Visa sya Ũlaalai Nĩ Nzeo Kana Nĩ Nthũku?

Ũmũnthĩ visa sya ũlaalai, kana vonongulavia,a ii mũo. Vonongulavia no ĩkwatĩkane matangasonĩ ma viasala, sinemanĩ, mbathinĩ, na makasetinĩ, o vamwe na televiseninĩ, mathaũnĩ ma vitio, simũnĩ, isesenĩ sya Indaneti, na kwĩsĩla nzĩa ingĩ sya kũtũmanĩa visa Indanetinĩ. Andũ aingĩ ĩvindanĩ yĩĩ nĩmamyendete. Kĩvathũkanyʼo na tene, ũmũnthĩ andũ aingĩ nĩmeloelaa, makasoma, na makethukĩĩsya maũndũ ma mũthemba ũsu.—Sisya ĩsandũkũ “Livoti sya Wʼo Ĩũlũ wa Vonongulavia.”

Ũmũnthĩ mavisa na maũvoo makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ mayĩilyĩ ta ma tene. Vulovesa Gail Dines aandĩkie: “Mavisa ala moonekaa me mathũku vyũ tene ũmũnthĩ monekaa mate ũndũ.”

We wĩ na woni mwaũ ĩũlũ wa mavisa na maũvoo me na andũ meũmanyana kĩ-mwĩĩ, na ĩũlũ wa ũndũ andũ mamosaa? Vonongulavia nĩ nzeo-ĩ, nĩ nthũku-ĩ, kana no kĩndũ kĩ o vu katĩkatĩ? Yesũ aisye: “Kĩla mũtĩ mũseo nũsyaaa ũsyao mũseo; ĩndĩ mũtĩ mũthũku nũsyaaa ũsyao mũthũku.” (Mathayo 7:17) Vonongulavia ĩsyaaa ũsyao ũilyĩ ata? Nĩ kana tũkwate ũsũngĩo wa ĩkũlyo yĩu, ekai twambe ũsũngĩa makũlyo mana ĩũlũ wa vonongulavia.

Vonongulavia ĩtumaa mũndũ ethĩwa ailyĩ ata?

ŨNDŨ ASOMI MAASYA: Kĩmanyĩo kya kũsisya vonongulavia nĩkĩkwataa mũndũ vyũ, o na asomi amwe maelekanĩtye kĩmanyĩo kyu na kũtũmĩa ndawa ila nthũku mũno sya kũmila.

Brian,b ũla waĩ na kĩmanyĩo kya kũsisya vonongulavia Indanetinĩ easya: “Vai kĩndũ kyaĩ kĩtonya kũnziĩĩa. Neewʼaa ta mũndũ ũkũota. Naĩ ndonya kũthingithya mũtwe mũno nginya ũkambĩĩa kũmbalya. Nĩnatatie mũno nĩekane na kĩmanyĩo kĩu, ĩndĩ o na ĩtina wa myaka mingĩ, naĩ o na thĩna ũsu.”

Andũ ala masiasya vonongulavia mavinda maingĩ nĩmavithaa kĩmanyĩo kĩu, na mayĩtĩkĩlaa kana me na thĩna ũsu. O na ti ũndũ wa ũsengyʼa kana aingĩ makothaa kũtinda me oka, makakwatwa nĩ nthoni, kĩũũyũ, ũthilĩku, na makakwʼa ngoo. O na mavinda angĩ amwe nĩmendaa kwĩyũaa. Serge, ũla waumasya maũndũ makonetye vonongulavia Indanetinĩ vakuvĩ kĩla mũthenya na aimekĩa simũnĩ yake, easya, “Nesũanĩaa mũno na nekalaa nĩmakĩe.” Aendee kwasya, “Neewʼaa nde maana, nde na anyanya, ngewʼa ndyĩyĩandũa, na ndetethya. Neewʼaa nthoni mbingĩ mũno ũkethĩa nĩngũkĩa kwĩtya ũtethyo.”

O na kwona vonongulavia kwa ĩvinda ĩkuvĩ kana ũtataĩĩe nĩkũtonya kũtuma ũkwatwa nĩ thĩna mũthũku. Ndakĩtalĩ Judith Reisman, ũla wĩkaa ũkunĩkĩli wa maũndũ makonetye vonongulavia aisye ũũ ayumya ũkũsĩ mbee wa kamitii ya Maseneta ya Amelika: “Ĩla visa sya vonongulavia syamina kũlika kĩlĩkonĩ, ikyanangaa vau kwa vau vyũ o na ũtekwenda, na iitia visa wĩ vinya mũno kũvutĩka, kana o na ũtesa kũvutĩka.” Susan, ũla wĩ na myaka 19, nĩwakitisye isese sya Indaneti syĩ na maũndũ ma vonongulavia na easya: “Mavisa asu nĩmalũmile kĩlĩkonĩ kyakwa. Nambĩĩaa kũmasũanĩa o na ndataĩĩe. Nĩwʼaa ta ndakesa kũlwa nĩmo vyũ.”

MANYA ATĨĨ: Ala masiasya vonongulavia matwʼĩkaa ngombo syayo na nĩmakwatawa nĩ mathĩna maingĩ.—2 Vetelo 2:19.

Vonongulavia ĩtumaa mĩsyĩ yĩthĩwa ĩilyĩ ata?

ŨNDŨ ASOMI MAASYA: “Vonongulavia nĩtaanĩasya andũ ala matwaanĩte na ĩkananga mĩsyĩ.”—The Porn Trap, ya Wendy na Larry Maltz.

Vonongulavia nĩyanangaa mĩtwaano na mĩsyĩ kwa kũtuma

• Ala matwaanĩte methĩwa mate kũĩkĩĩanĩa, mate ndũũ ngamu, na matendanĩte.—Nthimo 2:12-17.

• Mũndũ ethĩwa eyendete, ethĩwa ateenda kũtinda na andũ ala angĩ, na atekwĩanĩwa nĩ ũla ũtwaanĩte nake.—Aeveso 5:28, 29.

• Mũndũ asũanĩa o ĩũlũ wa kũkoma na angĩ kwa nzĩa ĩtaĩle, na ayĩthĩwa na wendi mwingĩ wa kwĩka ũu.—2 Vetelo 2:14.

• Mũndũ enda kũlasimĩthya ũla matwaanĩte mamanyane kĩ-mwĩĩ kwa nzĩa ĩtaĩle na ũteũmĩtĩkĩla.—Aeveso 5:3, 4.

• Mũndũ ethĩwa ate mũĩkĩĩku ngoonĩ na aithi nza wa mũtwaano.—Mathayo 5:28.

Mbivilia ĩkanĩtye ala matwaanĩte kwa kũmea ‘maikeke ũseleke’ katĩ woo ene. (Malaki 2:16) Kũthi nza wa mũtwaano nĩwʼo ũseleke ũla ũtonya kwananga mũtwaano, na ũu ũituma ala matwaanĩte mataanĩsya kana kũthasya mũtwaano woo. Ĩla asyai mataanĩsya kana mathasya mũtwaano woo nũndũ wa kĩtumi kĩu, syana nithĩnaa mũno.

O na ĩngĩ vonongulavia nĩtonya kwananga syana. Brian, ũla ũwetiwe mbeenĩ, easya: “Ĩla naĩ na vakuvĩ myaka ĩkũmi, nakitisye makaseti ma ĩthe-akwa ala maĩ na mavisa ma vonongulavia ndataĩĩe tũithaũka. Nambĩĩe kũsisya mavisa asu nĩvithĩte, na ndyeesĩ nĩkĩ ngwendeewʼa nĩmo. Ũndũ ũsu watumie nĩthĩwa na kĩmanyĩo kya kũsisya mavisa ma mũthemba ũsu nginya natwʼĩka mũndũ mũima.” Ũkunĩkĩli wĩonanyʼa kana vonongulavia nĩtonya kũtuma andũ ma mũika mambĩĩa kũmanyana kĩ-mwĩĩ me anini, makakũna ũmalwaya, makalasimĩthya andũ kũkoma namo, na mayĩthwa mateũsũanĩa nesa.

MANYA ATĨĨ: Vonongulavia nĩyanangaa mĩsyĩ na nĩyĩetae thĩna na mĩlilo mingĩ.—Nthimo 6:27.

Mbivilia yaĩtye ata ĩũlũ wa vonongulavia?

NDETO YA NGAI YAĨTYE: “Kwondũ wa ũu, ũaai mamutha menyu [maũndũnĩ ta] . . . ũlaalai, na ũvuku, na mĩmeo mĩthũku, na kwenda maũndũ mathũku, na ĩtomo, nayo nĩ kũthaitha mĩvwʼanano.”—Akolosai 3:5.

Kwa ũkuvĩ, Yeovac Ngai nũmenete vonongulavia. Ũu ti kwasya e na woni ũtaĩle ĩũlũ wa andũ kũmanyana kĩ-mwĩĩ. Atũmbie twĩ na ũtonyi wa kwĩka ũu na kĩeleelo kyake kyaĩ andũ ala matwaanĩte matũmĩe ũtonyi ũsu kwĩtanĩthya, methĩwe na ndũũ ngamu, na maisyaa syana.—Yakovo 1:17.

Kwoou nĩkĩ tũkwasya kana Yeova nũmenete vyũ vonongulavia? Kwasũanĩa itumi ii iatĩĩe:

• Nĩwĩsĩ vonongulavia nĩtonya kwananga andũ.—Aeveso 4:17-19.

• Nũtwendete na endaa kũtũsũvĩa tũikakwatwe nĩ mũisyo.—Isaia 48:17, 18.

• Yeova endaa kũsũvĩa mĩtwaano na mĩsyĩ.—Mathayo 19:4-6.

• Endaa twĩthĩwe na mwĩkalĩle mũseo na tũinenga andũ ala angĩ ndaĩa.—1 Athesalonika 4:3-6.

• Endaa tũnenge mamutha maitũ ma ũsyai ndaĩa na tũimatũmĩa kwa nzĩa ĩla yaĩle.—Aevelania 13:4.

• Yeova nĩwĩsĩ kana vonongulavia ĩtumaa andũ methĩwa na woni mũthũku na ũtaĩle na wa kĩ-satani ĩũlũ wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ.—Mwambĩlĩlyo 6:2; Yuta 6, 7.

MANYA ATĨĨ: Vonongulavia nĩyanangaa ũnyanya wa mũndũ vamwe na Ngai.—Alomi 1:24.

Yeova nĩwĩthĩawa na tei mwingĩ kwelekela ala methĩawa mayenda kũekana na kĩmanyĩo kĩu. Mbivilia yaĩtye: “Yeova e tei na nĩ mũseo, mũmĩĩsya wa kũthata, na e na ũseo wĩ wendo mwingĩ. Nũndũ nĩwĩsĩ wũmbe witũ; nũlilikanaa kana twĩ kĩtoo.” (Savuli 103:8, 14) Nũthokasya ala me na wĩnyivyo mamwĩthyũũĩe ‘nĩ kana mose ĩnee, na kwona mumo wa kũmatethya ĩvinda ya vata.’—Aevelania 4:16; sisya ĩsandũkũ “Kũkĩlya Vinya Vonongulavia.”

Andũ aingĩ mũno nĩmetĩkĩlĩte ũtethyo wa Ngai. Wʼo ũtethyo wake nũunaa andũ? Kwasisya ũndũ Mbivilia yaĩtye ĩũlũ wa andũ amwe ala maekanie na imanyĩo nthũku: “Nĩmũthambĩtwʼe, . . . nĩmũvathĩtwʼe mwĩthĩwe atheu, . . . nĩmũtalĩlwe ũlũngalu syĩtwanĩ ya Mwĩaĩi Yesũ Klĩsto, na nthĩnĩ wa [veva] wa Ngai waitũ.” (1 Akolintho 6:11) O tondũ mũtũmwa Vaulo waisye, ala maekete kĩmanyĩo kĩu o namo no masye ta ũũ: “Nĩndonya maũndũ onthe nthĩnĩ wake ũla ũndonyethasya.”—Avilivi 4:13.

Susan, ũla waekanie na kĩmanyĩo kya kwĩloela vonongulavia, easya ũũ: “Yeova no we ũtonya ũkũtetheesya ũekane na kĩmanyĩo kĩu. Waeka aũtethye na aiũtongoesya, no wĩthĩwe na ngwatanĩo nzeo vamwe nake. Ndakaaũsonokya nongi.”