Eji A Da Ne Emhin Nan Gbẹn Ọbhi Ebe ọsi Ikolo Unyẹnmhin bi Iwẹnna Oga Nọnsẹmhan
JUNE 4-10
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | MARK 15-16
“Jesu Da Mun Akhasẹ Sẹ”
(Mark 15:3-5) Ọkpakinọn, ene ojohẹn da ha ta ọta urẹsin ne bunbun ọle bhi egbe. 4 Pilate ki da yẹ denegbe ha nọọn ọlẹn ọta yọle: “Uwẹ ibe mhọn ewanniẹn nin uwẹ ha re nin ele? Ghe emhin ne bunbun nin ele wo ha mun nyan uwẹ uhọnmhọn.” 5 Ọkpakinọn, Jesu bha yẹ re ewanniẹn soso ọle bhi ọta. Ọnan da manman re ilo han iPilate.
(Mark 15:24) Ele da khan ọlẹn ọbhi oran. Ele da yẹ gha ukpọn nin ọle yọ ke okhun ọbhi obọ. Ele da fi onolo ọbhọ nin ele rẹ lẹn ọnela ọdeọde ha re.
(Mark 15:29, 30) Ẹbho ne ha gbera da ha re unun ria ọle a. Ele da ha lueghe uhọnmhọn nanlẹn, yẹ yọle: “Ha! Uwẹ nọn yọle ghe uwẹ dẹ dunmhun uwa oga sotọ yẹ re ikpẹdẹ ea bọn ọlẹn, 30 hinmhin egbe ẹ. Huẹnrẹ bhi okhun ọne oran nan khan uwẹ ọ.”
nwtsty study note ọsi Mr 15:24, 29
Ele da yẹ gha ukpọn nin ọle yọ ke okhun ọbhi obọ: Bhi eji John da gbe ọne okha nan bhi ebe nọnsi John 19:23, 24, ọle da ta emhin ebhebhe nin Matthew, Mark, bi Luke bha ta. Asabọ miẹn ghe ukpọn nin Jesu yọ ke otọ bi ọne ọle yọ ke okhun, ele ene eyokhọn nesi Rome fi onolo ọi. Ele da gha ọne ukpọn nin Jesu yọ ke okhun ọbhi ijianlẹn enẹn. Ele da gha ọle ọkpa-ọkpa. Ele bha ho nin ele sọọ ọnọnkẹle a, bhiriọ, ele da fi onolo ọbhọ. Ọne emhin nin ele lu nan, da mun ọta akhasẹ nọn ribhi ebe nọnsi Ps 22:18 sẹ. Ọdiabe emhin nan lu ẹghenin nọn, nanrẹ miẹn ọria ikpọn nin ọle ne yọ bi emhin ebhebhe ne ri ọle bhi obọ ọkuẹsẹ a gbe ọle a. Ọnan dẹ wo manman ha re ẹkhọle lu ọne ọria, ranmhude a wo re ekpẹn rebhe si ọle bhi egbe re.
Ele da ha lueghe uhọnmhọn nanlẹn: Ẹbho ha dinian lueghe uhọnmhọn an, ele kẹ ta ọta ba ọle. Uzuọzuọmhin a re ọle zuọzuọ ọria. Ene eria nan ne ha lueghe uhọnmhọn nin Jesu bha lẹn ghe ọta akhasẹ nọn ribhi Ps 22:7 ele diriọ munsẹ riọ.
(Mark 15:43) Joseph nọn nanbhi Arimathea vae, ọria kpataki bhi Iko, nin ọle tobọle bhọ yẹ khẹ Agbejele nọnsi Osẹnobulua da vae. Ọle da re izebhudu bu iPilate dọ taman ọlẹn nọn mun ekuegbe nọnsi Jesu nanlẹn.
(Mark 15:46) Ọle ki dẹ ukpọn linen nọn mhọn ose fo, yẹ mun ọlẹn sotọ fo, ọle da re ọne ukpọn linen nọn mhọn ose re gbanọ ọlẹn. Ọle da mun ọlẹn bhi ẹkẹ idin nan tọn dagbare bhi ẹkẹ udo; Ọle da wenẹ udo rẹ gue unun ọsi ọne idin.
nwtsty study note ọsi Mr 15:43
Joseph: Uwedẹ kẹkẹ nin Matthew, Mark, Luke, bi John rẹ tẹmhọn iJoseph da rẹ mhan lẹn unan ọria kẹkẹ nin ele khin. Matthew nọn miẹn igho uhọnmhọn da yọle ghe ‘okpea nọn fele’ iJoseph khin. Ibhokhan Rome, ele Mark manman gbẹn ebe nọnsọle nan. Ọle da yọle ghe “ọria kpataki bhi Iko” iJoseph khin. Luke nin dọkitọ da yọle ghe, ‘ọria nọn khiale bi ọria nọn mhẹn’ iJoseph khin. John ọkpa yọle ghe odibo nọn. Ọkpakinọn, ranmhude ofẹn ọsi ene iJew nọn ha mun ọlẹn, ọle bha ji ẹbho lẹn ghe odibo nọnsi Jesu ọle khin.—Mt 27:57-60; Mr 15:43-46; Lu 23:50-53; Joh 19:38-42.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Mark 15:25) Uriagogo isinlin bhi osewewiẹ ọ ki ha ye nian. Ele da khan ọlẹn obhi ọne oran.
nwtsty study note ọsi Mr 15:25
Uriagogo isinlin bhi ọsewewiẹ: Ẹbho eso yọle ghe, ẹghe nin Mark gbẹn bhi ọne ulọnlẹn nan bi ọne iJohn gbẹn bhi John 19:14-16 bha diẹn kugbe. Ebe nọnsi John yọle ghe uriagogo igbeva bhi ọsodanmhẹn, ọle iPilate rẹ mun iJesu nin ẹbho ne dọ gbe ọle a. Arẹmiẹn ghe iBaibo bha taman mhan ebezẹle nin ene ẹghe veva nan da dikẹ, emhin eso ribhọ nọn khẹke nin mhan zilo nyan. Okha ọsi Matthew, Mark, Luke, bi John wo diẹn kugbe bhi emhin ne bunbun nin ele tale rẹji ikpẹdẹ ọkike nin Jesu gbe bhi ọne otọ nan. Ele rebhe kugbe tale ghe, ẹdẹ wo la we, ọle ene ohẹn bi ene ewanlẹn rẹ do ikolo, ele kuẹ mun iJesu ha bu iPilate nin Govanọ. (Mt 27:1, 2; Mr 15:1; Lu 22:66–23:1; Joh 18:28) Matthew, Mark, bi Luke da yẹ tale ghe, a ki khan iJesu bhi oran fo, ebiuki da so “rẹ nin agogo igbeva bhi ọsodanmhẹn rẹ dọ sẹbhi agogo ea bhi ọsodanmhẹn.” (Mt 27:45, 46; Mr 15:33, 34; Lu 23:44) Emhin ọkpa nọn ha sabọ zẹ nin ẹghe nin John bi Mark yọle ghe a rẹ gbe iJesu a da dikẹ, ọle hi ghe, bhi ẹlo ọsi ẹbho eso, ẹghe nanrẹ yọle nan re asan gbe ọne ọria, a ki munhẹn ha gbe ọle a fo. Ẹghe eso, ọne ọria sabọ yu bhi eji a da re asan gbe ọle. Eyokhọn nesi Rome wo manman gbe iJesu. Ugbemhin nin ele gbe ọle khọ sẹ, ọria ọbhebhe ele ki taman nọn nin Jesu mun oran nin ele ha khan ọle ọn. (Lu 23:26; Joh 19:17) Ẹghe eso dẹ gbera rẹ nanbhi ẹghe nanrẹ ha re asan gbe iJesu rẹsẹbhi ẹghe nanrẹ khan ọle ọbhi oran. Uwedẹ nin Mt 27:26 bi Mr 15:15 rẹ tẹmhọn ene emhin veva nan kugbe, rẹman ghe a sabọ re ẹlo ọkpa ghe eveva. Ranmhude ọnan, ikikẹ sabọ ha ribhi ẹghe nin ẹbho ha yọle ghe a rẹ gbe iJesu a. Asabọ yẹ miẹn ghe ọnan zẹle nọn da han iPilate ilo ghe iJesu je wo yu. (Mr 15:44) Emhin ọbhebhe yẹ ribhọ nọn sabọ yẹ zẹ nin John bi Mark bha da gbẹn ẹghe ọkpa. Bhi ẹghe ẹdẹle nan rẹ ha gbẹn iBaibo, ijianlẹn enẹn ẹbho waa ẹghe nọn ribhi ukpẹdẹ dio. Obọ ọkpa ki ha mhọn uriagogo ea. Iriọ ele yẹ rẹ gha asọn a. Ọnan zẹle nin Baibo da tẹmhọn uriagogo isinlin bhi ọsewewiẹ, uriagogo igbeva ọsodanmhẹn, bi uriagogo ea bhi ọsodanmhẹn. Uriagogo ehan bhi ọsewewiẹ, ọle ukpẹdẹ rẹ munhẹn nin ele. (Mt 20:1-5; Joh 4:6; Ac 2:15; 3:1; 10:3, 9, 30) Deba ọnin, ẹbho imhọn agogo nin ele rẹ fẹghe eka agogo nan ye. Bhiriọ, ele ha guanọ nin ele tẹmhọn ẹghe, ele ki yọle, “egbẹghe” nọn dia inian. Iriọ a rẹ tale bhi John 19:14. (Mt 27:46; Lu 23:44; Joh 4:6; Ac 10:3, 9) Be imhan miẹn luẹ bhi ene emhin nan rebhe? Asabọ miẹn ghe, ẹghe nan rẹ munhẹn ha re asan gbe iJesu, ọle iMark ka ba ẹghe nan rẹ gbe ọle a. John da tẹmhọn ọne ẹghe nan rẹ khan iJesu ọbhi oran. Asabọ yẹ miẹn ghe, obọ nọn sikẹ ele nẹ bhi obọ enẹn nan gha ukpẹdẹ diọ, ọle ele rẹ tẹmhọn ẹghe nọn ha khin nan rẹ gbe iJesu a. Bhi ebe nọnsọle, John bhọ da noo ọne ukpọta nan, ‘egbẹghe,’ rẹ tẹmhọn ẹghe nin emhin rẹ sunu. Asabọ miẹn ghe ene emhin nan rebhe zẹle nin ikikẹ da ribhi ẹghe nin Mark tale bi ẹghe nin John tale. Arẹmiẹn ghe ikpe ne bunbun gbera fo John kuẹ gbẹn ebe nọnsọle, ọne ikikẹ nan da rẹman ghe ọiyi ebe nọnsi Mark, John fẹghe nin ọle rẹ gbẹn ebe nọnsọle.
(Mark 16:8) Ele ki dagbare, ele da nẹgbe sibhi ọne idin re. Ele da ha guọ, ahu da fo ele bhọ ranmhude ebi emhin dia ele yẹ bhi egbe. Ele bha ta emhin soso man ọria, ranmhude ofẹn da ha mun ele.
nwtsty study note ọsi Mr 16:8
ranmhude ofẹn da ha mun ele: Bhi ẹkẹ ebe ẹdẹlẹ ọsi Baibo, ulọnlẹn nọnzi 8 bhi uhọnmhọnlẹn 16, ọle ebe nọnsi Mark da sotọ. Ẹbho eso yọle ghe uwedẹ nan rẹ kpẹn ọne ebe diabe okha nan bha gbe sotọ. Bhiriọ, ele bha rẹọbhọ ghe iriọ ọne ebe rẹ sotọ. Ọkpakinọn, ẹmhọn iribhi ọnin, ranmhude uwedẹ nin Mark rẹ gbẹn ọne ebe iBaibo nan rẹman ghe ọle iyi ọria nọn re ikpẹmhọn ne bunbun rẹ gbẹn ebe. Deba ọnin, Jerome bi Eusebius, ikpea eva ne guanọ otọ ẹmhọn nọn ribhi Baibo da yọle ghe “ranmhude ofẹn da ha mun ele,” ele hi ọta nan ta kike bhi ebe nọnsi Mark.
Bhi urolo iGreek bi urolo ebhebhe, Baibo eso ribhọ ne gbẹn emhin ba ẹmhọn nọn ribhi ulọnlẹn nọn kike bhi ebe nọnsi Mark. Ahamiẹn ele bha gbẹn ọta nọn dia kuẹ ba ọle, ele ki gbẹn ota nọn bunbun. Ulọnlẹn 12 ribhi ọne ọta nọn bunbun. Uwẹ dẹ sabọ miẹn ọlẹn bhi ẹkẹ ene ebe ẹdẹlẹ ọsi Baibo nan: Codex Alexandrinus, Codex Ephraemi Syri rescriptus, bi Codex Bezae Cantabrigiensis. Ore nọnzi isẹn a da gbẹn ene ebe nan. Uwẹ dẹ yẹ miẹn ọlẹn bhi ẹkẹ ene ebe ẹdẹlẹ ọsi Baibo nan: Latin Vulgate, Curetonian Syriac, bi Syriac Peshitta. Ọkpakinọn, uwẹ ida miẹn ọlẹn bhi Codex Sinaiticus, Codex Vaticanus, Codex Sinaiticus Syriacus, la Sahidic Coptic manuscript. Ene ebe nan nọn iye, ele a ka miẹn a kuẹ miẹn enekẹle. Iriọ ọ yẹ dia bhi ebe ẹdẹlẹ ọsi Baibo bhi urolo Armenian bi Georgia. Ulọnlẹn nọnzi 8 ebe nọnsi Mark da sotọ.
Akizẹbue, bhi urolo iGreek bi urolo ebhebhe, Baibo ebhebhe da yẹ ha zegbere ne gbẹn ọbhi ọta kuẹ ba ebe nọnsi Mark. Ene uriọta nan bha bun. Bhi ẹkẹ ebe ẹdẹlẹ ọsi Baibo natiọle Codex Regius, uwẹ dẹ miẹn ọne ọkpẹnlẹn nọn dia kuẹ, bi ọnọn tan. Ore nonzi elẹnlẹn a da gbẹn ọne ebe nan. Ọkpẹnlẹn nọn dia kuẹ a ka gbẹn. A da yẹ gbẹn rẹkhan ele ghe arẹmiẹn ẹbho eso ne manman lẹn emhin lẹn ene ọta nan nan gbẹn ba ebe nọnsi Mark, ele bha rẹọbhọ ghe ele gene deba ebe nọnsi Mark.
ỌTA NỌN DIA KUẸ NAN RẸ KPẸN ỌLẸN
Ene ọta nan bha deba ebe iBaibo nan rẹ ahu ẹlinmhin nọn khiale nọnsi Osẹnobulua rẹ gbẹn. Ghe ẹmhọn nọn ta:
Sokpan, ene emhin rebhe nan rẹ gbuhi, ele da tale kuẹ man ene nẹga iPeter. Deba ọnin, ene emhin nan rebhe ki gbera fo, Jesu tobọle da je ele ha khian obọ ọsi East rẹsẹbhi obọ ọsi West, nin ele dọ tẹmhọn uhọnmhunje nọn khiale ọsi umiẹnfan ọsi ẹdẹdẹmhẹndẹ.
ỌTA NỌN BUNBUN NAN RẸ KPẸN ỌLẸN
Ene ọta ne bunbun nan bha yẹ deba ebe iBaibo nan rẹ ahu ẹlinmhin nọn khiale nọnsi Osẹnobulua rẹ gbẹn. Ghe ẹmhọn nọn ta:
9 Ẹghe nin ọle ki rẹ riọ kpanọ fo bhi ọsewewiẹ bhi ukpẹdẹ ọhẹnhẹn ọsi ọne uzana, ọle da ka re egbe man Mary Magʹda·lene, okhuo nin ọle khu ẹlinmhin ebe ihinlọn si ọle bhi egbe re. 10 Ọle da ha khian dọ taman ene rẹ ha rẹkhan ọlẹn, bhi eji ele da ha viẹ yẹ lu akhiẹ. 11 Ọkpakinọn, ẹghe nin ele rẹ họn ghe ọle kie nyẹnlẹn, bi ọle yẹ re egbe man ọlẹn, ele bha rẹọbhọ. 12 Gbera ọnin, ẹghe nin ene emhin nan rẹ sunu fo, ọle da yẹ re egbe man eva bhi ẹwẹ ele, ẹghe nin ele rẹ ha khian nanbhi ọne agbaẹbho; 13 ele da fikie vae dọ taman enekẹle. Enan bha yẹ rẹọbhọ. 14 Ọkizẹbue, ọle da re egbe man ene ugbolọ tobele bhi eji ele da dotua nẹga itebu. Ọle da re unun gbe ele ranmhude urẹọbhọ nin ele imhọnlẹn bi ọkhọle nọnsele nọn zeze a, ranmhude ele bha rẹọbhọ ẹmhọn ọsi ene daghe ọle beji ọle riọ kpanọ bhi uu. 15 Ọle da taman ele: Bha khian nanbhi ẹkẹ ọne agbọn nan rebhe, bha ha ta ọne ọta nọn mhẹn man ẹbho rebhe. 16 Ọria nọn rẹọbhọ yẹ mianmẹn dẹ miẹnfan, ọkpakinọn, a dẹ bhohiẹn gbe ọria nọn bha rẹọbhọ. 17 Deba ọnin, ene iyaman nan dẹ rẹkhan ene rẹọbhọ: Ele dẹ noo elin nọnsẹmhẹn rẹ khu ẹlinmhin ebe fia, ele ki yẹ ha ze urolo kẹkẹ, 18 ele ki ha re obọ nọnsele muno ẹnyẹn, Ele ha rẹ wọn emhin nọn ha sabọ gbe ọria, emhin soso ida lu ele. Ele de ne obọ nọnsele nyan eria ne khọnmhọn, egbe ki daan ele.”
19 Jesu nin Ebeanlẹn mhan ki nin ele talọ fo, a da re ọle ha khian okhun. Ọle da dọ dotua bhi obera nọnsi Osẹnobulua. 20 Ele da yẹ dagbare dọ ha tẹmhọn Osẹnobulua bhi eje rebhe. Ebeanlẹn mhan da yẹ ha deba ele wẹnna. Ọle da re ene iyaman ha tuẹn ọne iwẹnna okhun.
Baibo Nan Ha Tie
(Mark 15:1-15) Ẹdẹ ki wo we, ene ojohẹn, ene ewanlẹn bi ene iscribe, ọrebhe bhi ọne Sanʹhe·drin da kugbe siuman. Ele da gba iJesu yẹ mun ọlen ji Pilate. 2 Pilate da nọọn ọlẹn ọne inọnta nan yọle: “Uwẹ be hi Ojie ọsi ene Jew?” Jesu da wanniẹn ọlẹn yọle: “Uwẹ tobuwẹ tale.” 3 Ọkpakinọn, ene ojohẹn da ha ta ọta urẹsin ne bunbun ọle bhi egbe. 4 Pilate ki da yẹ denegbe ha nọọn ọlẹn ọta yọle: “Uwẹ ibe mhọn ewanniẹn nin uwẹ ha re nin ele? Ghe emhin ne bunbun nin ele wo ha mun nyan uwẹ uhọnmhọn.” 5 Ọkpakinọn, Jesu bha yẹ re ewanniẹn soso ọle bhi ọta. Ọnan da manman re ilo han iPilate. 6 Rẹ nin iluemhin rẹ sẹbhi iluemhin, ugbonighan nin ele taman ọle nin ọle fan fia nin ele, ọle ki fan ọlẹn fia nin ele. 7 Ẹghenin, okpea ọkpa nin a tie ọle Bar·abʹbas da ha ribhi ighan ranmhude nin ọle rẹ ha guanọ nin ọle re ẹbho sọtẹ da ene gbẹloghe. Ele bhọ gbe ugbe bhi ẹghe nin ele rẹ ha lu ọne emhanmhan nan. 8 Ene usun ẹbho da vẹ vae dọ ha taman iPilate ọria nin ọle ha fan fia nin ele beji ọle ka lu khẹ. 9 Ọ da wanniẹn ele yọle: “Bha be guanọ nin mẹn fan Ojie ọsi ene Jew fia nin bha?” 10 Ranmhude, Pilate lẹn ghe, igbọvo nin ene ojohẹn mhọn da ọle zẹle nin ele da mun ọle re. 11 Ọkpakinọn, ene ojohẹn da taman ene usun ẹbho ghe, nin ele taman ọlen nin ọle fan iBar·abʹbas fia nin ele khiriọ. 12 Pilate da sẹyẹ denegbe wanniẹn ele yọle: “Bhiriọ, be ibha ki yọle nin mẹn khian ọne ibha tiọle Ojie ọsi ene Jew yẹ?” 13 Ele da yẹ denegbe reso yọle: “Khan ọlẹn mun oran!” 14 Ọkpakinọn, Pilate da yẹ ha taman ele yọle: “Bezẹle? Be bhọ emhin ebe nin ọle lu?” Ele da sẹyẹ manman wo ha so: “Khan ọlẹn mun oran!” 15 Bhiriọ, ranmhude Pilate guanọ nin ọle lu emhin nọn ha ti ene usun ẹbho bhọ, ọ da fan iBar·abʹbas fia nin ele; ẹghe nin ọle ki rẹ mun Jesu nin ele re asan gbe fo, ọ da zẹ ọle obọ nin ele do gbe ọle a bhi okhun oran.
JUNE 11-17
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | LUKE 1
“Ha Mhọn Idegbere Bọsi Mary”
(Luke 1:38) Ẹghenin, Mary da yọlẹ: “Ghe mẹn! Igbọn nọnsi Jehova! Ji ọle sunu ji mẹn beji uwẹ rẹ tale.” Bhi ọne ẹghe nin, ọne ẹhi da kpanọ sibhi eji ọle ye re.
ia 149 ¶12
“Ghe Mẹn! Igbọn Nọnsi Jehova!”
12 Rẹ sẹbhi ukpẹdẹ nin ẹlẹnan, ẹbho ne bunbun sẹyẹ yere ene ọta nan nin Mary re idegbere ta. Ọle da taman iGabriel nin ẹhi: “Ghe mẹn! Igbọn nọnsi Jehova! Ji ọle sunu ji mẹn beji uwẹ rẹ tale.” (Luke 1:38) Bhi ẹwẹ edibo rebhe nin ọria mhọn bhi uwa, igbọn ke otọ nẹ. Atata obọ ọsi ebeanlẹn nọnsele, ọle iẹnlẹn nọnsele ye. Iriọ iMary rẹ ha ghe egbe nọnsọle. Ọle da mun egbe nọnsọle fi ọbhi obọ nọnsi Jehova nin Ebeanlẹn nọnsọle. Ọle lẹnmhin ghe iJehova dẹ gbega ọle. Ọle lẹnmhin ghe Jehova dẹ sun rẹkhan ọrebhe ne sun rẹkhan ọlẹn. Ọle yẹ rẹọbhọ ghe Jehova dẹ nan erọnmhọn nanlẹn beji ọle ha rẹ ha dọnmhegbe miẹn ọne udede ẹsọn nan nin ọle mun nanlẹn.—Ps. 18:25.
(Luke 1:46-55) Mary da yọle: “Mẹn re egbe nọnsẹmhẹn rebhe rẹ gẹn iJehova. 47 Mẹn wo manman ghọnghọn bhi oriọn ranmhude Osẹnobulua nọn miẹn mẹn fan. 48 Ranmhude, ọle gbẹlokotọ daghe ihe ọsi obhiogue nin igbọn nọnsọle nin okhuo ye. Ghọle! rẹ nin ẹlẹnan rẹ ha khian, ore rebhe ki ha tie mẹn ọria nọn ghọnghọn, 49 ranmhude Ọnọn mhọn ahu lu emhin ne kpọnọ nin mẹn. Elin nọnsọle khiale. 50 Rẹ nin ore rẹ sẹbhi ore, ọle mhọn itohan da ẹbho ne mun ofẹn ọle. 51 Ọle re obọ nọnsọle re lu emhin ne khua; ọle zagha ẹbho kua ne mhọn emhanmhan nin okpẹhio ye bhi ẹkẹ ọkhọle nọnsele. 52 Ọle ne ikpea ne mhọn ahu sibhi ojukhuo re, ọ da si ene imhọn ahu okhun; 53 ọle re emhin ne mhẹn nin ene ohanmhẹn gbe sẹbhi ọkhọnlẹn, ọle da ji ene mhọn afe re obọ-obọ ha khian. 54 Ọle vae dọ rẹkpa Izrẹl nin ọguọmhandia nọnsọle. Ọle ye itohan nọnsọle re, 55 beji ọle taman aba mhan odede, Abraham bi imọn nesọle, rẹ sẹbhi ighegheghe.”
ia 150-151 ¶15-16
“Ghe Mẹn! Igbọn Nọnsi Jehova!”
15 Mary da yẹ talọ. Ọta nin ọle ta ribhi ẹkẹ iBaibo. (Tie Luke 1:46-55.) Ọnan hi ọta nọn tan nẹ bhi ọta nin Mary ta bhi ẹkẹ iBaibo. Ene ọta nan da rẹkpa mhan rẹ lẹn unan ọria nin Mary khin. Ogẹn nin ọle ha gẹn iJehova nin Jehova rẹ zẹ ọle nọn ha yi inẹn iJesu da rẹman ghe ọria nin emhin ti ọle bhọ iMary khin. Ọ da yẹ rẹman ghe Mary mhọn urẹọbhọ nọn dinmhin, ranmhude ọle da yọle ghe Jehova hi ọnọn re ẹkhọle lu ene mhọn ahu bi ene mhọn ukpẹhio. Ọle da yẹ yọle ghe iJehova rẹkpa ene ibhioguele ne guanọ nin ele ga ọle. Ọnan yẹ rẹkpa mhan rẹ lẹn ghe iMary manman lẹn Ọta nọnsi Osẹnobulua. Ranmhude bhi ọne ọta nan, ọ sẹbhi ijianlẹn 20 bhi ẹkẹ obọ iBaibo nan re urolo iHebrew gbẹn nin Mary re unun so.
16 Edandan iribhọ ghe ọria nọn ha ria ọta nọnsi Osẹnobulua dinmhin, ọle iMary ha khin. Ọrẹyiriọ, ọle da sẹyẹ wo degbere. Ọle bha ta ọta ọsi obọ ọle. Ọta nọnsi Osẹnobulua ọle rẹ talọ. Idegbere nọn sẹnian, ọle iJesu yẹ ha mhọnlẹn. Ọle da yọle: “Emhin nin mẹn man iyi ọsẹmhẹn, ọsi ọria nọn je mẹn nọn.” (John 7:16) Ọ yẹ khẹke nin mhan nọọn egbe mhan: ‘Mẹn yẹ mun ekpẹn nọn sẹriọ nin Ọta nọnsi Osẹnobulua? La ọta nọnsẹmhẹn yẹẹ mẹn nin mẹn rẹ ha ta?’ Mary wo re ijiẹmhin esili man mhan.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Luke 1:69) Ọle yẹ ze ukhaẹn ọsi umiẹnfan dagbare bhi uwa nọnsi David nin odibo nọnsọle,
nwtsty study note ọsi Lu 1:69
ukhaẹn ọsi umiẹnfan: La “ọria nọn manman mhọn ahu nọn ha miẹn mhan fan.” Bhi ẹkẹ iBaibo, ukhaẹn mundia nin ahu, la akhọn miotọ. (1Sa 2:1; Ps 75:4, 5, 10; 148:14; ftns.) Ukhaẹn yẹ mundia nin ojie kẹkẹ ne gbẹloghe—ene mhẹn bi ene imhẹn. A da re uwedẹ nin ele rẹ ha khọn agbaẹbho ebhebhe miotọ rẹ khọkhọ uwedẹ nin elanmhẹn rẹ re ukhaẹn nesọle rẹ sua elanmhẹn ọbhebhe. (De 33:17; Da 7:24; 8:2-10, 20-24) Bhi ọne ulọnlẹn nan, Jesu hi ọne “ukhaẹn ọsi umiẹnfan.” Ebi a re ọle ta, ọle hi ghe Jesu hi ọria nọn mhọn ahu nọn ha rẹ miẹn mhan fan.
(Luke 1:76) Bhi ọsi uwẹ, ọne ọmọn nan, akhasẹ ọsi Ọnọn Kokhun Nẹ a da ha tie uwẹ, ranmhude uwẹ dẹ kalo nin Jehova nin uwẹ hẹnhẹn uwedẹ nanlẹn,
nwtsty study note ọsi Lu 1:76
uwẹ dẹ kalo nin Jehova: John nin re ẹbho mianmẹn dẹ dọ hẹnhẹn otọ khẹ iJesu. Ọnan zẹle nin ọne ulọnlẹn da yọle ghe ọle dẹ kalo nin Jehova, ranmhude Jehova je iJesu re. Iwẹnna nọnsi Jehova, ọle iJesu yẹ dọ lu.—Joh 5:43; 8:29; fẹ study note nan rẹ tẹmhọn Jehova ghe bhi ọne ulọnlẹn nan.
Baibo Nan Ha Tie
(Luke 1:46-66) Mary da yọle: “Mẹn re egbe nọnsẹmhẹn rebhe rẹ gẹn iJehova. 47 Mẹn wo manman ghọnghọn bhi oriọn ranmhude Osẹnobulua nọn miẹn mẹn fan. 48 Ranmhude, ọle gbẹlokotọ daghe ihe ọsi obhiogue nin igbọn nọnsọle nin okhuo ye. Ghọle! rẹ nin ẹlẹnan rẹ ha khian, ore rebhe ki ha tie mẹn ọria nọn ghọnghọn, 49 ranmhude Ọnọn mhọn ahu lu emhin ne kpọnọ nin mẹn. Elin nọnsọle khiale. 50 Rẹ nin ore rẹ sẹbhi ore, ọle mhọn itohan da ẹbho ne mun ofẹn ọle. 51 Ọle re obọ nọnsọle re lu emhin ne khua; ọle zagha ẹbho kua ne mhọn emhanmhan nin okpẹhio ye bhi ẹkẹ ọkhọle nọnsele. 52 Ọle ne ikpea ne mhọn ahu sibhi ojukhuo re, ọ da si ene imhọn ahu okhun; 53 ọle re emhin ne mhẹn nin ene ohanmhẹn gbe sẹbhi ọkhọnlẹn, ọle da ji ene mhọn afe re obọ-obọ ha khian. 54 Ọle vae dọ rẹkpa Izrẹl nin ọguọmhandia nọnsọle. Ọle ye itohan nọnsọle re, 55 beji ọle taman aba mhan odede, Abraham bi imọn nesọle, rẹ sẹbhi ighegheghe.” 56 Mary da nin ọle dia sẹbhi uki ea o kuẹ fikie ha khian uwa nọnsọle. 57 Ọne ẹghe ki da sẹ nin Elizabeth rẹ biẹ, ọ da biẹ ọmọn okpea. 58 Ene diake ọle bi ibhio ọle da họn ghe, Jehova mhọn itohan da ọle bhi uwedẹ nọn kpọnọ, ele da deba ọle ha ghọnghọn. 59 Ọne ọmọn ki ribhi ikpẹdẹ elẹnlẹn, a da dọ ruẹ ọle. Ele da rẹ ha ho nin ele ha tie ọne omọn iZech·a·riʹah—elin nọnsi aba ọle. 60 Ọkpakinọn, inẹn ọne ọmọn da wanniẹn ele yọle: “Eye! John a da ha tie ole.” 61 Ele ki da yọle: “A itie ọria soso bhi azagba-uwa nonsebha ọne elin nan.” 62 Ele da ki re obọ nọọn aba ọne ọmọn ebi ọle ho nọn ha yi elin nọnsi ọne ọmọn. 63 Ọ da yọle nin ele mun itablet nanlẹn, ọ da gbẹn ọbhọ yọle: “John hi elin nọnsọle.” Ọnan da manman han ele rebhe ilo. 64 Ẹjẹje, unun nọnsọle da wo tuje a, ukpolanmhẹn nọnsọle da sabọ ha fiwẹlẹ bhi unun, ọ da munhẹn ha talọ yẹ re ogẹn ji Osẹnobulua. 65 Ofẹn da ha mun ẹbho rebhe ne nyẹnlẹn sikẹ ele. A da ha ta ene ọta nan bhi ije rebhe bhi agbaẹbho ọsi Ju·deʹa. 66 Ene họn rebhe da ha re ọne ẹmhọn ya bhi ẹkẹ ọkhọle nọnsele, e da ha yọle: “Be ọne ọmọn-obọ nan da kiẹn bhi ẹghe odalo?” Ranmhude, obọ nọnsi Jehova gene ribhi egbe ọsi ọne ọmọn.
JUNE 18-24
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | LUKE 2-3
“Elasẹre—Ibha Mun Ukolu Nin Bha bi Jehova Ko Mhọnlẹn Toto?”
(Luke 2:41, 42) Emhin nin ene bie ọle guẹ nọn, nin ele rẹ ha yo iluemhin ọsi Anagbera nan lu bhi Jerusalem ukpe ukpe. 42 Ẹghe nin ọle rẹ ha ribhi ikpe 12, ele da ha khian beji a lu bhi ọne iluemhin.
nwtsty study note ọsi Lu 2:41
Emhin nin ene bie ọle guẹ nọn: Bhi ẹkẹ uhi nin Jehova nanbhi obọ nọnsi Moses gbe nin ibhokhan Izrẹl, Jehova bha yọle ghe nan hẹi miẹn ikhuo bha vae bhi iluemhin ọsi Anagbera. Ọrẹyiriọ, ukpe-ukpe iMary rẹ rẹkhan Joseph ha yo ọne iluemhin nan bhi Jerusalem. (Ex 23:17; 34:23) Ukpe-ukpe, ele bi imọn nesele rẹ khian ọne okhian nan. Nin ele rẹ yo vae, ele dẹ khian okhian nọn ree sẹbhi ikpọwala 190.
(Luke 2:46, 47) Ikpẹdẹ ea ki gbera, ele da miẹn ọlẹn bhi ẹkẹ uwa-oga, ọle dotua bhi ẹwẹ ene man emhin. Ọle ka ele ehọ yẹ nọọn ele ọta. 47 Ọkpakinọn, ilo da han ẹbho rebhe ne ha ka ọle ehọ, ranmhude ewanniẹn nesọle bi ilẹn-otọ emhin nọnsọle.
nwtsty study note ọsi Lu 2:46, 47
nọọn ele ọta: Ọiyi ọta nin obhokhan gheghe nọọn, iJesu ha nọọn. Ranmhude Baibo yọle ghe “ilo da han ẹbho rebhe ne ha ka ọle ehọ.” (Lu 2:47) Ẹghe eso, bhi urolo iGreek, a ha yọle ghe ọria nọọn ọta, ọ sabọ ha yi inọnta ọsi uwẹ ha nọọn mẹn, mẹn yẹ nọọn uwẹ, beji a rẹ lu ọle bhi ikotu. (Mt 27:11; Mr 14:60, 61; 15:2, 4; Ac 5:27) Ẹbho ne gbe okha ọsi ẹbho yọle ghe, a ha lu iluemhin fo ẹghenin, ene mun okalo bhi oga ọsi ene iJew ki sẹyẹ mundia ha man emhin bhi uwa oga. Ẹbho ki dotua nẹga ele ne rẹ ka ele ehọ yẹ nọọn ele ọta.
ilo da han ẹbho rebhe: Ukpọta iGreek nan rẹ ta ọne ọta nan sabọ rẹman ghe ẹghe ẹghe ilo rẹ ha han ele.
(Luke 2:51, 52) Ọle da rẹkhan ele ha khian Nazʹa·reth. Ọle da sẹyẹ wo ha degbere nin ele. Deba ọnin, inẹn ọlẹn da fẹkẹ ne ene ọta rebhe ya bhi ẹkẹ ọkhọle nọnsọle. 52 Jesu da ha wanre bhi egbe bi ẹwanlẹn. Osẹnobulua bi eria da yẹ ha re ẹlo esili ghe ọle.
nwtsty study note ọsi Lu 2:51, 52
Ọle da sẹyẹ wo ha degbere nin ele: La “ọle da ha hẹnmhọn nin ele.” Uwedẹ nan rẹ ta ọne ọta nan bhi urolo iGreek rẹman ghe Jesu rẹ re ẹwanlẹn bi ilẹn-otọ emhin nọnsọle man fo bhi uwa oga, ọle da sẹyẹ rẹkhan ene biẹ ọle ha khian uwa, dọ ha hẹnmhọn nin ele. Uhọnmhọn emhin khọnan. Ranmhude, ọ rẹman ghe iJesu wo re obọ rẹkhan uhi rebhe ne ribhi Uhi nin Osẹnobulua nanbhi obọ nọnsi Moses gbe nin ibhokhan Izrẹl.—Ex 20:12; Ga 4:4.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Luke 2:14) “Ọghọ reji Osẹnobulua bhi okhun, ọfure rẹji ikpea ne mhẹn ne ribhi ọne otọ nan.”
nwtsty study note ọsi Lu 2:14
ọfure rẹji ikpea ne mhẹn ne ribhi ọne otọ nan: Bhi ẹke eso bhi ebe ẹdẹlẹ ọsi Baibo, uwedẹ nan rẹ gbẹn ene ọta nan da dikẹ. Ebi ele ta da ha yi “ọfure bhi ọne otọ nan, ọmhẹn rẹji eria.” Ọne uwedẹ nan a yẹ rẹ gbẹn ọlẹn bhi iBaibo eso. Okpakinọn, ebe ẹdẹlẹ ne bunbun yẹ wo ribhọ ne rẹman ghe uwedẹ nọn gbale a rẹ gbẹn ọlẹn bhi New World Translation. Ọi wo gheghe yi eria rebhe ọne Baibo nan yọle Osẹnobulua da re ẹlo esili ghe. Eria ne gene mhọn urẹọbhọ da ọle, yẹ rẹkhan Ọmọn nọnsọle, ele Osẹnobulua da re ẹlo esili ghe.—Fẹ study note ọsi ikpea ne mhẹn ghe.
ikpea ne mhẹn: Emhin esili nin Osẹnobulua mhọn bhi ọkhọle da eria, ọle ọne ẹhi ha tẹmhọn ọlẹn. Bhi urolo iGreek, ọne ukpọta nan hi eu·do·kiʹa. Ọ sabọ yẹ mundia nin “nan rẹ re ẹlo esili ghe ọria,” la “nan rẹ rẹman ghe ẹmhọn ọria ti uwẹ bhọ.” Ukpọta ọbhebhe nọn yẹ khọ ọnin, natiọle eu·do·keʹo, ọle a noo bhi Mt 3:17; Mr 1:11; bi Lu 3:22 (fẹ study note ọsi Mt 3:17; Mr 1:11 ghe), eji Osẹnobulua da nanbhi okhun ha tẹmhọn Ọmọn nọnsọle ẹghe nin Jesu rẹ mianmẹn. Ebi a re ọne ukpọta nan ta hi: “nan rẹ re obọ bhi emhin nin ọria lu; nin ẹmhọn ọria rẹ ha yẹẹ uwẹ; nin uwẹ rẹ re ẹlo esili ha ghe ọria.” Ranmhude ọnan, ene ọta nan “ikpea ne mhẹn” (an·throʹpois eu·do·kiʹas), mundia nin “eria nin Osẹnobulua re ẹlo esili ghe; ẹbho nin ẹmhọn ele yẹẹ ọle.” Bhiriọ, ọi wo gheghe yi eria rebhe ọne Baibo nan yọle Osẹnobulua re ẹlo esili ghe. Eria ne gene mhọn urẹọbhọ da ọle, yẹ rẹkhan Ọmọn nọnsọle, ele Osẹnobulua da re ẹlo esili ghe. Arẹmiẹn ghe ọne ukpọta nan (eu·do·kiʹa), sabọ yẹ mundia nin ẹlo esili nin ẹbho rẹ ghe eria ebhebhe ẹghe eso (Ro 10:1; Php 1:15), ẹlo esili nin Osẹnobulua rẹ ghe ẹbho, la emhin, ọle a kẹ re ọle tẹmhọn ọlẹn. (Mt 11:26; Lu 10:21; Eph 1:5, 9; Php 2:13; 2Th 1:11). Bhi Baibo natiọle Septuagint, nan re urolo Greek gbẹn, ọne ukpọta nan a noo bhi Ps 51:18 [50:20, LXX], eji Baibo da tẹmhọn emhin “ne mhẹn” nọnsi Osẹnobulua.
(Luke 3:23) Egbẹghe ikpe 30 ọle iJesu ha ye ẹghe nin ọle rẹ munhẹn ha lu iwẹnna nọnsọle. Beji ẹbho tale, ọle ọmọn nọnsi Joseph, nin obhi He’li,
wp16.3 9 ¶1-3
Uwẹ Be Rẹ Lẹn?
Họbhọ ha yi aba iJoseph?
Carpenter Joseph ha khin bhi agbaẹbho natiọle Nazareth. Ọle re iJesu ba imọn bẹẹ. Ọkpakinọn, họbhọ ha yi aba iJoseph? Bhi ebe nọnsi Matthew, Matthew da yọle ghe okpea okpa natiọle Jacob ha yi aba iJoseph. Bhi obọ nọnkẹle, Luke da yọle ghe ọmọn nọnsi Heli, Joseph ha khin. Bezẹle nin ene okha nan veva da dikẹ?—Luke 3:23; Matthew 1:16.
Ebe nọnsi Matthew da yọle: “Jacob da ha yi aba iJoseph.” Ukpọta iGreek nan noo bhi enan rẹman ghe Jacob biẹ iJoseph. Matthew da rẹman ghe ulin uwa nọnsi David, ọle Joseph nan vae. Bhiriọ, Jesu gene khẹke nọn le ojie, ranmhude ulin uwa nọnsi David ọle nan vae.
Bhi obọ nọnkẹle, Luke da tie Joseph “ọmọn nọnsi Heli.” A sabọ yẹ tie okpea “ọmọn nọnsi aba okhuo ọle.” Ijiẹmhin nọn sẹnian ribhi Luke 3:27, eji a da tie Shealtiel “ọmọn nọnsi Neri,” arẹmiẹn ghe Jeconiah biẹ ọle. (1 Chronicles 3:17; Matthew 1:12) Asabọ miẹn ghe aba okhuo Shealtiel ọle hi Neri. Bhiriọ, oruan ọlẹn gene nọn. Ọkpakinọn a da tie ọle ọmọn nọnsọle. Iriọ yẹ nọn bhi ọsi Joseph. Aba iMary nin okhuo Joseph, ọle hi Heli. Luke da nanbhi ulin ọsi Mary nin inẹn iJesu nene ọle sotọ ebi a rẹ biẹ iJesu yẹ. (Romans 1:3) Uwedẹ kẹkẹ iMatthew bi Luke rẹ tẹmhọn ulin uwa nọnsi Jesu. Ọkpakinọn emhin ribhọ nin mhan miẹn luẹ bhi eveva.
Baibo Nan Ha Tie
(Luke 2:1-20) Bhi ọne ẹghe nin, Caesar Au·gusʹtus da mun uhi re yọle ghe, nin agbọn rebhe dọ gbẹn elin ele ọbhi otọ. 2 (Ẹghe nin Qui·rinʹi·us rẹ ha yi gọvanọ bhi agbaẹbho ọsi Syria, ọle a rẹ lu ọne elin nin a gbẹn nan bhi ọsi ọhẹnhẹn) 3 Ẹbho rebhe da ha khian agbaẹbho nọnsele nin ele dọ gbẹn elin. 4 Joseph bhọ da yẹ nin agbaẹbho ọsi Nazʹa·reth bhi otọ iGalʹi·lee ha khian agbaẹbho ọsi David natiọle Bethʹle·hem bhi otọ iJu·deʹa, ranmhude ulin-uwa nọnsi David ọle nan vae. 5 Ọle bi Mary da ha khian enin nin ele dọ gbẹn elin. A re Mary nin ọle fo bhi amhẹn beji a vele, ọ bhọ dẹ kẹ biẹ. 6 Ẹghe nin ele rẹ ha ribhi enin, ọne ẹghe da sẹ nin ọle rẹ biẹ. 7 Ọ da biẹ ọmọn okpea ọhẹnhẹn nọnsọle, ọmọn-ọdiọn, ọ da re ukpọn gbanọ yẹ mun ọlẹn nowẹ ọbhi okhun ije ene ẹlanmhẹn da le ebale, ranmhude, ele bha miẹn eji ele ha dia bhi eji a da mun uwa. 8 Bhi ọne agbaẹbho sẹyẹ, ene sun ohuan da ha ribhi ole bhi ọsasọn, nin ele rẹ ha gbẹloghe ihuan nọnsele. 9 Osukpa, ehi nọnsi Jehova da mundia bhi odalo ele, ọghọ nọnsi Jehova da ha bhala nega bhi eji ele ye, ofẹn da ha mun ele. 10 Ọkpakinọn, ọne ehi da taman ele yọle: “Bha hẹi ji ofẹn mun bha, ghọle! Ọta nọn mhẹn nọn ha re eghọnghọn ji ẹbho ne bunbun, ọle mẹn dọ taman bha. 11 Ranmhude, ẹlẹnan, bhi agbaẹbho nọnsi David, ọle a biẹ ọ-miẹn-mhan-fan nin bha, nọn yi Kristi nin Ebealen mhan. 12 Iyaman nin bha ha rẹ lẹn ọnan khin: Bha dẹ miẹn ọmọn-obọ nin a re ukpọn gbanọ yẹ mun ọlẹn nowẹ bhi eji ene ẹlanmhẹn da le ebale.” 13 Osukpa, eyokhọnlẹn ne ribhi okhun da vẹ dagbare deba ọne ẹhi nan, ele da ha gẹn Osẹnobulua yọle: 14 “Ọghọ reji Osẹnobulua bhi okhun, ọfure rẹji ikpea ne mhẹn ne ribhi ọne otọ nan.” 15 Ene ẹhi ki kpanọ fo ha khian okhun, ene osun-ohuan da ha taman egbe ele yọle: “Bha ji mhan wo ha khian Bethʹle·hem nin mhan dọ fẹghe emhin nọn sunu, nin Jehova dọ ji mhan lẹn.” 16 Ele da wo ha khian ẹjẹje. Ele ki sẹbhi enin, ele da miẹn Mary bi Joseph, deba ọne ọmọn-obọ nin a mun nowẹ bhi eji ene ẹlanmhẹn da le ebale. 17 Ẹghe nin ele rẹ daghe ọnan, Ele da tare uhọnmhuje nin a taman ele rẹji ọne ọmọn-obọ nan. 18 Ebi ene osun-ohuan taman ele da wo han ọrebhe ne họn ọne ọta ilo. 19 Ọkpakinọn, Mary da ha ne ene ọta nan rebhe ya, yẹ gba ele ukpẹ bhi ẹkẹ ọkhọle nọnsọle. 20 Ene ọsun-ohuan da fikie, ele da ha gẹn Osẹnobulua yẹ re ọghọ nanlẹn bhi emhin rebhe nin ele họn, bi emhin rebhe nin ele daghe, beji a rẹ wo taman ele tee.
JUNE 25–JULY 1
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | LUKE 4-5
“Khọn Edọnmhẹn Beji Jesu Rẹ Lu Ọle”
(Luke 4:1-4) Ẹghenin, Jesu, nin ahu ẹlinmhin nọn khiale vuọn ọle egbe, da denegbe sibhi obọ ọsi Jordan re. Ẹlinmhin da mun ọlẹn nẹga bhi ẹgbo 2 rẹ nanbhi ikpẹdẹ 40. Ojuu da ha dọnmhẹn ọlẹn. Ọle bha le ebale soso bhi ene ikpẹdẹ nin. Bhiriọ, ene ikpẹdẹ ki sotọ, ohanmhẹn da ha gbe ọle. 3 Ẹghenin, Ojuu da bu ọle re yẹ taman ọlẹn: “Ahamiẹn ghe ọmọn nọnsi Osẹnobulua uwẹ khin, taman ọne udo nan nọn kiẹn ibrẹdi.” 4 Sokpan, Jesu da wanniẹn ọlẹn yọle: “A gbẹn ọlẹn ghe, ‘Ọi yi ibrẹdi ọkpa ọria ha le nin ọle rẹ ha nyẹnlẹn.’”
w13 8/15 25 ¶8
Zilo Nyan Unan Ọria Nọn Khẹke Nin Uwẹ Ha Khin
8 Ọnan yẹ hi emhin nin Esu lu ẹghe nin ọle rẹ dọnmhẹn iJesu bhi ẹkẹ ẹgbo. Bhi ikpẹde 40, Jesu bha le ebale. Esu lẹnmhin ghe ohanmhẹn ki dẹ ha gbe iJesu. Bhiriọ, ọ da taman iJesu yọle: “Ahamiẹn ghe ọmọn nọnsi Osẹnobulua uwẹ khin, taman ọne udo nan nọn kiẹn ibrẹdi.” (Luke 4:1-3) Jesu mhọn ahu nin ọle rẹ tobọle zẹ ọne ọle da lu. Si ọle dẹ re ahu nin Osẹnobulua re nanlẹn rẹ guanọ ebale nin egbe ọle, la si ọle ida lu iriọ. Jesu bha lu emhin nin Esu yọle nin ọle lu. Arẹmiẹn ghe ohanmhẹn ha gbe ọle, ọle lẹnmhin ghe ikolu nin ọle bi Jehova mhọnlẹn ghan gbera ebale. Bhiriọ, ọle da yọle: “A gbẹn ọlẹn ghe, ‘Ọi yi ibrẹdi ọkpa ọria ha le nin ọle rẹ ha nyẹnlẹn. Ọta rebhe ne nanbhi unun nọnsi Jehova dagbare, ele ọria rẹ nyẹnlẹn’”—Luke 4:4, ftn.
(Luke 4:5-8) Bhiriọ, ọ da re ọle vae dọ re osukpa rẹman ọlẹn ene agbejele rebhe ne ribhi otọ agbọn. 6 Ẹghenin, Ojuu da taman ọlẹn yọle: “Mẹn dẹ mun ene ahu nan rebhe bi otiti nọn rẹkhan ele nin uwẹ, ranmhude a mun ọlẹn mẹn bhi obọ. Ọnọn irẹ khin nọn ghọn mẹn nin mẹn mun nan, ọle mẹn ha mun nan. 7 Bhiriọ, uwẹ ha debhẹre ga imẹn, ọrebhe ki ha yi ọsẹ.” 8 Jesu da wanniẹn ọlẹn yọle: “A gbẹn ọlẹn bhi otọ ghe ‘Jehova nin Osẹnobulua nọnsẹ, ọle uwẹ ha ga. Ọle ọkpa uwẹ ha re oga nọn khiale je.’”
w13 8/15 25 ¶10
Zilo Nyan Unan Ọria Nọn Khẹke Nin Uwẹ Ha Khin
10 Ẹghe nin ọle rẹ dọnmhẹn iJesu kii? Esu da ‘re osukpa rẹman iJesu ene agbejele rebhe ne ribhi otọ agbọn.’ Ọle da taman ọlẹn yọle: “Mẹn dẹ mun ene ahu nan rebhe bi otiti nọn rẹkhan ele nin uwẹ.” (Luke 4:5, 6) IJesu ida sabọ re ẹlo khọnkhan daghe agbejele rebhe ne ribhi ọne otọ nan. Asabọ miẹn ghe imianlo Esu rẹman ọlẹn. Esu da ha riale ghe Jesu dẹ de ọbhi ọne ufi nan. Ọle da taman iJesu yọle: “Uwẹ ha debhẹre ga imẹn, ọrebhe ki ha yi ọsẹ.” (Luke 4:7) Jesu bha re otọ nin Esu hiehie. Ọle da jẹje yọle: “A gbẹn ọlẹn bhi otọ ghe ‘Jehova nin Osẹnobulua nọnsẹ, ọle uwẹ ha ga. Ọle ọkpa uwẹ ha re oga nọn khiale je.’”—Luke 4:8.
(Luke 4:9-12) Ọ da re ọle nanbhi Jerusalem. Ọ da dọ re ọle mundia bhi okhun uwa oga. Ọ da yẹ taman ọlẹn yọle: “Ahamiẹn ghe ọmọn nọnsi Osẹnobulua uwẹ khin, nanbhi enan san fia, 10 ranmhude a gbẹn ọlẹn ghe, ‘Ọle dẹ taman ẹhi nesọle nin ele gbega uwẹ,’ a da yẹ yọle ghe, ‘Ele dẹ re obọ nọnsele mun uwẹ mhọnlẹn nin uwẹ hẹi dua oẹ bhi udo.’” 12 Jesu da wanniẹn ọlẹn yọle: A yọle ghe, ‘Nin uwẹ hẹi dọnmhẹn iJehova nin Osẹnobulua nọnsẹ.’”
nwtsty foto
Okhun Uwa Oga
Asabọ miẹn ghe Esu gene re Jesu mundia bhi eje yo nẹ bhi uwa oga, yẹ taman ọlẹn nin ọle nanbhi enin san fia. Ọkpakinọn, mhan bha lẹn ejela tee nin Esu da re ọle mundia. Beji a miẹn ghe ukpọta nan rẹ tẹmhọn ọne uwa oga rebhe a noo bhi enan, asabọ miẹn ghe okhun obọ nọn dene ẹlo ọbhi southeast, ọle Esu da re iJesu mundia. Asabọ yẹ miẹn ghe ọle re ọle mundia bhi obọ nọn ki rẹ khin bhi ehehọ ọne uwa oga. Ahamiẹn iJehova bha hinmhin ọlẹn, a bha miẹn ebe ha zẹ Jesu bha yu sade ọle nanbhi enan san fia.
w13 8/15 26 ¶12
Zilo Nyan Unan Ọria Nọn Khẹke Nin Uwẹ Ha Khin
12 Jesu bha diabe Eve! Ọle wo ha mhọn idegbere. Esu da ha guanọ nin Jesu lu emhin nan rẹ re egbe man. Ọle da yẹ ha guanọ nin Jesu dọnmhẹn Osẹnobulua. Jesu bha ka rẹ lu emhin nin Esu yọle nin ọle lu, ranmhude ihianbhegbe re ọria lu emhin nọn sẹriọ. Ọle da wanniẹn Esu yọle: A yọle ghe, ‘Nin uwẹ hẹi dọnmhẹn iJehova nin Osẹnobulua nọnsẹ.’”—Tie Luke 4:9-12.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Luke 4:17) A da re ebe nan khili ọsi Isaiah nin akhasẹ nanlẹn. Ọle da tuje ọne ebe nan khili a. Ọle da miẹn eji a da gbẹn yọle:
nwtsty study note ọsi Lu 4:17
ebe nan khili ọsi Isaiah nin akhasẹ: Apapa-ebe 17 nan diẹn kugbe ele ribhi ebe ẹdẹlẹ ọsi Isaiah, nan miẹn bhi obọ ọsi ẹdẹ natiọle Dead Sea. Ibata 24, ọle hi utanmhin ọsi ọne ebe nan khili nan. A da yẹ wa emhin nan gbẹn ọbhọ diọbhi ijianlẹn 54. Asabọ miẹn ghe iriọ ebe nan khili nan re nin Jesu bhi uwa oga nọn ribhi Nazareth tan sẹ. Bhi ẹghe nọnsi Jesu, ene ebe nan khili imhọn uhọnmhọnlẹn bi ulọnlẹn. IJesu da tobọle guanọ eje ọle ho nin ọle tie bhi ẹkẹ ọle. Baibo taman mhan ghe, ẹghe nin Jesu rẹ “tuje ọne ebe nan khili a,” ọle da miẹn eji ọle guanọ. Ọnan rẹman ghe iJesu wo manman guẹ Ọta nọnsi Osẹnobulua.
(Luke 4:25) Bhi ọsi ijiẹmhin, mẹn ta ẹmhọanta man bha: Ikhuo ne bunbun nin ọdọ ele yu ha ribhi otọ Izrẹl, ẹghe nan rẹ khue okhun rẹ nanbhi ikpe ea bi uki ehan, bhi ẹghe nọnsi Elijah. Nin ukhunmhun nọn khua da ha ribhi ọne otọ rebhe.
nwtsty study note ọsi Lu 4:25
ikpe ea bi uki ehan: Bhi ebe nọnsi 1Ki 18:1, a da yọle ghe bhi ukpe nọnzi ea, ọle Elijah yọle ghe amẹn ki dẹ munhẹn ha rọ. Ẹbho eso yọle ghe ọta nin Jesu ta bhi Luke 4:25 bha diẹn mun emhin nan ta bhi 1 Kings. Okha nọn ribhi 1 Kings bha rẹman ghe ọbha sẹbhi ikpe ea nin amẹn bha rẹ rọ. Asabọ miẹn ghe rẹ nanbhi ẹghe nin Elijah rẹ dọ taman Ahab ghe a dẹ khue okhun, ọle a nan ka ene ikpe ea. (1Ki 17:1) Ọdiabe ẹghe okale munhẹn fo ẹghe nin Elijah rẹ dọ taman Ahab. Ẹghe okale bue sẹbhi uki ehan. A bhọ sabọ miẹn ene uki ehan bhọ gbera fo, ọle kuẹ bu Ahab. Deba ọnin, ọi wo yi ẹghe nin Elijah rẹ taman Ahab ghe amẹn dẹ kẹ rọ, ọi yi ọle amẹn wo rẹ munhẹn ha rọ. Ẹghe nin Jehova rẹ re eranlẹn wanniẹn erọnmhọn nọnsi Elijah fo bhi Ukoke iCarmel, ọle amẹn rẹ munhẹn ha rọ. (1Ki 18:18-45) Bhiriọ, ẹmhọn nin Jesu ta bhi ọne ulọnlẹn nan, bi ẹmhọn nin James tale bhi Jas 5:17 wo diẹn kugbe deba okha nọn ribhi 1Ki 18:1.
Baibo Nan Ha Tie
(Luke 4:31-44) Ọle ki da gbera ha khian Ca·perʹna·um, agbaẹbho nọn ribhi otọ Galʹi·lee. Ọle da ha man ele emhin bhi ẹdẹ Sabbath. 32 Uwedẹ nin ọle rẹ ha man emhin da wo han ele ilo, ranmhude, ahu ole rẹ talọ. 33 Bhi synagogue, okpea ọkpa da ha ribhọ nin ẹlinmhin ebe ribhi egbe nọnsọle, Ọ da maman reso yọle: 34 “Ah! Jesu nin Naz·a·reneʹ, be imhan ha re uwẹ lu? Nin uwẹ fuẹn mhan an zẹle nin uwẹ da vae? Mẹn wo lẹn tee ọria nin uwẹ khin, ọnọn Khiale nọnsi Osẹnobulua.” 35 Ọkpakinọn, Jesu da gbe ọta ọle bhi unun yọle: “Koko unun, uwẹ ha sibhi egbe nọnsọle re.” Ẹghe nin ọle ki rẹ mun ọne okpea gbe bhi otọ fo bhi ẹwẹ ele, ọne ẹlinmhin ebe da sibhi egbe nọnsọle re, ọ bha kuan ọlẹn. 36 Ọnan da manman re ilo han ele. Ele da ha nọọn egbe ele yọle: “Be a tie ọnan bhi ọta? Ọle da re ahu nọnsọle re khuọ ene ẹlimhin ebe fia. Ene elimhin ebe da dagbare!” 37 Bhiriọ, emhọn ọlẹn da ha wewe nin ije rebhe nega bhi agbaẹbho rebhe ne nẹga enin. 38 Ẹghe nin ọle ki rẹ sibhi synagogue re fo, ọle da nanbhi uwa nọnsi Simon. Inẹn okhuo Simon da ha khọnmhọn ifiva nọn manman kaka. Ele da taman ọlẹn nin ọle rẹkpa ọle. 39 Bhiriọ, ọle da mundia sikẹ ọle. Ọle da taman ọne ifiva nọn sibhi ebge ọle re, ọne ifiva da sibhi ọ re. Ẹjẹje, ọne okhuo da kpanọ ha gaga ele. 40 Ẹghe nin oẹnlẹn ki rẹ ha defia, ẹbho rebhe ne mhọn eria ne ha khọnmhọn emianmhẹn kẹkẹ da mun ele bu ọle re. Ọle da ha re obọ nyan ọdeọde bhi ẹwẹ ele rẹ hinmhin ele. 41 Ẹlinmhin ebe da sẹyẹ ha sibhi egbe ọsi ene bunbun re. Ele ki reso yọle: “Uwẹ hi Ọmọn nọnsi Osẹnobulua.” Ọkpakinọn, ọle ki gbe ọta ele bhi unun, ọle ire otọ nin ele rẹ talọ, ranmhude, ele lẹn ghe ọle hi ọne Kristi. 42 Ẹghe nin ẹdẹ ki rẹ we, ọle da sibhi enin re ha khian ije ẹbho iye. Ọkpakinọn, ene usun ẹbho da ha guanọ ọle nega, ele da dọ ka ọle re bhi ije ọle yẹ. Ele da ha dọnmhegbe nin ele rẹ mun ọlẹn mhọn, nin ọle hẹi sibhi eji ele ye re. 43 Ọle da taman ele yọle: “Mẹn dẹ yẹ wewe ọne ọta nọn mhẹn nan ọsi Agbejele nọnsi Osenobulua bhi agbaẹbho nekẹle, ranmhude, ọnan zẹle nin a da je mẹn re.” 44 Bhiriọ, ọle da ha tẹmhọn Osẹnobulua khian bhi ene synagogue ne ribhi Ju·deʹa.