WE NĨWĨSĨ?

Nthĩ ya tene ya Isilaeli yaĩ na mĩtitũ ĩilyĩ o tondũ Mbivilia yonanasya?

MBIVILIA nĩwetete kana isio imwe sya ĩla Nthĩ ya Watho syaĩ na mĩtitũ na kana mĩtĩ yaĩ “mingĩ.” (1 Asu. 10:27, The Holy Bible in Current Kikamba Language; Yos. 17:15, 18) Ĩndĩ andũ amwe mataĩkĩĩaa kĩla Mbivilia ĩwetete moona isio nene sya nthĩ ĩsu ũmũnthĩ ite na itheka, nĩmameasya nzika kana kyu Mbivilia ĩwetete nĩ kya w’o.

Ĩvuku yĩmwe yaĩtye kana “mĩtitũ ĩla yaĩ Isilaeli ya tene yaĩ mĩnene kwĩ ĩla yĩ kw’o ũmũnthĩ.” (Life in Biblical Israel) Mĩtĩ ĩla yaĩ isionĩ sya iĩmanĩ mũno mũno yaĩ myelo (Pistacia palaestina), mũthemba ũmwe wa mĩtĩ ĩilyĩ mũtalakwe yĩtawa Aleppo (Pinus halepensis), na mĩtĩ ĩngĩ ĩtetĩkasya matũ yĩtawa myaloni (Quercus calliprinos). Nayo ĩla nthĩ ndindimalu yĩ na tũlĩma yĩ katĩkatĩ wa iĩma sya Yuta na Ũkanga wa Menditelenia yameete mũthemba mũna wa mĩkũyũ kwa wingĩ (Ficus sycomorus).

Ĩvuku yĩngĩ yaĩtye kana isio imwe sya nthĩ ya Isilaeli ũmũnthĩ iyona mũtĩ o na ũmwe. (Plants of the Bible) Nĩ kyaũ kyatumie kwĩkala ũu? Ĩvuku yĩu yĩeleetye kana mĩtitũ ĩsu ndyaathela na mũthenya ũmwe. Yaĩtye ũũ: “Andũ methĩĩtwe mayananga itheka mũno mũno ĩla meũtema mĩũnda na meũmantha kũndũ kwa kũĩthya. O na ĩngĩ nĩmanangaa itheka ĩla meũtema mĩtĩ ya mwako na ya ngũ.”