Ĩkaa Motwi Maku Kwa Ũĩ

1, 2. We nĩwendete kwĩka motwi? Wĩwʼaa ata walilikana motwi amwe weekie?

KĨLA mũthenya tũtindĩaa kwĩka motwi. We wĩwʼaa ata ĩũlũ wa kwĩka motwi? Andũ aingĩ mewʼaa mendete mũno kwĩyĩkĩa motwi. Maasyaa kana nĩmo maĩle kwĩtwʼĩĩa maũndũ, na mayendete kwĩkĩwa motwi nĩ andũ angĩ. Ĩndĩ ve angĩ makĩaa kwĩka motwi ĩla makwatwa nĩ maũndũ maito. O na amwe mamanthaa motao mavukunĩ kana kuma kwa atai, na mavinda angĩ nĩmatonya kũtũmĩa mbesa mbingĩ nĩ kana makwate ũtao ũla mekwenda.

² Namo aingĩ maitũ twĩ o vandũ vau katĩkatĩ. Nĩtwĩthĩawa twĩsĩ kana ve maũndũ amwe tũtaĩle kwĩtwʼĩĩa, na kana ve maũndũ angĩ tũtonya kwĩyĩkĩa motwi kwosana na ũndũ tũkwenda. (Aka. 6:5) O na kau nĩtũtonya kwĩtwʼĩĩa maũndũ amwe, nĩtwĩsĩ kana ti motwi onthe twĩkaa methĩawa me maseo.

3. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya kwĩka motwi? Nĩkĩ mavinda onthe ti laisi kwĩka motwi?

³ Nĩkwĩthĩwa twĩ athũkũmi ma Yeova, nĩtwĩwʼaa mũyo nũndũ nũtũnengae motao ĩũlũ wa maũndũ ala ma vata thayũnĩ. Nĩtwĩsĩ twaatĩĩa motao make tũkeekaa motwi maseo na mamwendeeasya. Ĩndĩ o na vailyĩ ũu, no tũkwatwe nĩ maũndũ amwe matonya kwĩthĩwa mate na mwolooto wa Mbivilia ũmaneenee ũtheinĩ. Tũtonya kwĩka ata twakwata nĩ maũndũ ta asu? Kwa ngelekanyʼo, nĩtwĩsĩ kana Mbivilia yaĩtye tũikoye. (Aev. 4:28) Ĩndĩ nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma mũndũ etwa kĩngʼei? Andũ amwe masasya ti ũthũku kwosa kĩndũ kya mũndũ ũngĩ ethĩwa ti kya mbesa mbingĩ, na kana ti ũthũku kũya ethĩwa wĩĩwʼa wĩ mũvinyĩĩe mũno. Tũtonya kwĩka motwi ata ĩla twakwata nĩ maũndũ ala andũ amwe maasya vai mwolooto wĩ ũtheinĩ ũmaneenee? Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtethya?

ĨKAA MOTWI WĨ NA KĨLĨKO KĨANĨU

4. Nĩ ũtao wĩva tũtonya kwĩthĩwa twaanengwa nĩ andũ ĩla tũkwĩka motwi?

⁴ Ĩla twatavya Mũklĩsto ũngĩ kana nĩtũkwenda kwĩka ũtwi mũna wa vata, nũtonya kũtwĩa tũsũanĩe nesa tũtaneka ũtwi ũsu. Ũsu wĩthĩawa wĩ ũtao mũseo. Mbivilia nĩtũkanĩtye tũikasembeae kwĩka motwi. Ĩtwĩĩte atĩĩ: “Mũndũ ũla wĩkalaataa ekalaataa kũvika akaĩwe tũ.” (Nth. 21:5) Ĩndĩ mũndũ wĩ na kĩlĩko kĩanĩu ekaa motwi ata? Yo nĩkwasya kana twaĩle o kũtũmĩa ĩvinda tũyĩsilya ĩũlũ wa ũndũ ũsu, tũiũsianĩsya na maũndũ angĩ, na kũtata kũelewa maũndũ onthe ala makonetye ũndũ ũsu tũtanamba kũũtwʼa? Nĩ wʼo kana kwĩka ũu nĩ ũndũ wa vata, ĩndĩ ve ũndũ ũngĩ twaĩle kwĩka nĩ kana twonanyʼe twĩ na kĩlĩko kĩanĩu.—1 Vet. 4:7.

5. Nĩkĩ tũtonya kwasya kana vai mũndũ ũsyaawa e na kĩlĩko kĩanĩu vyũ?

⁵ Vai mũndũ ũsyaawa e na kĩlĩko kĩanĩu vyũ. Nĩkĩ? Nũndũ kĩla ũmwe witũ asyaawa na naĩ na kwoou tũyamba kwĩthĩwa twĩ na mwĩĩ mwĩanĩu kana kĩlĩko kĩanĩu vyũ. (Sav. 51:5; Alo. 3:23) O na ĩngĩ aingĩ maitũ ĩla tũtamwĩsĩ Yeova kana myolooto yake, ilĩko sitũ ‘nĩsyaaĩtwʼe’ nĩ Satani. (2 Ako. 4:4; Tito 3:3) Kwoou tũkeka motwi kwosana na kĩla ithyĩ twonaa kyaĩle, twĩthĩwa tũyĩkenga o na ethĩwa ũndũ ũsu tũũsũanĩĩie mũno ata.—Nth. 14:12.

6. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya twĩthĩwe na kĩlĩko kĩanĩu?

⁶ O na kau tũi eanĩu o na vanini, Ĩthe witũ wa ĩtunĩ, Yeova, nĩ mwĩanĩu vyũ. (Kũt. 32:4) Ĩndĩ ũndũ wa kwendeesya nĩ kana nũtũnengete ũtonyi wa kũvĩndũa mosũanĩo maitũ, na kwĩmanyĩsya ũndũ tũtonya kwĩthĩwa na kĩlĩko kĩanĩu. (Soma 2 Timotheo 1:7.) Nũndũ ithyĩ twĩ Aklĩsto, twaĩle kũsũanĩaa nesa na tũyĩkaa kwosana na ũla waĩle. Kwoou twaĩle kwĩmanyĩsya ũndũ tũtonya kũkĩlya vinya mosũanĩo maitũ na mwĩĩ witũ, na tũyĩyĩelekanyʼa na ũndũ Yeova ũsũanĩaa, ũndũ wĩwʼaa, na ũndũ wĩkaa.

7, 8. Nengane ngelekanyʼo ĩkwonanyʼa ũndũ mũndũ ũtonya kwĩka ũtwi mũseo o na ĩla ũkwatĩtwe nĩ mathĩna.

⁷ Kwasũanĩa ngelekanyʼo ĩno. Kwĩ andũ amwe mekalaa kũasa na mũsyĩ, na ĩla makwata mwana nĩmendete mũno kũmwĩnũkya kũla kwĩ andũ moo ma mũsyĩ nĩ kana makwate mwanya wa kũendeea kũthũkũma.a Mũndũ mũka ũmwe ũtwĩe nthĩ ya nza nĩwasyaie kavĩsĩ kanake. Ĩvindanĩ o yĩu nĩwambĩĩe kwĩmanyĩsya Mbivilia na ambĩĩa kũatĩĩa kĩla weemanyĩasya. Anyanyae na andũ ma mũsyĩ nĩmambĩĩe kũmũingĩĩsya e na mũũme menũkye mwana kũla kwĩ ũsũe. Ĩndĩ mũndũ mũka ũsu ayĩmanyĩsya nĩwamanyie kana ta mũsyai, nĩwe ũnengetwe nĩ Ngai kĩanda kya kũea mwana ũsu wake. (Sav. 127:3; Aev. 6:4) Esaa kwĩka ata? We esaa kũatĩĩa kĩthĩo kĩla aingĩ moonaa kyaĩle? Kana esaa kũatĩĩa kĩla weemanyĩasya Mbivilianĩ na ayĩthĩwa eyũmbanĩtye kũthekeewa nĩ andũ amwe kana kũmĩĩsya thĩna akesa kũtwʼĩka nĩwathelelwa? Takethĩwa nue wĩthĩwa weekie ata?

⁸ Nũndũ wa kũtindĩa kũthingʼĩĩwʼa, mũndũ mũka ũsu nĩweewʼaa aithĩnĩka mũno, ĩndĩ nĩwamũvoyie Yeova amũelesya kyonthe kĩla kyaĩ ngoonĩ na amũkũlya amũtetheesye kwĩka ũtwi ũla waĩle. Ĩla waneenie na mwalimũ wake wa Mbivilia na andũ angĩ kĩkundinĩ ĩũlũ wa thĩna wake, nĩwambĩĩe kũmanya woni wa Yeova ĩũlũ wa ũndũ ũsu. O na ĩngĩ nĩwasũanĩĩe ĩũlũ wa mathĩna ala makwataa syana ila syataananwʼa na asyai syĩ nini. Ĩtina wa kũsũanĩa nesa woni wa Mbivilia ĩũlũ wa ũndũ ũsu, nĩwatwie kana ti ũseo kwĩnũkya mwana. Mũũme wake nĩweeyoneie ũndũ andũ ala angĩ kĩkundinĩ meeyumĩtye kũmatetheesya, na ũndũ mwana ũsu woo waĩ mũtanu na waendee kwĩthĩwa na kamwĩlĩ kaseo. Kwondũ wa ũu, nĩweetĩkĩlile kũmanyĩwʼa Mbivilia na ambĩĩa kũthi maũmbanonĩ vamwe na mũka.

9, 10. Mũndũ wĩ na kĩlĩko kĩanĩu ekaa ata? Tũtonya kwĩthĩwa na kĩlĩko kĩanĩu ata?

⁹ Ĩsu no ngelekanyʼo ĩmwe twanengwa, ĩndĩ nĩyonanĩtye kana mũndũ wĩ na kĩlĩko kĩanĩu ndekaa motwi kwosana na kĩla we ũkwona kyaĩle kana kĩla andũ angĩ mekwona kyaĩle. Mosũanĩo maitũ na ngoo sitũ ti mbĩanĩu na iilyĩ ta saa yĩ ĩtina kana yĩ mbee wa ila ingĩ. Kũatĩĩa saa ĩilyĩ ũu no kũtũetee thĩna mũnene. (Yel. 17:9) Kwoou, o tondũ mũndũ wĩananasya saa yake, twaĩle kũĩkĩĩthya kana mosũanĩo maitũ na ngoo sitũ nĩsyosanĩte na myolooto ya Ngai.—Soma Isaia 55:8, 9.

¹⁰ Mbivilia yĩ na kĩtumi kĩseo kya kũtũnenga ũtao ũũ: “Ĩkĩĩa Yeova na ngoo yaku yonthe, na ndũkekwatye ũmanyi waku mwene: Mĩendelenĩ yaku yonthe mũkũsĩĩe we, na akaũlũngalĩlya nzĩa syaku.” (Nth. 3:5, 6) Nĩwoona ndeto ila iatĩĩe ndeto ii “ndũkekwatye ũmanyi waku mwene”? Iatĩĩwe nĩ ndeto ii, “mũkũsĩĩe [Yeova].” Ũu nĩ ũndũ ũmwe na kwasya nĩtũmwĩkwatye Yeova nũndũ nĩwe weka wĩ na kĩlĩko kĩanĩu vyũ. Kwoou kĩla ĩvinda tũkwenda kwĩka ũtwi, twaĩlĩte kũsoma Mbivilia nĩ kana tũmanye woni wa Yeova ĩũlũ wa ũndũ ũsu. Twamina kũmanya woni wa Yeova, twaĩle kũwũatĩĩa ĩla tũkwĩka ũtwi. Mũndũ eeka ũu ethĩawa oonanyʼa kana e na kĩlĩko kĩanĩu, na ũu nĩ ũndũ ũmwe na kwasya aatĩĩe ũndũ Yeova ũsũanĩaa.

MANYĨSYA KĨLĨKO KYAKU

11. Mũndũ atonya kwĩka ata nĩ kana amanye kwĩkaa motwi ma ũĩ?

¹¹ Kwĩka motwi ma ũĩ na kũmeanĩsya ti ũndũ wĩ laisi, na mũno mũno kwa ala manemanyĩisye mĩtũkĩ na ala maendee kwĩka maendeeo. O na kau Mbivilia yĩtaa andũ ma ũko ũsu ‘syana nini,’ nĩvatonyeka makeka maendeeo ma kĩ-veva. Kwasũanĩa ũndũ syana nini syĩmanyĩasya kũthi iteũvalũka. Nĩ kana mwana mũnini amanye kũthi nesa, no nginya emanyĩsye kũkinyaa tũtambya tũkuvĩ na ayĩkaa ũu kĩtũngĩlĩĩlo. Ũu nowʼo ala mekwĩmanyĩsya kwĩkaa motwi ma ũĩ maĩle kwĩka. Lilikana mũtũmwa Vaulo aisye kana andũ aimu nĩ ala “nũndũ wa kwĩmanyĩsya, ilĩko syoo nimanyĩĩtwʼe kũvathũkanʼya ũseo na ũthũku.” Ndeto “kwĩmanyĩsya” na “nimanyĩĩtwʼe” syĩonanyʼa vata wa kwĩkĩa kĩthito ũteũnoa. O ta ũu, ala manemanyĩisye ũwʼo mĩtũkĩ maĩle kũendeea kwĩkĩa kĩthito nĩ kana mamanye ũndũ matonya kwĩkaa motwi ma ũĩ.—Soma Aevelania 5:13, 14.

12. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya twĩkae motwi ma ũĩ?

¹² O tondũ vawetiwe mwambĩĩonĩ, kĩla mũthenya nĩtwĩkaa motwi maingĩ, methĩwe nĩ maũndũnĩ manini kana manene. Akunĩkĩli amwe ma maũndũ meethĩie kana vakuvĩ nusu ya motwi ala twĩkaa tũyĩthĩawa tũmasũanĩĩe mũno, ĩndĩ tũmekaa kwosana na ũndũ twamanyĩie. Kwa ngelekanyʼo, nĩvatonyeka ũkethĩa kĩla mũthenya waamũka nũvangaa nĩ ngũa yĩva ũkwĩkĩa. Nũtonya kwona ũsu ta ũndũ mũnini na nũndũ wa ũu ũkanyuva kĩla ũkwĩkĩa ũteũsũnĩa mũno, na mũno mũno ethĩwa nĩwĩkalaatĩte. Ĩndĩ nĩ ũndũ wa vata kũsũanĩa ethĩwa ngũa ĩla wanyuva kwĩkĩa nĩyaĩlĩte kwĩkĩwa nĩ mũthũkũmi wa Yeova. (2 Ako. 6:3, 4) Ĩla ũũthooa ngũa no kwĩthĩwa ũsũanĩaa ĩũlũ wa mĩsono ĩla yĩkwʼo ĩndĩ ĩkũlyo nĩ, nũsũanĩaa ĩũlũ wa thooa wa ngũa ĩsu na ethĩwa nĩ mbaĩlu kwa Mũklĩsto? Kwĩka motwi maseo maũndũnĩ ta asu kũkatũtetheesya kũmanyĩsya ilĩko sitũ, na ũndũ ũsu ũkatuma tũmanya kwĩkaa motwi ma ũĩ maũndũnĩ angĩ maitango kwĩ asu.—Luka 16:10; 1 Ako. 10:31.

ĨTHĨWA NA WENDI WA KWĨKA ŨLA WAĨLE

13. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya twĩanĩsye motwi maitũ?

¹³ Ithyonthe nĩtwĩsĩ kana kwĩka ũtwi wa ũĩ ti ũndũ wĩ laisi, ĩndĩ kwĩanĩsya kĩla twatwʼa nĩkwʼo kwĩ vinya vyũ. Kwa ngelekanyʼo, andũ amwe ala methĩawa mayenda kũeka kũnywʼa sikala nĩmaemawa nũndũ mai na wendi ũtoetye wa kũmatetheesya kũeka. Kwoou kĩla kyendekaa nĩ kwĩthĩwa na wendi mwingĩ wa kwĩanĩsya kĩla ũtwʼĩte. Andũ amwe maĩkĩĩaa kana wendi wa kwĩka maũndũ ũilyĩ ta malangũ. Kwa nzĩa yĩva? Ĩla watũmĩa malangũ mũno, nowʼo manenevaa na maimesya vinya. Ĩndĩ twamatũmĩa mataĩla, mekaa kwonza kana makasya vinya. Kwoou nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya twĩthĩwe na wendi mwingĩ wa kwĩanĩsya motwi maitũ? Twaĩle kũmwĩkwatya Yeova atũtetheesye.—Soma Avilivi 2:13.

14. Nĩkĩ Vaulo waĩ na vinya wa kwĩanĩsya maũndũ ala wavangĩte?

¹⁴ Maũndũ ala mamũkwatie Vaulo nĩmatumie amanya kana ti ũndũ wĩ laisi kwĩka ũla waĩle. Aisye: “Kwenda kwĩ vo, ĩndĩ kwĩka ũla ũseo kũivaĩ.” Nĩweesĩ kĩla waaĩle kwĩka ĩndĩ mavinda amwe nĩwaemawa. Aisye: “Nĩtanĩaa ĩla mĩao ya Ngai mũndũnĩ wa nthĩnĩ: ĩndĩ nĩona mwĩao wa mũthemba ũngĩ mamuthanĩ makwa, ũla wũkitaa na ũla mwĩao wĩ kĩlilikanonĩ kyakwa, na nũndavĩte ũkambĩkĩa mwĩaonĩ wa naĩ ũla wĩ mamuthanĩ makwa.” Ũu nĩkwasya Vaulo ndaĩ atetheka? Aiee. Aisye atĩĩ: “Nĩmũtũngĩa Ngai mũvea nĩ ũndũ wa Yesũ Klĩsto Mwĩaĩi waitũ.” (Alo. 7:18, 22-25) O na ve ĩvinda yĩngĩ Vaulo waandĩkie ũũ: “Nĩndonya maũndũ onthe nthĩnĩ wake ũla ũndonyethasya.”—Avi. 4:13.

15. Nĩkĩ twaĩle kwĩkaa motwi tũteũtindĩa?

¹⁵ Nĩ kana tũmwendeesye Ngai, twaĩle kwĩkaa motwi tũteũtindĩa. Ũu nĩkwasya kana twaĩle kũtwʼa kwĩka ũla waĩle, na tũyĩthĩwa twĩyumĩtye kũwĩanĩsya. Lilikana ũndũ Eliya e Kĩĩmanĩ kya Kalimeli watavisye athaithi ma Mbaali na Aisilaeli ala maĩ alei. Ameie atĩĩ: “Mũkaendaa mũkĩthua katĩ wa ngalĩ ilĩ ĩvinda yĩana ata? ethĩwa Yeova nĩwe Ngai, mũatĩĩei; ĩndĩ ethĩwa nĩ Mbaali, mũatĩĩei ĩndĩ.” (1 Asu. 18:21) Aisilaeli nĩmeesĩ ũndũ maaĩle kwĩka, ĩndĩ maendee ‘kũthua’ katĩ wa ngalĩ ilĩ. Myaka mingĩ mbee wa ĩvinda yĩu, Yosua nĩwoonanisye kana aĩ kĩvathũkanyʼo vyũ na andũ asu ĩla waisye atĩĩ: “Ethĩwa nimũkwona nĩ ũthũku kũthũkũma Yeova, nyuvai ũmũnthĩ ũla mwĩthũkũmaa . . . Ĩndĩ ũndũ wakwa na nyũmba yakwa, tũkathũkũmaa Yeova.” (Yos. 24:15) Nĩ moathimo meva Yosua wakwatie nũndũ wa kwĩka ũtwi wake? Nĩwakwatie ũathimo wa kũlika Nthĩ ya Watho ĩla ‘yausũĩte ĩia na ũkĩ wa nzũkĩ’ vamwe na ala angĩ waĩ namo.—Yos. 5:6.

ĨKAA MOTWI MA ŨĨ NĨ KANA ŨATHIMĨKE

16, 17. Nengane ngelekanyʼo ĩkwonanyʼa moathimo ala tũkwataa tweeka motwi mosanĩte na kwenda kwa Ngai.

¹⁶ Kwasũanĩa ngelekanyʼo ĩĩ ya mwana-a-asa ũmwe ũnavatisiwe mĩtũkĩ. E na kĩveti na syana itatũ nini. Wĩa ũla ũthũkũmaa ndwĩ mũsaala mũseo ĩndĩ awendie nũndũ mũthyanĩ wa kyumwa, wĩa ũsu nũmũnengae mwanya wa kũthi maũmbanonĩ na kũtavanyʼa vamwe na mũsyĩ wake. Mũthenya ũmwe, mũndũ ũmwe mathũkũmaa ĩmwe amwĩie mathamĩĩe kambuninĩ ĩngĩ yĩvaa nesa na ĩkanengane mautĩĩo angĩ. Mwana-a-asa ũsu nĩwasũanĩie ĩũlũ wa ũndũ ũsu na avoya. Kwĩka ũu nĩkwatumie ethĩa kana eetĩkĩla wĩa ũsu, nĩvatonyeka vakavĩta ĩvinda yĩasa ayĩsa kũnengwa mwanya mũthyanĩ wa kyumwa. Keka nue wĩka ata?

¹⁷ O na kũtwʼĩka wĩa ũsu waĩ na mũsaala mwingangĩ, mwana-a-asa ũsu nĩwaũleile ĩtina wa kũsũanĩa mũno ũndũ wĩa ũsu wesaa kwananga ũnyanya wake vamwe na Yeova. We nũkwona ta wesie kwĩlila nũndũ wa ũtwi wake? Aiee, ndaaĩsa kwĩlila. Oonie nĩ kavaa mũsyĩ wake wĩthĩwe na ũnyanya mũseo na Yeova kũte kwĩthĩwa na mũsaala mũseo. Mwana-a-asa ũsu na mũka wake nĩmeewie mũyo mũno ĩla mwĩĩtu woo ũla waĩ na myaka ĩkũmi wamatavisye kana nũmendete, nĩwendete ana-a-asa na eĩtu-a-asa, na nũmwendete Yeova mũno. Aisye nũkwenda kwĩyumya amũthũkũme Yeova na aivatiswa. Ngelekanyʼo ya ĩthe-ake ya kũthĩnĩkĩa ũthaithi wa Yeova mbee wa maũndũ ala angĩ onthe nĩyamũtethisye mũno.

18. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata kwĩkaa motwi ma ũĩ kĩla ĩvinda?

¹⁸ O tondũ Mose watongoesye ana ma Isilaeli weũnĩ, nowʼo Yesũ Klĩsto wĩthĩĩtwe atongoesye athaithi ma Yeova kwa myaka mingĩ nthĩnĩ wa nthĩ ĩno ya Satani. Na o tondũ Yosua watongoesye Aisilaeli malika Nthĩ ya Watho, nowʼo nake Yesũ ũkilyĩ kwananga nthĩ ĩno na aitongoesya aatĩĩi make malike nthĩ nzaũ yĩ na ũlũngalu. (2 Vet. 3:13) Kwoou yĩĩ ti yo ĩvinda ya kũsũanĩa ũndũ twasũanĩaa tene, kũsyokea mĩtuo na mĩvango yitũ ya tene, kana kũatĩĩa myolooto ĩla twaatĩĩaa tene. Ĩndĩ yĩĩ nĩyo ĩvinda ya kwĩkuũa nesa vyũ kwenda kwa Ngai nĩ kwĩva. (Alo. 12:2; 2 Ako. 13:5) Kwoou ekai motwi ala twĩkaa kĩla mũthenya maĩkĩĩthye kana no tũathimwe nĩ Ngai tene na tene.—Soma Aevelania 10:38, 39.