Nĩwatangĩĩwe “Vamwe na Angĩ Mũonza”

KWASŨANĨA ũndũ kwailyĩ ĩla mbua yambĩĩe kwĩtĩka. Noa na andũ make meengʼuthĩe vandũ vamwe. Kwasũanĩa ũndũ mailyĩ kĩvindunĩ kyu mamulĩkĩtwe nĩ kyeni kya kakolovoi, na ũndũ matelemete methukĩĩsye mbua ĩikimanga kĩala kya ngalawa na ndee syayo. No nginya kelele wa mbua wĩthĩwe wamatelemetye mũno.

Vai nzika kana ĩla Noa wasyaisye kĩveti kyake, anae atatũ ala maĩ alũmu, na iveti syoo, nĩweewie mũyo mwingĩ mũno. Nĩvatonyeka akethĩwa eewie akiakiwʼa nĩ kwona andũ asu make wendete mũno me vamwe nake ĩvindanĩ yĩu yũmũ. Vai ũmwe woo waĩ mũkwʼũ kana akaũmĩa. Vate nzika, nĩwamũvoyie Ngai vamwe na mũsyĩ wake na amũtũngĩa mũvea, akyũkĩlya wasya wake nĩ kana mamwĩwʼe nũndũ wa kelele.

Noa aĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu vyũ. Nũndũ wa ũu Ngai wake, Yeova, nĩwamũsũvĩie vamwe na mũsyĩ wake. (Aevelania 11:7) Ĩndĩ ũu nĩkwasya kana ĩla mbua yambĩĩe vayaĩ lasima malũmye mũĩkĩĩo woo? Aiee, nĩkwĩthĩwa mũĩkĩĩo ũsu nowʼo wesaa kũmatethya mĩthenyanĩ myũmũ ĩla yaatĩĩe. O naitũ twĩ na vata wa mũĩkĩĩo ta ũsu ĩvindanĩ yĩĩ yetu. Kwoou ekai twone kĩla tũtonya kwĩmanyĩsya kumana na mũĩkĩĩo wa Noa.

“MĨTHENYA MĨONGO ĨNA NA MATUKŨ MĨONGO ĨNA”

Noa na andũ make me ngalawanĩ, mbua nĩyaendeeie kua nza “mĩthenya mĩongo ĩna,” ũtukũ na mũthenya. (Mwambĩlĩlyo 7:4, 11, 12) Kĩwʼũ kyaendeeie kwongeleka, kyongeleka, na kwongeleka. Ĩvindanĩ yĩu Noa nĩwoonie Ngai wake, Yeova, aisũvĩa ala alũngalu, na kũĩvanĩsya ala athũku.

Mbua ĩsu yaminie ũngʼendu ũla waetetwe nĩ alaĩka. Kũtanamba kua, alaĩka aingĩ nĩmeetĩkĩlile kũtongoewʼa nĩ mawoni mathũku ma Satani, na “nĩmatiie ũtũo woo ũla wamaĩle” ĩtunĩ nĩ kana mekalanyʼe na aka, na nũndũ wa ũu masyaa mamũndũ meetawa Nevilimu. (Yuta 6; Mwambĩlĩlyo 6:4) Vai nzika kana Satani nĩweewie mũyo ĩla woonie ũngʼendu wa alaĩka asu, nũndũ ũngʼendu ũsu woo wavũthĩĩisye vyũ mbaa andũ, ala nĩmo syũmbe sya vata vyũ katĩ wa wũmbi wʼonthe wa Yeova kũũ nthĩ.

Ĩndĩ ĩla kĩwʼũ kyaendeeie kwongeleka, alaĩka asu angʼendu nĩmavĩndũie mĩĩ yoo ya nyama na nthakame na mambata ĩtunĩ, na ĩtina wa ũu mayaasyoka kwĩkĩa ĩngĩ mĩĩ ĩsu. Matiie iveti na syana syoo ikwʼĩĩe mbuanĩ ĩsu vamwe na andũ ala angĩ.

Vakuvĩ myaka 700 mbee wa mbua ĩsu, Yeova nĩwakanĩtye andũ ĩvindanĩ ya Enoko kana akaananga andũ ala athũku na matamũkĩaa. (Mwambĩlĩlyo 5:24; Yuta 14, 15) Kuma ĩvinda yĩu ya Enoko andũ maendeeie kũthũkĩĩa, makyananga nthĩ na kũmyusũsya ũngʼendu. Ĩndĩ yu maĩ vathũku. We Noa na andũ make nĩmatanĩthiwʼe nĩ kwona kĩla kyakwatie andũ asu?

Aiee, mayaatana! O na Ngai woo wĩ tei ndaatana. (Esekieli 33:11) Vai ũndũ Yeova ũtaaĩka nĩ kana atangĩĩe andũ aingĩ ũndũ vatonyeka. Mbee Yeova nĩwaumĩtye ũkanyʼo kwĩsĩla Enoko, na akamwĩaĩa Noa ake ngalawa. Nake Noa na mũsyĩ wake nĩmanoee wĩa ũsu wa kwaka ngalawa kwa myaka mingĩ, na ũu wʼonthe meekaa nũndũ nĩmathĩnĩkĩaa andũ asu. Na eka ũu, Yeova nĩwamwĩaĩe Noa ethĩwe “mũtavanʼya wa ũlũngalu.” (2 Vetelo 2:5) O tondũ Enoko weekie, Noa nĩwakanisye andũ ĩũlũ wa wanangĩko ũla wathanĩtwe. Andũ meekie ata? Yesũ nĩwoonie maũndũ asu onthe e ĩtunĩ, na ĩla waĩ kũũ nthĩ nĩwawetie ĩũlũ wa andũ ma ĩvinda ya Noa akyasya: “Matyeesĩ mũvaka kĩla kĩwʼũ kingĩ kyooka, kyamatwaa onthe,” na ũu nĩ kwasya matyaaona ũsu ta ũndũ mũvaka ĩla mbua yauwie.—Mathayo 24:39.

Kwamba ũsũanĩa ũndũ Noa na mũsyĩ wake meekaa mĩthenya 40 ya mbee Yeova amina kũvinga mũomo wa ngalawa. Ĩla mbua yaendee kwĩtĩka, nĩvatonyeka kĩla mũthenya onthe me nyanya makethĩwa meekaa maũndũ ta kũsũvĩana, kũtuta vala mekalaa, na kũsũvĩa nyamũ ila syaĩ ngalawanĩ. Ĩndĩ mũthenya ũmwe ngalawa ĩsu nĩyambĩĩe kũthingitha na yathaka. Nĩyambĩĩe kũsonga na kĩwʼũ. Yĩ vau kĩwʼũnĩ kyu kyaendee kwongeleka, nĩyambĩĩe kwambata kavola kwa kavola nginya ‘yookĩlwʼa ĩũlũ wa nthĩ.’ (Mwambĩlĩlyo 7:17) Ũsu waĩ wonanyʼo wa ũsengyʼo ta kĩ wa ũtonyi wa Ngai Mwene Vinya Wʼonthe, Yeova!

No nginya Noa ethĩwe eewie mũyo mũno nĩkwĩthĩwa Yeova nĩwamũsũvĩie na mũsyĩ wake, na ĩngĩ nũndũ wa kũlilikana tei ũla Yeova wamonisye kwa kũmatũmĩa makanyʼe andũ asu makwʼĩĩe nza wa ngalawa. No kwĩthĩwa maitethya wĩa ũsu moonaa ta maũtethya wĩa wa mana. Vai mũndũ waamethukĩĩsya! Kwamba ũsũanĩa ũndũ ũũ, nĩvatonyeka Noa akethĩwa aĩ na ana-a-inyia, eĩtu-a-inyia, na evae mbua ĩsu ĩtambĩĩe; ĩndĩ vai ũmwe katĩ wa asu waamwĩthukĩĩsya ate o ala ma nyũmba yake. (Mwambĩlĩlyo 5:30) Yu no nginya ĩla Noa na andũ make maĩ ngalawanĩ makethĩwa meewʼaa maikiakiwʼa malilikana ĩvinda yĩla matũmĩie kũtetheesya andũ mavonoke.

Yeova ndaalyũka, ailyĩ ũndũ wailyĩ ĩvinda ya Noa. (Malaki 3:6) Yesũ Klĩsto nĩwawetie kana ĩvinda yĩĩ yitũ yĩkeethĩwa yĩilyĩ ũndũ kwailyĩ “matukũ ma Noa.” (Mathayo 24:37) Ĩvinda yĩĩ yitũ yĩ na maũndũ mataaĩthĩwa ĩngĩ, na yĩ na thĩna mwingĩ ũla ũkathelela mũminũkĩlyonĩ wa nthĩ ĩno nthũku. O ta ĩvinda ya Noa, ũmũnthĩ andũ ma Ngai nĩmakanasya onthe ala meũmethukĩĩsya. We ũkamethukĩĩsya? Ethĩwa we nĩwethukĩĩisye ũkanyʼo ũsu woo, ũkambĩĩa kũkanyʼa angĩ vamwe namo? Noa na mũsyĩ wake nĩmatũtiĩe ngelekanyʼo tũtonya kũatĩĩa.

“MATANGĨĨWE ŨNDŨ WA MANZĨ”

Ĩla ngalawa yalelete kĩwʼũnĩ kyu kyaĩ na itulumo nene, no mũvaka ala maĩ nthĩnĩ methĩwe mewʼaa mbwaũ syayo iikeka na kũnyiila. We Noa nĩwamakiwʼe nĩ itulumo isu nene kana akona ngalawa ta ĩkwanangĩka? Aiee. Ũmũnthĩ andũ amwe ala methĩawa na nzika no methĩwe na mesilya ta asu, ĩndĩ Noa ndaĩ na nzika. Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Kwondũ wa mũĩkĩĩo Noa . . . nĩwaseũvisye ngalawa.” (Aevelania 11:7) Aĩkĩĩe kyaũ? Yeova nĩwaseũvĩtye ũtianĩo vamwe na Noa. Nthĩnĩ wa ũtianĩo ũsu amwathĩte kana akamũsũvĩa vamwe na ala maĩ nake mbuanĩ ĩsu mbingĩ. (Mwambĩlĩlyo 6:18, 19) We ũla woombie nthĩ na syonthe ila syĩ nthĩnĩ wayo, tyo waĩ atonya kũsũvĩa ngalawa ĩsu? Ĩĩ, vyũ! Noa nĩwamwĩkwatisye Yeova eanĩsye watho wake. Na vate nzika, e na mũsyĩ wake ‘nĩmatangĩĩwe ũndũ wa manzĩ.’—1 Vetelo 3:20.

Ĩtina wa mĩthenya 40, mbua nĩyathelile. Kwosana na kalenda ka matukũ aa, mbua ĩsu yathelile Mweinĩ wa 12, mwaka wa 2370 mbee wa kũsyawa kwa Klĩsto. Ĩndĩ ĩvinda ya mũsyĩ wa Noa kuma ngalawanĩ yĩyaĩ yĩnavika. Ngalawa ĩsu yaendeeie kũlela yĩ yoka ĩũlũ wa kĩwʼũ kĩla kyaĩ nthĩ yonthe nginya kĩkavwʼĩka iĩma, ĩkuĩte syũmbe mbingĩ mũno. (Mwambĩlĩlyo 7:19, 20) Kwasũanĩa Noa e na anae Semu, Amu, na Yavethi mayĩvanga ũndũ mekũĩthya nyamũ ila syaĩ vu na kũisũvĩa. Ngai ũla watuisye nyamũ isu sya kĩthekanĩ weethĩa no ilike ngalawanĩ ite na thĩna, aĩ o atonya kwĩkana nasyo oou mĩthenyanĩ yonthe ya mbua ĩsu.a

Nĩvatonyeka Noa akethĩwa aandĩkaa maũndũ ala maendee. Maũndũ asu maeleetye ĩla mbua yambĩĩe na ĩla yakyee. Na nĩmaeleetye kana kĩwʼũ kyavwʼĩkĩte nthĩ kwa mĩthenya 150. Na ĩndĩ ĩtina wa mĩthenya ĩsu, kyambĩĩa kũngʼala. Nĩvo ĩndĩ mũthenya ũmwe ũtakola, ĩla ngalawa yatheeie yaũngama ĩũlũ wa “iĩma sya Alalati,” ila syĩ nthĩ ya Turkey. Nĩvatonyeka mũthenya ũsu ũkethĩwa waĩ Mweinĩ wa 4, mwaka wa 2369 mbee wa kũsyawa kwa Klĩsto. Mĩthenya 73 ĩtina wa ũu, Mweinĩ wa 6, mĩthya ya iĩma nĩyambĩĩe kumĩla. Ĩtina wa myei ĩtatũ, Mweinĩ wa 9, Noa nĩwatwie kũvũthũa ĩima kĩalanĩ kya ngalawa. Nĩkwĩthĩwa kũvũthũa ĩima yĩu ndwaĩ ũndũ laisi, no nginya Noa ethĩwe eewie mũyo mũno ĩla kaseve kathithu na kyeni syalikile ngalawanĩ. Atambĩte kũvũthũa ĩima yĩu, Noa nĩwatatĩte kũmanya ethĩwa nthĩ yaĩ nyũmũ ũndũ yĩkalwa. Aleketye ngũngũũ ĩkathi nza, nayo yaendaa ĩkĩsyoka na nĩvatonyeka ĩkethĩwa yavũĩlaa o vau ngalawanĩ. Ĩtina wa ngũngũũ, nĩwatũmie ĩvũĩ na o na kau yatindĩie kũmũsyokea, nĩyesie kũthi na yakwata vandũ yĩkala.—Mwambĩlĩlyo 7:24–8:13.

Vate nzika, Noa nĩwathĩnĩkĩaa mũno maũndũ ma kĩ-veva. Kwa kũna visa Noa na andũ make mayĩkala nthĩ vamwe kĩla mũthenya nĩ kana mavoye na maineena ĩũlũ wa Ĩthe woo wa ĩtunĩ ũla wamasũvĩĩte. Noa nĩwamwĩkwatasya Yeova ĩvinda yonthe ĩla ũnũkwenda kwĩka ũtwi wa vata. O na yĩla Noa woonie kana nthĩ “yaĩ nyũmũ,” o na kũtwʼĩka ekalĩte ngalawanĩ mbee wa mwaka mũima, ndaavingũa mũomo wa ngalawa na kumaalya syonthe ila syaĩ vo. (Mwambĩlĩlyo 8:14) Eeteelile Yeova amũtavye ũndũ ũkwĩka.

Andũ ala me na mĩsyĩ yoo ũmũnthĩ no memanyĩsye maũndũ maingĩ ma vata kuma kũla kwĩ mũndũũme ũsu mũĩkĩĩku. Noa aĩ kĩthito, wũmĩĩsyo, nĩwasũvĩaa andũ make, na ndeekaa maũndũ kĩtumbo. Ĩndĩ ũndũ ũla waĩ wa vata kwake nĩ kwĩka kwenda kwa Yeova Ngai. Tweethĩwa na mũĩkĩĩo ta wa Noa maũndũnĩ ta asu, tũkatuma ala twendete maathimwa mũno.

“UMA NGALAWANĨ”

Ĩtina wa matukũ maingĩ, Yeova nĩwamũtavisye Noa ũndũ ũkwĩka. Amwĩie ũũ: “Uma ngalawanĩ, we, na mũkau, na ana maku, na aka ma ana maku vamwe naku.” Andũ make nĩmamwĩthukĩĩisye na maumaala, nasyo nyamũ syaatĩĩa. Syaumaalile ata? Syaumaalile ikinyanganĩte? Aiee! Mbivilia yaĩtye kana kwosana na ‘mĩthemba yasyo, nĩsyaumie ngalawanĩ.’ (Mwambĩlĩlyo 8:15-19) Ĩla Noa na mũsyĩ wake maumaalile oou na maveva kaseve kaseo ka iĩmanĩ na masisya iĩma sya Alalati, nĩmoonie kana nthĩ yaĩ nthesye. Nevilimu mayaĩ kwʼo ĩngĩ, ũngʼendu ndwaĩ vo, o na ala alaĩka athũku na andũ onthe ala maĩ athũku.b Yu mbaa andũ maĩ na mwanya wa kwambĩĩa maũndũ nesa.

Noa nĩweesĩ ũndũ ũkwĩka aumaala. Ambĩĩe na kũthaitha. Aakie kĩthembeo na oosa nyamũ imwe katĩ wa ila Yeova waasyaa nĩ ntheu, na aumĩsya Yeova nthembo ya kũvĩvwʼa. Nyamũ isu nĩsyo Noa walikĩtye ngalawanĩ syĩ “mũonza, mũonza.” (Mwambĩlĩlyo 7:2; 8:20) Ũthaithi ũsu nĩwamwendeeisye Yeova?

Mbivilia ĩsũngĩĩte ĩkyasya atĩĩ: “Na Yeova eewʼa mũuke mũseo.” O na kau Yeova nĩwoomĩĩtwʼe mũno ngoonĩ nĩ ũngʼendu wa andũ ala maĩ kwʼo mbua ĩtambĩte kua, yu nĩwatanie mũno kwona mũsyĩ ũmwe wa athaithi aĩkĩĩku ĩũlũ wa nthĩ yonthe ũla watwʼĩte kwĩka kwenda kwake. Ti atĩ Yeova endaa mekale ta andũ mate naĩ. Mũsoa ũla wawetwa vau ĩũlũ ũendee kwasya, “Kĩsũanĩo kya ngoo ya mũndũ nĩ kĩthũku kuma wana wake.” (Mwambĩlĩlyo 8:21) Kwasũanĩa ũndũ ũngĩ Yeova weekie onanyʼe kana nĩwũmĩĩasya andũ.

Ngai nĩwaumũkie nthĩ. Tene ĩvindanĩ yĩla Atamu na Eva meekie naĩ, nĩwʼo Ngai waumanĩe nthĩ na ũu watuma nĩma yĩthĩwa yĩ vinya vyũ. Ĩthe wa Noa, Lameki, anengie Noa ĩsyĩtwa yĩu yĩla yĩtonya kwĩthĩwa yonanasya “Ũthyũmũo,” kana “Ũkiakisyo,” na athana kana mwana ũsu wake akatuma andũ mathyũmũa kumana na kĩumo kyu. No mũvaka Noa ethĩwe atanie mũno ĩla wamanyie kana yu nũkwona wathani ũsu ũyĩanĩa na kana nthĩ ĩkeethĩawa yĩ nzeo kwondũ wa nĩma. O na ti ũndũ wa ũsengyʼa kana atwʼĩkie mũĩmi!—Mwambĩlĩlyo 3:17, 18; 5:28, 29; 9:20.

Ĩndĩ o na ĩvindanĩ yĩu, Yeova nĩwanengie nzyawa syonthe sya Noa mĩao mĩna ĩte vinya kũatĩĩwa ĩla yaĩ ĩmatongoesye thayũnĩ woo. Kwa ngelekanyʼo, nĩwamavatie kũaana na amavata kũtũmĩa nthakame ũndũ vataĩle. O na ĩngĩ Ngai nĩwaseũvisye ũtianĩo vamwe na mbaa andũ, amatha kana ndakaananga nthĩ ĩngĩ na mbua. Ĩtina wa ũu, nĩwamonisye kyama kya ũsengyʼo kĩtaĩ kyaaoneka ĩngĩ nĩ kana aĩkĩĩthye ndeto syake. Kyama kyu kyaĩ ũtaathi. Kũvika o na ũmũnthĩ, kĩla ĩvinda twoona ũtaathi tũlilikanaa watho ũla Ngai witũ wĩ wendo, Yeova, wathanie.—Mwambĩlĩlyo 9:1-17.

Takethĩwa ũvoo ũsu ĩũlũ wa Noa no wano tũ, tũyĩthĩwa twaaĩwʼa ũvoo wake ĩngĩ ĩtina wa ũtaathi kumĩla. Ĩndĩ Noa aĩ kwʼo na maũndũ mayaĩ laisi kwake. Ĩvinda yake andũ mekalaa myaka mingĩ mũno, na nũndũ wa ũu Noa oomĩĩisye myaka ĩngĩ 350 ĩtina wa ĩla mbua, na nĩwakwatiwe nĩ mathĩna maingĩ myakanĩ ĩsu. Mũthenya ũmwe nĩweekie ĩvĩtyo ĩthũku nũndũ wa kũmilwa, ĩndĩ maũndũ mathũkĩĩie ĩla mwĩsũkũũe Kanaani weekie ĩvĩtyo yĩngĩ yĩitango, ĩvĩtyo yĩla yatumie nyũmba ya ũ Kanaani ĩkwatwa nĩ mathĩna maingĩ. Noa nĩwekalile ĩvinda yĩasa nginya oona nzyawa syake iilika naĩnĩ sya mĩthemba ta kũthaitha mĩvwʼanano na ũngʼendu ĩvindanĩ ya Nimiloti. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, nĩwoonie maũndũ maseo ta kwona mwana wake Semu aitiĩa mũsyĩ wake ngelekanyʼo nzeo ya kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo.—Mwambĩlĩlyo 9:21-28; 10:8-11; 11:1-11.

O ta Noa, twĩ na vata wa kũendeea kwĩkala twĩ aĩkĩĩku o na twakwatwa nĩ mathĩna. O na andũ ala angĩ malea kũĩkĩĩa Ngai ũla wa wʼo, kana maeka kũmũthũkũma, twaĩle kũlũmya ũĩkĩĩku witũ ta Noa. Yeova nũtanaa mũno ĩla woona twĩ aĩkĩĩku. O tondũ Yesũ Klĩsto waisye, “ũla ũkomĩĩsya kũvika mũminũkĩlyo, ũsu akatangĩĩwa.”—Mathayo 24:13.▪