Lũlũmĩĩlya Ũtwi Waku
“Ũndũ ũla mũnene ũtonya kũtetheesya mũnywi wa sikala aekane na kĩmanyĩo kĩu nĩ kũtwʼa vyũ na ngoo yonthe aekane nayo.”—“Stop Smoking Now!”
KWA ũkuvĩ, ethĩwa nũkwenda kũeka kũnywʼa sikala, no nginya wĩthĩwe ũtwʼĩte vyũ kwĩka ũu. Ũtonya ata kũlũlũmĩĩlya ũtwi waku? Mbee, sũanĩa ũndũ ũtonya kũtetheka waeka kũnywʼa sikala.
Kũeka sikala no kũsũvĩe mbesa. Mũndũ ũthooaa vakiti ũmwe wa sikala kĩla mũthenya, kwa mwaka ũmwe no atũmĩe ndola ngili mbingĩ kwĩka ũu. “Ndyamanyaa ũndũ nanangĩte mbesa mbingĩ ndithooa sikala.”—Gyanu, kuma Nepal.
Kũeka sikala no kũkũetee ũtanu mwingĩ thayũnĩ. “Maũndũ makwa mambĩĩe kũseũva yĩla naekanie na sikala na maendeee o kũseũvĩĩa.” (Regina, kuma South Africa) Andũ ala maeka kũnywʼa sikala nĩmambĩĩa kwiwʼa mĩsamo na mĩuke nesanga, makethĩwa na vinya mwingangĩ, na mĩĩ yoo ĩkanakava.
Kũeka sikala no kũtume wĩthĩwa na mwĩĩ mũseango. “Mũndũ amina kũeka sikala oou, mwĩĩ wake nĩwambĩĩa kũseũva, ethĩwe nĩ mũndũũme kana nĩ mũndũ mũka, o na ethĩwa e na ũkũũ wĩana ata.”—The U.S. Centers for Disease Control and Prevention.
Kũeka sikala no kũtume wĩyĩĩkĩĩa mũnango. “Naekie kũnywʼa sikala nũndũ ndyendaa ĩinzumbĩka. Nendaa kũsumbĩka mwĩĩ wakwa ne inyie mwene.”—Henning, kuma Denmark.
Kũeka sikala no kũtethye andũ maku ma mũsyĩ na anyanyau. “Kũnywʼa sikala nĩkũũmĩasya andũ ala maũthyũlũlũkĩte. . . . Ũkunĩkĩli wĩonanyʼa kana andũ ngili mbingĩ nĩmoaawa nĩ kanza ya mavũi na mowau ma ngoo nũndũ wa kũlikwa nĩ syũki ya sikala yĩla me vakuvĩ na mũndũ ũkũmĩnywʼa.”—American Cancer Society.
Waeka sikala ũkamwendeesya Mũmbi waku. “Endwa, ekai twĩthesye kumana na kĩla ũvuku wa mwĩĩ.” (2 Akolintho 7:1) “Mũnengane mĩĩ yenyu [yĩ mĩtheu] na yĩtĩkĩlĩka kwa Ngai.”—Alomi 12:1.
“Yĩla naeleiwe kana Ngai nũmenete maũndũ ala mavukasya mwĩĩ, nĩnatwie kũeka vyũ kũnywʼa sikala.”—Sylvia, kuma Spain.
O na vailye ũu, kwĩka ũtwi kwĩ kwoka kũitoetye. O vamwe na ũu, no vethĩwe na vata wa kũtetheewʼa nĩ andũ ma mũsyĩ vamwe na anyanya maitũ. Matonya kwĩka ũu ata?