Ndũketĩkĩle Ũndũ o na Wĩva Ũũvathanyʼe na Yeova
‘Nyuvai ũmũnthĩ ũla mwĩthũkũmaa.’—YOS. 24:15.
1-3. (a) Nĩkĩ Yosua nĩ ngelekanyʼo nzeo ya mũndũ weekie ũnyuvi ũla waĩlĩte? (b) Nĩ kyaũ twaĩlĩte kũlilikana ĩla tũkwĩka motwi?
NDETO ‘kũnyuva’ nĩ ya vata mũno. Mũndũ ũtonya kũnyuva ethĩawa na maũndũ mana ũtonya kwĩnyuvĩa na e na ũtonyi wa kũtwʼa ũndũ thayũ wake wĩĩthĩwa. Kwa ngelekanyʼo: Kwasũanĩa mũndũ ũendete na aivika vandũ ve mataanĩsyo ma nzĩa. Enyuva nzĩa yĩva? Ethĩwa mũndũ ũsu nĩwĩsĩ vala ũendete, nzĩa ĩmwe no ĩmũthengeesye vala ũendete na ĩla ĩngĩ ĩimũtwaa vaasa na vala ũendete.
2 Mbivilia nĩyĩeleetye ĩũlũ wa andũ aingĩ ala makwatiwe nĩ ũndũ ta ũsu. Kwa ngelekanyʼo, Kaini aaĩlĩte kũnyuva kũsiĩĩa ũthilĩku wake kana kũema kũũsiĩĩa. (Mwa. 4:6, 7) Yosua aaĩlĩte kũnyuva kũmũthũkũma Ngai wa wʼo kana ngai sya ũvũngũ. (Yos. 24:15) Yosua aĩ na kĩeleelo kya kwĩthĩwa e vakuvĩ na Yeova na kwoou anyuva nzĩa ĩla yamũthengeeisye vala ve Yeova. Kaini ndaĩ na kĩeleelo ta kyu, na kwoou nĩwanyuvie nzĩa ĩla yamũtwaie vaasa na Yeova.
3 Mavinda amwe no twĩthĩwe twaĩlĩte kwĩka motwi ma vata. Ethĩwa vailyĩ ũu, lilikana kĩeleelo kyaku nĩ kũmũtaĩa Yeova maũndũnĩ onthe ala ũkwĩka na kwĩvathana na ũndũ o na wĩva ũla ũtonya kũtuma wĩthĩwa wĩ vaasa nake. (Soma Aevelania 3:12.) Nthĩnĩ wa ĩsomo yĩĩ na yĩla yĩatĩĩe, nĩtũkwĩmanyĩsya maũndũ mũonza ala tũtaĩlĩte kwĩtĩkĩla matũvathanyʼe na Yeova.
WĨA
4. Nĩkĩ wĩa nĩ wa vata?
4 Aklĩsto nĩmaĩlĩte kũthũkũma nĩ kana metethye na maitethya mĩsyĩ yoo. Mbivilia yonanĩtye kana ethĩwa mũndũ ndekwenda kũsũvĩa ala make, nĩ mũthũku mbee wa ũla ũtetĩkĩlĩte. (2 Ath. 3:10; 1 Tim. 5:8) Kwoou wĩa nĩ ũndũ wa vata, ĩndĩ waema kwĩsũvĩa, no ũũvathanyʼe na Yeova. Kwa nzĩa yĩva?
5. Nĩ maũndũ meva ma vata twaĩle kũsũanĩa ĩla wĩa waumĩla?
5 Twasye wĩmantha wĩa. Ethĩwa wĩkalaa kũndũ wĩa wĩ vinya kũkwatĩkana, no ũtatĩke ũketĩkĩla wĩa o na wĩva ũla waumĩla mbee. Nata ethĩwa wĩa ũsu ndwosanĩte na myolooto ya Mbivilia? Nata ethĩwa mĩvango ya wĩa ũsu nĩkũũsiĩĩa kwĩka maũndũ amwe ma Kĩklĩsto kana ĩkatuma wĩthĩwa vaasa na mũsyĩ waku? Nĩwaĩlĩte kwĩtĩkĩla wĩa ũsu ũkyasya nĩ kavaa kwĩthĩwa na wĩa mũthũku kwĩ kwĩkala ũte wĩanĩ? Lilikana, kũnyuva nzĩa ĩla ĩtaĩle nĩkũtonya kũũvathanyʼa na Yeova. (Aevl. 2:1) Ethĩwa wĩmantha wĩa kana wĩthiana ũla wĩ nawʼo, ũtonya kwĩka ũtwi ũla waĩle ata?
6, 7. (a) Nĩ ieleelo syĩva mũndũ ũtonya kwĩthĩwa e nasyo ĩũlũ wa wĩa? (b) Nĩ kĩeleelo kĩva kĩkaũthengeanĩsya na Yeova, na nĩkĩ?
6 O tondũ vawetwa, lilikana kĩeleelo kyaku. Ĩkũlye, ‘Nĩenda wĩa nũndũ wa kyaũ?’ Yeova akakũathima ethĩwa wonaa wĩa ta nzĩa ya kwĩtethya na kũsũvĩa mũsyĩ waku mũimũthũkũma. (Mt. 6:33) Yeova ndaemwa nĩ kũũtetheesya ĩla waasya wĩa kana ĩla weethĩwa na thĩna wa mbesa ũtataĩĩe. (Isa. 59:1) “Nĩwĩsĩ nzĩa ya kũmavonokya ala mamũkĩaa Ngai maume matatwanĩ.”—2 Vet. 2:9.
7 Nata ethĩwa kĩeleelo kyaku nĩkwĩthĩwa wĩ mũthwii? No kwĩthĩwa ũtonya kũthua. O na wathua, lilikana kana ũkakwatwa nĩ mĩisyo ũsembanĩtye na ũthwii. (Soma 1 Timotheo 6:9, 10.) Kũsembanyʼa na ũthwii na wĩa kũkaũvathanyʼa na Yeova.
8, 9. Asyai maĩlĩte kũsũanĩa kyaũ ĩũlũ wa woni woo kwelekela wĩa? Elesya.
8 Ethĩwa wĩ mũsyai, sũanĩa ũndũ ngelekanyʼo yaku ĩtonya kwĩthĩwa ĩilyĩ kwa syana syaku. Nĩ kyaũ syonaa kĩ kya vata kwaku—nĩ wĩa waku kana nĩ ũnyanya waku na Yeova? Syo nitonya kũatĩĩa ngelekanyʼo yaku ethĩwa syonaa ũnene, nguma, na ũthwii ne mo maũndũ ala ma vata kwaku? Syo nitonya kũũvũthya wĩ mũsyai? Mwĩĩtu ũmwe Mũklĩsto wa mũika easya: “Ĩvinda yonthe ĩthe wakwa ethĩĩtwe akwatene mũno wĩanĩ wake. Mbeenĩ twoonaa ethũkũma mũno nĩ kana mũsyĩ witũ wĩthĩwe ũendeee nesa. Endaa twĩthĩwe twĩ asũvĩĩku. Ĩndĩ myaka mĩnini mĩvĩtu, maũndũ nĩmaalyũkĩte. Athũkũmaa ĩvinda ĩasa, na ĩndĩ aithooa syĩndũ sya kwĩtanĩthya vandũ va ila sya vata. Kwondũ wa ũu, mũsyĩ witũ wĩsĩkĩe ta mũsyĩ wĩ mbesa vandũ va kũmanyĩka ta mũsyĩ ũthangaasya andũ maatĩĩe maũndũ ma kĩ-veva. Kavaa keka tata ekĩaa kĩthito kwaĩlya mũsyĩ witũ kĩ-veva vandũ va kĩ-mwĩĩ.”
9 Asyai, mũikevathanyʼe na Yeova nũndũ wa kũsembanyʼa na wĩa. Kwĩsĩla ngelekanyʼo yaku, onyʼa syana syaku kana nũĩkĩĩte vyũ kana ũthwii ũla wa vata nĩ wa kĩ-veva na ti wa kĩ-mwĩĩ.—Mt. 5:3.
10. Mũndũ wa mũika aĩlĩte kũsũanĩa kyaũ aimantha wĩa?
10 Ethĩwa wĩ mũndũ wa mũika na wĩmantha wĩa, ũtonya kũnyuva ata wĩa ũla waĩlĩte? O tondũ vawetiwe, waĩlĩte kũmanya kĩeleelo kyaku. Wʼo wĩa ũla ũũsomea ũkakwĩtĩkĩlya kũmantha maũndũ ma Ũsumbĩ mbee, kana ũkaũvathanyʼa na Yeova? (2 Tim. 4:10) Kyo kĩeleelo kyaku nĩ kwĩyĩelekanyʼa na andũ ala ũtanu woo wongelekaa kana ũkaoleka kwosana na ũndũ meanyʼa mbesa? Kana wĩnyuva kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo ũla Ndaviti waĩ nawʼo, ĩla waandĩkie: “Naĩ mũnini, na yu nĩ mũkũũ; ĩndĩ ndyaaona mũlũngalu atiĩtwe, kana ũsyao wake ũkĩvoya lĩu”? (Sav. 37:25) Lilikana kana nzĩa ĩmwe ĩkakũvathanyʼa na Yeova, nayo ĩla ĩngĩ ĩkatũtongoesya thayũnĩ ũla waĩlĩte vyũ. (Soma Nthimo 10:22; Malaki 3:10.) We ũkanyuva nzĩa yĩva?a
KWĨTANĨTHYA
11. Mbivilia yaĩtye ata ĩũlũ wa kwĩtanĩthya, na twaĩle kũlilikanaa kyaũ?
11 Mbivilia ndĩleanĩte na kwĩtanĩthya, na ndyonanasya kwĩtanĩthya ta kwananga ĩvinda. Vaulo aandĩkĩie Timotheo atĩĩ: “Kwĩthangaasya kwa mwĩĩ kwaĩlaa vanini.” (1 Tim. 4:8) O na ĩngĩ nĩyaĩtye kana ve “ĩvinda ya kũtheka” na ‘ĩvinda ya kũsũnga,’ na nĩtũthangaasya twĩthĩwe na ĩvinda ya kũthyũmũa. (Mũta. 3:4; 4:6) Ĩndĩ twaema kwĩthĩwa twĩ metho, kwĩtanĩthya nĩkũtonya kũtũvathanyʼa na Yeova. Ata? Mũisyo ũla mũnene umĩlaa maũndũnĩ elĩ—mũthemba ũla ũũnyuva na ĩvinda yĩla ũũtũmĩa.
Kwĩtanĩthya kũla kwaĩle na kwa ĩvinda yĩla yaĩle kwĩthĩawa kwĩ kwa kwendeesya
12. Nĩ kyaũ waĩle kũsũanĩa ĩla ũũnyuva maũndũ ma kwĩtanĩthya?
12 Ũndũ wa mbee, sũanĩa ĩũlũ wa mũthemba wa maũndũ ma kwĩtanĩthya. Ĩthĩwa na mũĩkĩĩo kana no ũkwate maũndũ ma kwĩtanĩthya ala maĩlĩte. Vate nzika, maũndũ maingĩ ma kwĩtanĩthya makonetye maũndũ ala Ngai ũmenete ta ũngʼendu, ũwe, na ũlaalai. Kwoou nĩwaĩle kũthiana nesa maũndũ ala wĩtanĩthasya namo. Matumaa kwĩthĩwa kũilyĩ ata kwaku? Nĩmatumaa wendeewʼa nĩ ũngʼendu, masindano mathũku, kana kũkumya mbaĩ? (Nth. 3:31) Nĩmatumaa ũthelelwa? Nĩmalulutĩkasya andũ angĩ? (Alo. 14:21) Maũndũ ala wĩtanĩthasya namo matumaa ũtindanyʼa na andũ mailyĩ ata? (Nth. 13:20) Maũndũ asu nĩmatumaa wĩthĩwa na wendi wa kwĩka mothũku?—Yak. 1:14, 15.
13, 14. Waĩle kũsũanĩa kyaũ ĩũlũ wa ĩvinda yĩla ũũtũmĩa kwĩtanĩthya?
13 O na ĩngĩ, sũanĩa ĩvinda yĩla ũtũmĩaa kwondũ wa kwĩtanĩthya. Ĩkũlye, ‘Nĩnĩtũmĩaa ĩvinda yingĩ kwĩtanĩthya ũkethĩa natialya ĩvinda ĩnini ya kwĩka maũndũ ma kĩ-veva?’ Wanyuva kũtũmĩa ĩvinda yingĩ mũno kwondũ wa kwĩtanĩthya, ũkeethĩa ĩvinda yu ti ya kwendeesya ũndũ vaĩle. Ala manyuvaa kwĩtanĩthya ũndũ vaĩle nĩmatanĩaa ũndũ ũsu mũno. Nĩkĩ? Nũndũ methĩawa mesĩ kana nĩmathĩnĩkĩa mbee “maũndũ ala maseo” na kwoou mayĩtanĩthya ngoo syoo iteũmathĩnyʼa.—Soma Avilivi 1:10, 11.
14 Kũtũmĩa ĩvinda yingĩ kwondũ wa kwĩtanĩthya no kwoneke ta ũndũ wa kwendeesya, ĩndĩ kwĩka ũu nĩkũtonya kũtũvathanyʼa na Yeova. Mwĩĩtu-a-asa ũmwe wĩtawa Kim wĩ na myaka 20 nĩwakwatiwe nĩ ũndũ ũsu. Easya, “Naendaa mbokanĩ syonthe. Kwambĩĩa Wakatano nginya Wakyumwa wa kĩla kyumwa, nĩveethĩawa mboka nene vandũ vana. Ĩndĩ ũmũnthĩ nonaa ve maũndũ angĩ maingĩ ma vata ala naĩle kwĩka. Kwa ngelekanyʼo, nũndũ nĩ vainia, nĩamũkaa saa 12 sya kwakya kwondũ wa kũthi ũtavanyʼa na kwoou ndyĩsa kũkwata mwanya wa kũthi mbokanĩ nginya saa mũonza kana saa nyanya sya ũtukũ. Nĩnĩsĩ kana ti mboka syonthe nthũku, ĩndĩ nitonya kũlulutĩkya mũndũ. Waĩle kwĩthĩwa wĩ metho ĩũlũ wa ĩvinda yĩla ũũtũmĩa mbokanĩ.”
15. Asyai matonya kũtetheesya syana syoo ata syĩthĩwe na maũndũ ma kwĩtanĩthya ma kwendeesya?
15 Asyai me na kĩanda kya kwĩanĩsya mavata moo na ma syana syoo ma kĩ-mwĩĩ, ma kĩ-veva, na ma ngoonĩ. Ũu nĩ vamwe na kwĩthĩwa na mũvango wa kwĩtanĩthya. Ethĩwa we wĩ mũsyai, ndũkone maũndũ onthe ma kwĩtanĩthya ta mathũku. O na vamwe na ũu, ĩthĩwa wĩ metho ĩũlũ wa maũndũ ma kwĩtanĩthya ala mataĩle. (1 Ako. 5:6) Wasũanĩa nesa, nũtonya kũkwata maũndũ ma kwĩtanĩthya ala maĩle na ma kwendeesya kwondũ wa mũsyĩ waku.b Weeka ũu, we na syana syaku mũkeethĩwa mwanyuva nzĩa ĩla ĩkamũthengeanĩsya na Yeova.
NGWATANĨO YA MŨSYĨ
16, 17. Nĩ ũndũ wĩva wa kyeva ũkwatĩte andũ aingĩ, na tũtonya kũmanya ata kana Yeova nũeleawa nĩ ũndũ mewʼaa?
16 Ngwatanĩo ya mũsyai na mwana yĩthĩawa ndũmu mũno, na nĩkyo kĩtumi Yeova wamĩtũmĩie kwonanyʼa ũndũ wendete andũ make. (Isa. 49:15) Kwoou, kwĩthĩwa na kyeva kingĩ nĩ ũndũ wĩthĩawa ĩla ũmwe wa mũsyĩ wamũtia Yeova. Mwĩĩtu-a-asa ũmwe ũla mwĩĩtu wake watengiwe easya, “Nĩnakwie ngoo, neekũlya, ‘Amũtia Yeova nĩkĩ?’ Ũndũ ũsu nĩwanthĩnisye mũno ngoonĩ, na neetũla mũtĩ.”
17 Yeova nĩwĩthĩawa esĩ kyeva kĩla wĩ nakyo. We mwene ‘nĩweewʼĩthiwʼe woo ngoonĩ yake’ ĩla mũndũ wa mbee na andũ aingĩ ala maĩ ĩũlũ wa nthĩ mbee wa Mbua ya Kĩwʼũ Kingĩ mamũleile. (Mwa. 6:5, 6) Kwa ala vate ũmwe woo wa mũsyĩ waamũtia Yeova, nũtonya kwĩthĩwa ne ũndũ wĩ vinya kũmanya kyeva kĩla kĩthĩawa. Ĩndĩ nĩ ũtumanu kwĩtĩkĩlya mũndũ mũtenge wa mũsyĩ aũvathanyʼe na Yeova. Kwoou ũtonya kũmĩanĩsya ata na kyeva kĩla kĩthĩawa ĩla mũndũ wa mũsyĩ wamũtia Yeova?
18. Nĩkĩ asyai mataĩle kwĩtũla mũtĩ ĩla mwana woo wamũtia Yeova?
18 Ndũketũle mũtĩ ũndũ ta ũsu weekĩka. Yeova nũtũnengete ũthasyo wa kwĩnyuvĩa, na kĩla mũndũ wa mũsyĩ ũla mũvatise no nginya ‘akue mũio wake mwene’ wa kwĩka motwi. (Aka. 6:5) Lilikana kana mũndũ ũla wĩkĩte naĩ nĩwe ũkasilĩlwa kwondũ wa ũtwi wake, ĩndĩ tiiwe. (Esek. 18:20) O na ĩngĩ, ndũkatũle angĩ mũtĩ. Nenga ndaĩa mũvango wa Yeova wa kũmya ũkanyʼo. Mũsiĩĩe Ndevili ĩndĩ ti atumĩa ala meũsũvĩa kĩkundi.—1 Vet. 5:8, 9.
Ti ĩvĩtyo kwĩkwatya kana mũndũ waku ũla ũmwendete akamũsyokea Yeova
19, 20. (a) Asyai ala me na syana itengetwe matonya kwĩka ata nĩ kana momĩanĩsye na kyeva? (b) Asyai asu maĩle kwĩthĩwa na wĩkwatyo mwaũ?
19 Ĩndĩ wanyuva kũmũthatĩa Yeova, ũkeevathanyʼa nake. Lilikana, mũndũ ũsu mũtenge aĩlĩte kwona ngwatanĩo yaku na Yeova ne yo ndũmu mũno mbee wa maũndũ onthe, o na kwĩ ngwatanĩo yaku na andũ ma mũsyĩ. Kwoou ũmĩĩsya ũndũ ũsu na ũyĩlũlũmĩĩlya kĩ-veva. Ndũkevathane na ana-a-asa na eĩtu-a-asa Aklĩsto ala aĩkĩĩku. (Nth. 18:1) Mũtavye Yeova mavata maku kwĩsĩla mboya. (Sav. 62:7, 8) Ndũkamanthe itumi sya kũea ngewa na mũndũ mũtenge wa mũsyĩ, kwa ngelekanyʼo ta ũitũmĩa simũ kana Indaneti. (1 Ako. 5:11) Ĩyumye vyũ maũndũnĩ ma kĩ-veva. (1 Ako. 15:58) Mwĩĩtu-a-asa ũla wawetwa vau ĩũlũ easya, “Nĩnĩsĩ kana nĩnaĩlĩte kwĩyumya vyũ ũthũkũminĩ wa Yeova na kwĩlũlũmĩĩlya kĩ-veva nĩ kana ĩla mwĩĩtu wakwa wĩmũsyokea Yeova, nĩĩthĩwa ndonya kũmũtethya.”
20 Mbĩvilia yaĩtye kana wendo “nĩwĩkwatasya maũndũ onthe.” (1 Ako. 13:4, 7) Kwoou ti ĩvĩtyo kwĩkwatya kana mũndũ waku ũla ũmwendete akamũsyokea Yeova. Kĩla mwaka, eki ma naĩ aingĩ nĩmelilaa na maisyoka ũseũvyonĩ wa Yeova. Yeova ndaendeea kũmathatĩa andũ ala meelila, ĩndĩ ethĩawa ‘eyũmbanĩtye kũmaekea.’—Sav. 86:5.
NYUVA KWA ŨĨ
21, 22. Ũtwʼĩte kũtũmĩa ũthasyo waku wa kwĩnyuvĩa ata?
21 Yeova nũnengete kĩla mũndũ ũthasyo wa kwĩnyuvĩa. (Soma Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 30:19, 20.) Ũu wĩonanyʼa kana twĩ na kĩanda kĩnene kya kwĩyĩkĩa motwi. Kĩla Mũklĩsto aĩle kwĩkũlya: ‘Nyie nĩnyuvĩte nzĩa yĩva? Nyie nĩnĩtĩkĩlĩtye wĩa, maũndũ ma kwĩtanĩthya, kana ngwatanĩo yakwa na andũ ma mũsyĩ imbathanyʼe na Yeova?’
22 Wendo wa Yeova kwa andũ make ndũnyivaa. Ethĩwa ũkaatĩĩa nzĩa ĩla ĩtaĩle, ũkeevathanyʼa na Yeova. (Alo. 8:38, 39) Ĩndĩ ndwaĩlĩte kwĩka ũu! Twʼa vyũ kũlea kwĩtĩkĩla ũndũ o na wĩva ũũvathanyʼe na Yeova. Ĩsomo yĩla yĩatĩĩe yĩneenea ũndũ ũtonya kwonanyʼa nũtwʼĩte kwĩka ũu kwĩsĩla maũndũnĩ angĩ ana.
a Nĩ kana ũkwate ũvoo mwingangĩ ĩũlũ wa kũnyuva wĩa, sisya kĩlungu kya 38 nthĩnĩ wa ĩvuku Maswali Ambayo Vijana Huuliza—MajibuYafanyayo Kazi, Ĩvuku ya 2.
b Nĩ kana ũkwate mawoni angĩ, sisya ĩthangũ ya 17-19 ĩkasetinĩ ya Amkeni! ya Mwei wa 11, 2011.