Ũndũ Yeova Ũtũthengeeaa

1. Nĩ wendi mwaũ andũ methĩawa naw’o, na nũũ ũla ũtonya kũwĩanĩsya?

ANDŨ nĩmendaa mũno kwĩthĩwa na ũnyanya na andũ angĩ. Ĩvuku yĩmwe yaĩtye kana mũndũ eawa e na “ũnyanya na ũla ũngĩ ethĩwa nĩmendene mũno na nĩmesene nesa.” Nĩtwĩw’aa mũyo mũno ethĩwa andũ maitũ ma mũsyĩ na anyanyae maitũ nĩmatwendete, nĩmonaa twĩ ma vata, na nĩmatũeleawa. Ĩndĩ ũla twaĩle kũseũvya ũnyanya ũla mũseo vyũ nake nĩ Mũmbi witũ.—Mũta. 12:1.

2. Yeova atwathĩte ata, ĩndĩ nĩkĩ andũ amwe mataĩkĩĩaa watho ũsu?

² Yeova atũtavĩtye nthĩnĩ wa Ndeto yake ‘tũmũthengeee,’ na akatwatha kana tweeka ũu, ‘akatũthengeea.’ (Yak. 4:8) Kũmanya ũu nĩkũtumaa tũtana mũno. Ĩndĩ andũ aingĩ monaa ti ũndũ wosanĩte na kĩlĩko kũĩkĩĩa kana mũndũ no amũthengeee Ngai. Nĩkĩ? Nũndũ mew’aa mataĩlĩte kũmũthengeea, kana mayona e vaasa mũno namo. Ĩndĩ ĩkũlyo nĩ, Yo kũmũthengeea Ngai nĩ ũndũ ũtonyeka?

3. Nĩ ũndũ wĩva wa w’o ĩũlũ wa Yeova twaĩle kũĩkĩĩa?

³ Ũw’o nĩ kana nĩ ũndũ ũtonyeka kũmũthengeea Yeova, nũndũ “nde kũasa na kĩla ũmwe” wa ala mendaa kũmũthengeea. (Soma Meko ma Atũmwa 17:26, 27; Savuli 145:18.) Kĩeleelo kya Ngai nĩ andũ onthe, o na kau ti eanĩu, mamũthengeee, nake nĩwĩyũmbanĩtye kũmetĩkĩla matw’ĩke anyanyae. (Isa. 41:8; 55:6) Mũandĩki wa Savuli nĩweeyoneete ũndũ ũsu na nĩkyo kĩtumi waandĩkie ũũ ĩũlũ wa Yeova: ‘We ũla wĩw’aa mboya, mĩĩ yonthe ĩkooka kwaku. Nĩ mũathime mũndũ ũla ũmũnyuvĩte, na kũtuma akũthengeea.’ (Sav. 65:2, 4) Ũvoo ũla wĩ Mbivilianĩ ĩũlũ wa Mũsumbĩ Asa wa Yuta nĩ ngelekany’o nzeo ya mũndũ ũmwe wamũthengeeie Ngai, na nĩwonanĩtye ũndũ Yeova weekie nũndũ wa ũu.a

ĨMANYĨSYE KUMANA NA NGELEKANY’O YA ĨVINDA YA TENE

4. Mũsumbĩ Asa atiĩe andũ ma Yuta ngelekany’o yĩva?

⁴ Mũsumbĩ Asa aĩ na kĩthito kingĩ mũno kwelekela ũthaithi wa w’o. Nĩwavetangie ũmalwaya ĩkalũnĩ na ũthaithi wa mĩvw’anano ũla waĩ wekinyĩie nthĩ ĩsu. (1 Asu. 15:9-13) Nũndũ Asa mwene aĩ na ngwatanĩo nzeo na Yeova na nĩwakwataa mĩao yake, aĩ atonya kwĩa andũ “mamanthe Yeova, Ngai wa aaĩthe moo, na kwĩkaa mĩao na myamũlo [yake].” Yeova nĩwaathimie myaka ĩkumi ya mbee ya ũsumbĩki wa Asa yeethĩwa na mũuo mwingĩ. Asa nĩweesĩ mũuo ũsu waumanĩte na Yeova na nĩkyo kĩtumi weeie andũ ũũ: “Nthĩ yĩ mbee waitũ, nĩkwĩthĩwa nĩtũmũmanthĩte Yeova Ngai waitũ; nĩtũmũmanthĩte, na nũtũnengete kũthũmũa kĩla ngalĩko.” (2 Mav. 14:1-7) Ĩtina wa ũu kweekĩkie ata?

5. Nĩ ũndũ wĩva wamũkwatie Asa ũla waĩkĩĩthisye kana nĩwamwĩkwatĩtye Ngai, na kweekĩkie ata?

⁵ Kwasũanĩa keka nue Mũsumbĩ Asa. Nayu mũthenya ũmwe mũndũ wĩtawa Nzela kuma Ethiovia aivithũkĩa Yuta e na ita 1,000,000 na makasya 300 ma kaũ. (2 Mav. 14:8-10) We wĩka ata ũnoona ita isu singĩvĩte ũu ilikĩte kĩsionĩ kyaku? Na watata kũsũanĩa asikalĩ ala wĩ namo no 580,000 me oka! Asikalĩ asu ma Ethiovia nĩ ta kũndũ kwĩlĩ kwa ala we wĩ namo. We wĩka ata? Wambĩĩa kũkũlya nĩkĩ Ngai ũtanasiĩĩa ita isu? Kana ũtw’a kwĩka kwosana na ũĩ waku mwene? Ũndũ Asa weekie woonanisye kana we nĩwamwĩkwatĩtye Yeova na aĩ na ngwatanĩo nzeo nake. Amwĩkaĩlile Yeova na ndeto ii: ‘Tũtethye, ame Yeova Ngai waitũ; nũndũ nĩtũũkwĩkwatya, na syĩtwanĩ yaku nĩtũũkita na nguthu ĩno. Ame Yeova nue Ngai waitũ; ndũkaeke mũndũ akũkĩlye vinya.’ Ngai eekie ata ĩtina wa Asa kũmwĩkaĩla? Mbivilia yaĩtye ũũ: “Kwondũ wa ũu Yeova akũnĩa Aethiovia mbee wa Asa.” Vaiĩ Mũethiovia o na ũmwe waavonoka!—2 Mav. 14:11-13.

6. Nĩ ũndũ mwaũ Asa weekie ũla twaĩle kũatĩĩa?

⁶ Nĩ kyaũ kyatumie Asa aĩkĩĩa vyũ kana Yeova nũkũmũtongoesya na aimũsũvĩa? Mbivilia yaĩtye kana “Asa eekaa ũla Yeova wonaa wĩ ũseo” na kana “ngoo ya Asa yaĩ mbĩanĩu kwa Yeova.” (1 Asu. 15:11, 14) Kwoou, o naitũ twaĩle kũmũthũkũma Ngai na ngoo mbĩanĩu. Nĩ ũndũ wa vata vyũ kwĩka ũu ethĩwa nĩtũkwenda kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo vamwe nake ĩvinda yĩĩ, na yĩla yũkĩte. Nĩtũtanaa mũno kũmanya kana Yeova nĩwosete ĩtambya ya kũtũthengeesya kũla ũĩ na kũtũtetheesya nĩ kenda tũseũvye na tũiendeea kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo vamwe nake. Ekai yu twĩmanyĩsye ĩũlũ wa nzĩa ilĩ ila syĩkwonany’a ũndũ Ngai wĩkĩte ũu.

YEOVA ATŨMĨAA WOVOSYO KŨTŨTHENGEESYA KWAKE

7. (a) Nĩ maũndũ meva Yeova wĩkĩte ala matumaa tũmũthengeea? (b) Nĩ nzĩa yĩva ĩla nene Ngai ũtũmĩaa nĩ kana atũthengeesye kwake?

⁷ Yeova oonanisye kana nĩwendete andũ kwa kũmombĩa nthĩ mbanake yĩthĩwe mũsyĩ woo. O na ĩngĩ, nũtwonasya wendo wake kwa kũtũnenga syĩndũ ila twĩ na vata nasyo nĩ kana tũendeee kwĩthĩwa twĩ thayũ. (Meko 17:28; Ũvu. 4:11) O na eka ũu, Yeova nĩwĩanĩasya mavata maitũ ma kĩ-veva. (Luka 12:42) O na nũtũĩkĩĩthĩtye kana we mwene nĩwĩthukĩĩasya mboya sitũ. (1 Yoa. 5:14) Ĩndĩ nzĩa ĩla nene vyũ Ngai ũtũmĩaa kũtũthengeesya kwake nĩ wendo ũla ũtwonasya kwĩsĩla nthembo ya wovosyo. Wendo ũsu now’o ũtumaa o naitũ tũmũthengeea. (Soma 1 Yoana 4:9, 10, 19.) Yeova nĩwatũmie “Mwana wake e ũmwe” kũũ nthĩ, nĩ kana tũvonokw’e kuma naĩnĩ na kĩkw’ũnĩ.—Yoa. 3:16.

8, 9. Kĩanda kya Yesũ nĩ kĩva kĩeleelonĩ kya Yeova?

⁸ Kĩeleelo kya Yeova kyaĩ wovosyo ũtethye andũ onthe, o na ala makwie wovosyo ũtaĩvĩtwe. Kwosana na woni wa Yeova, nthembo ya wovosyo no ta yaumiw’e o ĩvinda yĩla wathanie ĩũlũ wa Mwovosya wa andũ, nũndũ nĩweesĩ kana ũndũ ũsu ndũlea kwĩanĩa. (Mwa. 3:15) Myaka maana maingĩ ĩtina wa ũu, mũtũmwa Vaulo nĩwatũngĩie Ngai mũvea nũndũ wa “wovosyo ũla wĩ nthĩnĩ wa Klĩsto Yesũ.” Ongeleeile kwasya kana ‘Ngai nĩwakĩlile naĩ ila syeekiwe tene nũndũ wa wũmĩĩsyo wake.’ (Alo. 3:21-26) Kwoou, vate Yesũ tũitonya kũmũthengeea Yeova!

⁹ Andũ ala methĩawa na wĩnyivyo maitonya kũtanĩa ũnyanya mũseo na Yeova ate o kwĩsĩla vala ve Yesũ. Maandĩko maĩkĩĩthĩtye ata ũndũ ũsu? Vaulo aandĩkie ũũ: “Ngai nĩwonanisye wendo wake mwene kwitũ, atĩ yĩla twaĩ athe, Klĩsto akw’a kwondũ witũ.” (Alo. 5:6-8) Nthembo ya wovosyo ndyaaumw’a nũndũ twĩ aseo mũno, ĩndĩ nũndũ Yeova na Yesũ nĩmatwendete mũno. O nake Yesũ aisye: ‘Vai mũndũ ũtonya kũka kwakwa ateũkusw’a nĩ Asa ũla wandũmie.’ O na ve o ĩvinda yĩngĩ waisye atĩĩ: “Vai mũndũ wũkaa kwa Asa, atesĩle kwakwa.” (Yoa. 6:44; 14:6) Yeova atũmĩaa veva wake mũtheu kũkusya andũ moke kwake kwĩsĩla vala ve Yesũ, na aimatetheesya mekale wendonĩ wake me na wĩkwatyo wa kũkwata thayũ ũtathela. (Soma Yuta 20, 21.) Ekai yu twone nzĩa ĩngĩ ĩla Yeova ũtũmĩaa nĩ kana atũthengeesye kwake.

YEOVA ATŨMĨAA MBIVILIA KŨTŨTHENGEESYA KWAKE

10. Nĩ maũndũ meva Mbivilia ĩtũmanyĩasya ala matumaa twenda kũmũthengeea Ngai?

¹⁰ Kũvikĩĩa vau, nthĩnĩ wa ĩsomo yĩĩ twaweta maandĩko kuma mavukunĩ 14 ma Mbivilia. Keka tũyĩthĩawa na Mbivilia tũmanya ata kana no tũmũthengeee Mũmbi witũ? Na keka ti Mbivilia, tũmanya ata kana kwĩ kĩndũ kĩtawa wovosyo na kana Ngai nĩwatũkusisye kwake kwĩsĩla Yesũ? Yeova nĩwaandĩkĩthisye Mbivilia kwĩsĩla veva wake. Yo nĩtũmanyĩasya ũndũ we ũilyĩ, na ĩkatũmanyĩsya ĩũlũ wa ieleelo syake. Kwa ngelekany’o, nthĩnĩ wa ĩandĩko ya Kuma 34:6, 7, Yeova eeie Mose kana we nĩ “Ngai wĩ tei na mũseo, ũtathataa mĩtũkĩ, na wĩ na wingĩ wa ũseo wĩ wendo na w’o; ũla ũmaiĩaa ngili ngili ũseo wĩ wendo, na akĩekea ũthũku na ĩvĩtyo na naĩ.” Yo nũũ ũla ũtenda kũmũthengeea Ngai ũilyĩ ũu? Yeova nĩwĩsĩ kana twaendeea kwĩmanyĩsya maũndũ maingĩ kuma Mbivilianĩ, tũkeethĩawa na mũĩkĩĩo kana we e kw’o, na tũiendeea kũmũthengeea.

11. Nĩkĩ twaĩle kwĩkĩa kĩthito twĩmanyĩsye ĩũlũ wa ndaĩa sya Ngai na nzĩa syake? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 18.)

¹¹ Ũvoo wa mwambĩĩo wa ĩvuku Mkaribie Yehova nũeleetye ũndũ tũtonya kwĩthĩwa na ũnyanya mũseo na Ngai. Ũvoo ũsu waĩtye: “Ũnyanya mũseo umanaa na kũmanya mũndũ nesa, kwendeew’a nĩ ndaĩa syake, na kwona syĩ nzeo. Kwoou nĩ ũndũ wa vata kwĩmanyĩsya ndaĩa sya Ngai na nzĩa syake o tondũ syonanĩtw’e Mbivilianĩ.” Twaĩle kũtũnga mũvea ta kĩ nũndũ Yeova aandĩkĩthisye Ndeto yake kwa nzĩa yĩ laisi weethĩa no tũmĩelewe!

12. Nĩkĩ Yeova watũmĩie andũ kũandĩka Mbivilia?

¹² Yeova aĩ atonya kũtũmĩa alaĩka kũandĩka Maandĩko. Aĩ atonya kwĩka ũu nũndũ mo nĩmendeeaw’a nithyĩ na maũndũ ala twĩkaa. (1 Vet. 1:12) Na vate nzika alaĩka maĩ o matonya kũandĩka ũvoo kuma kwa Ngai. Ĩndĩ ĩkũlyo nĩ, Mo maiandĩka maĩ matonya kwona maũndũ ũndũ ithyĩ tũmonaa? Maĩ matonya kũelewa mavata maitũ, mawonzu maitũ, na maũndũ ala twendete? Aiee, Yeova nĩweesĩ maitonya kwĩka ũu. Kwoou nũndũ Yeova atũmĩie andũ kũandĩka Mbivilia, ũu watumie yĩthĩwa ĩtwaĩlĩte vyũ. No tũelewe ũndũ andũ ala maandĩkie Mbivilia masũanĩaa na ũndũ meew’aa, o na no tũelewe ũndũ andũ ala angĩ mawetetwe Maandĩkonĩ masũanĩaa na ũndũ meew’aa. Nĩtũtonya kwĩw’a ũndũ meew’aa ĩla makw’a ngoo, ĩla maĩ na nzika, na ĩla maĩ na wia na mawonzu angĩ. O na nĩtũtonya kũtanĩa maũndũ ala matanĩaa ĩla maendeea nesa. Kwoou, o ta mwathani Eliya, aandĩki onthe ma Mbivilia maĩ andũ ma “mwĩkalĩle ũmwe naitũ.”—Yak. 5:17.

13. Ĩla mboya ya Yona ĩtumaa wĩw’a ata?

¹³ Kwa ngelekany’o, we mũlaĩka nĩ waĩ atonya kũelesya nesa ũndũ Yona weew’aa ĩla wasembie ailea kũthi kũla Ngai wamũtũmĩte? Yeova nĩweekie nesa vyũ kũtũmĩa Yona mwene aelesye ĩũlũ wa ngewa yake, o vamwe na ĩla mboya ya kuma ngoonĩ wamũvoyie e ũkanganĩ. Yona aisye atĩĩ: “Yĩla ngoo yakwa ĩnĩũthelekelaa nthĩnĩ wakwa, nĩnĩmũlilikanile Yeova.”—Yona 1:3, 10; 2:1-9.

14. Nĩkĩ ũtonya kũelewa kĩla Isaia waandĩkie ĩũlũ wake mwene?

¹⁴ O na ĩngĩ, kwasũanĩa ũndũ Yeova watũmĩie Isaia kũandĩka ĩũlũ wa ngewa yake mwene. Ĩtina wa mwathani ũsu kwona woni ĩũlũ wa ũtheu mũtisu wa Ngai, nĩwamanyie kana we aĩ mwene naĩ na asya atĩĩ: “Woo nĩ wakwa! nũndũ nĩnathela; nĩkwĩthĩwa nyie nĩ mũndũ wĩ ilomo ite ntheu, na nĩkalaa katĩ wa andũ me ilomo ite ntheu: nũndũ metho makwa nĩmonete Mũsumbĩ, Yeova wa nguthu.” (Isa. 6:5) Ve mũlaĩka waĩ atonya kũneena ndeto ta isu ayĩweta we mwene? Aiee. Ĩndĩ Isaia aĩ atonya, naitũ no tũelewe ũndũ weew’aa.

15, 16. (a) Nĩkĩ tũtonya kũelewa ũndũ andũ ala angĩ mew’aa? Nengane ngelekany’o. (b) Nĩ kyaũ kĩkatuma tũmũthengeea Yeova?

¹⁵ Vo ve mũlaĩka waĩ atonya kwasya “ndyaĩlwe,” o tondũ Yakovo waisye, kana akasya we nĩ “mũndũ mwathe,” o tondũ Vetelo waisye? (Mwa. 32:10; Luka 5:8) O na ĩngĩ, mo alaĩka maĩ matonya ‘kũkwatwa nĩ w’ĩa’ o ta amanyĩw’a ma Yesũ, kana mo nĩ maĩ na vata wa ‘kwongeleka ũkũmbaũ’ makwatwa nĩ ũvĩnganĩsya nĩ kana matavye andũ ũvoo mũseo, o tondũ Vaulo na angĩ meekie? (Yoa. 6:19; 1 Ath. 2:2) Aiee vaitonyeka, nũndũ alaĩka mayĩthĩawa na naĩ, na me vinya mwingĩ kwĩ andũ. Ĩndĩ ĩla andũ angĩ maelesya ũndũ mekwĩw’a, nĩtũeleawa o mĩtũkĩ nũndũ mo no andũ taitũ. Kwoou ĩla tũũsoma Ndeto ya Ngai, kwa w’o no ‘tũtane vamwe na ala meũtana; na tũkaĩa na ala mekũĩa.’—Alo. 12:15.

¹⁶ Twasũanĩa nesa kĩla Mbivilia ĩwetaa ĩũlũ wa ũndũ Yeova wakuaa athũkũmi make ma tene, nĩtũtonya kwĩmanyĩsya maũndũ maingĩ maseo ĩũlũ wake. Nĩkĩ? Nũndũ nĩwaendeeie kũmathengeea e na wũmĩĩsyo na wendo, o na kau mayaĩ eanĩu. Ũu ũkatuma tũmũmanya Yeova nesa vyũ, na tũimwenda mũno, na ĩndĩ tũimũthengeea.—Soma Savuli 25:14.

ĨTHIWA NA NGWATANĨO NDŨMU VAMWE NA NGAI

17. (a) Asalia anengie Asa ũtao wĩva mũseo? (b) Asa aleile ũtao ũsu ata, na nĩ kyaũ kyamũkwatie?

¹⁷ Ĩtina wa Mũsumbĩ Asa kũsinda ita sya Ethiovia, mwathani Asalia amũnengie ũtao ũũ wa ũĩ vamwe na andũ ala angĩ: “Yeova e nenyu, ĩla mwĩ nake; na ethĩwa nĩmũũmũmantha, akooneka kwenyu; ĩndĩ ethĩwa nĩmũũmũtia, akamũtia.” (2 Mav. 15:1, 2) Ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda, Asa nĩwaemiwe nĩ kũatĩĩa ũtao ũsu mũseo. Ĩla ũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩũlũ wa Isilaeli, ũla waĩ mũmaitha wake, wendaa kũkita nake, Asa eekwatisye Silia ĩmũtetheesye. Vandũ va kũmwĩkaĩla Yeova amũtetheesye, eekwatisye andũ matamwĩsĩ Ngai. Na nĩkyo kĩtumi wataviw’e nesa atĩĩ: “Ũndũnĩ ũũ ũneekie na ũtumanu; nũndũ kuma yu ũkeethĩwa na makaũ.” Myaka ĩla yaatĩĩe ya ũsumbĩki wa Asa yausũĩtwe nĩ makaũ. (2 Mav. 16:1-9) Tũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ kumana na ũndũ Asa weekie?

18, 19. (a) Twaĩle kwĩka ata ethĩwa nĩtwambĩĩe kũmũtia Ngai? (b) Tũtonya kũthengeea Yeova mũnango ata?

¹⁸ Tũyaĩle kũmũtia Yeova o na vanini. Ethĩwa nĩtwambĩĩe kũmũtia Yeova, twaĩle kwĩka kwosana na ndeto ii syĩ ĩandĩkonĩ ya Osea 12:6: “Ĩthyũũĩe Ngai waku: sũvĩa ũseo na ũsili wa katĩ, na ũkyeteelaa Ngai waku mavinda onthe.” Ekai ĩndĩ tũendeee kũmũthengeea Yeova mũnango kwa kũsũanĩĩa wovosyo na kũsoma Ndeto yake, Mbivilia, twĩ na kĩthito.—Soma Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 13:4.

¹⁹ Mũandĩki ũmwe wa Savuli aandĩkie ũũ: “Nĩ ũseo kwakwa kũthengeea Ngai.” (Sav. 73:28) Ekai ithyonthe tũtw’e kwĩmanyĩsya maũndũ meũ ĩũlũ wa Yeova nũndũ ũu ũkatuma tũmwenda vyũ. Twaendeea kũmũthengeea Yeova, o nake akaendeea kũtũthengeea ĩvindanĩ yĩĩ, na tene na tene!