Eji A Da Ne Emhin Nan Gbẹn Ọbhi Ebe ọsi Ikolo Unyẹnmhin bi Iwẹnna Oga Nọnsẹmhan
JANUARY 7-13
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | ACTS 21-22
“Nin Iho Nọnsi Jehova Munsẹ”
(Acts 21:8-12) Ukpẹdẹ nọn rẹkhan ọlẹn, mhan da kpanọ. Mhan da vae bhi Caes·a·reʹa, yẹ nabhi uwa ọsi Philip nọn tẹmhọn Osẹnobulua. Ọkpa bhi ene ikpea ihinlọn, ọle iPhilip khin. Mhan da deba ọle dia. 9 Ọne ọkpea nan mhọn imọn ikhuo enẹn ne bha sẹ bọ ọdọ, ne kha akhasẹ. 10 Mhan ki nin ọle dia bhi ikpẹdẹ eso, akhasẹ ọkpa natiọle Agʹa·bus da na bhi Ju·deʹa vae. 11 Ọle da bu mhan re, re ugbakun nọnsi Paul rẹ gba obọ bi oẹ nọnsọle, yẹ yọle: “Inian ahu ẹlinmhin nọn khiale tale, ‘Ene iJew dẹ re inian gba obọ bi oẹ ọsi okpea nọn nyan ọne ugbakun nan bhi Jerusalem. Ele dẹ mun ọlẹn bhi obọ ọsi ene agbaẹbho.’” 12 Ẹghe nin mhan ki rẹ họn ọnan, imhan bi eria ne ribhi enin da munhẹn ha bhii ọle nọn hẹi ha khian iJerusalem.
“Nin Iho Nọnsi Jehova Munsẹ”
15 Ẹghe nin Paul rẹ ha ribhi uwa nọnsi Philip, ọria ọbhebhe da yẹ re ẹnẹ sẹbhi enin. Agabus hi ọne ọria. Okpea nan mun ekpẹn nan yẹ nọn. Ẹbho ne ha ribhi uwa nọnsi Philip lẹnmhin ghe akhasẹ Agabus khin. Ọle hi ọria nọn kha akhasẹ rẹ tẹmhọn ukhunmhun nọn khua nọn fi bhi ẹghe nin Claudius rẹ ha gbẹloghe. (Acts 11:27, 28) Ejayenan nian, asabọmiẹn ene ẹbho riale: ‘Bezẹle nin Agabus da vae? Be ọle vae dọ ta?’ Ele da ku ẹlo ọle bhi egbe ha ghe ọle. Agabus da re ugbakun nọnsi Paul. Ọne ugbakun diabe ọgbẹnẹ. Asabọ ne igho bi emhin ebhebhe bhi ẹkẹ ọle. Agabus da re ọne ugbakun rẹ gba obọ bi oẹ nesọle. Ọle da yẹ taman ele uhọnmhunje nin ọle mun re. Ẹmhọn nin ọle ta iyi ẹmhọn nọn re ẹbho ghọnghọn. Ọle da yọle: “Inian ahu ẹlinmhin nọn khiale tale, ‘Ene iJew dẹ re inian gba obọ bi oẹ ọsi okpea nọn nyan ọne ugbakun nan bhi Jerusalem. Ele dẹ mun ọlẹn bhi obọ ọsi ene agbaẹbho.’”—Acts 21:11.
16 Ẹmhọn nin Agabus ta da gene rẹman ghe Paul dẹ ha khian iJerusalem. Ọ da yẹ rẹman ghe iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua nin ọle ha lu bhi enin dẹ re ene iJew “mun ọlẹn bhi obọ ọsi ene agbaẹbho.” Ọne ọta akhasẹ nin Agabus ta da wo manman ba ene ẹbho bhi egbe. Be ele ki lu yẹ? Luke da yọle: “Ẹghe nin mhan ki rẹ họn ọnan, imhan bi eria ne ribhi enin da munhẹn ha bhii ọle nọn hẹi ha khian iJerusalem.” Be iPaul ki rẹ wanniẹn ele yẹ? Ọle da yọle: “Be ibha lu nian, bezẹle nin bha da viẹ yẹ gbe mẹn ahu sotọ? Bha lẹn sẹbhọ ghe, mẹn bhọ muẹgbe, ọ iyi nan rẹ gba mẹn ọkpa. Mẹn bhọ yẹ muegbe nin mẹn rẹ yu bhi Jerusalem ranmhude elin nọnsi Jesu nin Ebeanlẹn mẹn.”—Acts 21:12, 13.
(Acts 21:13) Ẹghenin, Paul da wanniẹn ele yọle: “Be ibha lu nian, bezẹle nin bha da viẹ yẹ gbe mẹn ahu sotọ? Bha lẹn sẹbhọ ghe, mẹn bhọ muẹgbe, ọ iyi nan rẹ gba mẹn ọkpa. Mẹn bhọ yẹ muegbe nin mẹn rẹ yu bhi Jerusalem ranmhude elin nọnsi Jesu nin Ebeanlẹn mẹn.”
“Nin Iho Nọnsi Jehova Munsẹ”
17 Re ọkhọ ẹ ria emhin nọn ha sunu bhi enin. Ene ibhio iPaul, rẹ sẹbhi Luke da ha bhii ọle nọn hẹi yo. Eso bhọ da ha viẹ. Ranmhude ẹjẹjẹ nin ele mhọn da ọle, Paul da yẹ re ẹjẹjẹ taman ele ghe eviẹ nin ele viẹ gbe ọle ahu sotọ. Ọrẹyiriọ, Paul bha fi ọkhọle denọ. Beji ọle ka yẹ lu ẹghe nin ọle rẹ ha ribhi Tyre, ọle bha ji eviẹ bi ubhimhin ọsi ene ibhio ọle re ọle fi ọkhọle denọ. Ọle da taman ele ebezẹle nọn da khẹke nin ọle ha khian iJerusalem. Ọ iyi obhi izebhudu khere iPaul rẹman! Bii Jesu, ọle wo muegbe nin ọle rẹ ha khian iJerusalem nin ọle dọ lu iho nọnsi Jehova. (Heb. 12:2) Ọ bha gheghe ha yẹẹ iPaul nin ọle rẹ yu ranmhude urẹọbhọ nọnsọle. Ọkpakinọn, ahamiẹn iriọ ọ ha dia, ọ dẹ ha yi ekpẹn nọn khua bhi ẹlo nọnsọle nin ọle rẹ yu ranmhude elin nọnsi Jesu nin Ebeanlẹn ọlẹn.
(Acts 21:14) Mhan ki daghe ọle ghe mhan ida sabọ fi ọle ọkhọle denọ, mhan da zẹ ọle obọ yẹ yọle: “Nin iho nọnsi Jehova munsẹ.”
“Nin Iho Nọnsi Jehova Munsẹ”
18 Be ene ibhio iPaul ki lu yẹ? Ele da mun ekpẹn nin Paul. Ghe ẹmhọn nin Luke tale: “Mhan ki daghe ọle ghe mhan ida sabọ fi ọle ọkhọle denọ, mhan da ze ọle obọ yẹ yọle: ‘Nin iho nọnsi Jehova munsẹ.’” (Acts 21:14) Ele bha sua iPaul nin ọle lu emhin nin ele guanọ. Arẹmiẹn ghe ọ bha ha yi emhin nọn lẹkhẹ nin ele rẹ lu, ele da kai Paul ehọ yẹ zẹ ọle obọ nọn ha khian. Ele da re obọ rẹkhan iho nọnsi Jehova. Ọne okhian nan nin Paul khian ida lẹkhẹ nanlẹn. Ọ bhọ dẹ miẹn uu bhọ. Ahamiẹn ghe ẹbho nin ọle hoẹmhọn ọlẹn bha dọnmhegbe nin ele rẹ fi ọle ọkhọle denọ, emhin sabọ lẹkhẹ nanlẹn.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Acts 21:23, 24) Bhiriọ, dọ lu ọne emhin nan nin mhan taman uwẹ: Ikpea enẹn ne ve ive ribhi enan. 24 Ne ene ikpea nan rẹkhan egbe, uwẹ ha dọ deba ele kpe egbe khia beji uhi tale. Uwẹ ha yẹ haosa emhin nin ele ha noo, nin ele da sabọ gbẹn eto nọnsele a. Ẹghenin, ẹbho rẹbhe ki lẹn ghe ẹmhọanta iribhi ẹmhọn nin ele họn rẹji uwẹ. Ele ki lẹn ghe uwẹ wo khian nọnsẹn, yẹ re obọ rẹkhan Uhi.
“Ji Mẹn Gui Re”
10 Ọrẹyiriọ, ẹbho eso ribhọ ne ṣeyẹ ha lu emhin eso nin uhi nọnsi Moses tale. Eso da sẹyẹ ha waa ebale eso, yẹ rẹban iwẹnna bhi ukpẹdẹ iSabbath. Be iPaul rẹ ha ne eria ne sẹriọ lu emhin yẹ? Ọle bha ha re ẹlo gbe ele a. (Rom. 14:1-6) Ọle bha yẹ yọle nin ẹbho ruẹ la nin ele hẹi ruẹ. Ọkuẹsẹ Paul re iTimothy nin obhi iGreek rẹkhan egbe ha na bhi ẹbho khian, ọle da ‘ruẹ ọle’ ranmhude ọle guanọ nin ibhokhan iJew miẹn iTimothy bhi egbe. (Acts 16:3) Ẹmhọn nin ọria ha da tobọle zẹ, ọle ẹmhọn uruẹmhin khin. Paul da taman iKristiẹn ne ribhi Galatia yọle: “A ruẹle la a bha ruẹ, bha miẹn emhin nọn khin, sokpan, urẹọbhọ nọn re oyẹẹ wẹnna mhọn emhin nọn khin.” (Gal. 5:6) Ọrẹyiriọ, ọria ha gheghe dọ ruẹ ranmhude ọle guanọ nin ọle sẹyẹ ha re obọ rẹkhan Uhi iMoses, la ọria ha yọle ghe ọ sẹyẹ khẹke nin ẹbho ha ruẹ ele kuẹ sabọ ga iJehova, ọne ọria nin bha gene lẹn Osẹnobulua.
11 Bhiriọ, arẹmiẹn ghe ohoghe ẹbho ha bha bhi egbe iPaul, ọne ẹmhọn da sẹyẹ ha kpokpo ene ibhokhan iJew ne ribhi ẹkẹ agbotu. Ranmhude ọnan, ene ewanlẹn da taman iPaul yọle: “Ikpea enẹn ne ve ive ribhi enan. Ne ene ikpea nan rẹkhan egbe, uwẹ ha dọ deba ele kpe egbe khia beji uhi tale. Uwẹ ha yẹ haosa emhin nin ele ha noo, nin ele da sabọ gbẹn eto nọnsele a. Ẹghenin, ẹbho rẹbhe ki lẹn ghe ẹmhọanta iribhi ẹmhọn nin ele họn rẹji uwẹ. Ele ki lẹn ghe uwẹ wo khian nọnsẹn, yẹ re obọ rẹkhan Uhi.”—Acts 21:23, 24.
12 Sade Paul guanọmhin nọn, ọle ha rẹ taman ene ewanlẹn ghe ranmhude ene ibhokhan iJew ne ribhi ẹkẹ agbotu bha ho nin ele mun Uhi nọnsi Moses fia, ọle zẹle nin ele da ha kpokpo egbe. Ọkpakinọn, ọle bha lu iriọ. Beji a miẹn emhin nin ene ewanlẹn taman ọlẹn nin ọle lu bha rauhi nọnsi Osẹnobulua, ọle da muegbe nin ọle rẹ lu ọle. Ọle bhọ ka tale khẹ ghe ‘ọle ha miẹn ẹbho ne ribhi otọ uhi, ọle ki re egbe ọle kiẹn ọria nọn ribhi otọ uhi, nin ọle da sabọ ne ẹbho ne ribhi otọ uhi ba egbe.’ (1 Cor. 9:20) Bhi ọne ẹghe nan nian, Paul da rẹkhan adia ọsi ene ewanlẹn ne ribhi Jerusalem. Ọle da ‘re egbe kiẹn ọria nọn ribhi otọ uhi.’ Ijiẹmhin esili Paul dinian re mhan bhi otọ. Beji ọle rẹ re obọ rẹkhan adia ọsi ene ewanlẹn, ọ yẹ khẹke nin mhan ha re obọ rẹkhan adia ọsi ene ewanlẹn bhi agbotu nọnsẹmhan. Mhan ida ha lu emhin bhi uwedẹ nọn yẹẹ mhan.—Heb. 13:17.
(Acts 22:16) Ejayenan nian, be uwẹ khẹ? Kpanọ, dọ mianmẹn. Uwẹ ha yẹ tie elin nọnsọle nin uwẹ rẹ kpe olukhọ nọnsẹ kua.’
nwtsty study note ọsi Ac 22:16
tie elin nọnsọle nin uwẹ rẹ kpe olukhọ nọnsẹ kua: La “kpe olukhọ nọnsẹ kua, uwẹ ha yẹ tie elin nọnsọle.” Ọ iyi ọne amẹn nin ọria rẹ mianmẹn da kpe ọlukhọ nọnsọle kua. Elin nọnsi Jesu nin ọle ha tie, ọle da kpe olukhọ nọnsọle kua. Be ọria re tie elin nọnsi Jesu yẹ? Ọne ọria ki rẹọ bhi Jesu yẹ re ọne urẹọbhọ man bhi emhin nin ọle lu.—Ac 10:43; Jas 2:14, 18.
Baibo Nan Ha Tie
(Acts 21:1-19) Mhan ki sha sabọ sibhi eji ele ye re, yẹ dọ nabhi okọ, mhan da rẹkhan ọwala ọkpa dọ sẹbhi Cos. Ukpẹdẹ nọn rẹkhan ọlẹn, mhan da sẹbhi Rhodes, yẹ na bhi enin ha khian iPatʹa·ra. 2 Mhan ki miẹn okọ nọn ha khian iPhoe·niʹcia, mhan da nabhọ kpanọ. 3 Mhan ki sẹbhi eji mhan da sabọ ha daghe agbaẹbho ọsi Cyʹprus, mhan da van-obọ zẹ ọne agbaẹbho obọ bhi obọ agobọ ha khian iSyria. Ọne okọ da dọ mundia bhi Tyre, eji a ha da muno ihẹ sibhi ọne okọ re. 4 Mhan da dọ guanọ ene edibo. Mhan da miẹn ele yẹ deba ele gbe ikpẹdẹ ihinlọn. Ọkpakinọn, rẹ na obọ ọsi elinmhin, ele da ha taman iPaul ghe nin ọle hẹi sẹbhi Jerusalem. 5 Ẹghe nọnsẹmhan ki gba bhi enin, mhan da mun okhian nọnsẹmhan hẹn. Sokpan, ele rebhe, rẹ sẹbhi ene ikhuo bi ene ibhokhan da hoho mhan sẹbhi eji ọne agbaẹbho sẹ. Mhan rebhe da diguẹ bhi egbe ẹdẹ nan erọnmhọn, 6 yẹ gbe ọkinbue nin egbe. Mhan da nabhi ọne okọ, ele da fikie ha khian uwa nọnsele. 7 Okhian nin mhan munhẹn bhi iTyre da sotọ bhi Ptol·e·maʹis. Mhan da dọ tuẹ ene ibhio mhan yẹ gbe ukpẹdẹ ọkpa bhi eji ele ye. 8 Ukpẹdẹ nọn rẹkhan ọlẹn, mhan da kpanọ. Mhan da vae bhi Caes·a·reʹa, yẹ nabhi uwa ọsi Philip nọn tẹmhọn Osẹnobulua. Ọkpa bhi ene ikpea ihinlọn, ọle iPhilip khin. Mhan da deba ọle dia. 9 Ọne ọkpea nan mhọn imọn ikhuo enẹn ne bha sẹ bọ ọdọ, ne kha akhasẹ. 10 Mhan ki sẹ nin ọle dia bhi ikpẹdẹ eso, akhasẹ ọkpa natiọle Agʹa·bus da na bhi Ju·deʹa vae. 11 Ọle da bu mhan re, re ugbakun nọnsi Paul rẹ gba obọ bi oẹ nọnsọle, yẹ yọle: “Inian ahu ẹlinmhin nọn khiale tale, ‘Ene iJew dẹ re inian gba obọ bi oẹ ọsi okpea nọn nyan ọne ugbakun nan bhi Jerusalem. Ele dẹ mun ọlẹn nin ẹbho ọsi ene agbaẹbho.’” 12 Ẹghe nin mhan ki rẹ họn ọnan, imhan bi eria ne ribhi enin da munhẹn ha bhii ọle nọn hẹi ha khian iJerusalem. 13 Ẹghenin, Paul da wanniẹn mhan yọle: “Be ibha lu nian, bezẹle nin bha da viẹ yẹ gbe mẹn ahu sotọ? Bha lẹn sẹbhọ ghe, mẹn bhọ muẹgbe, ọ iyi nan rẹ gba mẹn ọkpa. Mẹn bhọ yẹ muegbe nin mẹn rẹ yu bhi Jerusalem ranmhude elin nọnsi Jesu nin Ebeanlẹn mẹn.” 14 Mhan ki daghe ọle ghe mhan ida sabọ fi ọle ọkhọle denọ, mhan da zẹ ọle obọ yẹ yọle: “Nin iho nọnsi Jehova munsẹ.” 15 Ene ikpẹdẹ nan ki gbera, mhan da muegbe okhian, yẹ nabhi uwedẹ ha khian iJerusalem. 16 Eso bhi ẹwẹ edibo ne ribhi Caes·a·reʹa da yẹ rẹkhan mhan. Ele da ne mhan bu Mnaʹson nin obhi Cyʹprus. Ọkpa bhi ene odibo ọhẹnhẹn ọle khin. Ọle hi ọria nọn re uwa nin mhan dia. 17 Ẹghe nin mhan ki rẹ sẹbhi Jerusalem, ene ibhio mhan da re eghọnghọn miẹn mhan bhi egbe. 18 Sokpan, bhi ukpẹdẹ nọn rẹkhan ọlẹn, Paul da rẹkhan mhan bu iJames. Ene ewanlẹn rebhe da ha ribhi enin. 19 Ọle da tuẹ ele yẹ taman ele emhin rebhe nin Osẹnobulua na bhi obọ iwẹnna nọnsọle lu bhi ẹwẹ ene agbaẹbho.
JANUARY 14-20
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | ACTS 23-24
Ele Da Yọle Ghe Ọria Esusu IPaul Khin
(Acts 23:12) Ẹdẹ ki we, ene iJew da siuman yẹ ve ihẹn ọbhọ. Ele da yọle ghe ele ida da, ele ida le sade ele bha gbe iPaul a.
(Acts 23:16) Ọkpakinọn, ọmọn okpea nọnsi obhio iPaul nin okhuo da hẹnmhọn ufi nin ele ha ke khẹ iPaul. Ọle da vae bhi eji ene egbanegbe dia dọ taman iPaul.
“Ha Mhọn Izebhudu!”
5 Ẹghe nọn khẹke, ọle iJesu wo rẹ re ọne izebhudu nan nin Paul. Ranmhude, ukpẹdẹ nọn rẹkhan ọlẹn tee, ibhokhan iJew 40 ‘da siuman yẹ ve ihẹn. Ele da yọle ghe ele ida da, ele ida le sade ele bha gbe iPaul a.’ Ọne ihẹn nin ele ve da wo rẹman ghe ele gene wo muegbe nin ele rẹ gbe iPaul a. Ele rẹọbhọ ghe sade ele bha mun emhanmhan nọnsele sẹ, ihẹn nin ele ve ki gbe ele. (Acts 23:12-15) Ene ojohẹn bi ene ewanlẹn da re obọ bhi emhanmhan nọnsele. Be hi emhanmhan nin ele ha mhọn? Ele guanọ nan taman ọwanlẹn ọsi egbanegbe nọn re iPaul vae bhi Sanhedrin nin ele nọọn ọlẹn ọta. Ọle ha ki ha re ọle vade, ele ki khẹ iPaul bhi uwedẹ gbe ọle a.
6 Ọmọn okpea nọnsi obhio iPaul da hẹnmhọn ufi nin ele ha ke khẹ iPaul. Ọle da dọ taman iPaul. Paul da taman ọlẹn nọn dọ taman Claudius Lysias nin ọwanlẹn ọsi ene egbanegbe. (Acts 23:16-22) Bọsi ọne obhio iPaul nan, usẹn ne bunbun wo ribho ne dinian re izebhudu mun ẹmhọn oga nọnsi Jehova kalo. Jehova wo manman hoẹmhọn usẹn ne sẹnian.
(Acts 24:2) Ẹghe nan ki rẹ tie ọle, Ter·tulʹlus da munhẹn ha guẹzọ ọsi Paul. Ọle da yọle: Mhan wo daghe ọle ghe rẹ na bhi obọ nọnsẹ, mhan wo mhọn ọfure nọn khua. Ranmhude ẹmhanmhan nesẹ, emhin esili kẹkẹ yẹ wo zegbere bhi ọne agbaẹbho nan.
(Acts 24:5, 6) Ranmhude, mhan kere ghe ọria esusu ọne okpea nan khin. Ọle guanọ nin ọle re ibhokhan iJew ne ribhi otọ agbọn rebhe sọtẹ. Ọle hi ọnọn re usun ọsi ene Naz·a·reneʹ khian. 6 Ọle da yẹ ha guanọ nin ọle lu awaa bhi uwa oga. Ọle zẹle nin mhan da mun ọlẹn.
“Ha Mhọn Izebhudu!”
10 Paul da ha ribhi eguare ọsi Herod bhi Caesarea. Egbanegbe da ha gbega ọle. Ọle da mundia ha khẹ ẹghe nin eria ne nin ọle guẹzọ ha rẹ na bhi Jerusalem vae. (Acts 23:35) Ikpẹdẹ isẹn ki gbera, ene eria da vae. Ananias nin ojohẹn, ulọya ọkpa natiọle Tertullus bi ewanlẹn eso, ele ha ribhi ọne usun nọn vae. Ẹghe nin Tertullus rẹ munhẹn ha talọ, ọle da ka gẹn Felix bhi emhin nin ọle lu nin ene iJew. Nin Felix da ha ribhi obọ nọnsele, ọle zẹle nin Tertullus da man ha gẹn ọlẹn. Ọle ki gẹn Felix fo, ọle da munhẹn ha yọle ghe ọria esusu iPaul khin, ghe iPaul guanọ nin ọle re ibhokhan iJew ne ribhi otọ agbọn rebhe sọtẹ, ọle re usun ọsi ene Naz·a·reneʹ khian. Ọ da yẹ yọle ghe bhi eji Paul da ha guanọ nin ọle lu awaa bhi uwa oga, ọle ele da mun ọlẹn. Ene ibhokhan iJew nekẹle da yẹ deba iTertullus. Ele da yọle ghe ẹmhọanta iTertullus tale. (Acts 24:5, 6, 9) Ọne ẹmhọn nan bha ha yi obhi ẹmhọn khere. Ranmhude, ọria ha gene lu ene emhin nan nin ele yọle ghe iPaul lu, uu ọne ọria ha miẹn bhọ.
(Acts 24:10-21) Ẹghe nin ọne igọvanọ ki rẹ lueghe uhọnmhọn rẹ taman iPaul nin ọle gui re, Paul da yọle: “Ranmhude mẹn manman lẹn ghe ọbhohiẹn ọsi ọne agbaẹbho nan uwẹ khin bhi ikpe ne bunbun nian, mẹn dẹ gui re nin mẹn rẹ talọ nin egbe mẹn. 11 Uwẹ dẹ sabọ tobuwẹ guanọ otọle fẹghe, ọbha sẹ gbera ikpẹdẹ 12 nin mẹn dọ ga bhi Jerusalem; 12 ele bha miẹn mẹn ghe imẹn deba ọria soso gbugan bhi uwa oga, la imẹn re ẹbho si ozughu. Ele bha miẹn mẹn bhi synagogue la bhi ọne agbaẹbho rebhe. 13 Ele bhọ imhọn emhin soso nin ele ha rẹ sọsali ọbhi ene emhin nan nin ele yọle mẹn lu. 14 Ọkpakinọn, mẹn dẹ sabọ taman uwẹ ghe, uwedẹ nin ele tie ọle usun nọn imhẹn, ọle mẹn rẹ re oga ji Osẹnobulua ọsi aba mẹn nin ẹdẹdẹ, ranmhude imẹn wo rẹọ bhi emhin rebhe nan gbẹn ọbhi Uhi bi ene Akhasẹ. 15 Imẹn mhọn iruduba da Osẹnobulua, ene ikpea nan yẹ mhọn ọne iruduba, ghe ariọkpanọ bhi uu dẹ ha ribhọ, ọsi ene khiale bi ene bha khia. 16 Ranmhude ọnan, mẹn wo dọnmhegbe ẹghe rebhe nin mẹn rẹ ha mhọn ọkhọle nọn khia bhi odalo Osẹnobulua bi eria. 17 Ikpe eso ki gbera, mẹn da vae nin mẹn ne ẹseọhẹ ọsi itohan ji agbaẹbho nọnsẹmhẹn, yẹ zọese. 18 Ẹghe nin mẹn rẹ ha lu ene emhin nan, ele da ke mẹn re bhi ẹkẹ uwa oga ghe mẹn kpe khia beji uhi tale. Ele bha ke mẹn bi usun ẹbho re, la, ke mẹn re ghe mẹn si ozughu. Ọkpakinọn, ibhokhan iJew eso ribhọ ne na bhi agbaẹbho ọsi Asia vae. 19 Ọ rẹ khẹke nin ele ha ribhi enan, nin ele dọ tobele tale bhi odalo uwẹ ẹzọ nin ele ne mẹn gui. 20 La, uwẹ ji ene ikpea nan ne ribhi enan tobele taman uwẹ ọbe nin ele miẹn bhi obọ mẹn ẹghe nin mẹn rẹ mundia bhi odalo iSanʹhe·drin, 21 gbera ọne emhin ọkpa nan nin mẹn so dagbare ta ẹghe nin mẹn rẹ mundia bhi ẹwẹ ele: ‘Ranmhude ariọkpanọ bhi uu nin mẹn rẹọ, ọle zẹle nan da ne mẹn guẹzọ bhi odalo ibha ẹlẹnan!’”
“Ha Mhọn Izebhudu!”
13 Paul da re ijiẹmhin esili bhi otọ nin mhan ha rẹkhan sade a tie mhan ẹzọ ranmhude oga nọnsẹmhan, la sade ẹbho re orẹsin kẹkẹ rẹ sin agbotu mhan. Ẹghe nan rẹ taman iPaul nin ọle gui re, ọle bha ha fi abẹdo nin Felix, la re ikpunun gẹn ọlẹn beji Tertullus lu. Paul da wo mun ekpẹn ọbhi egbe. Ọle da wo ta emhin rebhe beji ọ rẹ sunu. Paul da yọle ghe ọ rẹ khẹke nin ene ibhokhan iJew ne yọle ghe ọle lu awaa bhi uwa oga ha ribhi enin nin ele ko sa egbe bhi unun.—Acts 24:18, 19.
14 Gbera emhin nekẹle rebhe, Paul bha siegbe nin ọle rẹ tẹmhọn emhin nin ọle rẹọ i. Ọle da re izebhudu tẹmhọn ariọkpanọ bhi uu. Ọne ẹmhọn nan ka si ozughu re ẹghe nin ọle rẹ ha guẹzọ bhi odalo iSanhedrin. (Acts 23:6-10) Bezẹle nin Paul da manman dinian ha tẹmhọn ariọkpanọ bhi uu? Ranmhude ọle guanọ nin ọle taman ẹbho ẹmhọn iJesu bi uriọkpanọ bhi uu nọnsọle. Ọnan bhọ hi ẹmhọn nin ene eghian nesọle bha ho nin ele re ehọ họn. (Acts 26:6-8, 22, 23) Ọnan hi ẹmhọn nan ha nin ọle guẹzọ ba.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Acts 23:6) Ejayenan, ranmhude iPaul lẹnmhin ghe ekhẹn iSadducee hi obọ ọkpa bhi ọne usun, enekẹle da yi Pharisee, ọle da so dagbere bhi odalo ọne Sanʹhe·drin yọle: “Ikpea, ibhio, Pharisee imẹn khin, ọmọn nọnsi Pharisee imẹn khin. ‘Ranmhude ariọkpanọ bhi uu nin mẹn rẹọ, ọle zẹle nan da ne mẹn guẹzọ bhi odalo ibha ẹlẹnan.”
nwtsty study note ọsi Ac 23:6
Pharisee imẹn khin: Ẹbho eso ne ha ribhi ọne iSanhedrin lẹn iPaul (Ac 22:5) Ọ mun ele ẹlo kore ghe ranmhude uwedẹ oga ọsi ene iPharisee a rẹ bẹẹ ọle wanre, ọle zẹle nin Paul da tie egbe ọle obhi Pharisee. Ele lẹnmhin ghe Paul bha re ọle ta ghe Pharisee ọle sẹyẹ khin, ranmhude ele lẹnmhin ghe iKristiẹn ọle ki khin. Bezẹle nin Paul da ki yọle ghe iPharisee ọle khin? Ranmhude ene iPharisee rẹọ bhi ariọkpanọ bhi uu, ọle zẹle nin Paul da ka egbe ọle ba ene iPharisee. Ene Sadducee bha rẹọbhọ ghe a miẹn ariọkpanọ bhi uu. Ọle da ha riale ghe ọne emhin nan nin ele ko rẹọ dẹ re ene Pharisee ha ribhi ibo nọnsọle bhi ọne ẹmhọn nan. Gene gene, ọnin hi emhin nọn sunu. (Ac 23:7-9) Ẹmhọn nin Paul ta bhi ọne ulọnlẹn nan bhi Ac 23:6 da diẹn kugbe deba uwedẹ nin ọle rẹ khọkhọ egbe ọle ẹghe nin ọle rẹ ha guẹzọ bhi odalo Agrippa nin ojie. (Ac 26:5) Ẹghe nin ọle rẹ na bhi Rome gbẹn ebe ji ibhio ọle bhi Philippi, Paul da yẹ tẹmhọn nọn dia inian. (Php 3:5) Uwẹ ha yẹ fẹ Ac 15:5 ghe, uwẹ dẹ daghe uwedẹ nan rẹ tẹmhọn iKristiẹn eso ne ka ha ribhi usun ọsi ene iPharisee.—Fẹ study note ọsi Ac 15:5 ghe.
(Acts 24:24) Ikpẹdẹ eso ki gbera, Felix bi Dru·silʹla nin okhuo ọle da vae. Obhi iJew okhuo ọle khin. Ọle da je nan tie iPaul re. Ọle da kaehọ beji Paul rẹ ha tẹmhọn urẹọbhọ nin ọle mhọn da Jesu Kristi.
(Acts 24:27) Sokpan, ikpe eva ki gbera, Porcius Festus da nabhi ihe ọsi Felix. Ranmhude Felix guanọ nin ẹmhọn ọlẹn ha yẹẹ ene iJew, ọle da sẹyẹ zẹ iPaul obọ bhi ighan.
nwtsty study note ọsi Ac 24:24
Drusilla: Drusilla hi ọmọn okhuo nọn ke otọ nẹ bhi imọn ea nesi Herod Agrippa I. Ọne iHerod nan a tẹmhọn ọlẹn bhi Ac 12:1. Egbẹghe ukpe 38 C.E., ọle a biẹ ọle. Ibhio ọle Agrippa II bi Bernice ha khin. (Fẹ study note ọsi Ac 25:13 ghe bi Glossary, “Herod.”) Felix nin gọvanọ hi ọdọ ọzeva nin Drusilla bọ. Azizus nin ojie ọsi Syria, ọle hi ọdọ nin ọle ka bọ. Ọkpakinọn, ọle bi Azizus da ko sọ ebe a. Bhi egbẹghe ukpe 54 C.E., ẹghe nin Drusilla rẹ ha yi ikpe 16, ọle da bọ iFelix. Asabọmiẹn ghe Drusilla ha ribhi enin ẹghe nin Paul rẹ guẹzọ bhi odalo iFelix yẹ tẹmhọn ‘ikhiale, imun-egbe bhi ibẹẹ, bi ibhohiẹn nọn vade.’ (Ac 24:25) Ẹghe nin Felix ki rẹ sibhi ahu re, ọle da sẹyẹ zẹ iPaul obọ bhi ighan, ranmhude ọle guanọ nin ẹmhọn ọlẹn ha yẹẹ ene iJew. Ẹbho eso rẹọbhọ ghe ranmhude okhuo ọle nin obhi iJew, ọle zẹle nin Felix da lu ọnan.—Ac. 24:27
Baibo Nan Ha Tie
(Acts 23:1-15) Paul ki manman ghe ẹbho ne ha ribhi ọne iSanʹhe·drin, ọle da yọle: “Ikpea, ibhio, ọkhọle nọn khiale imẹn rẹ wẹnna rẹkhan Osẹnobulua rẹsẹbhi ukpẹdẹ nin ẹlẹnan.” 2 Ẹghenin, An·a·niʹas da taman ẹbho ne mundia sikẹ ọle ne gbehẹ ọle bhi unun. 3 Paul da ki taman ọlẹn yọle: Osẹnobulua dẹ gbehẹ uwẹ, uwẹ nin egbuwa nan re ẹre ra. Uwẹ nọn dotua nin uwẹ ha rẹ Uhi bhohiẹn imẹn, uwẹ yẹ gbe obọ ra uhi yọle nan gbehẹ mẹn?” 4 Ẹbho ne mundia bhi enin da yọle: “Ojohẹn nọnsi Osẹnobulua, ọle uwẹ ghunmhun?” 5 Paul da ki yọle: “Ibhio, mẹn bha rẹ lẹn ghe ojohẹn nọn. Ranmhude a gbẹn yọle, ‘hẹi re unun ji ọria nọn gbẹloghe bhi agbaẹbho nọnsẹ.’ ” 6 Ejayenan, ranmhude iPaul lẹnmhin ghe ekhẹn iSadducee hi obọ ọkpa bhi ọne usun, enekẹle da yi Pharisee, ọle da so dagbare bhi odalo ọne Sanʹhe·drin yọle: “Ikpea, ibhio, Pharisee imẹn khin, ọmọn nọnsi Pharisee imẹn khin. ‘Ranmhude ariọkpanọ bhi uu nin mẹn rẹọ, ọle zẹle nan da ne mẹn guẹzọ bhi odalo ibha ẹlẹnan.” 7 Ranmhude ẹmhọn nin ọle ta, ene iSadducee bi ene iPharisee da munhẹn ha van. Ene ẹbho ne si egbe koko bhi enin da wa egbea. 8 Ranmhude ene iSadducee yọle ghe a imiẹn ariọkpanọ bhi uu, la ẹhi, la ẹlinmhin, sokpan ene iPharisee yọle a miẹn erebhe. 9 Bhiriọ, ẹbibi nọn khua da ha zẹ bhi ẹwẹ ele. Eso bhi scribe ne ribhi usun ọsi ene iPharisee da ha fi bhi ẹlo yọle: “Mhan bha miẹn ebi ọne okpea nan lu, sokpan, sade ẹlinmhin la ẹhi ne ọle talọ—.” 10 Ẹghe nin ọne ozughu ki rẹ tua okhun, ofẹn da ha mun ọne ọwanlẹn ọsi egbanegbe ghe ene ẹbho dẹ nyanghan iPaul a. Bhiriọ, ọle da je egbanegbe nesọle nin ele dọ hinmhin Paul sibhi ẹwẹ ene ẹbho re, ele ha yẹ mun ọle re bhi eji ene egbanegbe dia. 11 Bhi ukpasọn nọn rẹkhan ọlẹn, Ebeanlẹn da mundia sikẹ ọle yẹ taman ọlẹn yọle: “Ha mhọn izebhudu! Beji uwẹ rẹ manman sọsali nin mẹn bhi Jerusalem, uwẹ dẹ yẹ sọsali nin mẹn bhi Rome.” 12 Ẹdẹ ki we, ene iJew da siuman yẹ ve ihẹn ọbhọ. Ele da yọle ghe ele ida da, ele ida le sade ele bha gbe iPaul a. 13 Ọ gbera ikpea 40 ne si ọne uman nan yẹ ve ihẹn. 14 Ene ikpea nan da bu ene ojohẹn bi ene ewanlẹn yẹ yọle: “Imhan ve ihẹn ghe mhan ida da, mhan ida le sade mhan bha gbe iPaul a. 15 Ejayenan, ibha bi ene ribhi ikotu ọsi Sanʹhe·drin taman ọwanlẹn ọsi ene egbanegbe ghe nọn re iPaul re, bọnawẹ ghe ibha ho nin bha manman lẹn otọ ẹzọ nọnsọle. Ọkpakinọn, ọle kuẹ sẹbhi enan, mhan ki muegbe khẹ ọle nin mhan rẹ gbe ọle a.”
JANUARY 21-27
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | ACTS 25-26
“Paul Mun Ẹzọ Bu ICaesar, Yẹ Tẹmhọn Osẹnobulua Man Herod Agrippa”
(Acts 25:11) Sade ọluemhin ebe mẹn gene khin, ghe mẹn lu emhin nọn sẹ nan rẹ gbe mẹn a, mẹn ida yọle nan hẹi gbe mẹn an. Sokpan, ahamiẹn ghe ẹmhọanta iribhi ene emhin nin ene ikpea nan yọle ghe imẹn lu, ọria soso ida sabọ re mẹn lu ẹse nin ele. Mẹn dẹ mun ọne ẹzọ nan bu iCaesar!”
“Mẹn Dẹ Mun Ọne Ẹzọ Nan Bu ICaesar!”
6 Ranmhude Festus guanọ nin ọle lu emhin nọn ha yẹẹ ene iJew, ọle da rẹ lu emhin nọn ha mun iẹnlẹn nọnsi Paul ọbhi okhẹnan. Paul bha re otọ nanlẹn. Ọle da noo ahu ọsi ọmọn-otọ ọsi Rome nin ọle mhọn. Ọle da taman iFestus yọle: “Odalo aga ibhohiẹn ọsi iCaesar nọn khẹke nan da bhohiẹn mẹn, ọle mẹn da mundia riọ. Mẹn bha miẹn emhin ọbe nin mẹn lu ene iJew le. Uwẹ tobuwẹ bhọ yẹ daghe ọle. . . . Mẹn dẹ mun ọne ẹzọ nan bu iCaesar!” Ọria ha tale fo ghe ọle dẹ mun ẹzọ bu iCaesar, ọle iyẹ da sabọ yọle ọle bha yẹ ta. Ọnan zẹle nin Festus da taman iPaul yọle: “Uwẹ ki tale fo ghe uwẹ dẹ mun ẹzọ nọnsẹ bu iCaesar; Uwẹ dẹ gene bu iCaesar.” (Acts 25:10-12) Ọne emhin nan nin Paul lu, ọle Esali Jehova yẹ lu ẹlẹnan sade ẹbho de ele idobolo. Ele ki mun ọne ẹzọ diọ bhi ikotu nan dọ gui ọle bhi enin.—Ps. 94:20.
(Acts 26:1-3) A·gripʹpa da taman iPaul yọle: “A re ẹghe nin uwẹ nian nin uwẹ rẹ gui re.” Ẹghenin, Paul da niẹn obọ a, yẹ mun ọta hẹn yọle: 2 “Bhi ẹmhọn emhin rebhe nin ene iJew yọle ghe imẹn lu, Agrippa nin Ojie, ọ wo manman yẹẹ mẹn rẹ lẹn ghe bhi odalo uwẹ imẹn ha da guẹzọ nọnsẹmhẹn ẹlẹnan. 3 Manman nọn, ranmhude uwẹ wo manman lẹn uwedẹ nin ene iJew rẹ lu emhin bi igbugan kẹkẹ nọn ribhi ẹwẹ ele. Bhiriọ, mẹn bhii uwẹ nin uwẹ ziẹngbe ka mẹn ehọ.
“Mẹn Dẹ Mun Ọne Ẹzọ Nan Bu ICaesar!”
10 Paul da khuẹmhẹn Agrippa nin ojie bhi isẹhọa nọn re nanlẹn nin ọle rẹ guẹzọ man ọlẹn. Ọle da taman Agrippa ghe ọle lẹnmhin ghe ọria nọn manman lẹn uwedẹ nin ene iJew rẹ lu emhin bi igbugan kẹkẹ nọn ribhi ẹwẹ ele, ọle Agrippa khin. Paul da yẹ taman ọlẹn ghe iPharisee ọle rẹ ha khin. (Acts 26:5) Ẹghe nin ọle rẹ ha yi Pharisee, ọle rẹọbhọ ghe Mezaya dẹ vae. Beji ọle ki kiẹn Kristiẹn nian, ọle rẹọbho ghe Jesu Kristi hi ọne Mezaya nin ọle ha khẹ. Paul da taman Agrippa ghe iruduba nin ọle mhọn ghe Osẹnobulua dẹ mun ive nin ọle ve nin aba ele nin ẹdẹdẹ sẹ, ọle zẹle nan da tie ọle ẹzọ. Eria ne tie ọle ẹzọ yẹ mhọn ọne iruduba nan. Ẹmhọn nin Paul sẹ ta da wo re ọle ha yẹẹ Agrippa rẹ họn ebi ọle ha sẹyẹ ta.
11 Paul da tẹmhọn ebi ọle rẹ ha re oya nin edibo nesi Jesu yẹ. Ọ da yọle: ‘Bhi ọsẹmhẹn, mẹn da ha riale ghe ọ wo khẹke nin mẹn manman kpokpo ẹbho ne tie elin nọnsi Jesu nin Nazarene . . . Ranmhude ẹkẹ ele wo manman ha khọ mẹn, mẹn bhọ da dọ ha kpokpo ele bhi agbaẹbho ebhebhe.’ (Acts 26:9-11) Paul bha hian ba ọta. Ẹbho ne bunbun lẹn ebi ọle rẹ ha re oya nin ene iKristiẹn yẹ. (Gal. 1:13, 23) Agrippa sabọ ha riale, ‘Be ki re ọria nọn sẹnian fi ọkhọle denọ?’
12 Paul da ta ọta nọn wanniẹn ọne inọnta nin. Ọle da yọle: ‘Ẹghe nin mẹn rẹ ha lu ọnan, mẹn da ha khian iDamascus, bhi ahu nin ene ojohẹn re nin mẹn. Bhi uwedẹ, bhi ẹghe odanmhẹn, Zaiki, mẹn da daghe ẹfua nọn bhaa nẹ ọvuẹn na bhi okhun bhaa nẹga mẹn bi eria nin mhan ko khian. Ẹghe nin mhan rebhe ki rẹ degbe ọbhi otọ, mẹn da họn urulu nọn re urolo iHebrew taman mẹn yọle: “Saul, Saul, bezẹle nin uwẹ da kpokpo mẹn? Uwẹ gheghe re ọle nọghọ egbe uwẹ sade uwẹ muno oẹ gbe ọbhi ukpokpo.” ’—Acts 26:12-15.
13 Ọkuẹsẹ ọne ukpẹdẹ nin Paul miẹn ọne imianlo nan, inian ọle diabe elanmhẹn nọn “muno oẹ gbe ọbhi ukpokpo.” Ahamiẹn elanmhẹn nọn wo bhi uhọnmhọn bha guanọ nin ọle rẹkhan adia ọsi ọria nọn dia ọle, ọle ki ha muno oẹ gbe ọbhi ukpokpo nan rẹ dia ọle. Bhiriọ, ọne elanmhẹn ki gheghe ha kuan egbe ọle. Iriọ iPaul yẹ ha lu. Ranmhude ọle bha ka rẹ rẹkhan iho nọnsi Osẹnobulua, ọle da ha re emhin nọghọ egbe ọle. Ẹghe nin Jesu ki rẹ re egbe man ọlẹn bhi uwedẹ iDamascus, Jesu da rẹkpa ọle rẹ fi ọkhọle denọ.—John 16:1, 2.
14 Paul wo gene fidenọ bhi uwedẹ ne bunbun bhi iẹnlẹn nọnsọle. Ọle da taman Agrippa yọle: “Mẹn bha mhọn akan-ehọ da ọne imianlo nan nọn na okhun vae. Sokpan, mẹn da ka bu ene ribhi Damascus, mẹn kuẹ bu ene ribhi Jerusalem, otọ iJudea rebhe, bi ene agbaẹbho nekẹle, mẹn da ha taman ele nin ele fidenọ, ele ha yẹ ha lu emhin ne rẹman ghe ele fidenọ, nin ele sabọ bu Osẹnobulua re.” (Acts 26:19, 20) Bhi ikpe ne bunbun nian, Paul da wo ha miẹn ọne ẹsọn nin Jesu mun nanlẹn bhi ọne imianlo nin. Be ki nabhọre? Ẹbho ne ka ọle ehọ da fidenọ bhi uwedẹ iẹnlẹn nọnsele. Ẹbho ne rẹ ha lu emhin ebe khẹ da fidenọ bu Osẹnobulua re. Ele da kiẹn ẹbho ne mhẹn; ẹbho ne re obọ rẹkhan uhi.
15 Ene emhin esili nan bha yẹẹ ene ibhokhan iJew ne ha nin Paul suan. Paul da yọle: “Ene emhin nan zẹle nin ene iJew da mun mẹn bhi uwa oga, yẹ ha ho nin ele gbe mẹn an. Sokpan, ranmhude imẹn miẹn urẹkpa bhi obọ nọnsi Osẹnobulua, mẹn da sẹyẹ sabọ ha sọsali man ẹbho ne khere bi ẹbho ne kpọnọ rẹ sẹbhi ẹlẹnan.”—Acts 26:21, 22.
16 Ọ yẹ khẹke nin mhan ha muegbe ọbhi otọ nin mhan yẹ sabọ ha taman ọria nọn ki rẹ khin ebi mhan rẹọ i. (1 Pet. 3:15) Mhan ha miẹn isẹhoa rẹ tẹmhọn ebi mhan rẹọ bhi ikotu la bhi odalo ene gbẹloghe, emhin esili dẹ sabọ nabhọre sade mhan talọ bhi uwedẹ nin Paul rẹ nin Agrippa bi Festus talọ. Bii Paul, ọkhẹke nin mhan taman ele ebi ẹmhọanta nọn ribhi Baibo rẹ fi iẹnlẹn ọsi ẹbho denọ yẹ—iẹnlẹn nọnsẹmhan bi ọsi ẹbho ne ka mhan ehọ. Mhan ha dinian talọ, asabọmiẹn mhan dẹ ta ọta nọn ha rẹso ele bhi ọkhọle.
(Acts 26:28) Sokpan A·gripʹpa da taman iPaul yọle: “Bhi obhi ẹghe khere nian, uwẹ dẹ fi mẹn ọkhọle denọ nin mẹn dọ kiẹn iKristiẹn.”
“Mẹn Dẹ Mun Ọne Ẹzọ Nan Bu ICaesar!”
18 Sokpan, Paul da wanniẹn ọne gọvanọ yọle: “Imẹn imhẹnmhẹn, Festus nin Ebeanlẹn mẹn. Ọta ẹmhọanta bi ẹwanlẹn nọn gba mẹn ta. Bhi ọsi ẹmhọanta, ojie nin mẹn ta ene ẹmhọn nan man bhọ lẹn otọ ele nọnsẹn. . . . A·gripʹpa nin ojie, uwẹ be rẹọ bhi ene Akhase? Mẹn lẹnmhin ghe uwẹ rẹọbhọ.” Agrippa da wanniẹn ọlẹn yọle: “Bhi obhi ẹghe khere nian, uwẹ dẹ rẹ mẹn kiẹn iKristiẹn.” (Acts 26:25-28) Si ẹkẹata Agrippa gene rẹ ta ene ọta nan, la si ikpunun ọ gheghe rẹ tale, edandan iribhọ ghe ọta nin Paul ta gene rẹso ọle.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Acts 26:14) Ẹghe nin mhan rebhe ki rẹ degbe ọbhi otọ, mẹn da họn urulu nọn re urolo iHebrew taman mẹn yọle: ‘Saul, Saul, bezẹle nin uwẹ da kpokpo mẹn? Uwẹ gheghe re ọle nọghọ egbe uwẹ sade uwẹ muno oẹ gbe ọbhi ukpokpo.’
nwtsty study note ọsi Ac 26:14
muno oẹ gbe bhi ukpokpo: Ukpokpo nan kanọ ọle ukpẹ, nan rẹ dia elanmhẹn, ọle hi ukpokpo nan tẹmhọn ọlẹn bhi enan. (Jg 3:31) Bhi urolo iGreek, itan a re ọle kpa sade a yọle ghe ọria muno oẹ gbe ọbhi ukpokpo. Ọria nọn re elanmhẹn kọn ha re ọne ukpokpo nan so elanmhẹn nesọle, ene elanmhẹn ki ha khian eji a dia ele diọ. Ọkpakinọn, elanmhẹn nọn wo bhi uhọnmhọn ida ka khian. Ọ ki ha re oẹ rẹ gban ọne ukpokpo fia. Bhiriọ, ọ ki ha kuan egbe ọle. Ọkuẹsẹ iPaul kiẹn iKristiẹn, ọle da ha lu bii ẹmena nọn wo bhi uhọnmhọn. Nin ọle rẹ gheghe ha kpokpo edibo nesi Jesu, egbe nọnsọle ọle ha kuan, ranmhude ọle ida sabọ nin Osẹnobulua khọnlẹn. (Fẹ Ac 5:38, 39 bi 1Ti 1:13, 14 ghe.) Bhi Ec 12:11, a da re ọne ukpokpo nan rẹ khọkhọ ọta ẹwanlẹn nọn dia ọria bhi uwedẹ.
nwt glossary
Ukpokpo. Ọne ukpokpo nan mhọn ukpẹ nan kanọ. Ẹbho re ọle rẹ dia elanmhẹn. A da re ọne ukpokpo nan khọkhọ ọta ẹwanlẹn nọn rẹkpa ọria rẹ rẹkhan adia. Emhin nin elanmhẹn nọn wo bhi uhọnmhọn lu sade a re ọne ukpokpo nan so ọle, ọle iJesu re tẹmhọn iPaul ẹghe nin ọle rẹ yọle ghe Paul gheghe re emhin nọghọ egbe ọle sade ọ muno oẹ gbe ọbhi ukpokpo.—Ac 26:14; Jg 3:31.
(Acts 26:27) A·gripʹpa nin Ojie, uwẹ be rẹọ bhi ene Akhase? Mẹn lẹnmhin ghe uwẹ rẹọbhọ.”
w03 11/15 16-17 ¶14
Rẹkpa Ẹbho Rẹ Dọ Lẹn IJehova Yẹ Ga Ọle
14 Paul lẹnmhin ghe iJew Agrippa khin. Ranmhude ọnin, ọle da talọ nyan emhin nin Agrippa rẹọ i. Ọle da taman Agrippa ghe emhin nin ọle wewe ẹmhọn ọlẹn bha gbera emhin nin Moses bi ene Akhasẹ ka gbẹn bhi otọ ghe e dẹ sunu—emhin ne rẹtẹ iẹnlẹn nọnsi Mezaya, ebi ọ da rẹ yu yẹ, bi ebi ọ da rẹ riọkpanọ yẹ. (Acts 26:22, 23) Paul ki ta enin fo, ọle da nọọn Agrippa yọle: “A·gripʹpa nin ojie, uwẹ be rẹọ bhi ene Akhasẹ?” Agrippa bha lẹn ebi ọle ha ta yẹ. Ọle ha yọle ‘ehe,’ ẹbho sabọ yọle ghe iPaul re ọle ba egbe. Ele ki ha tale ghe Agrippa kiẹn iKristiẹn. Ọkpakinọn, ọle ida sabọ yọle ‘eye’ ranmhude ẹbho lẹnmhin ghe iJew ọle khin. Paul da fẹkẹ tobọle wanniẹn inọnta nin ọle nọọnlẹn. Ọle da yọle: “Mẹn lẹnmhin ghe uwẹ rẹọbhọ.” Be Agrippa ki ta yẹ? Ọle da yọle: “Bhi obhi ẹghe khere nian, uwẹ dẹ rẹ mẹn kiẹn iKristiẹn.” (Acts 26:27, 28) Arẹmiẹn ghe Agrippa bha gene kiẹn iKristiẹn, uwedẹ nin Paul rẹ nin ọle talọ gene rẹso ọle bhi ọkhọle.—Hebrews 4:12.
Baibo Nan Ha Tie
(Acts 25:1-12) Ọ ki ribhi ikpẹdẹ ea nin Festus vae bhi ọne agbaẹbho yẹ munhẹn ha gbẹloghe, ọle da na bhi Caes·a·reʹa ha khian iJerusalem. 2 Ene ojohẹn bi ene ikpea nan manman lẹn bhi ẹwẹ ene iJew da ha taman ọlẹn ẹmhọn iPaul. Ele da ki ha bhii Festus 3 nọn re ọle lu ele nọnsẹn, nọn je iPaul ha vade iJerusalem. Ọkpakinọn, emhanmhan nọnsele hi, nin ele rẹ khẹ iPaul bhi uwedẹ yẹ gbe ọle a. 4 Festus da ki wanniẹn ele taman ele ghe iCaes·a·reʹa ọkhẹke nin Paul ha ye. Ọ da yẹ taman ele ghe ọle dẹ kẹ fikie diọ bhi enin bhi ẹghe nọn bha ree gbe. 5 Ọ da yọle “Bha je eria ne ribhi ahu bhi ẹwẹ bha rẹkhan mẹn ha khian, nin bha dọ nin ọle guẹzọ bhi enin, sade ọne okpea gene miẹn emhin ọbe nin ọle lu.” 6 Bhiriọ, ọle ki gbe ebe si ikpẹdẹ elẹnlẹn la igbe bhi ẹwẹ ele, ọle da ha khian iCaes·a·reʹa. Ukpẹdẹ nọn rẹkhan ọlẹn, ọle da dotua bhi okhun aga nan da bhohiẹn, yẹ yọle nan mun iPaul re. 7 Paul ki vae, ene iJew ne na bhi Jerusalem vae da mundia nẹga ọle. Ele da ha ta emhin ọbe ne bunbun ọle bhi egbe, sokpan ele bha sabọ rẹman ghe ẹmhọanta ele ta. 8 Ọkpakinọn, Paul da yọle: Mẹn bha ra Uhi ọsi ene iJew, mẹn bha lu olukhọ soso da uwa oga, la iCaesar.” 9 Ranmhude Festus guanọ nin ẹmhọn ọlẹn ha yẹẹ ene iJew, ọle da wanniẹn iPaul yọle: “Uwẹ guanọ nin uwẹ ha khian iJerusalem nan dọ bhohiẹn ọne ẹmhọn nan sira imẹn bhi enin?” 10 Sokpan, Paul da yọle: “Odalo aga ibhohiẹn ọsi iCaesar nọn khẹke nan da bhohiẹn mẹn, ọle mẹn da mundia riọ. Mẹn bha miẹn emhin ọbe nin mẹn lu ene iJew le. Uwẹ tobuwẹ bhọ yẹ daghe ọle. 11 Sade ọluemhin ebe mẹn gene khin, ghe imẹn lu emhin nọn sẹ nan rẹ gbe mẹn a, mẹn ida yọle nan hẹi gbe mẹn an. Sokpan, ahamiẹn ghe ẹmhọanta iribhi ene emhin nin ene ikpea nan yọle ghe imẹn lu, ọria soso ida sabọ re mẹn lu ẹse nin ele. Mẹn dẹ mun ọne ẹzọ nan bu iCaesar!” 12 Festus ki deba usun ọsi ene bhude talọ fo, ọle da yọle: “Uwẹ ki tale fo ghe uwẹ dẹ mun ẹzọ nọnsẹ bu iCaesar; Uwẹ dẹ gene bu iCaesar.”
JANUARY 28–FEBRUARY 3
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | ACTS 27-28
“Paul Da Nabhi Okọ Ha Khian IRome”
(Acts 27:23, 24) Ọne asọn nan, ẹhi ọsi Osẹnobulua nọn nyan mẹn, Osẹnobulua nin mẹn yẹ ga, da mundia sikẹ mẹn. 24 Ọ da yọle: ‘Hẹi ji ofẹn mun ẹn Paul, uwẹ dẹ mundia bhi odalo iCaesar. Deba ọnin, Osẹnobulua yẹ ne ene uwẹ bi ele ko khian nin uwẹ.’
“Ọkpa bhi Ẹwẹ Ibha Ida Yu”
15 Asabọmiẹn ghe rẹ nabhi ẹghe nin Paul rẹ na bhi ọne okọ nan, ọle wo ha tẹmhọn Osẹnobulua man ẹbho ne ribhi ẹkẹ ọle. (Acts 26:6; Col. 1:5) Beji ọne okọ ki ho nọn ruẹ nian, ọle da taman ene ẹbho emhin nọn ha re ele ha mhọn iruduba. Ọle da yọle: “Ọne asọn nan, ẹhi ọsi Osẹnobulua . . . da mundia sikẹ mẹn. Ọ da yọle: ‘Hẹi ji ofẹn mun ẹn Paul, uwẹ dẹ mundia bhi odalo iCaesar. Deba ọnin, Osẹnobulua yẹ ne ene uwẹ bi ele ko khian nin uwẹ.’ ” Paul da sẹyẹ yọle: “Bhiriọ, bha ha mhọn izebhudu. Ranmhude imẹn rẹọ bhi Osẹnobulua ghe emhin dẹ sunu beji a rẹ taman mẹn tee. Sokpan, a dẹ kpono mhan ku ọbhi egbe ẹdẹ bhi agbaẹbho ọkpa nin ẹdẹ nẹga.”—Acts 27:23-26.
(Acts 28:1, 2) Mhan ki miẹn uhọnmhọn re sibhi ẹkẹ ẹdẹ re, mhan kuẹ dọ lẹn ghe Malta a tie ọne agbaẹbho nin ẹdẹ nẹga. 2 Ene ẹbho ne nyẹnlẹn bhi enin da wo manman re obọ esili rẹ mun mhan. Ele da fie eranlẹn, yẹ miẹn mhan ọbhi egbe nọnsẹn ranmhude amẹn nọn ha rọ bi ulinlin nọn ha fi.
“Ọkpa bhi Ẹwẹ Ibha Ida Yu”
18 Agbaẹbho natiọle Malta, nọn ribhi obọ ọsi south ọsi agbaẹbho natiọle Sicily, ọle ene ẹbho ki da ke egbe ele re. Ẹbho ne ha ribhi ọne agbaẹbho nan da “wo manman re obọ esili” rẹ mun ele. (Acts 28:2) Ranmhude amẹn nọn ha rọ, bi ulinlin nọn ha fi, ele da fie eranlẹn nin ene erunmhunyẹn nan sabọ re egbe gha eranlẹn. Bhi eji ene ẹbho da ha gha eranlẹn, emhin ọhan-ilo da sunu.
“Ọkpa bhi Ẹwẹ Ibha Ida Yu”
21 Okpea ọkpa natiọle Publius ribhi ọne agbaẹbho. Ọne okpea manman mhọn otọ. Ọ wo fe. Asabọmiẹn ọle hi ọria nọn re ọne ẹbho khian. Luke da tie ọle ‘okpea nan lẹn nẹ bhi ọne agbaẹbho.’ Bhi agbaẹbho ọsi Malta, ẹbho ne guanọ otọ emhin fẹghe da miẹn ijianlẹn eva nan da gbẹn elin ọsi ọne okpea nan. Elin ovan nin Luke tie ọle tee, ọle a yẹ tie ọle. Ọne okpea nan da miẹn iPaul bi ẹbho ne rẹkhan ọlẹn bhi egbe. Ele da gbe ikpẹdẹ ea bhi uwa nọnsọle. Ọkpakinọn, egbe bha daan aba iPublius. Luke da taman mhan emianmhẹn nin ọne okpea khọnmhọn tee. Ọle da yọle ghe ọne okpea ‘khọnmhọn ifiva bi disẹntri.’ Paul da nan erọnmhọn nin ọne okpea yẹ hinmhin ọlẹn. Ẹbho ki daghe ọne emhin ọhan-ilo nan, ele da yẹ dọ ne eria nesele ne khọnmhọn re nin Paul hinmhin ele. Ele da yẹ ne emhin re nin ele rẹ lu ẹse nin Paul bi ẹbho ne rẹkhan ọlẹn.—Acts 28:7-10.
(Acts 28:16, 17) Ẹghe nin mhan ki sha rẹ sẹbhi Rome, ele da re otọ nin iPaul rẹ tobọle dia. Ọgbanegbe ọkpa da ha gbega ọle. 17 Ọkpakinọn, ikpẹdẹ ea ki gbera, Paul da tie ikpea nan manman lẹn bhi ene ibhokhan iJew kugbe. Ẹghe nin ele ki rẹ sikoko, ọle da taman ele yọle: “Ikpea, ibhio, Jerusalem a na mun mẹn ọbhi obọ ọsi ene Roman, arẹmiẹn mẹn bha lu emhin ọbe da agbaẹbho ọsi aba mẹn nin ẹdẹdẹ, la uwedẹ nin ele rẹ ọbhi otọ nan rẹ ha lu emhin.
“Ọle Wo Manman Lu Iwẹnna Itẹmhọn Osẹnobulua”
10 Ele ki sha sẹbhi Rome, “ele da re otọ nin iPaul rẹ tobọle dia. Ọgbanegbe ọkpa da ha gbega ọle.” (Acts 28:16) A ha dinian re otọ nin ọria rẹ tobọle dia, a ki sẹyẹ re ighan rẹ gba ọne ọria mun ọgbanegbe ọkpa, nin ọne ọria hẹi nẹgbe. Arẹmiẹn ghe idia nọn sẹnian iPaul ha ye, ọle bha gue unun. Ọle ki re ikpẹdẹ ea rẹ koahua fo, ‘ọle da tie ikpea nan manman lẹn bhi ene ibhokhan iJew kugbe.’ Bezẹle nin ọle da tie ele? Ọle ho nin ọle taman ele ọria nin ọle khin, yẹ tẹmhọn Osẹnobulua man ele.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Acts 27:9) Mhan da gbe ẹghe eso bhi enin. Bhi ọne ẹghe nan, emhin ọbe dẹ sabọ sunu sade mhan kie munhẹn ha gua ọne okọ khian, ranmhude ẹghe nan rẹ fi azinmhin ọsi Ukpẹdẹ Izọese bhọ gbera fo. Bhiriọ, Paul da re ọne ibhude nan nin ele
nwtsty study note ọsi Ac 27:9
azinmhin ọsi Ukpẹdẹ Izọese: Bhi uwedẹ nan rẹ tale tee: “ọne azinmhin.” Azinmhin nan ha fi bhi ẹghe iluemhin ọsi Ukpẹdẹ Izọese, ọle a tẹmhọn ọlẹn bhi enan. Bhi ẹkẹ uhi nin Osẹnobulua na bhi obọ iMoses gbe nin ibhokhan Izrẹl, ẹghe nan rẹ lu ọne iluemhin nan ọkpa ọle rẹ gbuhi yọle nin ele ha fi azinmhin. Ọne iluemhin ọsi Ukpẹdẹ Izọese a yẹ tie ọle Yom Kippur (yohm hak·kip·pu·rimʹ bhi urolo iHebrew). (Le 16:29-31; 23:26-32; Nu 29:7; fẹ Glossary ghe, “Day of Atonement.”) Bhi Le 16:29, Osẹnobulua da yọle nin ibhokhan Izrẹl ‘re oya nin egbe ele’ (‘afflict yourself’) bhi ọne Ukpẹdẹ Izọese. Be ele da rẹ re oya nin egbe ele yẹ? Ele ida re emhin nin egbe nọnsẹle guanọ nin egbe ele. Ele ki yẹ fi azinmhin (Le 16:29, ftn.) Ẹmhọn nọn ribhi Ac 27:9 da rẹman ghe, azinmhin nan fi, ọle hi uwedẹ ọkpa nin ẹbho manman rẹ ha lu emhin nan ta bhi Le 16:29. Uki ọsi September a ki khian la sotọ, la uki ọsi October wo la munhẹn, ọle a rẹ ha fi azinmhin ọsi Ukpẹdẹ Izọese.
(Acts 28:11) Uki ea ki gbera, mhan da nabhi okọ kpanọ. Ọne okọ mhọn amanzẹ ọsi “Imọn Ikpea Nesi Zeus” bhi odalo ọle. Alexandria ọne okọ na vae. Ọne agbaẹbho nan nin ẹdẹ nẹga, ọle ọne okọ da gbe ẹghe ulinlin.
nwtsty study note ọsi Ac 28:11
Imọn Ikpea Nesi Zeus: Beji okha ọsi ene iGreek bi ene iRome tale, Castor bi Pollux, ele hi “Imọn Ikpea Nesi Zeus” (Di·oʹskou·roi bhi urolo iGreek). Ọne okha da yọle ghe ibieva ene imọn nan ha khin. Ẹbọ natiọle Zeus la Jupiter ha yi aba ele. Inẹn ele da ha yi esọn natiọle Leda. Ẹbho rẹọbhọ ghe ene imọn nesi Zeus gbega ẹbho ne gua okọ. Ele yẹ rẹọbhọ ghe ele sabọ hinmhin ẹbho nin okọ nọnsele ho nọn ruẹ. Ẹmhọn nan ta bhi Ac 28:11 rẹji amanzẹ nọn ribhi odalo ọne okọ, deba emhin ne rẹ mhan lẹn ghe ọria nin ẹlo ọle sẹ bhi emhin ne sunu, ọle gbẹn ọne okha nan nọn ribhi ebe nọnsi Acts.
Baibo Nan Ha Tie
(Acts 27:1-12) Ejayenan, beji ele mhanmhan ọlẹn ghe mhan dẹ ha khian Italy, ele da mun iPaul bi onighan ebhebhe nin ọwanlẹn ọkpa ọsi egbanegbe. Julius hi elin ọlẹn. Usun eyokulo ọsi Au·gusʹtus ọle ye. 2 Mhan da nabhi okọ nọn na bhi Ad·ra·mytʹti·um vade. Ọne okọ dẹ ha mundia bhi eje kẹkẹ nin okọ da mundia bhi otọ Asia. Ar·is·tarʹchus nin obhi Mac·e·doʹni·a, nọn na bhi Thes·sa·lo·niʹca vae da rẹkhan mhan. 3 Ukpẹdẹ nọn rẹkhan ọlẹn, mhan da sẹbhi Siʹdon. Julius da wo re obọ esili rẹ mun iPaul. Ọle da re otọ nanlẹn rẹ dọ tuẹ imọẹ ọle nin ele gbẹloghe ọle. 4 Mhan ki sibhi enin re, mhan da nabhi okọ rẹkhan efẹn-efẹn agbaẹbho ọsi Cyʹprus, ranmhude ukpahoho nọn ha fi. 5 Mhan da ki rẹkhan adesẹ ẹdẹ gbera Ci·liʹcia bi Pam·phylʹi·a, mhan da mundia bhi eji okọ da mundia bhi agbaẹbho natiọle Myʹra nọn ribhi otọ iLyʹci·a. 6 Bhi enin, ọne ọwanlẹn ọsi egbanegbe da miẹn okọ nọn na bhi Alexandria vade. Italy ọne okọ khian. Ọle da ne mhan nabhọ. 7 Ọne okọ ki sẹ fẹkẹ khian khere-khere bhi ikpẹdẹ eso, mhan da sha sabọ sẹbhi Cniʹdus. Ọne okhian bha lẹkhẹ. Ukpahoho nọn ha fi bha yẹ ji mhan da gua gbera enin. Bhiriọ, mhan da gua ọne okọ rẹkhan efẹn-efẹn Crete gbera iSal·moʹne. 8 Mhan da ki dọnmhegbe gua ọne okọ rẹkhan egbegbe ẹdẹ sẹbhi ejianlẹn ọkpa natiọle Fair Havens, nọn sikẹ agbaẹbho natiọle La·seʹa. 9 Mhan da gbe ẹghe eso bhi enin. Bhi ọne ẹghe nan, emhin ọbe dẹ sabọ sunu sade mhan kie munhẹn ha gua ọne okọ khian, ranmhude ẹghe nan rẹ fi azinmhin ọsi Ukpẹdẹ Izọese bhọ gbera fo. Bhiriọ, Paul da re ọne ibhude nan nin ele 10 yọle: “Ikpea, mẹn ki daghe ọle ghe ọbalọ dẹ sunu ji mhan bhi ọne okhian nan. Ọiyi ọne okọ nan bi ihẹ ne ribhọ ọkpa da yulu mhan, iẹnlẹn nọnsẹmhan bhọ yẹ.” 11 Ọkpakinọn, ọne ọwanlẹn ọsi egbanegbe bha ka iPaul ehọ. Ọle da re ehọ bhi emhin nin ọria nọn gua ọne okọ bi ọria nọn nyan ọne okọ ta. 12 Beji a miẹn ghe eji ọne okọ da mundia ida ji ele da gbe ẹghe ulinlin, ẹbho ne bun nẹ bhi ẹkẹ ọne okọ da yọle nan gua ọne okọ sibhi enin re, nan fẹghe si a dẹ sabọ sẹbhi eji okọ da mundia bhi Phoenix, bhi agbaẹbho ọsi Crete nin ele dọ gbe ẹghe ulinlin bhi enin. Eji okọ da mundia bhi Phoenix wo bhia diọ bhi obọ ọsi northeast bi obọ ọsi southeast.
(Acts 21:8-14) Ukpẹdẹ nọn rẹkhan ọlẹn, mhan da kpanọ. Mhan da vae bhi Caes·a·reʹa, yẹ nabhi uwa ọsi Philip nọn tẹmhọn Osẹnobulua. Ọkpa bhi ene ikpea ihinlọn, ọle iPhilip khin. Mhan da deba ọle dia. 9 Ọne ọkpea nan mhọn imọn ikhuo enẹn ne bha sẹ bọ ọdọ, ne kha akhasẹ. 10 Mhan ki nin ọle dia bhi ikpẹdẹ eso, akhasẹ ọkpa natiọle Agʹa·bus da na bhi Ju·deʹa vae. 11 Ọle da bu mhan re, re ugbakun nọnsi Paul rẹ gba obọ bi oẹ nọnsọle, yẹ yọle: “Inian ahu ẹlinmhin nọn khiale tale, ‘Ene iJew dẹ re inian gba obọ bi oẹ ọsi okpea nọn nyan ọne ugbakun nan bhi Jerusalem. Ele dẹ mun ọlẹn bhi obọ ọsi ene agbaẹbho.’” 12 Ẹghe nin mhan ki rẹ họn ọnan, imhan bi eria ne ribhi enin da munhẹn ha bhii ọle nọn hẹi ha khian iJerusalem. 13 Ẹghenin, Paul da wanniẹn ele yọle: “Be ibha lu nian, bezẹle nin bha da viẹ yẹ gbe mẹn ahu sotọ? Bha lẹn sẹbhọ ghe, mẹn bhọ muẹgbe, ọ iyi nan rẹ gba mẹn ọkpa. Mẹn bhọ yẹ muegbe nin mẹn rẹ yu bhi Jerusalem ranmhude elin nọnsi Jesu nin Ebeanlẹn mẹn.” 14 Mhan ki daghe ọle ghe mhan ida sabọ fi ọle ọkhọle denọ, mhan da zẹ ọle obọ yẹ yọle: “Nin iho nọnsi Jehova munsẹ.”