọ nin Ọta nọnsi Osẹnobulua fi iẹnlẹn nọnsemhan denọ, ọkhẹke nin mhan ha ria eria nyan emhin nin mhan tie bhọ ẹghe rebhe. Ọ iyi nin mhan gheghe ha tie ọle. Ranmhude, ẹbho ne bunbun ribhọ ne tie iBaibo ẹghe rebhe. Ẹbho eso bhọ sabọ ta emhin ne ribhi ẹkẹ iBaibo aharẹmiẹn ele bha mun iBaibo mhọnlẹn. Asabọmiẹn ghe uwẹ sẹ miẹn ẹbho ne dia iriọ beji uwẹ tẹmhọn Osẹnobulua. Ọrẹyiriọ, uwedẹ nin ene ẹbho nan rẹ ria eria bi uwedẹ nin ele rẹ lu emhin bha rẹkhan ebi iBaibo tale. Bezẹle nọn da dia iriọ? Ranmhude ele bha ji emhin nin ele luẹ bhi ẹkẹ iBaibo rẹso ele bhi ọkhọle. (Gal. 6:6, ftn.) Ọnan zẹle nọn da khẹke nin mhan ha re ẹghe ọbhi otọ rẹ ria eria nyan emhin nin mhan luẹ bhi Baibo. Ọkhẹke nin mhan ha nọọn egbe mhan ene inọnta nan: ‘Mẹn gene rẹọbhọ ghe iman-emhin ọsi Jehova khọnan, ọ igheghe yi iman-emhin ọsi agbotu? Mẹn be gene daghe ọle ghe ẹmhọanta emhin nin mẹn luẹle khin? Mẹn be daghe uwedẹ kẹkẹ nin mẹn tobọmẹn ha rẹ re ọle wẹnna bhi iẹnlẹn nọnsẹmhẹn? Mẹn be rẹọbhọ ghe imẹn tobọmẹn iJehova ne talọ? Beji mhan ha rẹ ha ria eria nyan inọnta ne sẹnian, mhan ki manman ha sikẹ iJehova. Oyẹẹ nin mhan mhọn da Jehova ki rẹ mhan fi iẹnlẹn nọnsẹ mhan denọ.—Prov. 4:23; Luke 6:45.
19 Ahamiẹn mhan tie iBaibo yẹ ria eria nyan ọlẹn ẹghe rebhe, mhan ki sabọ ‘mun akpa nọn dọmanlẹn bi uwedẹ nin mhan ka rẹ lu emhin fia, yẹ mun akpa ọsọgbọn yọ, akpa ọsọgbọn nin ilẹn-emhin nọn gbale rẹ kiẹn ọsọgbọn.’ (Col. 3:9, 10) Gene-gene, mhan dẹ sabọ ha fi iẹnlẹn nọnsẹmhan denọ sade mhan luẹ iBaibo nọnsẹn yẹ re obọ rẹkhan emhin nin mhan luẹ bhọ. Ọne ‘akpa ọsọgbọn’ nin mhan ha ki mun yọ dẹ gbega mhan bhi ufi ọsi Esu.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Colossians 1:13, 14) Ọle da miẹn mhan fan bhi obọ ugbẹloghe ọsi ebiuki, yẹ ne mhan vae bhi agbejele ọsi Ọmọn nọnsọle nin ọle hoẹmhọnlẹn, 14 nan re izọese nọnsọle rẹ miẹn mhan fan, yẹ rẹhunmhan mhan olukhọ nọnsẹmhan.
it-2 169 ¶3-5
Agbejele Nọnsi Osẹnobulua
“Agbejele ọsi Ọmọn Nọnsọle Nin Ọle Hoẹmhọnlẹn.” Ikpẹdẹ igbe ki gbera fo nin Jesu ha khian okhun, bhi ukpẹdẹ iluemhin Pentecost bhi ukpe 33 C.E., emhin da sunu nọn rẹman edibo nesọle ghe Osẹnobulua re ọle dotua bhi obera nọnsọle. Bhi ọne ukpẹdẹ nin, Jesu da biri ahu ẹlinmhin nọn khiale nyan edibo nesọle. (Ac 1:8, 9; 2:1-4, 29-33) Iriọ “akovẹn ọsọgbọn” rẹ munhẹn bhi egbe ele. Ele da kiẹn eria ọhẹnhẹn nan re ahu ẹlinmhin zẹ bhi usun nin Baibo tie ọle ‘Izrẹl nọnsi Osẹnobulua.’—Heb 12:22-24; 1Pe 2:9, 10; Ga 6:16.
Jesu dotua obera ọsi Aba ọle. Ọle yẹ hi Uhọnmhọn ọsi ọne agbotu ọsi enanzẹle. (Eph 5:23; Heb 1:3; Php 2:9-11) Baibo rẹman ghe, rẹ na bhi ukpẹdẹ iPentecost bhi ukpe 33 C.E. ha vade, agbejele ribhọ nin Jesu rẹ ha gbẹloghe edibo nesọle. Ọne agbejele nan iPaul nin odibo ha tẹmhọn ọlẹn bhi ebe nin ọle gbẹn ji Kristiẹn ne ribhi Colossae. Ọle da yọle: ‘Osẹnobulua da miẹn mhan fan bhi obọ ugbẹloghe ọsi ebiuki, yẹ ne mhan vae bhi agbejele ọsi Ọmọn nọnsọle nin ọle hoẹmhọnlẹn.’—Col 1:13; sẹyẹ fẹ Ac 17:6, 7 ghe.
Ugbẹloghe nin Jesu gbẹloghe ‘Izrẹl nọnsi Osẹnobulua’ rẹ na bhi ukpẹdẹ iPentecost bhi ukpe 33 C.E. ha vade, ọle hi agbejele nọnsọle. Kristiẹn nin Osẹnobulua re ahu ẹlinmhin zẹ ne dọ kiẹn imọn nesọle, ele hi ‘Izrẹl nọnsi Osẹnobulua.’ (Joh 3:3, 5, 6) Enanzẹle ha yu fo, nin ele kpanọ ha khian okhun, ele ki sibhi odotọ ọne ugbẹloghe nan re. Ele ki kiẹn ijie ne ha deba iJesu gbẹloghe bhi okhun.—Re 5:9, 10.
(Colossians 2:8) Bha gbẹlokotọ nin ọria soso hẹi mun bha gba, rẹ na obọ ilẹnmhin bi ọta ohoghe ọsi ọne agbọn nan, ne diẹn mun uwedẹ nin eria rẹ lu emhin yẹ diẹn mun emhin eyẹyẹ ọsi ọne agbọn nan, ne bha diẹn mun iho nọnsi Kristi;
w08 8/15 28 ¶9
Emhin Eso Nan Miẹn Tie bhi Lẹta Nan Gbẹn Ji Kristiẹn Ne Ribhi Galatia, Ephesus, Philippi, bi Colossae
2:8—Be hi “emhin eyẹyẹ ọsi ọne agbọn nan” nin Paul yọle nin Kristiẹn rẹban? Emhin ne rẹtẹ ọne agbọn nan nin Esu gbẹloghe, uwedẹ nin ọne agbọn nan rẹ ria eria bi uwedẹ nin ele rẹ lu emhin, ele Paul tie ọle “emhin eyẹyẹ ọsi ọne agbọn nan.” (1 John 2:16) Eso bhi ene emhin nan hi, ilẹnmhin ọsi ọne agbọn nan, nan rẹ ha khu ọbhi ẹfe, bi oga ohoghe ne ribhi ọne agbọn nan.
Baibo Nan Ha Tie
(Colossians 1:1-20) Ilẹta nin Paul, nọn dọ kiẹn odibo nọnsi Kristi rẹ na obọ iho nọnsi Osẹnobulua, bi Timothy nin obhio mhan, 2 gbẹn ji ene khiale ne ga nọnsẹn bhi Co·losʹsae: Nin itohan nọn bha khẹke mhan bi ọfure nọn na obọ Osẹnobulua nin Aba mhan vae ne bha dia. 3 Ẹghe rebhe mhan rẹ khuẹnmhẹn Osẹnobulua, Aba iJesu Kristi nin Ebeanlẹn mhan sade mhan nan erọnmhọn nin bha, 4 nin mhan wo rẹ họn urẹọbhọ nin bha mhọn da iJesu Kristi, bi oyẹẹ nin bha mhọn da ene khiale rebhe 5 ranmhude iruduba nọn khẹ bha bhi ẹgua okhun. Bha ka họn ọne ọta iruduba nan ẹghe nan ka rẹ ta ọta esili 6 man bha. Beji ọne ọta esili rẹ ha mọn ikpẹ yẹ ha bun ọbhọ bhi otọ agbọn rebhe, iriọ ọ yẹ dia bhi ẹwẹ bha, rẹ na ẹghe nin bha rẹ họn ọne ọta esili yẹ lẹn ẹmhọanta rẹji itohan nọn bha khẹke nin Osẹnobulua mhọn da mhan. 7 Ọnin hi ebi bha luẹle bhi obọ obhio mhan nin Epʹa·phras nin mhan hoẹmhọnlẹn, nọn re ẹkẹata wẹnna nin Kristi nọn rẹ rẹkpa mhan. 8 Ọle sẹyẹ ta ẹmhọn ahoẹmhọn-egbe nin bha mhọn bhi uwedẹ oriọn man mhan. 9 Ọnin zẹle rẹ na bhi ẹghe nin mhan rẹ họn ọne ẹmhọn nan, mhan bha zobọ bhọ rẹ ha nan erọnmhọn nin bha, nin bha ha mhọn ilẹn-mhin nọn gbale rẹji iho nọnsọle bhi ẹwanlẹn bi ilẹn-otọ-emhin ọsi oriọn, 10 nin bha da sabọ khian bhi uwedẹ nọn gbale nọnsi Osẹnobulua, nin bha da sabọ ha lu ebe yẹẹ ọle bhi emhin rebhe beji bha ha rẹ ha mọn ikpẹ bhi iwẹnna esili rebhe, yẹ manman ha wanre bhi ilẹnmhin nọn gbale nọnsi Osẹnobulua; 11 nin ọle da re ahu nọnsọle rẹ mun bha ziẹn nin bha da sabọ re eghọnghọn rẹ ha ziẹngbe, 12 beji bha ha rẹ ha khuẹnmhẹn Aba mhan, nọn re ibha kiẹn ene ha deba le uku ọsi ene khiale ne ribhi ẹfua. 13 Ọle da miẹn mhan fan bhi obọ ugbẹloghe ọsi ebiuki, yẹ ne mhan vae bhi Agbejele ọsi Ọmọn nọnsọle nin ọle hoẹmhọnlẹn, 14 nan rẹ zọese rẹ miẹn mhan fan, yẹ rẹhunmhan mhan olukhọ nọnsẹmhan. 15 Ọle hi arẹkhọkhọ nọnsi Osẹnobulua nan idaghe, ọmọndiọn bhi emhin rebhe nan manlẹn; 16 Ranmhude, rẹ na obọ ọle a da man emhin nekẹle rebhe ne ribhi otọ bi okhun. Emhin nan daghe bi emhin nan idaghe. Aharẹmiẹn ojukhuo la ugbẹloghe la ihe kẹkẹ nọn. Rẹ na obọ ọle a da man emhin nekẹle rebhe, ọle a yẹ man ele nan. 17 Sẹyẹ, ọle ka emhin rebhe ha ribhọ, rẹ na obọ nọnsọle a da man emhin nekẹle rebhe, 18 ọle hi uhọnmhọn ọsi ọne egbe, ọne agbotu. Ọle a ka man, ọle a ka yẹ riọ kpanọ bhi idin, nan da miẹn ghe ọle ki dọ kiẹn ọne kalo bhi emhin rebhe; 19 ranmhude ọ yẹẹ Osẹnobulua nin Ọle rẹ ji ọle ha mhọn emhin rebhe. 20 Sẹyẹ, rẹ na obọ aranlẹn nin ọle gbe kua bhi okhun oran, ọle Osẹnobulua rẹ ku ene ribhi otọ bi ene ribhi okhun kugbe ne dọ deba Ọle ha ribhi ọfure.
JULY 8-14
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | 1 THESSALONIANS 1-5
“Bha Ha Re Izebhudu Nin Egbe, Bha Yẹ Ha Bọn Egbe Okhun”
(1 Thessalonians 5:11-13) Bhiriọ, bha ha re izebhudu nin egbe, bha yẹ ha bọn egbe okhun, beji bha wo lu nian. 12 Ejayenan nian ibhio, mhan guanọ nin mhan taman bha nin bha ha mun 0ekpẹn nin ene wẹnna kaka bhi ẹwẹ bha, ne rẹ bha khian bhi oga, ne yẹ dia bha; 13 bha ha mhọn oyẹẹ nọn dinmhin da ele ranmhude iwẹnna nin ele lu. Bha ha ne ọdeọde ha nyẹnlẹn bhi ọfure.
w11 6/15 26 ¶12
“Bha Ha Mun Ekpẹn Nin Ene Wẹnna Kaka bhi Ẹwẹ Bha”
12 Ọ iyi iman-emhin ọkpa iwẹnna ọsi ewanlẹn bhi ẹkẹ agbotu. Paul da yọle ghe ele yẹ “rẹ mhan khian.” Ọne ukpọta nan Paul yẹ noo bhi 1 Timothy 3:4. Bhi enin, ọle da yọle ghe ọkhẹke nin ọwanlẹn bhi agbotu ha yi “okpea nọn re azagba-uwa nọnsọle khian nọnsẹn, nọn rẹkpa imọn nesọle rẹ re idegbere ha lu nọnsẹn.” Ọnan rẹman ghe ọ iyi emhin ọkpa ọne okpea da ha man imọn nesọle le. Ọle dẹ yẹ ha gbẹloghe azagba-uwa nọnsọle, yẹ rẹkpa imọn nesọle rẹ degbere ha lu nọnsẹn. Ọnan hi emhin nin ene ewanlẹn yẹ lu bhi agbotu. Ele gbẹloghe mhan. Ele yẹ rẹkpa ọrebhe rẹ degbere ha ga iJehova nọnsẹn.—1 Tim. 3:5.
w11 6/15 28 ¶19
“Bha Ha Mun Ekpẹn Nin Ene Wẹnna Kaka bhi Ẹwẹ Bha”
19 Ahamiẹn ọria re emhin nọn yẹẹ uwẹ rẹ lu ẹse nin uwẹ, be uwẹ da rẹ rẹman yẹ ghe ọne ẹse ti uwẹ bhọ? Uwedẹ ọkpa, ọle hi, uwẹ ki noo ọne emhin nan re nin uwẹ. Ẹsele nọn na obọ iJehova bi Jesu Kristi vae, ọle ene ewanlẹn ne ribhi agbotu khin. Uwedẹ ọkpa nin uwẹ ha rẹ rẹman ghe ọne ẹsele nan ti uwẹ bhọ, ọle hi, nin uwẹ rẹ ha kaehọ nọnsẹn sade ene ewanlẹn man emhin bhi agbotu, yẹ re obọ rẹkhan emhin nin uwẹ họn bhi ọne ọta. Uwedẹ ọbhebhe hi, nin uwẹ rẹ ha re ewanniẹn ọbhi inọnta bhi ikolo oga. Sẹyẹ, ahamiẹn ene ewanlẹn mhanmhan emhin nan ha lu bhi agbotu bọsi itẹmhọn Osẹnobulua, uwẹ ha zegbere rẹ deba lu ọle. Ọkpa bhi ene ewanlẹn ha re adia nin uwẹ, nọn rẹkpa uwẹ, khuẹnmhẹn ọlẹn. Deba ọnin, khuẹnmhẹn azagba-uwa ọsi ene ewanlẹn, ranmhude ahamiẹn ele bha re otọ nin ele, ene ewanlẹn ida sabọ ha lu iwẹnna nin ele lu bhi agbotu.
(1 Thessalonians 5:14) Sẹyẹ, ibhio, mhan ho nin mhan taman bha ghe, ọkhẹke nin bha ha dia ene ilu nọnsẹn, nin bha ha ta ọta ikoudure man ene egbe lọ le, nin bha ha rẹkpa ene wẹghẹ, bi nin bha ha re iziẹngbe rẹ ne ọrebhe lu emhin.
w17.10 10 ¶13
“Re Ahoẹmhọn-egbe Man . . . bhi Ẹmhọanta bi Emhin Nin Mhan Lu”
13 Ha rẹkpa ene wẹghẹ. Paul nin odibo da yọle, ‘nin mhan ha rẹkpa ene wẹghẹ, bi nin mhan ha re iziẹngbe rẹ ne ọrebhe lu emhin.’ (1 Thess. 5:14) Ọne adia nan bhi Baibo dẹ rẹman si mhan gene hoẹmhọn ibhio mhan. Arẹmiẹn ghe ene bunbun bhi ibhio mhan ne ka rẹ wẹghẹ sabọ dọ deziẹn akizẹbue, eso ribhọ nọn khẹke nin mhan sẹyẹ ha rẹkpa khian. Be imhan da rẹ rẹkpa ele yẹ? Mhan sabọ re iBaibo rẹ ze ele udu, mhan sabọ taman ele nin ele rẹkhan mhan yo iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua, mhan sabọ yẹ re ẹghe ọbhi otọ rẹ ka ele ehọ sade ele ne mhan talọ. Sẹyẹ, ọkhẹke nin mhan ha yere ghe imhan rebhe mhọn eji mhan da wẹghẹ bi eji mhan da ziẹn. Bhiriọ, mhan ida ha ghe ibhio mhan bii ene wo wẹghẹ a sẹsẹsẹ. Paul tobọle bhọ yẹ tale ghe ọle mhọn eji ọle da wẹghẹ. (2 Cor. 12:9, 10) Bhiriọ, ọkhẹke nin mhan rebhe ha rẹkpa egbe.
w15 2/15 9 ¶16
Re Egbe Khọkhọ IJesu bhi Uwedẹ Nin Ọle Rẹ Re Idegbere bi Ẹkẹ Ẹjẹjẹ Man
16 Ọta ẹjẹjẹ nin mhan ta. Ẹkẹ ẹjẹjẹ dẹ rẹkpa mhan rẹ ha “ta ọta ikoudure man ene egbe lọle.” (1 Thess. 5:14) Be hi emhin eso nin mhan ha ta nin mhan rẹ re ikoudure nin ele? Mhan sabọ taman ele ebi mhan rẹ hoẹmhọn ele yẹ. Ọnan dẹ sabọ re ele ha ghọnghọn. Mhan sabọ yẹ gẹn ele bhi ikpẹ esili nọnsele, yẹ taman ele eji ele da lu nọnsẹn. Mhan sabọ rẹkpa ele rẹ yere ghe, ranmhude ele ghan bhi ẹlo nọnsi Jehova, ọle zẹle nin Jehova da rẹkpa ele rẹ dọ lẹn ọlẹn bi Ọmọn nọnsọle. (John 6:44) Ọ yẹ khẹke nin mhan ji ele lẹn ghe ẹmhọn “ẹbho nin udu nọnsele waa a, bi ẹbho nin oriọn nọnsele wẹghẹ a” manman santuẹ iJehova. (Ps. 34:18) Ọta ẹjẹjẹ ne sẹnian dẹ sabọ re ikoudure nin ẹbho nin egbe lọle.—Prov. 16:24.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(1 Thessalonians 4:3-6) Ọnan hi iho nọnsi Osẹnobulua, nin bha ha yi eria ne khiale bi nin bha yẹ re egbe nẹ bhi igboghẹ. 4 Ọkhẹke nin ọdeọde bhi ẹwẹ bha lẹn ebi ọle ha rẹ ha mun egbe ọbhi ibẹẹ yẹ bhi uwedẹ nọn khiale bi ekpẹn. 5 Bha hẹi diabe ẹbho ne bha lẹn Osẹnobulua ne isabọ mun egbe ele ọbhi ibẹẹ bhi ẹmhọn inegbenowẹ. 6 Nin ọria soso hẹi re obọ gbera ọne uhi nan, dọ si ikhuan-egbe ji obhio ọle bhi ọne ẹmhọn nan, ranmhude, Jehova dẹ re oya nin ẹbho ne lu ene emhin nan, beji mhan ka taman bha, yẹ manman sekha nin bha.
it-1 863-864
Igboghẹ
A dẹ sabọ khu ọria sibhi agbotu re sade ọle gboghẹ. (1Co 5:9-13; Heb 12:15, 16) Paul nin odibo da yọle ghe ọria nọn gboghẹ, egbe nọnsọle ọle lu khọ. Ọne ọria gheghe re egbe ọle do ẹki esankan. Ọria nọn sẹnian ki mun ikolu nin ọle bi Jehova ko mhọnlẹn ọbhi okhẹnan, yẹ re itọn sin agbotu nọnsi Jehova. Ọle sabọ yẹ mun emianmhẹn nan miẹn bhi igboghẹ. (1Co 6:18, 19) Gbera ọnin, Paul da yẹ yọle ghe ọria nọn gboghẹ “si ikhuan-egbe ji obhio ọle.” (1Th 4:3-7) Be ọria nọn gboghẹ rẹ “si ikhuan-egbe ji obhio ọle” yẹ? (1) Ọle ki re itọn rẹ sin agbotu, yẹ ria elin nọn mhẹn ọsi ọne agbotu a (Heb 12:15, 16), (2) ọle ki re ọria nin ọle deba gboghẹ kiẹn ọria nọn ki ka ria egbe a, (3) ọle ki re okan ji azagba-uwa nọnsọle, (4) ọle ki yẹ rahiẹ azagba-uwa ọsi ọne ọria nin ọle deba gboghẹ. Bhi ẹlo ọsi eria eso igboghẹ iyi olukhọ, sokpan, uhi nọnsi Osẹnobulua ọria gbobọra sade ọle gboghẹ, ọ iyi uhi ọsi eria. Bhiriọ, Osẹnobulua da tobọle bhohiẹn ọlẹn.—1Th 4:8.
(1 Thessalonians 4:15-17) Ọnan hi ọta ọsi Jehova nin mhan taman bha, ghe mhan ne nyẹnlẹn ne miuhọnmhọn bhi ukpẹdẹ nọnsi Ebeanlẹn mhan ida ka ene yu ha khian okhun; 16 ranmhude, Ebeanlẹn mhan tobọle dẹ na okhun vae, ọle dẹ re urulu ọsi ọdiọn ene ẹhi bi akala nọnsi Osẹnobulua rẹ so dagbare. Ẹghenin, ene yu ne ga rẹkhan Kristi ki ka riọ kpanọ. 17 Ele ha ki riọ kpanọ fo, imhan ne nyẹnlẹn ne miuhọnmhọn ki yẹ deba ele. A ki ne mhan bu Ebeanlẹn mhan bhi okhun; mhan ki deba ọle ha nyẹnlẹn khian.
w15 7/15 18-19 ¶14-15
“Umiẹnfan Nọnsẹbha Sire”!
14 Be ha sunu sade Gog ọsi Magog mun okhọnlẹn bu ẹbho nesi Osẹnobulua fo? Ebe nọnsi Matthew bi ebe nọnsi Mark da ta emhin nọn ha sunu. Jesu da yọle: ‘Ọmọn nọnsi okpea ki je ẹhi nesọle dagbare nin ele dọ si enanzẹle nesọle koko sibhi obọ ene ahoho enẹn re, rẹ na bhi obọ nin oẹnlẹn da hẹnre rẹ dọ sẹbhi eji ọ da defia.’ (Mark 13:27; Matt. 24:31) Ọ iyi ẹghe nin Osẹnobulua ka rẹ re ahu ẹlinmhin rẹ zẹ enanzẹle ọne iBaibo nan tẹmhọn ọlẹn. Sẹyẹ, ọ iyi ẹghe ọkike nin Osẹnobulua ha rẹ ji enanzẹle ne sẹyẹ ribhi otọ lẹn ghe ele ga nọnsẹn sotọ. (Matt. 13:37, 38) Ranmhude, ọle dẹ ji ele lẹn ọkuẹsẹ ekpokpo nọn khua munhẹn. (Rev. 7:1-4) Bhiriọ, be iJesu ha tẹmhọn ọlẹn? Ẹghe nan ha rẹ ne ene kere bhi enanzẹle ha khian okhun, ọle iJesu ha tẹmhọn ọlẹn. (1 Thess. 4:15-17; Rev. 14:1) Gog ọsi Magog ha munhẹn ha khọn ẹbho nesi Osẹnobulua fo, ẹghenin ọne emhin nan ha rẹ sunu. (Ezek. 38:11) Ẹghe nin enanzẹle ha ki rẹ ha khian okhun fo, ene ọta nan nin Jesu tale ki munsẹ: “Ene khiale dẹ ha bhala bii ovuẹnlẹn bhi Agbejele nọnsi Aba ele.”—Matt. 13:43
15 Ekhẹn otuẹ ne bunbun rẹọbhọ ghe ẹghe nin Jesu ha rẹ kie vae, ẹbho dẹ re ẹlo daghe ọle. Ele da yẹ rẹọbhọ ghe iKristiẹn dẹ re egbe efun nọnsele bu iJesu bhi okhun. Ọnan hi iman-emhin nin ele tie ọle “rapture.” Ọkpakinọn, Baibo da rẹman ghe “iyaman ọsi Ọmọn nọnsi okpea dẹ zegbere bhi okhun.” Ọ da yẹ yọle ghe iJesu dẹ vae “bhi adudu amẹn.” (Matt. 24:30) Ene ọta nan veva rẹman ghe a ida sabọ re ẹlo daghe ọle ẹghe nin ọle ha rẹ vae. Sẹyẹ, Baibo yọle ghe ‘ọria nọn mhọn egbe ọsi efun bi aranlẹn ida sabọ nyẹnlẹn bhi Agbejele nọnsi Osẹnobulua.’ Bhiriọ, ẹghe nin akala nọn kike ha rẹ reso, ene khian okhun dẹ ka re ẹjẹje fidenọ kiẹn ẹlinmhin. (Tie 1 Corinthians 15:50-53.) Mhan inoo ọne ukpọta natiọle “rapture,” ranmhude, ebi otuẹ yọle ghe ọ mundia nan bha gba. Ọrẹyiriọ, ẹmhọanta nọn ghe ihuẹnlo ọkpa Osẹnobulua da rẹ ne enanzẹle ne sẹyẹ ribhi ọne otọ nan ha khian okhun.
Baibo Nan Ha Tie
(1 Thessalonians 3:1-13) Bhiriọ, mhan ki daghe mhan bha yẹ sabọ ziẹngbe, mhan da riale ọ dẹ mhẹn nẹ nin mhan de bhi Athens a; 2 mhan da ji Timothy nin obhio mhan, odibo nọnsi Osẹnobulua nọn ta ọta esili rẹji Kristi, nin ọle dọ mun bha urẹọbhọ ziẹn yẹ dọ ko bha udu re, 3 nin ọsoso bhi ẹwẹ bha hẹi dọ ji ene ekpokpo nan re ọle ha beghe. Ibha tobọbha lẹn ghe, imhan ida sabọ nẹ nin ekpokpo. 4 Ẹghe nin mhan rẹ ribhi eji bha ye, mhan ka taman bha khẹ ghe, mhan dẹ miẹn ekpokpo bhi egbe. Ọnin hi emhin nọn sunu nian, beji bha ka lẹn khẹ. 5 Ọnin zẹle, ẹghe nin mẹn bha yẹ rẹ sabọ ziẹngbe ọle, mẹn da je uhọnmhọn bu bha nin mẹn dọ lẹn ebi bha rẹ ha ga yẹ, si ọnọn dọnmhẹn ọria dọ dọnmhẹn bha, yẹ re ẹsọn nin mhan miẹn bhi egbe bha kiẹn ihoho. 6 Ọkpakinọn, Timothy na bhi eji bha ye bu mhan re, ọle yẹ ta ọta esili nọnsẹbha, oga nin bha ga, bi oyẹẹ nin bha mhọn man mhan. Ọle da yọle ghe, ẹmhọn mhan wo ri bha bhi ọkhọle ẹghe rebhe. Ọle da ye yọle ghe bha guanọ nin bha miẹn mhan beji mhan yẹ rẹ guanọ nin mhan miẹn bha. 7 Ọnan zẹle ibhio, bhi ekpokpo nin mhan ye rebhe, mhan miẹn ikoudure bhi urẹọbhọ nin bha rẹman. 8 Ranmhude ibha ha mun oga mhọn nọnsẹn, ọ re ahu nin mhan. 9 Be bhọ mhan ha rẹ khuẹnmhẹn Osẹnobulua yẹ, ranmhude eghọnghọn nọn khua nin mhan miẹn bhi obọ Osẹnobulua ranmhude ibha? 10 Asọn bi odanmhẹn, ọle mhan rẹ re ọkhọle rebhe rẹ nan erọnmhọn nin mhan rẹ miẹn bha bi nin mhan rẹ fẹghe eji mhan ha da rẹkpa bha bhi urẹọbhọ nọnsẹbha. 11 Bhi inian, nin Osẹnobulua nin Aba mhan bi Jesu nin Ebeanlẹn mhan tuje odẹ a mhan rẹ sabọ bu bha re. 12 Rẹ gbera ọnin, nin Ebeanlẹn mhan rẹkpa bha nin oyẹẹ nin bha mhọn da egbe bha bi ọrebhe manman ha tuẹn okhun beji mhan yẹ rẹ mhọn ọlẹn da bha. 13 Nan da miẹn ghe, ọle ki mun bha udu ziẹn, yẹ rẹ bha kiẹn eria ne khiale bhi ẹlo nọnsi Osẹnobulua nin Aba mhan bhi ẹghe nin Jesu nin Ebeanlẹn mhan bi ene khiale nesọle rebhe ha rẹ vae.
JULY 15-21
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | 2 THESSALONIANS 1-3
“Ebi ‘Ọnọn Gbuhi A’ Rẹ Zegbere Yẹ”
(2 Thessalonians 2:6-8) Bhi ejayenan, bha lẹn emhin nọn sẹ mun ọlẹn mhọn, sokpan ọle dẹ zegbere sade ẹghe nọnsọle ki sẹ. 7 Bhi ọsi ẹmhọanta, ọnọn gbuhi a, nan bha lẹn ẹlo ọle munhẹn ha wẹnna fo, sokpan, rẹ sẹbhi ẹghe nin ọnọn sẹ mun ọlẹn mhọnlẹn ha ki rẹ kpanọ sibhi odẹ re. 8 Ẹghenin, ọnọn gbuhi a ki zegbere. Jesu nin Ebeanlẹn mhan dẹ re ẹlinmhin nọn na unun nọnsọle vae rẹ gbe ọle khuelo, yẹ re ọle kiẹn ihoho bhi ẹghe nin ọle ha rẹ vae.
it-1 972-973
Oga Nọnsi Osẹnobulua
Emhin ọbhebhe ribhọ nan bha manman lẹn otọ ọle, nọn wo sọtẹ da “ọta ẹkhokho nọn khiale” nọnsi Jehova. Ọne emhin hi, “Ọnọn gbuhi a, nan bha lẹn ẹlo ọle.” Ene iKristiẹn ne ha nyẹnlẹn bhi ẹghe nọnsi Paul nin odibo bha lẹn otọ ọne emhin nan, ranmhude, “ọnọn gbuhi a, nan bha lẹn ẹlo ọle” bha sẹ manman zẹgbere ẹghenin. Ọne usun natiọle “ọnọn gbuhi a” ha rẹ manman dọ zegbere fo, ẹbho ne bunbun ida sẹyẹ lẹn ọlẹn, ranmhude, elin nọnsi Osẹnobulua ọle da rẹ ha gue ẹlo bhi emhin ebe nin ọle lu. Bhi ọsi ẹmhọanta, oga ohoghe nọn ha van obọ sibhi uwedẹ ẹmhọanta re, ọle ọne usun nan khin. Paul da yọle, “ọnọn gbuhi a, nan bha lẹn ẹlo ọle” nan, munhẹn ha wẹnna fo bhi ẹghe nọnsọle, ranmhude, eria igbuhi a ribhi agbotu fo ẹghenin. Ene eria nan dọ kiẹn ọne usun ne ha re oga ohoghe khian. Sokpan, iJesu Kristi ha vae, ọle dẹ gbe ele khuelo. Ọne usun nan nin Esu noo, nọn re oga ohoghe khian, dẹ mun egbe ọle okhun nan ha ga ọle bọsi osẹ (Gr., seʹba·sma). Bhiriọ, ọne usun nan nọn sotẹ da Osẹnobulua, dẹ wo hiẹ ẹbho. Ẹbho ne rẹkhan iman-emhin nọnsọle dẹ miẹn ugbekhuelo. Emhin nọn ha re ‘ọne okpea nọn gbuhi a nan’ manman hiẹ ẹbho hi, ranmhude, oga nọnsi Osẹnobulua ọle rẹ gue ẹlo bhi emhin ebe nin ọle lu.—2Th 2:3-12; yẹ fẹ Mt 7:15, 21-23 ghe.
(2 Thessalonians 2:9-12) Sokpan, ọnọn gbuhi a dẹ re egbe ọle man sade ọle lu iwẹnna nọnsi Esu, bi iwẹnna ọhan-ilo kikẹ bi emhin ọnyunuan ọsi ohoghe 10 ọle ki yẹ ha bha ohoghe kikẹ man ene ha fuẹn an. Ọnan ki ha yi oya nin ele ha le, ranmhude ele bha hoẹmhọn ẹmhọanta, nin ele da miuhọnmhọn. 11 Ọnin zẹle nin Osẹnobulua da zẹ ele obọ nan hiẹ ele nin ele da dọ rẹọ bhi ohoghe, 12 nan da miẹn a ki bhu ele rebhe ohiẹn, ranmhude ele bha rẹọ bhi ẹmhọanta, ọkpakinọn, ele da ji emhin ne imhẹn ha yẹẹ ele.
it-2 245 ¶7
Ohoghe
Ahamiẹn ọria bha ka rẹọbhọ ẹmhọanta rẹji Jesu Kristi, Osẹnobulua ki ‘zẹ ọle obọ nan hiẹ ọle nin ọle ha rẹọ bhi ohoghe.’ (2Th 2:9-12) Emhin nọn dia inian hi emhin nọn sunu ikpe ne bunbun ne gbera bhi ẹghe nọnsi Ahab nin Ojie ọsi Izrẹl. Akhasẹ ohoghe da taman Ahab ghe ọle dẹ khọn mioto bhi okhọn nin ọle mun bu iRamoth-gilead. Bhi obọ nọnkẹle, Micaiah nin akhasẹ nọnsi Jehova da taman ọlẹn ghe a dẹ khọn ọlẹn miotọ. Bhi imianlo nin Micaiah miẹn, ọle da daghe eji Jehova da re otọ nin ẹhi ọkpa rẹ dọ kiẹn ‘ẹlinmhin ọsi ehiẹlẹ’ bhi unun ọsi akhasẹ nesi Ahab. Be ọne ẹhi nan rẹ kiẹn ‘ẹlinmhin ọsi ehiẹlẹ’ yẹ? Ọle da re akhasẹ nesi Ahab ha ta ọta ohoghe nọn re ele bhi ọkhọle. Ẹmhọn nọn yẹẹ ele bi ẹmhọn nọn ha yẹẹ Ahab, ọle ene akhasẹ ha ta. Arẹmiẹn ghe Osẹnobulua re iMicaiah rẹ sekha nin Ahab, Ahab bha kaehọ. Ọle da kaehọ ọta ohoghe ọsi ene akhasẹ ohoghe yẹ ha khian ọne okhọn. Ọne okhọn nin ọle da yu.—1Ki 22:1-38; 2Ch 18.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(2 Thessalonians 1:7, 8) Ọkpakinọn, ibha ne loya nian dẹ deba mhan miẹn umiẹnfan bhi ẹghe nin Jesu nin Ebeanlẹn mhan bi ẹhi ne khua nesọle ha rẹ na okhun 8 mun eranlẹn vae, beji ọle ha rẹ mun ibhohiẹn bu ene bha lẹn Osẹnobulua, bi ene bha re ehọ bhi ọta esili rẹji ẹmhọn iJesu nin Ebeanlẹn mhan.
it-1 834 ¶5
Eranlẹn
Bhi ebe nọnsi 2Pe 3:7, Peter nin odibo da gbẹn yọle ghe Osẹnobulua ‘mun otọ bi okhun ne ribhọ nian khẹ eranlẹn.’ Be ọle re ọnan ta? Ẹmhọn nin ọle ta nẹga ọne ulọnlẹn nan bi ẹmhọn ne ribhi eje ebhebhe bhi Baibo da rẹkpa mhan rẹ lẹn ghe ọne eranlẹn nan iyi eranlẹn ọsaje, ugbekhuelo ọsi ighegheghe ọne eranlẹn mundia nan. Ẹghe nin Osẹnobulua rẹ re amẹn fuẹn agbọn an bhi ẹghe nọnsi Noah, ọ iyi otọ nin mhan da nyẹnlẹn bi okhun ọle fuẹn an. Eria ne imhẹn ne nyẹnlẹn bhi agbọn ọle fuẹn an. Iriọ yẹ nọn “ẹghe nin Jesu nin Ebeanlẹn mhan bi ẹhi ne khua nesọle ha rẹ na okhun mun eranlẹn vae,” eria ne imhẹn bi ọne agbọn Esu nan, ọle ele ha gbe khuelo bhi ighegheghe.—2Pe 3:5-7, 10-13; 2Th 1:6-10; sẹyẹ fẹ Isa 66:15, 16, 22, 24 ghe.
(2 Thessalonians 2:2) bha hẹi kẹ ha mun lueghe bhi umueria nọnsẹbha, la ji ofẹn ha mun bha ranmhude ọta nọn na obọ ẹlinmhin vae, la ọta nan tale, la ilẹta nọn diabe obọ mhan ọ na vae, nọn yọle ukpẹdẹ nọnsi Jehova vae.
it-1 1206 ¶4
Emhin Nin Ẹlinmhin Re Ahu Nin Ọria Rẹ Ta
“Ọta Nọn Na Obọ Ẹlinmhin Vae”—Ọsi Ohoghe bi ọsi Ẹmhọanta. Bhi ebe iBaibo eso nin ene odibo gbẹn, uwedẹ kpataki ribhọ nin ele rẹ noo ukpọta iGreek natiọle pneuʹma. Pneuʹma mundia nin “ẹlinmhin” bhi urolo Esan. Bhi ọsi ijiẹmhin, bhi ebe nọnsi 2 Thessalonians 2:2, Paul da taman iKristiẹn ne ribhi Thessalonica nin ele “hẹi kẹ ha mun lueghe bhi umueria nọnsele, la ji ofẹn ha mun ele ranmhude ọta nọn na obọ ẹlinmhin vae, la ọta nan tale, la ilẹta nọn diabe obọ mhan ọ na vae, nọn yọle ukpẹdẹ nọnsi Jehova vae.” Pneuʹma hi ukpọta nin Paul noolo bhi eji ọle da tẹmhọn “ọta nọn na obọ ẹlinmhin vae.” Ranmhude “ọta nan tale” bi “ilẹta” nin Paul yẹ tẹmhọn ọlẹn bhi ọne ulọnlẹn nan, ọ khia bhi ẹlo ghe ọta nin ẹlinmhin taman ọria, ọle Paul ha tẹmhọn ọlẹn. Ọnan zẹle nin ebe ọkpa natiọle Commentary on the Holy Scriptures da yọle ghe, ọta nin ọria yọle ghe ọ na obọ Osẹnobulua vae, la ọta akhasẹ, ọle iPaul ha mhọn bhi ọkhọle ẹghe nọn rẹ yọle “pneuʹma.” Ebe ọbhebhe natiọle Word Studies in the New Testament da yẹ yọle ghe ọta nọn irẹ khin nin ọria tale bhi ikolo oga ọsi iKristiẹn, nin ọne ọria da yọle ghe Osẹnobulua re ọne emhin man ọlẹn la ta ọne ọta man ọlẹn, ọle hi “ọta nọn na obọ ẹlinmhin vae” nan tẹmhọn ọlẹn bhi 2 Thessalonians 2:2. Ọnan zẹle ghe, arẹmiẹn Baibo eso gheghe gbẹn “ẹlinmhin” ọbhi ihe ọsi pneuʹma bhi ọne ulọnlẹn nan bi eje ebhebhe ne dia inian, Baibo ebhebhe da zedu ọle diọ bhi “uhọnmhunje nọn na obọ ẹlinmhin vae” (The Bible—An American Translation), “ọta akhasẹ” (The Jerusalem Bible), “ọta nin ẹlinmhin taman ọria” (D’Ostervald; Segond [French]), “ọta nọn na obọ ẹlinmhin vae” (New World Translation).
Baibo Nan Ha Tie
(2 Thessalonians 1:1-12) Ilẹta nin Paul, Sil·vaʹnus, bi Timothy, gbẹn ji agbotu nọn ribhi Thes·sa·loʹni·ca ne kugbe deba Osẹnobulua nin Aba mhan bi Jesu Kristi nin Ebeanlẹn mhan. 2 Nin itohan nọn bha khẹke mhan bi ọfure nọn na obọ Osẹnobulua nin Aba mhan bi Jesu Kristi nin Ebeanlẹn mhan vae ne bha dia. 3 Ibhio, ọ wo yẹẹ mhan rẹ ha khuẹnmhẹn Osẹnobulua ranmhude ibha. Ọ wo khẹke nin mhan ha lu iriọ, ranmhude urẹọbhọ nọnsẹbha wo manman wanre. Sẹyẹ, oyẹẹ nin bha mhọn da egbe wo ha tuẹn okhun. 4 Ranmhude ọnan, mhan wo rẹ bha ha hiọ bhi ẹwẹ agbotu nesi Osẹnobulua ranmhude iziẹngbe bi urẹọbhọ nin bha rẹman arẹmiẹn ibha ribhi ekpokpo bi ọkakale. 5 Ọnan hi emhin nọn rẹman ghe Osẹnobulua bhohiẹn nọn gbale, ọnan zẹle nan da ka ibha ba ene ha nyẹnlẹn bhi Agbejele nọnsi Osẹnobulua nin bha le oya nan. 6 Bha lẹn ọnan ghe, emhin nọn gbale nọn nin Osẹnobulua rẹ re oya nin ene re oya nin bha. 7 Ọkpakinọn, ibha ne loya nian dẹ deba mhan miẹn umiẹnfan bhi ẹghe nin Jesu nin Ebeanlẹn mhan bi ẹhi ne khua nesọle ha rẹ na okhun 8 mun eranlẹn vae, beji ọle ha rẹ mun ibhohiẹn bu ene bha lẹn Osẹnobulua, bi ene bha re ehọ bhi ọta esili rẹji ẹmhọn iJesu nin Ebeanlẹn mhan. 9 Enan hi, ene ha miẹn ugbekhuelo ọsi ẹdẹdẹmhẹndẹ bhi obọ Ebeanlẹn mhan bi uyi ọsi ahu nọnsọle, 10 ẹghe nin ọle ha rẹ vae dọ miẹn uyi bhi egbe ọsi ene khiale. Bhi ọne ukpẹdẹ nin, ene mhọn urẹọbhọ dẹ yẹ re ẹlo nọn khua ha ghe ọle, ranmhude bha rẹọbhọ ẹghe nin mhan rẹ sọsali man bha. 11 Ọnan zẹle mhan nan erọnmhọn nin bha ẹghe rebhe, nin Osẹnobulua nọnsẹmhan ka bha ba ene ọle zẹle, bi nin ọle re ahu nọnsọle rẹ mun emhin rebhe ne yẹẹ ọle sẹ, yẹ mun iwẹnna urẹọbhọ rebhe sẹ. 12 Beji a da miẹn ghe, a ki re ranmhude ibha re uyi ji elin nọnsi Jesu nin Ebeanlẹn mhan, ibha ki yẹ miẹn uyi bhi obọ nọnsọle, rẹ na bhi obọ itohan nọn bha khẹke mhan nin Osẹnobulua bi Jesu Kristi nin Ebeanlẹn mhan mhọn da mhan.
JULY 22-28
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | 1 TIMOTHY 1-3
“Zegbere Rẹ Lu Iwẹnna Esili”
(1 Timothy 3:1) Ọta nan ha gba ẹkẹ ọle khọnan: Ahamiẹn okpea zegbere nin ọle kiẹn ọkpa bhi ene ewanlẹn bhi agbotu, iwẹnna esili ọle re iriọ guanọ.
w16.08 21 ¶3
Uwẹ Be Dọnmhegbe Nin Uwẹ Rẹ Wanre bhi Oga?
3 Tie 1 Timothy 3:1. Paul nin odibo da gẹn ikpea ne mhọn ọkhọle nin ele rẹ “zegbere” kiẹn ewanlẹn bhi agbotu. Ukpọta iGreek nin ọle noo bhi enan da rẹman ghe ikpea ne sẹnian dẹ manman dọnmhegbe nin ele rẹ wanre bhi oga beji ọria rẹ niẹn obọ a re emhin nin obọ ọle bha sẹ. Ji a man yọle ghe obhio mhan ọkpa guanọ nin ọle kiẹn ọkpa bhi ene zẹ sikẹ ene ewanlẹn. Ọle lẹnmhin ghe ọ dẹ khẹke nin ọle dọnmhegbe rẹ ha mhọn ikpẹ esili nan guanọ bhi obọ ene zẹ sikẹ ewanlẹn. Ọle ha ki kiẹn ọkpa bhi ene zẹ sikẹ ene ewanlẹn fo, ọle lẹnmhin ghe ọle dẹ sẹyẹ ha wẹnna kaka nin ọle da sabọ kiẹn ọkpa bhi ene ewanlẹn.
(1 Timothy 3:13) Ene ikpea ne ga nọnsẹn dẹ ha mhọn elin nọn mhẹn, ele ki yẹ sabọ ha tẹmhọn urẹọbhọ nin ele mhọn da iJesu Kristi dagbare.
km 9/78 4 ¶7
“Ikpea Ne Ga Nọnsẹn Dẹ Ha Mhọn Elin Nọn Mhẹn”
7 Ọ bha zẹwẹ nọghọ nan rẹ daghe ebezẹle nin Paul da yọle ghe ene zẹ sikẹ ewanlẹn, ne ga nọnsẹn “dẹ ha mhọn elin nọn mhẹn.” Ẹbho eso riale ghe ihe nọn kpọnọ nan re nin ẹbho bhi otuẹ, ọle hi elin nin Paul yọle ene ikpea nan dẹ ha mhọnlẹn. Sokpan, ọ iyi iriọ. Ene zẹ sikẹ ewanlẹn, ne ga nọnsẹn dẹ miẹn erọnmhọn bhi obọ iJehova bi Jesu. Ọrebhe bhi agbotu ki yẹ ha mun ekpẹn nin ele. Ranmhude ele ga nọnsẹn, “ele ki yẹ sabọ ha tẹmhọn urẹọbhọ nin ele mhọn da iJesu Kristi dagbare.” Nin ele rẹ lu iwẹnna nọnsele nọnsẹn, ẹmhọn ele ki ha ti ọrebhe bhọ; urẹọbhọ nọnsele ki deziẹn, sẹyẹ, ẹkhọle ida ha lo ele rẹ ha tẹmhọn urẹọbhọ nọnsele.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(1 Timothy 1:4) la nin ele hẹi ha re ehọ bhi ọkha ohoghe bi ẹmhọn ulin-uwa nan na vae. Emhin esili soso inabhi ene emhin nan re. Sokpan, igbugan ene emhin nan gheghe sire, ọ ibọn urẹọbhọ nọnsẹmhan okhun bhi uwedẹ nọnsi Osẹnobulua.
it-1 914-915
Ulin-uwa Nan Na Vae
Iria-ẹghea gheghe nọn sade ọria dọ re ẹghe ọbhi otọ rẹ ha guanọ otọ ulin-uwa kẹkẹ nin ẹbho na vae, manman nọn, ẹghe nin Paul rẹ gbẹn ilẹta ji Timothy. Ẹghenin, ọ bha khẹke nin Kristiẹn ha guanọ otọ eji ele na vae, ranmhude, ẹlo ọkpa Osẹnobulua ki rẹ ha ghe ibhokhan iJew bi ene iyi Jew bhi ẹkẹ agbotu. (Ga 3:28) Sẹyẹ, a re ọle man fo ghe ulin-uwa nọnsi David iJesu na vae. Deba ọnin, ọ bha sẹ bue gbe nin Paul gbẹn ọne ebe nan ji Timothy, ene iRoman da dunmhun iJerusalem an. Ebe rebhe nin ene iJew rẹ nene ulin-uwa nin ọria na vae da yẹ fuẹn an. Osẹnobulua bha gbega ene ebe nan. Enan rebhe zẹle nin Paul bha da guanọ nin Timothy bi Kristiẹn nekẹle ha ria ẹghe a rẹ guanọ otọ ulin uwa nin ele na vae. Igbugan ne sẹriọ ida bọn urẹọbhọ nọnsele okhun. Ulin-uwa ne ribhi Baibo ne rẹtẹ iJesu sẹ nan rẹ lẹn ghe ọle hi Mezaya. Ulin-uwa nọnsi Jesu hi ulin-uwa nọn gene rẹtẹ iKristiẹn. Ulin-uwa nẹkẹle nan tẹmhọn ọlẹn bhi Baibo da rẹkpa mhan rẹ lẹn ghe ebe nin mhan ha sabọ gba ẹkẹ ọle, ọle iBaibo khin.
(1 Timothy 1:17) Bhi inian, nin ekpẹn bi uyi ha yi ọsi Ojie ọsi ẹdẹdẹmhẹndẹ, nọn iyu ghẹdẹ, nan idaghe, Osẹnobulua ọsi ẹmhọanta, rẹ sẹbhi ẹdẹdẹmhẹndẹ. Isẹ.
cl 12 ¶15
“Ọnan Hi Osẹnobulua Nọnsẹmhan”
15 Elin ovan ọbhebhe nan miẹn ghe iJehova ọkpa mhọnlẹn hi “Ojie ọsi ẹdẹdẹmhẹndẹ.” (1 Timothy 1:17; Revelation 15:3) Be ọne elin ovan nan mundia nan? Emhin nin ọkhọle nọnsẹmhan ida sabọ lẹn otọ ọle nọn. Mhan ha rẹ riale diọ bhi odalo la mhan ria ọle diọ bhi ikeke, Jehova imhọn umunhẹn la ọkpẹnlẹn. Psalm 90:2 da yọle: ‘Rẹ na ẹdẹdẹmhẹndẹ rẹ sẹ ẹdẹdẹmhẹndẹ, uwẹ hi Osẹ.’ Bhiriọ, Jehova imhọn umunhẹn. Ọle hi Osẹ nọn mọn da ribhọ. Ọle zẹle nan da tie ọle ‘Ọnọn wo ribhọ rẹ ha dee’ bhi ebe nọnsi Daniel. Ranmhude ọle mọn wo ribhọ ọkuẹsẹ a man emhin soso bhi otọ bi okhun. (Daniel 7:9, 13, 22) Họbhọ ha sabọ yọle ghe ọ iyi Jehova ọkhẹke nọn gbẹloghe otọ bi okhun?
Baibo Nan Ha Tie
(1 Timothy 2:1-15) Bhi ọsi ọhẹnhẹn, mẹn taman bha nin bha ha bhii, bha ha nan erọnmhọn nan nan nin egbe, bi erọnmhọn ọsi ekhuẹnmhẹn rẹji ọrebhe, 2 rẹji ene ijie bi ene ribhi ihe ne khua kikẹ, nin ibha da sabọ re ọfure rẹ ha ga Osẹnobulua. 3 Ọnan hi emhin nọn mhẹn nọn yẹ yẹẹ Osẹnobulua nin Ọmiẹnmhanfan, 4 nọn guanọ nin unan ẹbho rebhe miuhọnmhọn, yẹ dọ ha mhọn ilẹnmhin nọn gbale ọsi ẹmhọanta. 5 Ranmhude, Osẹnobulua ọkpa, ọle ribhọ, ọsuọnmhan ọkpa, ọle ribhọ, nọn ribhi ẹwẹ Osẹnobulua bi eria, okpea ọkpa nin Jesu Kristi, 6 nọn re iẹnlẹn nọnsọle rẹ zọese nin ẹbho rebhe—ọnan hi emhin nin mhan ha sọsali nan sade ẹghe ki sẹ. 7 Nan rẹ sabọ sọsali bhi ọnan, ọle zẹle nan da zẹ mẹn dọ rẹ mẹn kiẹn ọkpa bhi ene etuegbe bi ọnọn tẹmhọn Osẹnobulua, ọnọn man ene agbaẹbho ẹmhọn urẹọbhọ bi ẹmhọanta. Ẹmhọanta mẹn ta, mẹn bha bha ohoghe. 8 Bhiriọ, mẹn guanọ nin ikpea ha nan erọnmhọn bhi eje rebhe, nin ele ha niẹn obọ nọn khiale okhun, nin ele hẹi ha re ẹkẹkhọmhin bi igbugan nan erọnmhọn.9 Sẹye, nin ene ikhuo ha muegbe nọnsẹn, nin ele ha lu emhin ọbhi oleghe yẹ ha noo ẹwanlẹn nọn gbale. Ọ iyi ọsi a lu agba eto kẹkẹ bi a yọ igolu la ileghe bi ukpọn ne manman ghan. 10 Sokpan, ọkhẹke nin ele ha muegbe bhi uwedẹ nọn khẹke ikhuo ne re iwẹnna esili rẹman ghe ele ga Osẹnobulua. 11 Nin ene ikhuo nyangbe re idegbere rẹ ha luẹ emhin. 12 Mẹn bha re otọ nin ikhuo rẹ ha man emhin la nin ele ha re ahu man bhi egbe ikpea, sokpan, ọkhẹke nin ele ha koko unun. 13 Ranmhude, Adam a ka man, a kuẹ man Eve. 14 Sẹyẹ, A bha hiẹ Adam, sokpan, ọne okhuo a wo manman hiẹ, ọle da dọ kiẹn ọria olukhọ. 15 Ọrẹyiriọ, okhuo dẹ miẹn ogbaga sade ọle mhọn imọn, sokpan ọle sẹyẹ ha rẹman ghe ọle mhọn urẹọbhọ, oyẹẹ, iẹnlẹn nọn khiale bi umueria nọn gbale.
JULY 29–AUGUST 4
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | 1 TIMOTHY 4-6
“Nan Rẹ Ha Ga IJehova bi Nan Rẹ Ha Khu Ẹfe—Ọnela Elele Ye?”
(1 Timothy 6:6-8) Bhi ọsi ẹmhọanta, elele nọn khua nabhọre sade mhan ji emhin nin mhan mhọn khọn mhan beji mhan rẹ ga Osẹnobulua. 7 Ranmhude, mhan bha mun emhin soso re bhi ọne agbọn nan, mhan ida yẹ mun emhin soso kpanọ. 8 Bhiriọ, mhan a ha mhọn ebale bi ukpọn, ene emhin nan dẹ khọn mhan.
w03 6/1 9 ¶1-2
Ebi Mhan Ha Rẹ Sabọ Ha Mhọn Ikhọnlẹn Yẹ bhi Iẹnlẹn
Paul wo ji emhin nin ọle mhọn ha khọn ọlẹn. Ọnan hi emhin ọkpa nọn wo re ọle manman ha mhọn eghọnghọn bhi iẹnlẹn. Be ọ khin nin ọria rẹ ji emhin nin ọle mhọn khọn ọlẹn? Ọne ọria ki ji emhin ne gene khẹke bhi iẹnlẹn khọn ọlẹn (ebale, ukpọn, bi uwa nan ha dia). Paul da taman iTimothy yọle: “Bhi ọsi ẹmhọanta, elele nọn khua nabhọre sade mhan ji emhin nin mhan mhọn khọn mhan beji mhan rẹ ga Osẹnobulua. Ranmhude, mhan bha mun emhin soso re bhi ọne agbọn nan, mhan ida yẹ mun emhin soso kpanọ. Bhiriọ, mhan a ha mhọn ebale bi ukpọn, ene emhin nan dẹ khọn mhan.”—1 Timothy 6:6-8.
Bhi ẹmhọn nin Paul ta, uwẹ dẹ daghe ọle ghe ikhọnlẹn bi oga nọnsi Jehova, ele ko khian. Paul lẹnmhin ghe nan rẹ mun oga nọnsi Jehova kalo bhi iẹnlẹn, ọle eghọnghọn ye, ọ iyi nan rẹ ha khu ẹfe. “Ebale bi ukpọn” nọn ha sẹ ọle rẹ ha ga iJehova khian khọn ọlẹn. Be iPaul rẹ sabọ ha ji emhin nin ọle mhọn khọn ọlẹn yẹ? Bhi idia nọn ki rẹ khin nin ọle ha ye, ọle da wo ha mun udu nyan iJehova.
(1 Timothy 6:9) Sokpan, eria ne ho nin ele fe, ele de ọbhi edọnmhẹn, bi ufi, bi emhin uhuki ne bunbun ne sua eria fiọ bhi ugbekhuelo.
g 6/07 6 ¶2
Emhin Ne Ha Nabhọre Sade Uwẹ Khu Ọbhi Ẹfe
Ẹmhọanta nọn ghe ọ iyi ẹbho rebhe ne khu ọbhi ẹfe da yu ranmhude ele khu ẹfe. Ọrẹyiriọ, ẹfe nin ele khu dẹ sabọ re ele fi ikeke gbe emhin ne lu uhọnmhọn emhin nẹ bhi iẹnlẹn. Sẹyẹ, ele dẹ sabọ ha khọnmhọn emianmhẹn kẹkẹ ranmhude ikpokpo-egbe. Ene emianmhẹn nan dẹ sabọ re ele kẹ yu. Ọkuẹsẹ ẹbho eso kere ghe ọkhẹke nin ele fi emhin denọ bhi iẹnlẹn nọnsele, emhin ria fo. Asabọmiẹn ghe emhin zagha a fo bhi azagba-uwa nọnsele, okhuo ele la odọ ele bha yẹ gba ẹkẹ ele, imọn nesele iyẹ ghọnghọn, la ele tobele bhọ khọnmhọn fo. Nin ọria nọn sẹnian rẹ sabọ hẹnhẹn emhin ọi bhi iẹnlẹn nọnsọle, ọle dẹ manman dọnmhegbe. Beji Baibo gene ta, ẹbho ne khu ọbhi ẹfe gene “si ọbabhegbe kẹkẹ ji egbe nọnsele.”— 1 Timothy 6:10.
(1 Timothy 6:10) Ranmhude, ahoẹmhọn igho, ọle ribhi otọ emhin rebhe ne si ikuan-egbe re. Ranmhude ọne oyẹẹ nan, ẹbho eso sibhi uwedẹ oṣi urẹọbhọ re. Ele yẹ si ọbabhegbe kẹkẹ ji egbe nọnsele.
g 11/08 6 ¶4-6
Emhin Ehan Ne Ha Re Iẹnlẹn Nọnsẹ Ha Mhẹn
Beji mhan daghe bhi uhọnmhọn-ọta nin ọhẹnhẹn, ọria nọn khu rẹkhan ẹfe, nọn riale ghe ẹfe dẹ re eghọnghọn re bhi iẹnlẹn nọnsọle, ọ diabe ọria nọn khu rẹkhan adudu. Ehiẹlẹ ọne ọria ha miẹn bhọ. Gbera ọnin, ọle dẹ yẹ miẹn ọbabhegbe ne bunbun. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọle sabọ ria ikolu nin ọle bi azagba-uwa nọnsọle ko mhọnlẹn a. Ọle sabọ yẹ ria ikolu nin ọle bi imọẹ ọle ko mhọnlẹn a. Sẹyẹ, asabọmiẹn ghe ọle iyẹ wẹ sotọ ranmhude iwẹnna la ranmhude ọle kpokpo egbe. Ecclesiastes 5:12 da yọle: “Owe ọsi ọguọmhandia manman lẹnlẹn ọlẹn, ọ ha rẹ le khọn la ọ bha le khọn. Ọkpakinọn, emhin ne bunbun nin ọnọn fele mhọnlẹn iji ọle da wẹ.”
Ọ iyi oya ọkpa igho re nin ọria le, ọ yẹ hiẹ ọria. Jesu da yọle ghe ẹfe mhọn ahu nọn rẹ hiẹ ọria. (Mark 4:19) Ọria sabọ ha riale ghe ọle ha wo ha mhọn igho, ọle ki ha ghọnghọn. Ọkpakinọn, ọle ki dọ kere ghe igho ire eghọnghọn re. Ebi ọle irẹ mhọn igho sẹyẹ, ọ ida khọn ọlẹn. Ecclesiastes 5:10 da yọle: “Ọnọn hoẹmhọn siliva, siliva nọn mhọnlẹn ida miẹn ẹghe nọn ha rẹ khọn ọlẹn.”
Emhin esili soso inabhọre sade ọria hoẹmhọn igho. Ehiẹlẹ ọria ha gheghe miẹn bhọ. Ọnan sabọ re egbe iẹnlẹn khan ọlẹn, la re ọle dọ ha lu emhin ọbe. (Proverbs 28:20) Gene-gene igho ire eghọnghọn re bhi iẹnlẹn. Nin ọria rẹ miẹn eghọnghọn bhi iẹnlẹn, ọkhẹke nin ọle ha yi ọria nọn ze emhin bhi obọ, ọria nọn re ọkhọle rebhe rẹhunmhan, ọria nọn mhọn oyẹẹ, ọria nọn ido ẹki esankan, ọria nọn hoẹmhọn Osẹnobulua.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(1 Timothy 4:2) bhi unun ọsi eria ne ga oga ikpunun, ne bha ohoghe, nin ọkhọle-umueria nọnsele gbin bọsi ebi a re ẹlọnmhọn nọn ghan tuẹ a.
lvs 23-24 ¶17
Ọkhọle-umueria Nọn Khiale bhi Ẹlo Nọnsi Osẹnobulua
17 Paul nin odibo da yọle: ‘Bha ha mhọn ọkhọle-umueria nọn khiale.’ (1 Peter 3:16) Ọkhọle-umueria nọnsẹmhan dẹ sabọ sẹkha nin mhan sade mhan khian gbobọrauhi nesi Jehova. Sokpan, ahamiẹn ghe mhan bha ka ọle ehọ, ọ iyẹ da sekha nin mhan. Paul da yọle ghe ẹbho eso ribhọ nin ọkhọle-umueria nọnsele “gbin bọsi ebi a re ẹlọnmhọn nọn ghan tuẹ a.” (1 Timothy 4:2) Itẹ nọn ribhi eji ọria da toa ha rie, eji ọne ukhuankhuan ye ki gbin, ọle iyẹ da ha họn emhin soso bhi enin. Iriọ yẹ nọn, ahamiẹn ghe ọria sẹyẹ ha lu emhin ọbe, arẹmiẹn ghe ọkhọle-umueria nọnsọle sekha nanlẹn, ọne ọkhọle-umueria ki gbin. Ọ ida yẹ ha sekha nanlẹn.
(1 Timothy 4:13) Ọkuẹsẹ mẹn vae, ha mun egbe ọbhi ebe nan tie bhi ogbakha, izebhudu nan re nin ẹbho, iman-emhin.
it-2 714 ¶1-2
Ebe Nan Tie bhi Ogbakha
Bhi Ẹkẹ Agbotu. Bhi ore nin ọhẹnhẹn, ikpeta ẹbho ha mhọn ebe nan khili nin ọta nọnsi Osẹnobulua ye. Ranmhude ọnan, ọ da wo khẹke nan ha tie ọle dagbare nin ẹbho ne imhọnlẹn sabọ họn ẹmhọn nọn ribhi ẹkẹ ọle. Paul nin odibo da yẹ taman agbotu nin ọle gbẹn ilẹta je, nin ele tie ọne ilẹta dagbare bhi ikolo oga nin ọrebhe họn. Ọle da yẹ taman ele ghe, ele ha tie ọne ilẹta fo, nin ele re ọne ilẹta nin agbotu nekẹle, ele ha yẹ tie ilẹta nọn na agbotu nekẹle vae. (Col 4:16; 1Th 5:27) Paul da yẹ taman iTimothy nin ọle manman guẹ “ebe nan tie bhi ogbakha, izebhudu nan re nin ẹbho, bi iman-emhin.”—1Ti 4:13.
Ọkhẹke nin mhan ha tie ebe nọnsẹn sade mhan tie ebe dagbare. (Hab 2:2) Ranmhude ẹbho dẹ luẹ emhin bhi emhin nin mhan tie dagbare, ọkhẹke nin mhan ka manman lẹn otọ emhin nin mhan ho nin mhan tie, yẹ lẹn ebi ọria nọn gbẹn ọlẹn ho nin ọle ta dagbare. Bhiriọ, mhan ki sabọ tie ọle nọnsẹn. Revelation 1:3 da yọle ghe ‘ọria nọn tie ọta akhasẹ dagbare, bi ẹbho ne kaehọ yẹ lu rẹkhan ọta nan gbẹn ọbhi ẹkẹ ọle dẹ ha ghọnghọn.’
Baibo Nan Ha Tie
(1 Timothy 4:1-16) Ọrẹyiriọ, ọta nọn na obọ ẹlinmhin vae ka tale ghe, ọ ha zẹbue ẹbho eso dẹ de sibhi oga re, ele ki ha re ehọ bhi ọta ehiẹlẹ bi iman-emhin ọsi ẹlinmhin ebe, 2 bhi unun ọsi eria ne ga oga ikpunun, ne bha ohoghe, nin ọkhọle-umueria nọnsele gbin bọsi ebi a re ẹlọnmhọn nọn ghan tuẹ a. 3 Ele da yọle nin ẹbho hẹi bọ ọdọ la re okhuo, ele da yẹ yọle ghe, ebale eso nin Osẹnobulua manlẹn nin ẹbho ne mhọn urẹọbhọ ne yẹ lẹn ẹmhọanta re ekhuẹnmhẹn le, nan hẹi le ele. 4 Emhin rebhe nin Osẹnobulua manlẹn mhẹnmhin, emhin soso iribhọ nan ha he sade a re ekhuẹnmhẹn miẹn ọlẹn, 5 ranmhude, a gbe ọle khia rẹ na obọ ọta nọnsi Osẹnobulua bi erọnmhọn nan nan bhọ. 6 Ahamiẹn uwẹ re ọne adia nan nin ene ibhio, uwẹ ki dọ kiẹn odibo ọsaje nọnsi Jesu Kristi, ọnọn manman lẹn ọta ọsi urẹọbhọ bi iman-emhin ọsaje nin uwẹ rẹkhan. 7 Ọkpakinọn, rẹban okha ohoghe ne bha rẹkhan uwedẹ ikhiale, bọsi okha nin ikhuo ne dọnmanlẹn gbe. Bhi obọ nọnkẹle, ha man egbe uwẹ emhin nin uwẹ da sabọ ha ga nọnsẹn. 8 Isasa-egbe mhẹnmhin khere, sokpan, nan rẹ ha ga nọnsẹn, ọle mhẹn nẹ, ranmude, ọle ha sabọ re iẹnlẹn nin oria nian yẹ re iẹnlẹn nanlẹn bhi ẹghe odalo. 9 Ọta ẹmhọanta nọn yẹ khẹke nan miẹn bhi egbe, ọle khọnan. 10 Ọnan zẹle nin mhan da dọnmhegbe yẹ wẹnna kaka, ranmhude, Osẹnobulua nọn nyẹnlẹn, ọle mhan mun udu nyan, ọnọn miẹn unan ẹbho rebhe fan, manman nọn ene ga nọnsẹn. 11 Ha gbe ene uhi nan nin ele, yẹ ha man ele ene emhin nan. 12 Hẹi ji ọria soso re ẹlo gbe uwẹ a ranmhude usẹn-obhokhan uwẹ khin. Nọn ha rẹ dia iriọ, ha yi ijiẹmhin esili rẹji ene ga nọnsẹn, bhi uwedẹ nin uwẹ rẹ talọ, bhi uwedẹ nin uwẹ rẹ lu emhin, bhi uwedẹ nin uwẹ rẹ re oyẹẹ man, bhi uwedẹ nin uwẹ rẹ mhọn urẹọbhọ, bi bhi uwedẹ nin uwẹ irẹ yi ọria esankan. 13 Ọkuẹsẹ mẹn vae, ha mun egbe ọbhi ebe nan tie bhi ogbakha, izebhudu nan re nin ẹbho, bi iman-emhin. 14 Hẹi fikeke gbe ọne ẹseọhẹ nin uwẹ mhọn, nan na obọ ọta akhasẹ re nin uwẹ, bhi ẹghe nin otu ene ewanlẹn rẹ ne obọ nyan uwẹ. 15 Ha ria eria nyan ene emhin nan; gberuẹ bhi ẹkẹ ele, beji a ha da miẹn ghe, uwedẹ nin uwẹ rẹ lu re alo ki kiẹn emhin nin ẹbho rebhe sabọ daghe. 16 Gbẹlokotọ bhi egbe nọnsẹ bi uwedẹ nin uwẹ rẹ man emhin. Hẹi zobọ bhọ rẹ ha lu ene emhin nan. Ranmhude, uwẹ ha lu iriọ, uwẹ ki miẹn egbe ẹ bi ene ka uwẹ ehọ fan.