Lũmanyʼa na Ũthaithi wa Wʼo

1, 2. Wamina kuma ndĩninĩ ya ũvũngũ waĩle kwĩkũlya ata, na nĩkĩ ũtonya kwasya ũsu nĩ ũndũ wa vata?

ŨKETHĨA vala mũutaa kĩwʼũ vekĩiwe sumu, we wĩka ata? Nũndũ nĩ mũisyo kũnywa kĩwʼũ kĩu, no ũmanthe vandũ vangĩ ũtonya kũkwata kĩwʼũ kĩseo. Na ũyĩka ũu no nginya wĩkũlye, ‘Yo nĩnĩthwa nĩnanywie sumu?’

² No ta ũu ĩũlũ wa ndĩni ya ũvũngũ. Mbivilia ĩmanyĩasya kana momanyĩsyo na imanyĩo sya ndĩni isu nivukĩtye ũthaithi woo. (2 Akolintho 6:​17) Nĩkyo kĩtumi nĩ ũndũ wa vata kuma “Mbaviloni ĩla ndũa nene,” ĩla nĩ ndĩni syonthe sya ũvũngũ. (Ũvuanʼyo 18:​2, 4) Nĩwĩkĩte ũu? Ethĩwa nĩwĩkĩte ũu ũsu nĩ ũndũ mũseo. Ĩndĩ ve maũndũ angĩ mendekaa o vamwe na kwĩvathana na ndĩni ya ũvũngũ kana kũandĩka valũa wa kwonanyʼa nĩwumĩte ndĩninĩ ĩsu. Wamina kuma ndĩninĩ ya ũvũngũ nĩwaĩle kwĩkũlya, ‘Ve tũmaũndũ tũmwe twa ũthaithi wa ũvũngũ nĩthĩwa nĩtiele natwʼo?’ Sisya maũndũ ta aa.

KŨTHAITHA MĨVWʼANANO NA AA-ŨMAU ALA MAKWIE

3. (a) Mbivilia yaĩtye ata ĩũlũ wa kũtũmĩa mĩvwʼanano ũthaithinĩ, na nĩkĩ woni wa Ngai ũtonya kwĩthĩwa wĩ vinya kwa amwe kũwĩtĩkĩla? (b) Waĩle kwĩkana ata na syĩndũ ila wĩthwa nasyo ikonanĩtye na ũthaithi wa ũvũngũ?

³ Andũ amwe nĩmethĩawa na mĩvwʼanano na mathembo mĩsyĩ kwoo. We wĩ na syĩndũ isu? Ethĩwa wĩnasyo nũtonya kwona wĩ ũndũ ũtatonyeka kana mũthũku kũvoya Ngai ũteũtetheewʼa nĩ kĩndũ kyenekee. Na syĩndũ isu nũtonya kwĩthĩwa wonaa syĩ sya vata mũno kwaku. Ĩndĩ Ngai nĩwe ũwetaa ũndũ ũkwenda kũthaithwa, na Mbivilia ĩmanyĩasya kana ndendaa tũitũmĩa mĩvwʼanano kũmũthaitha. (Kuma 20:​4, 5; Savuli 115:​4-8; Isaia 42:8; 1 Yoana 5:​21) Kwoou wavetanga na kwananga syĩndũ syonthe ikonanĩtye na ndĩni ya ũvũngũ nũtonya kũlũmanyʼa na ũthaithi wa wʼo. No nginya wambĩĩe kwona syĩndũ isu syĩ “ũthatyo” o ta ũndũ Yeova ũsyonaa.​—⁠Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 27:⁠15.

4. (a) Twĩsĩ ata kana kũthaitha aa-ũmau ala makwie nĩ kwa mana? (b) Nĩkĩ Yeova wavatie andũ make kũneenanyʼa na akwʼũ kana kũkwatana na maũndũ ma ũwe?

⁴ Ũthaithi wa aa-ũmau ala makwie wĩokwʼo ndĩninĩ mbingĩ sya ũvũngũ. Andũ matanamba kũmanya wʼo kwĩanana na ũndũ Mbivilia ĩmanyĩasya maĩkĩĩaa kana akwʼũ maendeeaa kwĩkala vandũ vangĩ matonekaa na nĩmatonya o kũtethya kana kũthĩnyʼa andũ. O na nokwĩthĩwa waatata na vinya mũno kũvoovya aa-ũmau ala makwie. Ĩndĩ kwĩanana na ũndũ tweemanyĩisye Kĩlungunĩ kya 6 ĩvũkunĩ yĩĩ, mai vandũ maĩ me thayũ. Kwoou kũneenanyʼa namo nĩ kwa mana. Wasya wʼonthe ũla ũtonya kwĩwʼĩka ta wumĩte kwa mwendwa waitũ wakwie wĩthĩawa wumĩte kwa ndaimoni. Nĩkyo kĩtumi Yeova wavatie Aisilaeli kũneenanyʼa na akwʼũ kana kũkwatana na maũndũ ma ũwe.​—⁠Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 18:​10-​12.

5. Ethĩwa nĩwatũmĩaa mĩvwʼanano kana kũthaitha aa-ũmau ala makwie, ũtonya kwĩka ata?

⁵ Ethĩwa nĩwatũmĩaa mĩvwʼanano kana kũthaitha aa-ũmau ala makwie, ũtonya kwĩka ata? Soma na kũsũanĩa mũno maandĩko ma Mbivilia ala monanĩtye mawoni ma Ngai ĩũlũ wa maũndũ asu. Mũvoye Yeova kĩla mũthenya na ũimũtavya wendi waku wa kũlũmanyʼa na ũthaithi wa wʼo, mũkũlye aũtetheesye kũsũanĩaa take.​—⁠Isaia 55:⁠9.

AKLĨSTO MA MBEE MAYATANĨAA KĨLISIMASI

6, 7. (a) Kĩlisimasi kĩtwʼĩkaa nĩ mũthenya wa kũlilikana kyaũ, na amanyĩwʼa ma Yesũ nĩmatanĩaa Kĩlisimasi? (b) Kũtanĩa mĩthenya ya kũsyawa kwakonanĩtye na kyaũ yĩla amanyĩwʼa ma Yesũ maĩ kũũ nthĩ?

⁶ Ũthaithi wa mũndũ nũtonya kũvukwʼa nĩ ndĩni sya ũvũngũ kwĩsĩla sikũkũ ila syendetwe nĩ andũ. Ĩmwe nĩ ta Kĩlisimasi. Kĩlisimasi kĩtwʼĩkaa nĩ mũthenya wa kũlilikana kũsyawa kwa Yesũ Klĩsto, na vakuvĩ ndĩni syonthe ila syĩyĩtaa sya Kĩklĩsto nitanĩaa mũthenya ũsu. Ĩndĩ vai kĩndũ kyonanasya kana amanyĩwʼa ma Yesũ nĩmatanĩaa sikũkũ ta ĩsu. Ĩvuku yĩtawa Sacred Origins of Profound Things yaĩtye: “Vandũ va ĩvinda ya myaka ta 200 ĩtina wa Klĩsto asyawa, vai mũndũ weesĩ yĩla wasyaiwe na ti andũ aingĩ mendeeawʼa nĩ kũmanya yĩla wasyaiwe.”

⁷ O na kethĩwa amanyĩwʼa ma Yesũ nĩmeesĩ nesa matukũ ala Yesũ wasyaiwe mayĩthĩwa maatanĩa kũsyawa kwake. Nĩkĩ? Nũndũ kwĩanana na ũndũ ĩvuku yĩmwe, The World Book Encyclopedia yaasya, “Aklĩsto ma mbee monaa kũtanĩa ĩsyawa ne kĩmwe katĩ wa imanyĩo sya andũ ala matesĩ Ngai.” Mbivilia ĩwetete mĩthenya ya kũsyawa o ĩlĩ, nayo yatanĩiwe nĩ asumbĩ matathaithaa Yeova. (Mwambĩlĩlyo 40:20; Maliko 6:⁠21) O na andũ nĩmatanĩaa mĩthenya ya kũsyawa kwa ngai sya mũvwʼanano. Kwa ngelekanyʼo, matukũ 24 Mwei wa 5, Alomi matanĩaa ĩsyawa ya ngai yoo yeetawa Ndaiana. Mũthenya ũla waatĩĩe matanĩaa ĩsyawa ya ngai yoo ĩngĩ ya sua yeetawa Avolo. Kwoou kũtanĩa mĩthenya ya kũsyawa kwakonanĩtye na ũthaithi wa andũ ala mateesĩ Ngai, ĩndĩ ti Aklĩsto.

8. Elesya ũndũ kũtanĩa mũthenya wa kũsyawa kũkonanĩtye na maimũ.

⁸ Ve kĩtumi kĩngĩ kyatumaa Aklĩsto ma mbee matatanĩa ĩsyawa ya Yesũ. Nĩmatonya kwĩthĩwa meesĩ kana kũtanĩa mĩthenya ya kũsyawa nĩkwakonanĩtye na maimũ. Ta Akiliki na Alomi aingĩ ma tene maĩkĩĩaa kana ve yĩimũ yookaa yĩla kĩla mũndũ ũkũsyawa, nayo nĩyo yamũsũvĩaa thayũnĩ wake wʼonthe. Ĩvuku yĩtawa The Lore of Birthdays yaĩtye: “Yĩimũ yĩu yeethĩawa na ũtianyʼo mũna wa kĩmbithĩ ũtamanyĩka na ngai ĩla yasyaĩtwe mũthenya ũmwe na mũndũ ũsu wasyaawa.” Yeova ndesa kwĩwʼĩthwʼa mũyo nĩ andũ maitanĩa sikũkũ ĩkũkonanyʼa Yesũ na maimũ. (Isaia 65:​11, 12) Kĩlisimasi kyaambĩĩe kũtanĩwa ata?

ŨNDŨ KĨLISIMASI KYAAMBĨĨE

9. Matukũ 25 Mwei 12 manyũviwe ata matwʼĩke mũthenya wa kũtanĩa kũsyawa kwa Yesũ?

⁹ Mũthenya wa kũlilikana kũsyawa kwa Yesũ matukũ 25 Mwei wa 12 wambĩĩe kũtanĩwa myaka maana maingĩ ĩtina wa Yesũ auma kũũ nthĩ. Ĩndĩ ũsu tiwʼo mũthenya ũla Yesũ wasyaiwe nũndũ we asyaiwe Mwei wa 10.a Nĩkĩ matukũ 25 Mwei 12 manyũviwe kũtanĩa kũsyawa kwa Yesũ? Veonekana andũ amwe meeyĩtaa Aklĩsto “mendaa kũsyawa kwa Yesũ kũthimane na mboka ya Alomi mateesĩ Ngai ya ‘kũsyawa kwa sua yĩtasindawa.’ ” (The New Encyclopædia Britannica) Ĩvinda ya mbevo, yĩla kũteethĩawa sua yingĩ kũya nthĩ sya umĩlonĩ wa sua na Ũlaya, andũ ala mateesĩ Ngai meethĩawa na mboka nĩ kana mesũve sua yĩsyoke kuma kũla yeethĩawa yĩendete. Monaa kana sua yambĩĩa kũsyoka matukũ 25 Mwei 12. Atongoi ma ndĩni moosie mũthenya wa mboka ĩsu maũtwʼa ta wa “Aklĩsto” nĩ kana maalyũle andũ ala mateesĩ Ngai matwʼĩke Aklĩsto.b

10. Nĩkĩ andũ amwe mayatanĩaa Kĩlisimasi tene?

¹⁰ Kuma tene andũ nĩmeesĩ kana Kĩlisimasi kyaumanĩte na andũ ala mateesĩ Ngai. Kĩlisimasi nĩkyavatanĩtwe nĩ mĩao kũya Ũngelesa, na nthĩ ingĩ sya Amelika ila syasumbĩkĩtwe nĩ Ũngelesa myaka ya 1600, nũndũ kĩyaumanĩte na Maandĩko. Andũ ala malea kũthi wĩanĩ mũthenya wa Kĩlisimasi nĩmaĩvaa vainĩ. Ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda ĩnini, syĩthĩo isu sya tene syasyokewa na ingĩ itaĩvo syongelwa. Kwoou Kĩlisimasi kyatwʼĩka sikũkũ nene ĩngĩ, na ũu nĩwʼo kĩilye ũmũnthĩ nthĩ mbingĩ. Nũndũ wa kwĩthĩwa Kĩlisimasi kyumanĩte na ndĩni ya ũvũngũ, ala mendaa kũmũtanĩthya Ngai maikĩtanĩaa kana kũtanĩa sikũkũ ila ingĩ syumanĩte na ũthaithi wa andũ ala matesĩ Ngai.c

NĨ ŨNDŨ WA VATA KŨMANYA MWAMBĨLĨĨLYO WASYO?

11. Andũ amwe matanĩaa sikũkũ nĩkĩ, ĩndĩ ũndũ ũla waĩle kwĩthĩwa wĩ wa vata vyũ kwitũ nĩ mwaũ?

¹¹ Andũ amwe nĩmetĩkĩlaa kana sikũkũ ta Kĩlisimasi syumanĩte na andũ ala matesĩ Ngai ĩndĩ monaa ti ũthũku kũitanĩa. Maasya kana mayĩthĩawa maisũanĩa ĩũlũ wa ũthaithi wa ũvũngũ yĩla meũtanĩa sikũkũ ĩsu. Mavinda asu andũ ma mũsyĩ nĩmatonya kũsyokeanĩa vamwe. We wĩthĩawa na woni ta ũsu? Ethĩwa woni waku nũsu, nĩvatonyeka ũkethĩa kĩla kĩtumaa kũlũmanyʼa na ndĩni ya wʼo kwĩthĩwa na vinya kwaku nĩ kũmenda andũ ma mũsyĩ, ĩndĩ ti kũmyenda ndĩni ya ũvũngũ. Ĩndĩ manya nesa kana Yeova, ũla waambĩlĩĩlye mũsyĩ, nĩweendaa wĩthĩwe na mũamba na andũ ma mũsyĩ waku. Ĩndĩ nũtonya kũlũlũmĩĩlya mũamba ũsu kwa nzĩa ila syĩtĩkĩlĩtwe nĩ Ngai. Mũtũmwa Vaulo aandĩkie ũũ ĩũlũ wa ũndũ ũla waĩle kwĩthĩwa wĩ wa vata vyũ kwitũ: ‘Thimai maũndũ ala mamwendeeasya Mwĩaĩi.’​—⁠Aeveso 5:⁠10.

12. Nengane ngelekanyʼo ya kwonanyʼa nĩkĩ twaĩle kũekana na syĩthĩo na sikũkũ syumĩtwʼe kũndũ kũvuku.

¹² No ũtonya kwasya mwambĩlĩĩlyo wa sikũkũ ndwĩna mũamba na ũndũ itanĩawa ũmũnthĩ. Ĩndĩ nĩ ũndũ wa vata kũmanya mwambĩlĩlyo wa sikũkũ isu? Ĩĩ! Kwa ngelekanyʼo, ũkona ngelemende ĩvalũkĩte mũtaũnĩ wĩna kĩko, we no wose na ũkaya? Ndũmyosa nũndũ ngelemende ĩsu yĩna kĩko. O ta ngelemende ĩsu, sikũkũ nitonya kwoneka syĩ nzeo ĩndĩ syumĩtwʼe kũndũ kũvuku. Nĩ kana tũlũmanyʼe na ũthaithi wa wʼo no nginya twĩthĩwe na woni ta ũla wa mwathani Isaia ũla weeie athaithi ma wʼo atĩĩ: “Mũikakiite kĩndũ kĩvuku.”​—⁠Isaia 52:​11, 12.

KWĨKALANYʼA NA ANDŨ ALA ANGĨ KWA ŨĨ

13. Kwĩkalanyʼa na andũ kũtonya kũmesya vinya ata walea kũtanĩa sikũkũ vamwe namo?

¹³ Kwĩkalanyʼa na andũ nĩkũtonya kũmesya vinya walea kũtanĩa sikũkũ namo. Kwa ngelekanyʼo, andũ ala mũthũkũmaa vamwe nĩmatonya kũsengʼa nĩkĩ ũtatanĩaa sikũkũ vamwe namo. Ũkanewa mũthĩnzĩo wa Kĩlisimasi wĩka ata? Wĩthĩwa wĩ ũthũku kũwosa? Nata ethĩwa ũla mũtwaanĩte ena mũĩkĩĩo wĩ kĩvathũkanyʼo na ũ waku? Ũtonya kwĩka ata nĩ kana syana syaku iikewʼe ta ikosete kĩndũ nũndũ wa kwĩthĩwa iitanĩaa sikũkũ?

14, 15. We ũtonya kwĩka ata ũkakethwʼa ngethi ya sikũkũ kana ũkanewa mũthĩnzĩo?

¹⁴ Ũĩ nĩwaĩle nĩ kana ũmanye ũndũ waĩle kwĩka maũndũ ũndũ vaĩle. Kwa ngelekanyʼo, ethĩwa nĩwakethwʼa ngethi ya sikũkũ, nũtonya kũsũngĩa kwa ũĩ. Nata ethĩwa wakethwʼa nĩ mũndũ ũmwĩsĩ kana mũthũkũmaa ĩmwe? Nũtonya kũmũelesya mũnango ĩũlũ wa sikũkũ ĩsu. Mavinda onthe nĩwaĩle kũtũmĩa ũĩ. Mbivilia ĩtũtaa: “Ndeto syenyu syĩthĩwe na mumo mavinda onthe, isamae mũnyũ, nĩ kana mũmanye ũndũ mwaĩlwe nĩ ũsũngĩa kĩla mũndũ.” (Akolosai 4:⁠6) Ndũkalee kũnenga ala angĩ ndaĩa. Ĩndĩ elesya mũĩkĩĩo waku kwa ũĩ. Elesya nesa kana ti aĩ ndwendete kũnengane mĩthĩnzĩo kana kwĩthĩwa vamwe na ala angĩ kwĩtanĩthya, ĩndĩ wendeeawʼa nĩkwĩka ũu ĩvinda yĩngĩ.

¹⁵ Nata ĩndĩ ethĩwa mũndũ nĩwenda kũũnenga mũthĩnzĩo? Nũtonya kwenda kũmanya kĩtumi kya ũkũnenga mũthĩnzĩo ũsu. Kwa ngelekanyʼo, nũtonya ũkwĩa: “Nĩnĩsĩ ndũtanĩaa sikũkũ ĩno. Ĩndĩ nĩngwenda ũkũne mũthĩnzĩo ũũ.” Nũtonya kũtwʼa kana kwĩtĩkĩla mũthĩnzĩo ũsu ti ũndũ ũmwe na kũtanĩa sikũkũ ĩsu. Ĩndĩ ethĩwa ũsu ũkũũnenga mũthĩnzĩo ndesĩ mũĩkĩĩo waku nesa nĩ ũseo kũmũtavya kana ndũtanĩaa sikũkũ ĩsu. Kwĩka ũu nĩkũtonya kũmũtetheesya kũmanya nĩkĩ we ndwĩmũnenga mũthĩnzĩo, o na kau we nũkũũnenga. Ĩndĩ tũyaĩle kwĩtĩkĩla mũthĩnzĩo ethĩwa twĩnengwa nĩ kana twonwʼe kana tũilũmĩtye mũĩkĩĩo witu, na kana no tũemwe kũlũmanyʼa na wʼo no ũndũ wa kwenda kũnewa syĩndũ.

NATA ĨŨLŨ WA ANDŨ MA MŨSYĨ?

16. Ũtonya kũtũmĩa ũĩ ata yĩla ũkũelesya mũĩkĩĩo waku ĩũlũ wa maũndũ ala makonetye sikũkũ?

¹⁶ Nata ĩndĩ ethĩwa andũ ma mũsyĩ mena mũĩkĩĩo wĩ kĩvathũkanyʼo na ũ waku? Tũmĩa ũĩ. Vai vata wa kũkananĩaa ĩũlũ wa kĩla ũndũ wa kĩthĩo kana o sikũkũ ila andũ ma mũsyĩ menda kũtanĩa. Nenga woni woo ndaĩa o tondũ we wendaa manenge woni waku ndaĩa. (Mathayo 7:​12) Ndũkelikye maũndũnĩ ala matonya kũtuma woneka ta ũũtanĩa sikũkũ isũ. Ĩndĩ sũanĩa kwa ũĩ yĩla ũkwĩka maũndũ ala matonya kwĩthĩwa matakonanĩtye ĩmwe kwa ĩmwe na sikũkũ. Mavinda onthe ĩkaa maũndũ ala matathũkya wasya waku wa ngoo.​—⁠1 Timotheo 1:​18, 19.

17. Ũtonya kũtetheesya syana syaku ata nĩ kana iikewʼe ta ikosete kĩndũ yĩla syoona angĩ maitanĩa sikũkũ?

¹⁷ Ũtonya kwĩka ata nĩ kana syana syaku iikewʼe ta ikosete kĩndũ nũndũ wa kwĩthĩwa iitanĩaa sikũkũ itetĩkĩlĩtwʼe Mbivilianĩ? Nũtonya kũitetheesya na maũndũ ala wĩkaa mĩthenya ĩla ĩngĩ. Asyai amwe nĩmosaa ĩvinda ya kũnenga syana syoo mĩthĩnzĩo. Mũthĩnzĩo ũmwe mũseo vyũ ũtonya kũnenga syana syaku nĩ kwĩthĩwa na ĩvinda vamwe nasyo na kũsyonyʼa wendo.

LŨMANYʼA NA ŨTHAITHI WA WʼO

18. Kũmbana mawũmbanonĩ ma Aklĩsto, kũtonya kũtũtetheesya ata kũlũmanyʼa na ũthaithi wa wʼo?

¹⁸ Nĩ kana wendeesye Ngai, nĩwaĩle kũlea ũthaithi wa ũvũngũ na ũilũmanyʼa na ũthaithi wa wʼo. Kwoou waĩle kwĩka maũndũ meva? Mbivilia yaasya: “Na nĩtũlilikananyʼe ithyĩ kwa ithyĩ kũthangaanyʼa wendonĩ na mawĩanĩ maseo; tũtekũeka kũmbana kwitũ vamwe, o tondũ amwe mekaa, ĩndĩ tũkĩtaana; na mbee mũno, mũkyona mũthenya ũsu ũkĩthengeea.” (Aevelania 10:​24, 25) Mawũmbano ma Aklĩsto methĩawa me mavinda ma ũtanu na kũthaitha Ngai kwa nzĩa ĩla wĩtĩkĩlĩte. (Savuli 22:22; 122:⁠1) Mawũmbanonĩ asu nĩkwĩthĩawa na ‘ũkiakianʼyo’ katĩ wa Aklĩsto aĩkĩĩku.​—⁠Alomi 1:⁠12.

19. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata kũtavya andũ angĩ ĩũlũ wa maũndũ ala wĩmanyĩĩtye kuma Mbivilianĩ?

¹⁹ Nzĩa ĩngĩ ũtonya kũlũmanyʼa na ũthaithi wa wʼo nĩ kũtavya andũ angĩ maũndũ ala wĩmanyĩĩtye vamwe na Ngũsĩ sya Yeova kuma Mbivilianĩ. Kwa wʼo andũ aingĩ ‘nĩmavevũũkaa na makaĩa’ nũndũ wa mothũku ala mekawa kũũ nthĩ ũmũnthĩ. (Esekieli 9:⁠4) No kwĩthĩwa wĩsĩ andũ amwe mavevũũkaa na kũĩa nũndũ wa mothũku. Nũtonya kũmatavya ĩũlũ wa wĩkwatyo waku kuma Mbivilianĩ ĩũlũ wa ĩvinda yĩla yũkĩte. Waendeea kũmbana na Aklĩsto ma wʼo na kũtavya andũ angĩ ĩũlũ wa wʼo ũla wĩmanyĩĩtye kuma Mbivilianĩ, imanyĩo sya ndĩni ya ũvũngũ ila syĩthwa itiele ngoonĩ yaku ikathela. Ĩthĩwa wĩsĩ nesa kana ũkeethĩwa wĩ mũtanu na ũkakwata moathimo maingĩ walũmanyʼa na ũthaithi wa wʼo.​—⁠Malaki 3:⁠10.