DAW 7
Yehowa Zawn Anhte Mung Asak Hpe Manu Shadan Ai Kun?
“Nang gaw asak yawng a hka hpawk rai nga ndai.” —SHAKAWN 36:9, JCLB.
1, 2. (a) Karai Kasang kaw nna manu dan ai gara kumhpa hpe lu da ai kun? (b) Ya aten hta Chyum Laika npawt tara ni hpe sawn dinglik lu na matu hpa majaw ahkyak ai kun?
KARAI KASANG gaw, anhte hpe grai manu dan ai asak kumhpa jaw da ai. Dai majaw, Karai Kasang a atsam ningja ni hpe kasi la lu ai atsam nga ai nyan hpaji rawng ai shinggyim masha hku nna anhte asak hkrung lu ai. (Ningpawt 1:27) Ndai manu dan ai kumhpa a majaw anhte ni gaw, Chyum Laika npawt tara ni hpe sawn dinglik lu ai. Chyum Laika npawt tara ni hpe hkan sa na nga yang, “kaja ai hte n kaja ai hpe chye ginhka lu hkra, tinang a myit mang ai lam hpe len shaman” lu ai ni, Yehowa hpe tsawra nna kunghpan ai ni byin wa na re.—Hebre 5:14.
2 Ya aten hta Chyum Laika npawt tara ni hpe sawn dinglik lu ai atsam nga na matu grai ahkyak ai. Ndai mungkan a masa gaw grau shuk shak wa ai majaw, prat hta hkrum chye ai lam shagu hpe hparan lu ai tara upadi ni n nga ai majaw re. Ga shadawn, tsi hpaji lam hpe myit yu ga. Laksan hku nna, sai lawm ai tsi mawan ni, tsi tsi ladat ni hte seng ai lam ni re. Dai gaw Yehowa a ga madat mayu ai ni a matu grai ahkyak ai lam re. Seng ang ai Chyum Laika npawt tara ni hpe chye na da yang, myit nsam san seng nna Karai Kasang a tsawra myit hpe galoi mung hkam la lu ai, hpaji rawng ai dawdan lam ni jahkrat lu na re. (Ga Shagawp 2:6-11) Dai npawt tara nkau mi hpe hkaja yu ga.
ASAK HTE SAI GAW CHYOI PRA AI
3, 4. Chyum Laika hta sai a chyoi pra ai lam hpe gara aten hta shawng nnan madun wa ai kun? Dai gaw gara npawt tara ni hta madung tawn ai kun?
3 Abela hpe Ka-in sat kau ai hpang, kade n na yang asak hte sai a matut mahkai ai lam, asak hte sai a chyoi pra ai lam hpe Yehowa shawng nnan madun dan wa ai. “Nnau wa a asai nsen gaw ga de nna ngai hpe jahtau nga ai” nga nna Ka-in hpe Karai Kasang tsun ai. (Ningpawt 4:10) Yehowa a man hta Abela a asai gaw, sat hkrum wa ai shi asak hte bung ai. Dai majaw, Abela a asai gaw matai htang ya na matu jahtau nga ai ngu lu tsun ai.—Hebre 12:24.
4 Noa prat Hka Sha-u Ing ngut ai hpang, Karai Kasang gaw masha ni hpe dusat a shan sha na ahkang jaw wa tim, sai hpe sha na ahkang gaw n jaw wa ai. “Asak rawng ai asai hte nawng ashan n sha lu na rai myit dai. Gaja wa, asak rawng ai nanhte a asai hpe gaw ngai bai hpyi na we ai” nga nna Karai Kasang tsun ai. (Ningpawt 9:4, 5) Ndai matsun ga gaw anhte a prat du hkra Noa a kashu kasha ni yawng hte seng ai. Ndai matsun ga gaw, Ka-in hpe Karai Kasang tsun wa ai ga ni hta lawm ai npawt tara hpe mung, kahtap nna shagrin ya ai. Dai npawt tara gaw, sai gaw hkum shan yawng na asak a malai ngu ai lam re. Dai hta n-ga, asak a npawt nhpang re ai Yehowa gaw, asak hte sai hpe n hkungga ai ni yawng hpe, ari jaw na ngu ai teng man ai lam hpe mung madun dan ai.—Shakawn 36:9.
5, 6. Sai gaw chyoi pra nna manu dan ai lam Mawshe A Tara gaw gara hku madun dan ai kun? (“Dusat Ni A Asak Hpe Manu Shadan U” ngu ai lawk hpe mung yu u.)
5 Dai npawt tara lahkawng hpe Mawshe a tara hta mung mu lu ai. Jaw Jau 17:10, 11 hta ndai hku tsun da ai: “Marai langai ngai lama ma a sai lu sha ai rai yang gaw, dai wa hpe ngai ate nna, shi a amyu hta na sumri dan kau ya na we ai. Kaning rai nme law, hkum shan a asak gaw asai hta rawng nga ai: nanhte a myit masin matu htingrai htingrat ya na, dai asai hpe tawn hkungri ntsa e ngai nanhte hpe jaw da se ai; asak rawng ai a majaw, asai gaw htingrai htingrat ya lu ai.”a—“Sai Gaw Yubak Raw Ya Lu Ai” ngu ai lawk hpe yu u.
6 Sat kau ai dusat a sai hpe tawn hkungri ntsa hta n jailang yang, ga kaw ru kau ra ai. Dai gaw asak Madu hpe bai jaw ai lachyum re. (Tara Jahprang 12:16) Raitim, Israela amyu gaw shanhte sha na ashan kaw nna, sai kachyi mi mung n ngam hkra la kau ai du hkra shajan shalai galaw n ra ai. Israela langai gaw dusat hpe sat nna, sai hpe la nna ru kau ai nga yang, myit nsam asan sha hte sha mai ai. Dai gaw asak Madu hpe hkungga ai lam madun ai re.
7. Sai a chyoi pra ai lam hpe hkungga ai lam Dawi gara hku madun dan ai kun?
7 “[Karai Kasang] a myit hte tup ai” Dawi gaw sai hte seng ai hkang da ai tara a hpang hta nga ai npawt tara ni hpe chye na ai. (Kasa 13:22) Kalang mi hta, shi hka grai hpang gara nga ai. Shi a hpyen la masum gaw hpyen ni a dap de shang nna hka htung kaw na hka ja wa ai. Dawi gara hku bai htang wa ai kun? Ndai hka gaw “tinang a asak n lahpawt ai, masha ni a asai” nga nna shi tsun ai. Shi a mu mada lam hta ndai hka gaw, shi masha ni a asak sai hte bung ai. Dai majaw hka hpang gara nga tim, n lu ai sha “Yehowa a man e ru kau” ai.—2 Samuela 23:15-17.
8, 9. Asak hte sai a ntsa Karai Kasang a mu mada lam gaw Hkristan hpung gawde ai aten du wa ai shaloi galai shai mat ai kun? Sang lang dan u.
8 Noa prat Hka Sha-u Ing ngut ai hpang shaning 2,400 daram, Tara Ga Shaka jaw ngut ai hpang shaning 1,500 daram hta, Yehowa gaw shawng nnan na Hkristan hpung a uphkang hpung hpe ndai hku ka na matu shadut wa ai: “Nanhte a matu gaw, Hpara sumla ni hpe nawng ai rai hte, asai, du manat sat ai shan hte, ndaw liknga lam koi gam lu na hta kaga, grau ai lit shaje nanhte hta shagun shara n nga ai, nga nna, Chyoi pra ai Wenyi hte anhte myit hkrum ga ai.”—Kasa 15:28.
9 Sai gaw chyoi pra ai majaw, sai hpe shut ai hku jailang ai gaw gawngngu sumla nawku ai, hpye ai amu galaw ai zawn shut ai lam re ai hpe shawng nnan na uphkang hpung ni chye na ai lam dan leng nga ai. Dai hpe ya aten na jet ai Hkristan ni mung hkap la ma ai. Dai hta n-ga, shanhte gaw sai hte seng nna dawdan ra ai shaloi, Chyum Laika npawt tara ni hpe sawn sumru ai majaw, Yehowa a myit hpe ngwi pyaw shangun lu ma ai.
TSI TSI AI SHALOI SAI HPE JAILANG AI LAM
Sai adaw achyen ni jailang ai hte seng nna nye a dawdan lam hpe sarawun hpe gara hku sang lang dan na kun?
10, 11. (a) Sai hte sai a madung daw mali bang ai hpe Yehowa Sakse Ni gara hku mu mada ai kun? (b) Sai hte seng ai gara lam ni hta Hkristan ni a mu mada lam shai chye ai kun?
10 “Asai . . . koi gam” ai ngu ai gaw sai n bang ai, sai alu n jaw ai, sai hpe n zing da ai hpe tsun mayu ai lam Yehowa Sakse Ni chye ma ai. Shanhte gaw Karai Kasang a tara hpe hkungga ai majaw, sai hkyeng di (red cells), sai hpraw di (white cells), sai di kaji (platelet) hte sai san ntsin (plasma) ni re ai sai a madung daw mali hpe mung n hkap la ma ai.b
11 Ya aten hta, dai sai a madung daw mali hpe adaw achyen kaji ni hku bai garan la nna lam amyu myu hte jailang nga ma ai. Hkristan ni gaw dai adaw achyen kaji ni hpe hkap la mai ai kun? Dai ni hpe “sai” hku nna shi mu mada ai kun? Dai hte seng nna langai hpra gaw tinang hkrai dawdan ra ai. Dai hta n-ga, tinang a sai hpe zing da ai hku n re ai sha, hemodialysis (sai hpe jak hta jasan ya nna sinde (kidney) kashin ai) galaw ai, sai bra shangun ai ladat (hemodilution), cell ni hpe sai la ai ladat (cell salvage) zawn re ai tsi tsi ladat ni hte seng nna mung tinang hkrai dawdan ra ai.—Sai Adaw Achyen Kaji Ni Hte Ga Tsi Ladat Ni ngu ai Bungjat Daw hpe yu u.
12. Myit nsam hte seng ai lam ni hpe anhte gara hku mu mada nna hparan ging ai kun?
12 Tinang hkrai dawdan ra ai lam ni gaw, Yehowa a matu n ahkyak ai ngu tsun mayu ai kun? N re. Hpa majaw nga yang shi gaw anhte a myit jasat, anhte a myit hpe shadut ya ai lam ni hpe grai myit lawm ai majaw re. (Ga Shagawp 17:3; 24:12 hpe hti u.) Dai majaw, tsi mawan (sh) tsi tsi ladat langai ngai a lam akyu hpyi nna sawk sagawn u. Dai hpang, Chyum Laika hte shaman da ai na a myit nsam hpe madat ging ai. (Roma 14:2, 22, 23) Kaga ni gaw anhte a matu n dawdan ya ging ai. Anhte ni mung “nye shara hta nang rai yang gara hku di na” nga nna n san ging ai. Ndai zawn re ai lam ni hta Hkristan langai hpra gaw, “tinang a lit” hpe tinang gun hpai ra ai.c—Galati 6:5; Roma 14:12; “Sai Hpe Chyoi Pra Ai Hku Ngai Mu Mada Ai Kun?” ngu ai lawk hpe yu u.
YEHOWA A TARA NI GAW SHI A TSAWRA MYIT HPE MADUN
13. Yehowa a hkang da ai tara hte npawt tara ni gaw shi a lam hpa madun dan ai kun? Ga shadawn jaw u.
13 Chyum Laika hta lawm ai hkang da ai tara hte npawt tara ni gaw, Yehowa gaw nyan hpaji rawng ai tara jaw ai Madu, kashu kasha ni a akyu hpe grai myit lawm ai tsawra myit nga ai kawa re ai lam madun dan ai. (Shakawn 19:7-11) “Asai . . . koi gam” u ngu ai tara gaw, hkamja lam hte seng ai tara langai hku nna jaw da ai n raitim, sai bang ai kaw nna kap wa chye ai ana zinli ni n byin hkra, anhte hpe makawp maga ya ai. (Kasa 15:20) Gaja nga yang, tsi hpaji du law law gaw sai n bang ai sha tsi tsi ai ladat hpe, prat dep tsi tsi ai ladat a “kaja htum tsang” hku nna sawn la ma ai. Jet ai Hkristan ni a matu dai gaw, Yehowa a chyahtum chyalai nyan hpaji hte shi a tsawra myit hpe kahtap nna shagrin ya ai lam she re.—Esaia 55:9 hpe hti u; Yawhan 14:21, 23.
14, 15. (a) Tinang amyu masha ni a ntsa tawn ai Karai Kasang a tsawra myit hpe gara tara hta mu lu ai kun? (b) Dai tara ni a hpang hta nga ai npawt tara ni hpe nang gara hku hkan sa mai na kun?
14 Israela masha ni a akyu hpe Karai Kasang myit lawm ai lam, shi a hkang da ai tara ni hta mu lu ai. Ga shadawn, Israela ni gaw nta magaw hta bungli amyu myu galaw ai majaw, dingbai dingna n byin na matu, nta magaw grupyin hta hkum ban da ra ai ngu hkang da ai. (Tara Jahprang 22:8; 1 Samuela 9:25, 26; Nehemia 8:16; Kasa 10:9) Dai hta n-ga, daru chye ai dumsu hpe gyit da ra ai ngu hkang da ai. (Pru Mat 21:28, 29) Ndai hkang da ai tara ni hpe n chye masu su ai gaw, kaga ni a akyu hpe n tau ya ai rai nna yubak sai hka kap chye ai.
15 Ndai hkang da ai tara ni a shingdu hta nga ai npawt tara ni hpe gara hku jailang mai ai kun? Tinang lang ai mawdaw, mawdaw gawt ai ladat, nta rem dusat, nta, bungli, ban sa ai lam lata ai hte seng nna myit yu u. Mungdan nkau mi hta, ramma ni gaw asak sum chye ai lam ni hpe pyaw hpa lam hku myit nna galaw ai majaw ang katut hkrum nna si ra ai. Raitim, Karai Kasang a n-gaw nwai ai myit hta nga mayu ai ramma ni gaw asak hpe manu shadan ma ai. Grai myit kahpra na zawn re ai shoihpa nga ai lam ni hpe n galaw ai. Ramma prat hta hpa galaw tim, shoihpa n nga ai ngu myit ai lachyum n pru ai myit jasat ni shanhte hta n nga ai. Shoihpa byin shangun ai lam ni hpe koi ai majaw, ramma prat a ngwi pyaw lam hpe shanhte hkamsha ma ai.—Hpaji 11:9, 10.
16. Gara npawt tara gaw ma shabrai ai hte seng ai kun? (Lawu matsing hpe mung yu u.)
16 N shangai shi ai ma a asak pyi Karai Kasang a man hta manu dan ai. Moi Israela mungdan hta masha langai gaw, ma hkum re ai num hpe hkra nna kanu raitim, ma raitim si yang, shi hpe masha asak hpe sat ai wa ngu Karai Kasang sawn la ai. “Asak a matu asak” hpe shi bai jaw ra na re.d (Pru Mat 21:22, 23 hpe hti u.) Rai yang, tingkyeng akyu hte hpye ai amu galaw mayu ai ni a majaw, shaning shagu n dang hti lu ai hkritung ma ni shabrai hkrum nga ai hpe mu ai shaloi, Yehowa gara hku hkamsha na kun?
17. Karai Kasang a tara ni hpe n chye shi yang, ma shabrai ga ai wa hpe nang gara hku shalan shabran ya na kun?
17 Raitim, Chyum Laika teng man ai tara hpe n chye shi ai shaloi, ma shabrai ga ai num langai hte seng yang gaw gara hku kun? Shi gaw Karai Kasang a tsawra myit hkamsha lu na n re ngu tsun mayu ai kun? N re. Teng sha myit malai lu ai wa gaw, Yesu a manu dan ai sai hku nna Yehowa a mara raw ya ai lam hkamsha lu ai. (Shakawn 103:8-14; Ehpesu 1:7) Yesu nan mung “ding hpring ai ni hpe myit malai lu hkra shaga na, ngai sa du ai n rai, yubak kap ai ni hpe shaga na she, sa du nngai” nga nna tsun ai.—Luka 5:32.
SHOIHPA NGA AI SUMRU AI LAM HPE KOI U
18. Sai hkaw ai lam byin shangun ai madung lam hpe Chyum Laika gaw gara hku madun dan ai kun?
18 Anhte ni gaw kaga ni hpe shoihpa byin hkra n galaw ai sha n-ga, sai pru ai lam byin shangun ai n ju n dawng ai lam hpe myit kaw nna aru pyi n ngam hkra, shaw kau na matu Yehowa ra sharawng ai. “Shi a kahpu kanau wa hpe n dawng n yawt ai wa kadai rai ti mung, masha hpe sat kau ai wa rai nga ai” nga nna kasa Yawhan ka wa ai. (1 Yawhan 3:15) Dai zawn re ai masha gaw, tinang a kahpu kanau hpe yu n lu ai sha n-ga si shangun mayu ai. Shi gaw n ju n dawng ai myit a majaw, sari jahpoi ai ga ni tsun na (sh) jahte tam na. Jahte tam ai wa gaw Yehowa a ari jaw hkrum na re. (Jaw Jau 19:16; Tara Jahprang 19:18-21; Mahte 5:22) Dai majaw anhte a myit hta nga chye ai n ju n dawng ai lam yawng hpe shaw kau na matu grai ahkyak ai.—Yaku 1:14, 15; 4:1-3.
19. Chyum Laika npawt tara ni hte maren hkan sa ai wa gaw Shakawn 11:5 hte Hpilipi 4:8, 9 zawn re ai Chyum daw ni hpe gara hku mu mada ai kun?
19 Yehowa zawn anhte mung asak hpe manu shadan ai ni, shi a n-gaw nwai ai myit galoi mung hkam la mayu ai ni gaw, grai mazut ai lam yawng hpe mung koi ma ai. “Kashun kashe tsaw ai wa hpe, Shi [Yehowa] a myit masin n dawng nga mu ai” nga nna Shakawn 11:5 hta tsun da ai. Ndai Chyum daw gaw Karai Kasang a myit masin hpe tsun dan nga ai sha n-ga, asak hte seng ai npawt tara langai mung re. Grai mazut nna zingri zingrat ai hpe n-gun jaw ai lam byin shangun ai shangwi shapyaw lam yawng hpe koi na matu mung anhte hpe shadut ya ai. Dai hte maren, Yehowa gaw “ngwi pyaw ai a npawt Karai Kasang” re ngu ai lam gaw, anhte a myit masin hta tsawra ai lam, sari rawng ai lam, shakawn kungdwn lam ni hte hpring nga nna ngwi pyaw ai lam nga hkra shadut ya ai.—Hpilipi 4:8, 9 hpe hti u.
YUBAK SAI HKA KAP AI UHPUNG NI HTE SAN SAN NGA U
20-22. Mungkan hte seng nna Hkristan ni a kamsham ai lam gaw hpa rai kun? Hpa majaw kun?
20 Satan mungkan gaw Karai Kasang a mu mada lam hta yubak sai hka kap nga ai. Chyum Laika hta, grai n hkru ai matse labye hku nna hkrang shapraw da ai mungkan a mung masa lam ni gaw, Yehowa a mayam ni hte nawng masha wan law law hpe sat nga ai. (Daniela 8:3, 4, 20-22; Shingran 13:1, 2, 7, 8) Sut masa hte hpungtang hpaji gaw, matse labye zawn ahkang aya nga ai ni hte hpawng nna grai hten za shangun ai laknak ni shapraw ai majaw, amyat law law lu nga ai. “Mungkan ting gaw n hkru ai wa a up hkang ai a kata e rai nga ai” ngu ai ga gaw jaw dik ai.—1 Yawhan 5:19, JCLB.
21 Yesu hpang hkan ai ni gaw “mungkan ga hte seng ai ni n rai” nna, mung masa hte majan hta tsep kawp lapran nga ai majaw langai hpra raitim, uhpung hku nna raitim yubak sai hka kap ai lam hta n lawm ma ai.e (Yawhan 15:19; 17:16) Dai hta n-ga, kaga ni gaw shanhte hpe zingri zingrat ai shaloi, Hkristu hpe kasi la ai hku nna mazut ai hku bai n htang ai. Hpyen ni hpe tsawra myit madun ai sha n-ga akyu hpyi ya ai.—Mahte 5:44; Roma 12:17-21.
22 Jet ai Hkristan ni gaw, yubak sai hka kap dik htum re ai mungkan a shut shai ai nawku htung, “Galu kaba ai Babelon” hte san san nga ma ai. “Myihtoi ni a asai, chyoi pra ai ni a asai hte ga ningtsa e sat kau hkrum mahkrum ni a asai, dai mare kata e mu hkrup lu sai” nga nna Chyum Laika hta tsun da ai. Dai majaw, “Nye a amyu masha ni e . . . shi kaw na pru wa mu” nga nna anhte hpe sadi jaw da ai.—Shingran 17:6; 18:2, 4, 24.
23. Galu kaba ai Babelon kaw nna pru ai ngu ai gaw hpa hpe tsun mayu ai kun?
23 Galu kaba ai Babelon kaw nna pru ai ngu ai gaw, hpung shang masha kaw nna pru ai hta n-ga lawm ai. Shut shai ai nawku htung ni n-gun jaw nna hkap la nga ai hpye ai amu galaw ai, mung masa lam hta shang lawm ai, sut rai ni hpe lawhpa ai hku nna tam ai zawn re ai n kaja ai akyang lailen ni hpe n ju n dawng ai mung lawm ai. (Shakawn 97:10 hpe hti u; Shingran 18:7, 9, 11-17) Dai akyang lailen ni a majaw yubak sai hka kap ai lam ni byin chye ai.
24, 25. (a) Yubak sai hka kap tim myit malai lu ai marai langai hpe gara lam a ntsa madung tawn nna Karai Kasang tsawra myit madun ai kun? (b) Dai gaw Chyum Laika prat hta nga ai gara lamang hpe dum shangun ai kun?
24 Anhte langai hpra gaw apnawng nna hkalup n hkam shi yang, Satan a mungkan hpe lam langai ngai hku nna madi shadaw wa ai. Dai majaw lam langai ngai hku nna yubak sai hka kap wa ma ai. Raitim, anhte a akyang lailen ni hpe galai shai nna, Hkristu a gawng malai jahpu hpe kamsham let, tinang a asak hpe Karai Kasang hpang de apnawng wa ai. Dai majaw Karai Kasang a matsan dum ai hte makawp maga ai lam hkamsha lu ai. (Kasa 3:19) Dai makawp maga ai lam gaw, Chyum Laika prat hta nga ai hprawng shingbyi mare ni a lam hpe bai dum shangun ai.—Bu Hkawm 35:11-15; Tara Jahprang 21:1-9.
25 Dai lamang gaw gara hku akyu jaw ai kun? Israela masha langai gaw n myit mada ai sha masha sat kau hkrup yang, hprawng shingbyi mare de hprawng mai ai. Tara agyi ni gaw, shi hpe tara dara ngut ai hpang hkinjawng agyi si ai du hkra hprawng shingbyi mare hta shi nga lu ai. Hkinjawng agyi si ai hpang, shi gaw kaga shara hta wanglu wanglang nga mai ai. Dai gaw Karai Kasang kade daram tsawra myit kaba ai, masha a asak hpe kade daram manu shadan ai hpe madun nga ai re. Ya aten hta Hkristu a gawng malai hkungga hku nna Karai Kasang hkyen lajang ya ai lam gaw, moi prat na hprawng shingbyi mare ni hte bung ai. Dai ni aten hta, asak hte sai a chyoi pra ai lam hte seng ai tara hpe anhte n myit mada ai sha tawt lai hkrup yang, si dam n hkrum hkra makawp maga ya ai. Dai lamang hpe nang manu shadan ai kun? Manu shadan ai lam gara hku madun mai ai kun? Madun mai ai lam langai gaw, makawp maga ya ai dai lamang hpe hkap la na matu kaga masha ni hpe saw shaga ai hku nna re. Hpa majaw nga yang, “ru tsang kaba” grai ni wa sai majaw re.—Mahte 24:21; 2 Korinhtu 6:1, 2.
MUNGDAN KABU GARA SHIGA HKAW TSUN AI HKU NNA ASAK HPE MANU SHADAN U
26-28. Anhte a masa hte myihtoi Ezekela a masa gara hku bung ai kun? Karai Kasang a n-gaw nwai ai tsawra myit hpe gara lam hku nna galoi shagu hkam la lu na kun?
26 Ya prat na Karai Kasang a masha ni a masa gaw, moi na myihtoi Ezekela hpe dum shangun ai. Israela amyu hpe Yehowa a sadi jaw ai lam ni shana ra ai sin langa hku nna shi lit ap hkrum ai. “Nye a n-gup ga madat nna, nye a ga hte shanhte hpe shadum shahprang u” nga nna Karai Kasang tsun ai. Ezekela gaw lit hpe koi yen yang, Yerusalem mare jahten hkrum ai aten hta sat hkrum na ni a asai a matu shi hta lit nga ai. (Ezekela 33:7-9) Raitim, Ezekela gaw madat mara ai majaw yubak sai hka n kap wa ai.
27 Ya, anhte ni gaw Satan mungkan a jahtum hta nga nga ai. Yehowa Sakse Ni gaw Mungdan kabu gara shiga hte Karai Kasang “matai dawp ai shani” a lam hkaw tsun ai hpe lit hku nna, laksan ahkaw ahkang hku nna sawn la ma ai. (Esaia 61:2; Mahte 24:14) Ndai grai ahkyak ai bungli hta nang myit masin mahkra hte shang lawm nga ai kun? Kasa Pawlu gaw hkaw tsun bungli hpe grai ahkyak ai lam hku nna sawn la wa ai. Dai majaw, “masha yawng a asai hte ngai lawt ni ai. . . . Karai Kasang a ra ai hku hte tup, nanhte hpe hkaw dan na, ngai ginhtim yu nngai n rai” nga nna shi lu tsun wa ai. (Kasa 20:26, 27) Hkan sa ging ai kaja ai kasi rai nga ai.
28 Yehowa a n-gaw nwai ai tsawra myit hpe galoi shagu hkam la lu na matu, asak hte sai hpe manu shadan ai sha n-ga, galaw ra ai lam ni naw nga ai. Anhte ni gaw shi a man hta san seng chyoi pra ra ai. Ndai lam hpe hpang na daw hta chye lu na re.
a “Hkum shan a asak gaw asai hta rawng nga ai” ngu ai Karai Kasang a matsun ga hte seng nna Scientific American journal hta “sai cell langai hpra gaw asak a matu n nga n mai ra rawng ai” ngu tsun ai.
b Sarawun ni hpe tsun ai shaloi, sai a madung daw mali na jaw ai amying hpe jailang na matu ahkyak ai. Ga shadawn, English ga hku nna sai a madung mali hpe red cells, white cells, platelets hte plasma ngu tsun ai.
c Yehowa Sakse Ni dip shapraw ai 2006, August Dum Hprang! (g-BU) laika man 3-12 hpe yu u.
d Pru Mat Wa Ai 21:23 hta lawm ai ga ni gaw, “ma kanu hpe hkra machyi ai hpe sha tsun mayu ai n mai byin ai” ngu Chyum Laika lachyum hpaw dan ai ni tsun ma ai. Hkritung ma a asak kaji, kaba hku hkan nna Yehowa ari jaw ai ngu nna Chyum Laika hta n tsun da ai hpe mung sadi u.
e Daw 5, “Mungkan Hte San San Nga Lu Na Lam” hpe yu u.
f Ahkri ahkrai lam ni a matu laika man 215-216 hta na Bungjat Daw hpe yu u.