Eji A Da Ne Emhin Nan Gbẹn Ọbhi Ebe ọsi Ikolo Unyẹnmhin bi Iwẹnna Oga Nọnsẹmhan
NOVEMBER 1-7
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | JOSHUA 18-19
“Uwedẹ Nin Jehova Rẹ Noo Ẹwanlẹn Rẹ Gha ọne Otọ”
it-1 359 ¶1
Ughu
Asabọmiẹn emhin eva ibhokhan Izrẹl ha lu nin ele rẹ lẹn ebi ele ha rẹ gha otọ yẹ. Ene emhin eva hi, ele ki ka fi ono nin ele rẹ lẹn ebi ele ha rẹ gha ọne otọ yẹ, sẹyẹ ele ki fẹ ebi ulin-uwa kẹkẹ bun sẹ yẹ. Asabọmiẹn ọne ono nin ele fi ha rẹkpa ene ulin-uwa kẹkẹ lẹn obọ nela ọne otọ nin ele ha le bhi uku ye. Bhiriọ, ọne ono ha tare si otọ nọn ribhi obọ ọsi North nọn, la ọsi South, ọsi East, la ọsi West, la ọnọn ribhi egbe ẹdẹ nọn, la ọnọn ribhi eji oke ye nin ele ha le bhi uku. Ebi ọne ono hi ki rẹ rẹman, obọ iJehova ọ na vae. Bhiriọ, ọ da rẹkpa ulin-uwa kẹkẹ bhi otọ Izrẹl nin ele hẹi ha mhọn ikhu da egbe la nin ele hẹi ha ne egbe van. (Pr 16:33) Ọne uwedẹ nan iJehova rẹ ha dia ẹmhọn, beji a da miẹn ghe idia nin ulin-uwa kẹkẹ bhi otọ Izrẹl ha ye ki diẹn mun ọta nin Jacob tale ẹghe nin ọle rẹ ha yu. Ene ọta ribhi Genesis 49:1-33.
it-1 1200 ¶1
Alebhuku
Otọ nan le bhi uku. Jehova hi ọnọn mun otọ nin ibhokhan Izrẹl le bhi uku. Ọle da taman iMoses ebi ọle ha rẹ gha ọne otọ yẹ. (Nu 34:1-12; Jos 1:4) Moses gha otọ nin ulin-uwa ọsi Gad, ulin-uwa ọsi Reuben, bi obọ ọkpa bhi ulin-uwa ọsi Manasseh nin ele. (Nu 32:33; Jos 14:3) Joshua bi Eleazar fi ono rẹ gha otọ nin ulin-uwa nekẹle. (Jos 14:1, 2) Beji ọta akhasẹ nin Jacob tale bhi Genesis 49:5, 7, ulin-uwa ọsi Simeon bi Levi bha ha mhọn otọ ikẹ nan mun nin ele le bhi uku. Ẹkẹ otọ nan mun nin Judah, ọle a da hian otọ (bi otọ kẹkẹ ne ribhi ẹkẹ ọle) nin Simeon le bhi uku. (Jos 19:1-9) Sokpan, a da ne agbaẹbho 48 bhi ẹwẹ otọ rebhe ọsi Izrẹl nin ibhokhan iLevi. Beji a miẹn ghe a zẹ ulin-uwa ọsi Levi, nin ele ha ga bhi ihe kpataki bhi uwa oga, a dẹ sabọ yọle ghe Jehova hi alebhuku nọnsele. Ranmhude iwẹnna nin ele lu bhi uwa oga, ibhokhan Izrẹl nekẹle da ha ne obọ-ọkpa-bhi-igbe nin ele, nọn ha yi alebhuku nọnsele. (Nu 18:20, 21; 35:6, 7) Bhi ẹkẹ otọ nan gha nin ulin-uwa kẹkẹ, ọle a da ha hian otọ nin azagba-uwa kẹkẹ. Sẹyẹ, bhi ẹkẹ otọ nan gha nin azagba-uwa kẹkẹ, ọle ele da ha gha otọ nin imọn nesele khere khere, beji ene imọn rẹ ha bun ọbhọ.
it-1 359 ¶2
Ughu
Ele ha ki re ọne ono rẹ lẹn obọ nela ene ulin-uwa kẹkẹ ha da ha mhọn otọ nọnsele, ọ da khẹke nin ele lu emhin nọnzeva beji ele ha da lẹn eji ọne otọ nin ele ha le bhi uku ha kpọnọ sẹ. Ọne emhin nọnzeva hi: ele ki fẹghe ebi ene ulin-uwa kẹkẹ bun sẹ yẹ. Numbers 33:54 da yọle: “Bha dẹ fi ono rẹ gha ọne otọ nọn ha yi ọsi azagba-uwa nọnsẹbha kẹkẹ. Bha ki mun otọ nọn hu nẹ nin azagba-uwa nọn bun nẹ nin ele le bhi uku. Bha ki mun otọ nọn khere nin azagba-uwa nọn khere nẹ nin ele le bhi uku. Obọ nin ọne ono nan fi de ọi, enin ha yi alebhuku ọsi ọdeọde. Bha dẹ miẹn otọ nesẹbha le bhi uku beji ibha rẹ nabhi ulin-uwa ọsi aba bha vae.” Eji ọ hi ki rẹ khin nin ọne ono nan fi de fi ọi, a ida fi ọle denọ, sokpan, a dẹ sabọ fi ebi ọne otọ kpọnọ sẹ yẹ denọ. Bhi ọsi ijiẹmhin, ẹghe nan rẹ kere ghe eji a gha nin Judah kpọnọ gbe, a da hian sibhọre re ba ọne a gha nin ulin-uwa ọsi Simeon.—Jos 19:9.
Emhin Oriọn Ne Ghanlẹn
it-1 359 ¶5
Ughu
Okha nan rẹ tẹmhọn ebi a rẹ gha otọ bhi obọ ọsi west ọsi Jordan rẹman ghe, ono ọhẹnhẹn nan fi nọn de ọbhi obọ ọsi ulin-uwa ọsi Judah (Jos 15:1-63), Joseph (Ephraim) (Jos 16:1-10), bi obọ ọkpa ọsi ulin-uwa ọsi Manasseh da re ele diọbhi obọ ọsi west ọsi Jordan. (Jos 17:1-13) A da gha ọne otọ yẹ hian ughu nin ene ulin-uwa kẹkẹ. Ọ diabe ghe a ki gha otọ nin ele fo, a da sẹ zobọ bhọ fo rẹ gha otọ nin ulin-uwa nekẹle, ranmhude, ele da kpanọ sibhi agọ re nin ele rẹ ha ye bhi Gilgal ha khian iShiloh. (Jos 14:6; 18:1) Baibo bha taman mhan eka ẹghe ọne emhin nan nọn sunu nan gbe. Sokpan, ẹghe nin ulin-uwa ihinlọn nekẹle ki rẹ ha si egbe re ikeke rẹ nabhi ọne otọ nin Jehova mun nin ele, Joshua da ne ele van. (Jos 18:2, 3) Ẹbho eso tẹmhọn emhin kẹkẹ nin ele riale ọ zẹle nin ene ulin-uwa da ha si egbe re ikeke rẹ nabhi ọne otọ. Eso yọle ghe, asabọmiẹn ghe, ebezẹle hi, emhin kẹkẹ nin ele miẹn le bhi uku ẹghe nin ele rẹ dọ khọn ọne otọ, bi ọfure ọsi obhi ẹghe khere nin ele ha mhọnlẹn, beji a miẹn ghe ibhokhan iCanaan bha sẹ dọ ne ele khọnlẹn zẹle. Sẹyẹ, ranmhude, ele dẹ ka khọn eghian ele ne manman mhọn ahu ne ribhi ọne otọ ọkuẹsẹ ele mun ọne otọ. (Jos 13:1-7) A sabọ yẹ miẹn ghe, ọne otọ nan gha fo, ọle ele lẹn ẹlo ọle nẹ ọne otọ nin ele bha sẹ mun.
NOVEMBER 8-14
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | JOSHUA 20-22
“Ebi Mhan Miẹn Luẹ bhi Ovan Nọn Sunu bhi Ẹwẹ Ibhokhan Izrẹl”
w06 4/15 5 ¶3
Ebe Ha Rẹkpa Okhuo bi Ọdọ Rẹ Ko Ha Ne Egbe Talọ Nọnsẹn
A ha tan ọkhọle a man egbe, a ki ha lẹn ebe ribhi ọkhọle ọsi ọdeọde, bhiriọ, a ida ha khọẹkẹ egbe. Ẹghe nin ibhokhan Izrẹl rẹ la nabhi Otọ Nan Ve nin ele, ulin-uwa ọsi Reuben, Gad, bi obọ ọkpa ọsi ulin-uwa ọsi Manasseh ne nyẹnlẹn bhi obọ ọsi east bhi Ẹdẹ iJordan da bọn ukhuo-izọese nọn manman hu bhi egbegbe ọne ẹdẹ. Ulin-uwa nekẹle da ha riale ghe ele mhọn emhin ebe bhi ọkhọle nọn zẹle nin ele da lu ọnan. Ele da ha riale ghe, nin ele ha ga ọle zẹle nin ele da bọn ọlẹn, bhiriọ, ele da ha muegbe rẹ mun okhọn bu ele. Ọkuẹsẹ ele kpanọ ha khian ọne okhọn nan, ele da je ẹbho eso bu ene ulin-uwa ne ribhi obọ ọsi east nin ele dọ ne ele talọ. Emhin ẹwanlẹn ele wo lu riọ! Ele da dọ kere ghe, ọ iyi izọese nan tuẹ a la izọese kẹkẹ nekẹle ne bha khẹke zẹle nin ele da bọn ọlẹn. Bezẹle nin ele da ki bọn ọlẹn? Ranmhude, ofẹn da ha mun ele ghe bhi ẹghe odalo, ulin-uwa nekẹle ki ha taman ele yọle: “Bha imhọn uku bhi obọ iJehova.” Bhiriọ, ele da bọn ọne ukhuo-izọese nọn ha yi ọsali rẹji ele ghe ene ga iJehova ele yẹ khin. (Joshua 22:10-29) Ele da tie ọne ukhuo-izọese Ọsali. Asabọmiẹn ele re ọle ta ghe, ọne ukhuo-izọese hi ọsali rẹji ele ghe, Jehova hi Osẹnobulua ọsi ẹmhọanta nọnsele.—Joshua 22:34.
w08 11/15 18 ¶5
“Ha Khu Ọbhi Emhin Ne Ha Re Ọfure Re”
Asabọmiẹn ghe ibhokhan Izrẹl eso da ha riale ghe, emhin ebe ene ibhio ele nan lu, bhiriọ, ọkhẹke nin ele dọ ne ele khọnlẹn beji a ha da miẹn ghe ẹbho ne bunbun ida deba ele bhi ọne olukhọ. Sokpan, ele da ka je ẹbho eso ne dọ ne ene ibhio ele zilo ọle. Ele bha wo re ẹjẹje dọ ne ele khọnlẹn. Ele da nọọn ene ibhio ele yọle: “Ọne emhin ebe nan nin bha lu rẹ rahiẹ Osẹnobulua ọsi Izrẹl, be ibha re ọle ta? Bha zobọ bhọ rẹ ha rẹkhan iJehova ẹlẹnan.” Bhi ọsi ẹmhọanta, ene ulin-uwa nan bha lu ọne emhin nan rẹ rahiẹ iJehova. Be ele ha lu yẹ rẹji ọne ẹmhọn nan nin ibhio ele ta rẹji ele? Ele dẹ be ha ne ele van la he ghe ele iyẹ da ha ne ele talọ? Ene ulin-uwa ne bọn ọne ukhuo-izọese da re ekpẹn taman ele ghe, ranmhude ele guanọ nin ele sẹyẹ ha ga iJehova zẹle nin ele da lu ọle. Ranmhude ọne uwedẹ nan nin ele rẹ ne ibhio ele talọ, ele da sabọ miuhọnmhọn yẹ ha ga iJehova. Uwedẹ ekpẹn nin ele rẹ talọ ọbhi ọne ẹmhọn da rẹkpa ele re ọne ẹmhọn ọi nọnsẹn, ele da yẹ ha mhọn ọfure bhi ẹwẹ ele.—Josh. 22:13-34.
Emhin Oriọn Ne Ghanlẹn
it-1 402 ¶3
Canaan
Arẹmiẹn ibhokhan Izrẹl bha sabọ khọn ibhokhan iCanaan ne bunbun yẹ miẹn ele otọ, a dẹ yẹ sabọ yọle ghe Jehova re otọ rebhe nin ọle ve nin aba odede nọnsele nin ele, yẹ re ọfure nin ele bhi otọ rebhe nin ele da ha nyẹnlẹn. Sẹyẹ, “a bha miẹn ọkpa nọn bha munsẹ bhi ive rebhe nin Jehova ve nin uwa ọsi Izrẹl; ele rebhe gene munsẹ.” (Jos 21:43-45) Eghian ọsi ibhokhan Izrẹl rebhe ne nẹga ele da ha mun ofẹn, sẹyẹ, ele bha gbudu mun okhọn bu ele. Osẹnobulua ka tale ọbhi otọ khẹ ghe, khere khere ọle ha rẹ khu ibhokhan iCanaan fia beji a da miẹn ghe, ọne otọ ida wo re osukpa kiẹn otọ nan mun fia nin elanmhẹn ẹwẹ ha da ha kọn. (Ex 23:29, 30; De 7:22) Ẹmhọanta nọn ghe, ibhokhan iCanaan wo ha mhọn emhin okhọnlẹn, rẹ sẹbhi awẹnẹwẹnẹ ọsi okhọnlẹn nọn mhọn ọghae nọn mun. Sokpan, a ida sabọ nene ọle ọbhi obọ nọnsi Jehova ghe, ranmhude ọle bha sabọ mun ive nesọle rebhe sẹ, ọle zẹle nin ibhokhan Izrẹl bha da sabọ miẹn ele otọ rebhe. (Jos 17:16-18; Jg 4:13) Baibo rẹman ghe, ranmhude akan-ehọ ọsi ibhokhan Izrẹl, ọle zẹle nin eghian ele da sabọ khọn ele miotọ ẹghe eso.—Nu 14:44, 45; Jos 7:1-12.
NOVEMBER 15-21
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | JOSHUA 23-24
“Adia Nọn Kike Nin Joshua Re Nin Ibhokhan Izrẹl”
it-1 75
Ikolu
Emhin ọbhebhe da sunu ẹghe nin ibhokhan Izrẹl rẹ nabhi Canaan, nin Otọ Nan Ve nin ele. Osẹnobulua Nọn Kokhun Nẹ mun ọne otọ nan nin ibhokhan Izrẹl nin ọle rẹ mun ọne ive sẹ nin ọle ve nin aba ele odede. Bhiriọ, ele bha ha yi eriọbhe bhi ọne otọ. Jehova da taman ele ghe nin ele hẹi deba ene agbaẹbho ne nẹga ele ha muobọ. (Ex 23:31-33; 34:11-16) Ọ da khẹke nin ele ha re obọ rẹkhan uhi nesi Osẹnobulua, ọ iyi uhi ọsi ene agbaẹbho nan ha kẹ khu fia. (Le 18:3, 4; 20:22-24) Osẹnobulua manman gbuhi nin ele ghe nin ele hẹi re okhuo la bọ ọdọ bhi ẹwẹ ene agbaẹbho nan. Sokpan ele ha lu iriọ, ọ ki re ele ha mhọn ikhuo ne ga ẹbọ, yẹ re ele ha mhọn ibhio bi eruanlẹn ne iga iJehova, bhiriọ, ele ki si ele ọbhi iga-ẹbọ, sẹyẹ, ọ ki ha yi ufi rẹji ele.—De 7:2-4; Ex 34:16; Jos 23:12, 13.
w07 11/1 26 ¶19-20
A Imiẹn Ghe Ọta Nọnsi Jehova Bha Munsẹ
19 Ranmhude emhin nin mhan sẹ re ẹlo nọnsẹmhan daghe, mhan dẹ sabọ yọle: “Ọkpa iribhi ene ive ne mhẹn rebhe nin Jehova nin Osẹnobulua nọnsẹbha ve nin bha nọn bha munsẹ. Ele rebhe munsẹ nin bha. A bha miẹn ukpọkpa nọn bha munsẹ.” (Joshua 23:14) Jehova miẹn ẹbho nesọle fan, gbega ele, yẹ gbẹloghe ele. Uwẹ dẹ be sabọ sounun bhi ive soso nin Jehova vele nọn bha sabọ munsẹ bhi ẹghe nọnsọle? Eye, uwẹ ida miẹn sounun ọlẹn! Emhin ẹwanlẹn nọn beji mhan rẹ mun udu tẹ Ọta nọnsi Osẹnobulua.
20 Ive ọsi ẹghe odalo kii? Jehova taman mhan ghe, ene bunbun bhi ẹwẹ mhan dẹ nyẹnlẹn bhi ọne otọ nan sade ọle re ọle kiẹn otọ ọfubhegbe. Sokpan, ikpeta bhi ẹwẹ mhan mhọn ikhuaẹloghe rẹ dọ deba iJesu gbẹloghe bhi okhun. Ikhuaẹloghe nọn hi ki rẹ khin nin mhan mhọnlẹn, mhan dẹ sẹyẹ ha ga iJehova beji Joshua rẹ lu ọle. Ọne ẹghe vade nin ebi mhan khuaẹloghe ha rẹ sẹ mhan obọ. Bhi ọne ẹghe nin, mhan ha re ọkhọle mun ene ive rebhe nin Jehova vele, mhan ki yọle: “Ele rebhe munsẹ.”
Emhin Oriọn Ne Ghanlẹn
w04 12/1 12 ¶1
Emhin Eso Nan Miẹn Tie bhi Ebe ọsi Joshua
24:2—Ọria nọn ga ẹbọ Terah nin aba Abraham be ha khin? Bhi ẹghe ọhẹnhẹn, Terah bha ha ga Osẹnobulua nin Jehova. Asabọmiẹn ghe Sin nin osẹ ọsi uki, nan manman ga bhi otọ Ur ọle ha ga. Beji okha ọsi ene iJew rẹman, asabọmiẹn ọria nọn man ẹbọ Terah ha khin. Ọkpakinọn, ẹghe nin Abraham ki rẹ sibhi Ur re beji Osẹnobulua taman ọlẹn, Terah da rẹkhan ọlẹn ha khian iHaran.—Genesis 11:31.
NOVEMBER 22-28
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | JUDGES 1-3
“Okha ọsi Izebhudu bi Emhin Ọhan-ilo”
w04 3/15 31 ¶3
Ehud Da Miẹn Ibhokhan Izrẹl Fan bhi Obọ Eghian Ele
Emhanmhan nesi Ehud da munsẹ, ọ iyi ranmhude ghe ọle mhọn ẹwanlẹn zẹle la ranmhude ghe eghian ọlẹn bha sabọ nanlẹn khọnlẹn. Ọ iyi emhin nin ọria lu ha zẹ emhanmhan nọnsi Osẹnobulua ha sabọ munsẹ. Emhin nọn manman zẹ nin Ehud da sabọ mun emhanmhan nọnsọle sẹ hi, Jehova re obọ ọle bhi ikeke. Ọle da lu rẹkhan iho nọnsi Osẹnobulua nin ọle rẹ miẹn ẹbho nesọle fan. Jehova re Ehud mundia nin ọle miẹn ẹbho nesọle fan. Jehova wo ha re urẹkpa nin ọrebhe nin ọle re mundia ne ha yi ọbhohiẹn bhi otọ Izrẹl.—Judges 2:18; 3:15.
w04 3/15 30 ¶1-3
Ehud Da Miẹn Ibhokhan Izrẹl Fan bhi Obọ Eghian Ele
Emhin ọhẹnhẹn nin Ehud lu hi, ọle da lu agbada ne mhọn unun eva nin egbe ọle. Ọne agbada khere sẹbhọ ghe, Ehud da sabọ re ọle nẹhe bhi ẹlẹ ukpọn, ranmhude ọle lẹnmhin ghe a dẹ sabọ fẹ ọle egbe ghe. Bhi ẹghe ẹdẹlẹ, ẹbho wo ha ne agbada ọbhi obọ agobọ bhi egbe nọnsele, beji a ha da miẹn ghe ọria nọn noo obera ki sabọ re ẹjẹje si ọle. Sokpan, ọria agobọ Ehud ha khin. Ranmhude ọnan, ọle “da gbanọ ọlẹn mun itagha bhi obera nọnsọle bhi otọ awegbe nin ọle mun yọ,” bhi eji ene gbega ojie ida kẹ fẹghe. Bhiriọ, ọ da wo lẹkhẹ nanlẹn rẹ “mun ọne ẹsele nin Eglon nin ojie ọsi Moab.”—Judges 3:16, 17.
Baibo bha taman mhan emhin nọn sunu ẹghe nin Ehud wo rẹ la nabhi ẹgua ọsi Eglon. Sokpan ebi Baibo taman mhan hi, “Ẹghe nin Ehud ki rẹ mun ọne ẹsele nanlẹn fo, ọle da yọle ghe nin ẹbho ne mun ọne ẹsele vae kpanọ.” (Judges 3:18) Ẹghe nin Ehud ki rẹ mun ọne ẹsele nin Eglon fo, ọle bi ene mun ọne ẹsele re da kpanọ. Ele ki zẹ khian ree, ọle da gbe ọkinbue nin ele yẹ fikie. Bezẹle? Ọle be gheghe ne ene ikpea nan rẹkhan egbe rẹ gbega egbe, la nin ele rẹkpa ọle mun ọne ẹsele ji ọne ojie be zẹ? Ọle be ha guanọ nin ọle gbega ele zẹle nin ọle da ji ele da kpanọ fo ọle kuẹ lu ebi ọle lu? Ebi ọ hi ki rẹ khin nin ọle mhọn bhi ọkhọle, Ehud da re izebhudu fikie bu ojie ọsi Eglon, ọria ọbhebhe bha rẹkhan ọlẹn.
“Ẹghe nin [Ehud] ki rẹ sẹbhi eji ene amanzẹ ye bhi Gilgal, ọle da fikie yẹ taman ọlẹn yọle: ‘Eo ọnojie, mẹn mhọn uhọnmhunje nin mẹn guanọ nin mẹn taman uwẹ bhi ẹkhokho.’ ” Baibo bha taman mhan ebi ọle ki rẹ sabọ kie nabhi eji Eglon ye yẹ. Ene gbega ọne ojie be ha re ẹlo ọle bhi egbe? Ele be ha riale ghe obhokhan Izrẹl ọkpa ida sabọ lu ebeanlẹn nọnsele emhin soso? Beji a miẹn ghe Ehud ọkpa kie vae, ọnan be re ele ha riale ghe Ehud fikeke gbe agbaẹbho nọnsele dọ deba ele? Ebi ọ hi ki rẹ khin nin ele ha ria bhi ọkhọle, Ehud da sabọ miẹn otọ nin ọle ọkpa rẹ ne ọne ojie talọ bhi ẹkhokho.—Judges 3:19.
Emhin Oriọn Ne Ghanlẹn
w05 1/15 24 ¶7
Emhin Eso Nan Miẹn Tie bhi Ebe ọsi Judges
2:10-12. Ọkhẹke nin mhan ha mhọn emhanmhan rẹ ha luẹ iBaibo ẹghe rebhe, beji a ha da miẹn ghe mhan ‘ida ye emhin rebhe nin Jehova lu a.’ (Psalm 103:2) Ọkhẹke nin enebiọmọn ha kọ ikpẹ ọsi ẹmhọanta nọn ribhi Baibo ọbhi ọkhọle ọsi imọn nesele.—Deuteronomy 6:6-9.
NOVEMBER 29–DECEMBER 5
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | JUDGES 4-5
“Jehova Da Noo Ikhuo Eva Rẹ Miẹn Ẹbho Nesọle Fan”
w15 8/1 13 ¶1
“Mẹn Da Kpanọ Mundia Bọsi Inẹn bhi Otọ Izrẹl”
Elin ọsi Sisera wo ha gboriri bhi otọ Izrẹl. Oga bi emhin nan lu bhi otọ iCanaan izẹwẹ mhẹn bhi ẹlo hiehie. Ele ki ha ne imọn rẹ zọese yẹ gboghẹ bhi uwa oga. Be uwẹ riale otọ Izrẹl dia yẹ beji a miẹn ghe ọkakulo nọnsi Canaan bi eyokhọnlẹn nesọle ha sun ọlẹn? Illo nin Deborah so rẹman ghe, ofẹn da ha mun ẹbho rẹ ha na ọne odẹ bhi ọne agbaẹbho yo ẹbho, sẹyẹ, ẹbho bha yẹ ha nyẹnlẹn bhi ọne agbaẹbho. (Judges 5:6, 7) Riale ebi emhin dia ene ẹbho yẹ, ranmhude ofẹn nọn mun ele, ele da ha nẹko bhi ẹkẹ ẹwẹ bi eji oke ye. Ele bha yẹ ha mun ugbo la ha nyẹnlẹn bhi ẹkẹ agbaẹbho nan bha gbega. Ofẹn da ha mun ele nan hẹi kuan ele, ne imọn nesele, la ne ikhuo nesele nowẹ. Bhiriọ, ele da ha na ukpẹfan, ele bha yẹ ha na ene odẹ ne ribhọ yo ẹbho.
w15 8/1 13 ¶2
“Mẹn Da Kpanọ Mundia Bọsi Inẹn bhi Otọ Izrẹl”
Bhi ẹkẹ ikpe 20, ofẹn da wo ha mun ẹbho bhi otọ Izrẹl rẹ sẹbhi ẹghe nin Jehova ki rẹ daghe ọle ghe, ene ẹbho ne mhọn akan-ehọ muegbe nin ele rẹ fidenọ, la rẹ sẹbhi ẹghe nin Deborah “rẹ kpanọ mundia bọsi inẹn bhi otọ Izrẹl,” beji ọ rẹ ribhi illo ọsi Deborah bi Barak. Mhan bha lẹn si Deborah nin okhuo iLappidoth gene ha yi inẹn, sokpan mhan lẹnmhin ghe uwedẹ arẹkhọkhọ a rẹ noo ene ikpọta nin. Ihe nin Jehova mun nin Deborah hi, nin ọle ha gbega otọ Izrẹl bọsi inẹn. Jehova da je ọle nin ọle tie okpea nọn manman mhọn urẹọbhọ, natiọle iBarak nin Ọbhohiẹn, yẹ taman ọlẹn nin ọle dọ ne iSisera khọnlẹn.—Judges 4:3, 6, 7; 5:7.
w15 8/1 15 ¶2
“Mẹn Da Kpanọ Mundia Bọsi Inẹn bhi Otọ Izrẹl”
Ọ da khẹke nin Jael re ẹjẹje ria ebi ọle ha lu. Ọle da man iSisera eji ọle ha da koahua. Sisera da taman ọlẹn ghe, ọria ha dọ nọọn ẹmhọn ọlẹn, nin ọle taman ọlẹn ghe, ọle iribhi enin. Ẹghe nin Sisera ki rẹ nowẹ, ọle da re ukpọn hin ọlẹn. Sisera ki taman ọlẹn nin ọle sa amẹn nanlẹn wọn, ọle da mun miliki nanlẹn. Sisera ki wọn ọne miliki fo, owe da re ọle, ọle da wo wẹ dinmhin. Bhiriọ, Jael da re ise nan rẹ khan ibọkpọ bi umọnmọn nin ikhuo kẹ noo bhi ẹkẹ ibọkpọ. Ọle da do khian sikẹ eji uhọnmhọn ọsi Sisera ye. Ọle da ha riale ebi ọle ha rẹ re izebhudu khọn nin Jehova yẹ. Sokpan, a ha ki miẹn ghe ọle bha re ẹjẹje lu ọle, la lu ọle nọnsẹn, ọle dẹ sabọ re uhọnmhọn ọbhọ. Be re iJael lu emhin nọn sẹ inian? Ọle be ha ria ẹmhọn ẹbho nesi Osẹnobulua bi ebi ọne okpea nan sẹ rẹ re obọ oya mun ele yẹ bhi ẹkẹ ikpe ne bunbun? La, ọle be ha riale ghe isẹhoa khọnan nin ọle rẹ rẹman ghe ibo nọnsi Jehova ọle ye? Baibo bha taman mhan. Ọle da wo re ẹjẹje gbe ọne okpea a. Sisera da yu!—Judges 4:18-21; 5:24-27.
Emhin Oriọn Ne Ghanlẹn
w05 1/15 25 ¶5
Emhin Eso Nan Miẹn Tie bhi Ebe ọsi Judges
5:20—Be ahiẹnhiẹn rẹ nabhi okhun ha khọnlẹn nin Barak yẹ? Baibo bha tale si ene ẹhi re ọne uwedẹ nan robọkpa, la si ikpẹ ahiẹnhiẹn ne denọ kua bhi okhun, ele ikpea ne mhọn ẹwanlẹn nesi Sisera daghe nin ele da ha riale ghe ene ahiẹnhiẹn khọnlẹn nin ele. Sẹyẹ, si emhin eso nin eria ne re ahiẹnhiẹn ta ebe ha sunu bhi ẹghe odalo taman iSisera ghe e dẹ sunu, ne bha gene munsẹ nọn, mhan bha lẹn. Sokpan ebi mhan lẹn hi, Osẹnobulua wo gene robọkpa iBarak bhi ọne okhọn nin.
DECEMBER 6-12
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | JUDGES 6-7
“Re Ahu Nin Uwẹ Mhọnlẹn Ha Khian”
w02 2/15 6-7
Adia Nesi Osẹnobulua Dẹ Sabọ Rẹkpa Uwẹ
Ọria nọn itẹngbe okhun, nọn lẹn ebi ọle ha sabọ lu, ọle iGideon ha khin. Ọle da yẹ ha yi ọbhohiẹn bhi ẹwẹ ene iHebrew. Ọle bha ha khu ọbhọ nin ọle ha yi ọnọn sun ibhokhan Izrẹl. Ẹghe nan ki rẹ yọle nin ọle dọ ha sun ibhokhan Izrẹl, Gideon da taman ele ghe, ọle bha sẹ ọnọn ha sun ele hiehie. Ọle da taman ele yọle: “Idunmhun nọnsẹmhẹn khere nẹ bhi ẹwẹ ulin-uwa ọsi Manasseh, sẹyẹ, imẹn khere nẹ bhi ẹwẹ azagba-uwa nọnsi aba mẹn.”—Judges 6:12-16.
w05 7/15 16 ¶3
“Agbada Nọnsi Jehova bi ọsi Gideon!”
Ofẹn da wo munhẹn ha mun ibhokhan iMidian! Bezẹle? Ranmhude, ije rebhe nọn rẹ hẹa da wo re osukpa ha mun lueghe, ranmhude ene ikpea 300 nesi Gideon da wo re osukpa guọghọ akhe 300 a, yẹ khue akala 300, sẹyẹ, ele rebhe da wo re osukpa reso. Ele da yẹ reso yọle: “Agbada nọnsi Jehova bi ọsi Gideon!” Bhiriọ, ofẹn da wo ha mun ene ibhokhan iMidian. Ọnan da yẹ re ele ha so. Bhiriọ, ije rebhe da wo zughua. Ene ibhokhan iMidian bha yẹ lẹn ikẹkẹ bhi ẹwẹ eghian bi imọẹ nesele. Ene eyokhọnlẹn 300 da yẹ mundia bhi ihe nọnsele ẹghe nin Osẹnobulua rẹ lu ọle nin ene eghian ele ha re agbada gbono egbe ele a. Ene ibhokhan iMidian da munhẹn ha nẹgbe, ele bha miẹn eji ele ha nẹ diọ. Ibhokhan Izrẹl da khu rẹkhan ele yẹ gbono ene bunbun a. Ranmhude ọne uwedẹ nan nin ibhokhan Izrẹl rẹ gbono ene ibhokhan iMidian a, ibhokhan iMidian bha yẹ gbudu mun okhọn bu ele ghẹdẹ. Ọne oya nin ibhokhan Izrẹl rẹ ha miẹn bhi obọ ele da sha sotọ!—Judges 7:19-25; 8:10-12, 28.
Emhin Oriọn Ne Ghanlẹn
w05 1/15 26 ¶6
Emhin Eso Nan Miẹn Tie bhi Ebe ọsi Judges
6:25-27. Gideon wo noo ẹwanlẹn beji a ha da miẹn ghe ọle ida wo gheghe ha rẹ ẹkẹ ha khọ eghian ọlẹn. Ẹlẹnan nian, sade mhan tẹmhọn Osẹnobulua, ọ yẹ khẹke nin mhan ha re ẹwanlẹn talọ beji a ha da miẹn ghe mhan ida wo gheghe ha re ẹkẹ khọ ẹbho.
DECEMBER 13-19
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | JUDGES 8-9
“Idegbere Mhẹn Nẹ Itẹngbemun”
w00 8/15 25 ¶3
Be Uwẹ Ha Lu Yẹ Sade Uwẹ bi Ọria Ko Van?
Ẹghe nin Gideon rẹ ha ne ibhokhan iMidian khọnlẹn, ọle da tie ulin-uwa ọsi Ephraim nin ele dọ rẹkpa ọle. Sokpan, ẹghe nin ọne okhọn ki rẹ fo, ele da ha nanlẹn van. Ele da yọle bezẹle nin ọle bha dọ tie ele ẹghe nin ọne okhọn wo rẹ la munhẹn. Baibo yọle ghe ele da manman nanlẹn van. Bhiriọ, Gideon da taman ele yọle: “Be imẹn sẹ lu nọn gbera ọne ibha lu? Ogo nan yaya bhi Ephraim bha be mhẹn gbera ikperan-anyọn nan rọ bhi Abiezer? Osẹnobulua da ne Oreb bi Zeeb nin ekhaẹmhọn nesi Midian ọbhi obọ nọnsẹbha. Be imẹn sẹ lu nọn gbera ọne ibha lu?” (Judges 8:1-3) Ranmhude uwedẹ ekpẹn nin Gideon rẹ ne ibhokhan Ephraim talọ, ẹkẹ nọn rẹ ha khọ ele da wo fu ele re. Sade Gideon bha re inian ne ele talọ, okhọn ha rẹ de bhi ẹwẹ ele. Asabọmiẹn ulin-uwa ọsi Ephraim wo ha si egbe okhun. Ọrẹyiriọ ọnan bha re iGideon si egbe re ikeke rẹ khu ọbhi ọfure bhi ẹwẹ ele. Mhan dẹ be sabọ re egbe khọkhọ iGideon?
w17.01 20 ¶15
Ebezẹle Nọn Da Khẹke Nin Mhan Ha Lu Emhin Ọbhi Oleghe
15 Gideon wo manman rẹman ebi a re ọle ta nan rẹ ha lu emhin ọbhi oleghe. Ẹghe nin ẹhi nọnsi Osẹnobulua rẹ bu iGideon re, Gideon da taman ọlẹn ghe ọle bha riale ghe ọle dẹ sabọ hinmhin ibhokhan Izrẹl, ranmhude, ọle khere nẹ bhi ẹwẹ azagba-uwa nọnsi aba ọle. (Judg. 6:15) Ẹghe nin Gideon ki rẹ miẹn ọne ẹsọn ọbhi egbe, ọle da dọnmhegbe nin ọle rẹ lẹn otọ ọne iwẹnna nin Jehova mun nanlẹn nọnsẹn. Sẹyẹ, ọle da mun udu nyan iJehova nọn rẹkpa ọle. (Judg. 6:36-40) Ọria izebhudu Gideon ha khin, ọrẹyiriọ, ọle da wo ha gbẹlokotọ yẹ noo ẹwanlẹn. (Judg. 6:11, 27) Ọle bha miẹn ọne ẹsọn nan ọbhi egbe ranmhude ọle guanọ isẹhoa nin ọle rẹ hẹn usi. Sokpan, ọle ki miẹn ọne ẹsọn nan mun nanlẹn fo, ọle da fikie diọbhi uwa nọnsọle.—Judg. 8:22, 23, 29.
w08 2/15 9 ¶9
Khian Rẹkhan Uwedẹ Nọnsi Jehova
9 Nin mhan da sabọ ha yi ọmọẹ Osẹnobulua, ọkhẹke nin mhan ha mhọn idegbere. (1 Pet. 3:8; Ps. 138:6) Ebe nọnsi Judges uhọnmhọnlẹn 9 rẹman mhan ebezẹle nọn da khẹke nin mhan ha mhọn idegbere. Jotham, nin ọmọn nọnsi Gideon da re eran eso rẹ khọkhọ ugbẹloghe bhi otọ Izrẹl. Ọle da re oran olive, oran ifig, bi oran ikperan-anyọn rẹ khọkhọ eria kẹkẹ ne rẹ sẹ ne le ojie bhi otọ Izrẹl, sokpan, ele bha ha guanọ ọne ihe nin. Ọkpakinọn, ọle da sounun bhi oran ibramble nan miẹn ghe, a imiẹn ebi a re ọle lu gbera nan rẹ re ọle fi eranlẹn. Ọne oran nan da mundia nin ugbẹloghe ọsi Abimelech nọn tẹngbemun, nọn gbugbele, yẹ guanọ nọn ha denyẹnyẹn ẹbho. Arẹmiẹn ọle le ojie bhi otọ Izrẹl rẹ nabhi ikpe ea, ọle bha tọ bhi ọne ihe nin. (Judg. 9:8-15, 22, 50-54) Ọnan wo rẹman ghe emhin esili nọn nan rẹ ha degbere!
Emhin Oriọn Ne Ghanlẹn
it-1 753 ¶1
Ephod, I
Gideon rẹ ha guanọ nan ha re ogẹn ji Jehova yẹ yere ebi Jehova rẹ rẹkpa Izrẹl rẹ khọn iMidian yẹ, bhiriọ, ọle da man ephod. Sokpan, ọne ephod nan da kiẹn ufi rẹji ọle bi azagba-uwa nọnsọle, ranmhude, ibhokhan Izrẹl da dọ ha ga ọle. (Jg 8:27) Ọkpakinọn, Baibo bha taman mhan ghe Gideon deba ele ha ga ọne ephod. Sokpan, Paul da yọle ghe, Gideon deba usun Esali Jehova ne manman wo ga nọnsẹn bhi ẹghe ẹdẹlẹ.—Heb 11:32; 12:1.
DECEMBER 20-26
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | JUDGES 10-12
“Jephthah—Okpea Nọn Ziẹnlẹn bhi Uwedẹ Oriọn”
w16.04 7 ¶9
Osẹnobulua Dẹ Nan Erọnmhọn Nin Mhan Sade Mhan Ga Ọle Nọnsẹn
9 Asabọmiẹn ijiẹmhin esili ọsi Joseph wo manman rẹkpa iJephthah. Ọle da luẹ ebi Joseph rẹ ha mọn itohan da ibhio ọle yẹ arẹmiẹn ele he ọle. (Gen. 37:4; 45:4, 5) Asabọmiẹn ranmhude ọle wo re ẹghe ọbhi otọ rẹ ria eria nyan ọne ijiẹmhin esili nan, Jephthah da wo sabọ lu emhin ne ti Jehova bhọ. Arẹmiẹn ebi ibhio ọle lu wo manman ba ọle bhi egbe, ọle bha ji ọle da si ọle re ikeke rẹ ha ga iJehova yẹ rẹkpa ẹbho nesi Jehova. (Judg. 11:9) Nan rẹ gẹn elin nọnsi Jehova, ọle hi emhin nin ọle mun kalo gbera ebi emhin dia ọle yẹ bhi egbe. Ranmhude ọle wo muegbe nin ọle rẹ ha ga iJehova, Jehova da nan erọnmhọn nanlẹn bi ibhokhan Izrẹl rebhe.—Heb. 11:32, 33.
it-2 27 ¶2
Jephthah
Okpea nọn mhọn izebhudu Jephthah ha khin. Ọle bha ria ẹghe a rẹ lu ebe khẹke nin ibhokhan Izrẹl. Ọle da je uhọnmhọn ji ojie ọsi Ammon rẹ nọọn ọlẹn ebezẹle nin ọle da mun okhọn vae bhi otọ Izrẹl. Ọne ojie da yọle ghe Izrẹl mun otọ nọnsele. (Jg 11:12, 13) Bhi ọne ẹghe nin, Jephthah da rẹman ghe, ọria nọn manman lẹn otọ emhin ne sunu bhi otọ Izrẹl bi ebi Jehova rẹ ne ẹbho nesọle lu emhin yẹ ọle khin, ghe, ọle iyi ọkakulo nọn bha lẹn ebi a lu. Ọle da je uhọnmhọn fikie ji ojie ọsi Ammon rẹ yọle ghe: (1) Izrẹl bha lu Ammon, Moab, la Edom khọlọ. (Jg 11:14-18; De 2:9, 19, 37; 2Ch 20:10, 11) (2) Ẹghe nin Izrẹl rẹ khọn ọne otọ, ọ iyi Ammon ha nyẹnlẹn bhi ọne otọ, sokpan, ene Amorite, ele ha nyẹnlẹn bhi ọne otọ ẹghenin. Sẹyẹ, Osẹnobulua da rẹkpa ibhokhan Izrẹl rẹ khọn Sihon nin ojie ọsi ene Amorite miotọ yẹ miẹn ọle otọ. (3) Bhi ikpe 300 ne gbera nian, Ammon bha sẹ ne ibhokhan Izrẹl hinmhin ọne otọ. Bhiriọ, be ha ki re ele ha hinmhin ọne otọ nian?—Jg 11:19-27.
it-2 27 ¶3
Jephthah
Jephthah da rẹman ghe, ọne ẹmhọn rẹso oga nọnsi ibhokhan Izrẹl. Ọle da yọle ghe, Jehova mun ọne otọ nin ibhokhan Izrẹl. Ranmhude ọnan, ele ida ji ene ga ẹbọ da mun bhi ọne otọ. Ọle da yọle ghe, Chemosh hi osẹ ọsi Ammon. Sokpan ẹbho eso da yọle ghe, ọ iyi iriọ. Arẹmiẹn Milcom ha yi osẹ ọsi Ammon, Chemosh da ha yi osẹ ọsi Moab, ene agbaẹbho eva nan ne yi ibhio wo ha mhọn osẹ ne bunbun nin ele ga. Solomon mun oga ọsi Chemosh vae bhi otọ Izrẹl ranmhude ikhuo ọsi agbaẹbho ebhebhe nin ọle ne bhi amhẹn. (Jg 11:24; 1Ki 11:1, 7, 8, 33; 2Ki 23:13) Ẹbho eso da yẹ yọle, ebi a re “iChemosh” ta sabọ rẹ ha yi ọnọn denyẹnyẹn ẹbho, ọnọn khọn miotọ. (Fẹ apapale 401 bhi ebe natiọle Gesenius’s Hebrew and Chaldee Lexicon ghe, nin S. Tregelles zedu ọle bhi 1901.) Asabọmiẹn ebezẹle nin Jephthah da sounun elin Chemosh hi, ranmhude ibhokhan Ammon wo manman ha gẹn ọne osẹ nan ghe, ọle hi ọnọn ha rẹkpa ele khọn agbaẹbho kẹkẹ miotọ yẹ miẹn ele otọ.
Emhin Oriọn Ne Ghanlẹn
it-2 26
Jephthah
Jephthah Iyi Ọmọn Nan Biẹ Fia. Agbilẹ inẹn iJephthah ha khin. Ọnan bha rẹman ghe, ọmọn nan biẹ fia nọn imhọn aba Jephthah khin. Agbilẹ inẹn iJephthah ha khin ọkuẹsẹ ọle dọ kiẹn okhuo nọnzeva ọsi Gilead. Inian ọle diabe iRahab nọn ka ha yi agbilẹ ọkuẹsẹ ọle dọ ha yi amhẹn iSalmon. (Jg 11:1; Jos 2:1; Mt 1:5) Rẹ deba ọnin, ebi ibhio iJephthah nin inẹn ebhebhe biẹ nin Gilead lu iJephthah le rẹman ghe, a bha gene biẹ ọle fia. Ele da khu iJephthah fia, beji a ha da miẹn ghe, ọle ida deba ele gha emhin uku nin aba ele fiya nin ele. (Jg 11:2) Sẹyẹ, Jephthah da dọ ha yi ọria nin ene ikpea nesi Gilead zẹle nọn ha sun ele (ibhio iJephthah bhọ ene mun ọkalo bhi ẹwẹ ene ikpea nan). (Jg 11:11) Baibo taman mhan ghe Jephthah da zọese ji Jehova bhi ibọkpọ ọsi oga. (Jg 11:30, 31) Sade ọmọn nan biẹ fia ọle iJephthah khin, ọle irẹ sabọ lu ene emhin nan soso. Ranmhude, ọne uhi yọle ghe, nin ọmọn soso nan biẹ fia hẹi vae bhi agbotu nọnsi Jehova, rẹ sẹbhi imọn nesele nin ele ha biẹ bhi ẹghe odalo.—De 23:2.
DECEMBER 27–JANUARY 2
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | JUDGES 13-14
“Ebi Enebiọmọn Ha Sabọ Miẹn Luẹ bhi Obọ IManoah bi Okhuo Ọle”
w13 8/15 16 ¶1
Enebiọmọn—Bha Na Egbe Obhokhan Ha Man Imọn Nesẹbha Emhin
Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi Manoah nọn nabhi ulin-uwa nọnsi Dan vae. Agbaẹbho ọsi Zorah bhi otọ Izrẹl ọle da ha nyẹnlẹn. Ẹhi nọnsi Jehova da taman okhuo iManoah nọn yi agan ghe, ọle dẹ biẹ ọmọn okpea. (Judg. 13:2, 3) Manoah bi okhuo ọle da wo ha ghọnghọn ranmhude ele dẹ kẹ biẹ ọmọn. Sokpan emhin eso da ha kpokpo ele bhi ọkhọle. Ranmhude ọnan, Manoah da nan erọnmhọn ji Jehova. Manoah da bhii Jehova yọle: “Huẹan iJehova, ji ọne ọria Osẹnobulua nin uwẹ ka je re gbo kie vae nin ọle dọ taman mhan ebi mhan ha khian ọne ọmọn nin mhan ha biẹ yẹ.” (Judg. 13:8) Manoah bi okhuo ọle da ha ria ebi ele ha rẹ bẹẹ ọne ọmọn wanre yẹ. Ele ki biẹ ọne ọmọn natiọle iSamson, ele da man ọlẹn uhi nọnsi Osẹnobulua. Samson da gene wanre kiẹn ọmọn nọn lẹn iJehova. Akizẹbue, ẹlinmhin nọn khiale nọnsi Jehova da ha re iSamson wẹnna. Bhiriọ, ẹghe nin ọle rẹ ha yi ọbhohiẹn bhi Izrẹl, ọle da wo ha lu iwẹnna ọhan-ilo ne bunbun.—Judg. 13:25; 14:5, 6; 15:14, 15.
w05 3/15 25-26
Samson Da Wo Ha Lu Re Alo Ranmhude Ahu Nin Jehova Re Nanlẹn!
Samson ki ha wanre, Jehova da ha nan erọnmhọn nanlẹn. (Judges 13:24) Samson da dọ taman aba ọle bi inẹn ọlẹn yọle: “Mẹn miẹn obhokhan iPhilistine ọkpa nin okhuo bhi Timnah nọn na mẹn bhi ẹlo, mẹn guanọ nin bha re ọle nin mẹn bhi amhẹn.” (Judges 14:2) Ọnan da wo han ele ilo ghe, nin ọmọn nọnsele rẹ fan ibhokhan Izrẹl bhi obọ oghian ele, ọle da ha ria ebi ọle ha rẹ re okhuo bhi ẹwẹ ele yẹ. Osẹnobulua gbuhi nin ele ghe, nin ele hẹi re okhuo bhi ẹwẹ agbaẹbho ne ga ẹbọ. (Exodus 34:11-16) Bhiriọ, aba ọle bi inẹn ọlẹn da he yọle: “Uwẹ bha be sabọ guanọ okhuo bhi ẹwẹ ibhio ẹ bi bhi ẹwẹ ẹbho nesẹmhan? Oko be nọn ghe uwẹ dẹ re okhuo bhi ẹwẹ ibhokhan iPhilistine nan bha ruẹ?” Samson da taman ele yọle: “Re ọle nin mẹn, ranmhude, ọle hi ọria nọn khẹke nin mẹn.”—Judges 14:3.
Emhin Oriọn Ne Ghanlẹn
w05 3/15 26 ¶1
Samson Da Wo Ha Lu Re Alo Ranmhude Ahu Nin Jehova Re Nanlẹn!
Uwedẹ nela ọne obhokhan iPhilistine nin okhuo rẹ “khẹke” nin Samson? Ebe natiọle Cyclopedia nin McClintock bi Strong gbẹn da yọle ghe, ọ iyi ranmhude ọne okhuo mhọn-ose la ọle gbe ọyaya zẹle, sokpan, ọle guanọ nin ọle re ọne okhuo nin ọle da miẹn uwedẹ rẹ sabọ lu ebi ọle ho nin ọle lu. Be bhọ iSamson guanọ nin ọle lu? Judges 14:4 da yọle ghe, ọle da ha guanọ isẹhoa nin ọle rẹ khọn ibhokhan iPhilistine. Beji Samson ki rẹ ha wanre, ẹlinmhin nọnsi Jehova da wo ha ri ọle bhi egbe yẹ dia ọle rẹ lu emhin kẹkẹ. (Judges 13:25) Bhiriọ, ẹlinmhin nọnsi Jehova, ọle re iSamson ha guanọ nin ọle re ọne okhuo bhi amhẹn, sẹyẹ, ọle re iSamson ha lu emhin kẹkẹ nin ọle lu ẹghe nin ọle rẹ ha yi ọbhohiẹn bhi otọ Izrẹl. Samson be gene miẹn ọne isẹhoa nin ọle guanọ? Bha ji mhan ka tẹmhọn ebi Jehova rẹ taman ọlẹn yẹ ghe Ọle dẹ rẹkpa ọle.