Mũkeethĩwa ‘Ũsumbĩ wa Athembi’
Mũkeethĩwa kwakwa ũsumbĩ wa athembĩ, na mbaĩ ntheu.”—KUMA 19:6.
1, 2. Nĩkĩ ũsyao wa ũla mũndũ mũka waaĩle kũsũvĩwa?
WATHANI ũla ũwetetwe ya mbee vyũ Mbivilianĩ nĩw’o ũtumaa tũelewa nesa ũndũ kĩeleelo kya Yeova kĩkeanĩa. Ĩla Yeova waumisye wathani ũsu mũũndanĩ wa Eteni aisye: “Ngeekĩa ũmaitha katĩ wenyu we [Satani] na mũndũ mũka, na katĩ wa ũsyao waku na ũsyao wake.” Ũmaitha ũsu wesaa kwĩthĩwa wĩana ata? Yeova aisye: “[Ũsyao wa mũndũ mũka] akatumba mũtwe waku [Satani], naku ũkatumba kĩtiinyo kyake.” (Mwa. 3:15) Wathani ũsu woonanisye kana Satani na mũndũ mũka ũsu makeethĩwa nthũ itonany’a metho, nũndũ o na ũ Satani akamantha mũno ũndũ ũkamina ũsyao ũsu wa mũndũ mũka.
2 Kwondũ wa ũu, ndwaĩ ũsengy’o kũmwĩw’a mũandĩki ũmwe wa Savuli aimwĩkaĩla Ngai kwondũ wa mbaĩ ĩla wamĩnyuvĩte. Aisye: “Sisya, amaitha maku nĩmeũkĩlya kĩtuu; na ala makũmenaa nĩmokĩlĩtye mũtwe. Nĩmasamanasya ũndũ wa andũ maku, na kũsũanĩa vamwe ĩũlũ wa andũ maku ala avithe. Nĩmaĩtye, Ũkai, tũmavete matikethĩwe mbaĩ.” (Sav. 83:2-4) Yaĩ no nginya mũvĩa ũla ũkaumĩlya ũsyao wa ũla mũndũ mũka ũsũvĩwe ndũkavukw’e kana kwanangwa. Nũndũ wa ũu, Yeova nĩwaseũvisye motianĩo angĩ nĩ kenda kĩeleelo kyake kĩanĩe nesa.
ŨTIANĨO ŨLA WASŨVĨIE ŨLA ŨSYAO
3, 4. (a) Ũtianĩo wa Mĩao wambĩĩie kwĩanĩa ĩndĩĩ, na mbaĩ ya Isilaeli yaisye ĩkekaa ata? (b) Ũtianĩo wa Mĩao waĩ na kĩeleelo kĩva?
3 Ĩla nzyawa sya Avalaamu, Isaka, na Yakovo syaingĩvie, Yeova nĩwaitw’ĩkĩthisye mbaĩ ya Isilaeli. Ĩtina wa ũu, Yeova nĩwatianĩie ũtianĩo na mbaĩ ĩsu, Mose e we mwĩw’anĩthya. Nĩvo ĩndĩ wamĩnengie ĩla Mĩao, nayo yeetĩkĩla kũatĩĩa maũndũ ala yeeaĩwe. Mbivilia yaĩtye: “Na [Mose] oosa ĩvuku ya ũtianĩo, na asoma andũ makĩw’a: namo masya, Tũkekaa onthe ala Yeova ũneenete, na kwĩkalaa twĩ ewi. Na Mose oosa ĩla nthakame [ya ng’ombe ila syathembetwe], na aminzangĩsya andũ, na amea, Sisyai nthakame ya ũtianĩo, ũla Yeova ũtianĩĩte nenyu ũndũ wa ndeto ii syonthe.”—Kuma 24:3-8.
4 Ũtianĩo ũsu nĩw’o wĩtawa ũtianĩo wa Mĩao, na wambĩĩe kwĩanĩa Aisilaeli me Kĩĩmanĩ kya Sinai mwakanĩ wa 1513 mbee wa kũsyawa kwa Klĩsto. Nũndũ wa ũtianĩo ũsu, Ngai nĩwanyuvie mbaĩ ya Isilaeli ĩtw’ĩke mbaĩ yake. Kuma ĩvindanĩ yĩu, Yeova nĩwe waĩ ‘Mũsili na Mũsumbĩ woo,’ na nĩwe ‘wamanengae mĩao.’ (Isa. 33:22) Maũndũ ala mesie kũkwata mbaĩ ya Isilaeli nĩmatũtetheeasya kũmanya ũndũ kwĩthĩawa ĩla mũndũ waatĩĩa myolooto ya Ngai kana walea kũmĩatĩĩa. Nĩkwĩthĩwa ĩla Mĩao nĩyamavatĩte Aisilaeli kwĩvaany’a na andũ ma mbaĩ ingĩ na kwĩlikya ũthaithinĩ wa ũvũngũ, kĩu nĩkyasũvĩie nzyawa sya Avalaamu iikavukw’e.—Kuma 20:4-6; 34:12-16.
5. (a) Ũtianĩo wa Mĩao wanengete mbaĩ ya Isilaeli mwanya wĩva? (b) Nĩkĩ Ngai wakolile mbaĩ ya Isilaeli?
5 Kwosana na ũtianĩo wa Mĩao, andũ amwe nĩmaĩlĩte ũnyuvwa matw’ĩke athembi. Kĩu kyaĩ kyuu kya maũndũ ala mesaa kwĩkwa ĩvinda yũkĩte. (Aevl. 7:11; 10:1) Nũndũ wa ũtianĩo ũsu, mbaĩ ya Isilaeli yaĩ na mwanya mũseo wa kũtw’ĩka “ũsumbĩ wa athembĩ.” Ĩndĩ ndyaĩ ĩtw’ĩka ũsumbĩ wa athembi ĩte kũatĩĩa mĩao ya Yeova. (Soma Kuma 19:5, 6.) Ĩtina mbaĩ ĩsu nĩyaemiwe nĩ kwĩka ũu. O na ĩla Masia wookie, ũla nĩwe kĩlungu kya mbee kya ũsyao wa Avalaamu, mbaĩ ĩsu nĩyamũleile. Na nũndũ wa ũu, Ngai nĩwamĩkolile.
6. Ĩla Mĩao yaĩ na kĩeleelo kĩva?
6 Onthe ala maĩ matw’ĩke ũsumbĩ wa athembi maaĩle kuma mbaĩnĩ ya Isilaeli. Ĩndĩ nĩkwĩthĩwa mbaĩ ĩsu ndyaaĩkala yĩ ndĩkĩĩku kwa Yeova, kĩu kĩyaaĩanĩa. Ĩndĩ ũu nĩ kwasya kana ĩla Mĩao yaĩ o ya mana? Aiee, nũndũ kĩeleelo kya ĩla Mĩao kyaĩ kũsũvĩa ũla ũsyao, na kũtetheesya andũ mamũmanye Masia. Kĩeleelo kĩu nĩkyeanĩie ĩla Klĩsto wookie na amanyĩka. Nĩkyo kĩtumi Mbivilia yaĩtye kana “Klĩsto nĩ mũminũkĩlyo wa ĩla mĩao.” (Alo. 10:4) Ĩndĩ ĩkũlyo nĩ, Naaũ yu mesaa kũtw’ĩka ũsumbĩ wa athembi? Nĩ kana vamanyĩke, Yeova Ngai nĩwaseũvisye ũtianĩo ũngĩ ũla waumĩlilye mbaĩ nzaũ.
MBAĨ NZAŨ
7. Yeova amũtũmie Yelemia athane ĩũlũ wa kyaũ?
7 Myaka mingĩ mũno ũtianĩo wa Mĩao ũtaaĩsa kwanangĩka, Yeova nĩwamũtũmie Yelemia athane kana akatianĩa “ũtianĩo mweũ” na mbaĩ ya Isilaeli. (Soma Yelemia 31:31-33.) Ũtianĩo ũsu mweũ waĩ kĩvathũkany’o vyũ na ũtianĩo wa Mĩao nũndũ wesaa kũtuma andũ maekewa naĩ mate kumya nthembo sya nyamũ. Ũu wesaa kũtonyeka ata?
8, 9. (a) Ĩla nthakame ya Yesũ yetĩkiw’e yeanĩisye kyaũ? (b) Nĩ mwanya wĩva waumĩlile kwondũ wa ala me nthĩnĩ wa ũtianĩo mweũ? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 16.)
8 Myaka mingĩ mũno ĩtina wa ũtianĩo wa Mĩao kũseũvw’a, Yesũ nĩwambĩĩisye Kyaũya kya Wĩoo kya Mwĩaĩi, kwĩ matukũ 14 ma mwei wa Nisani, mwaka wa 33. Wĩoo ũsu ameie atũmwa make aĩkĩĩku me 11 atĩĩ: “Kĩkombe kĩĩ nĩ ũtianĩo mweũ nthĩnĩ wa nthakame yakwa, ĩla ĩĩtĩkwa kwondũ wenyu.” (Luka 22:20) O na ĩngĩ ĩandĩko ya Mathayo nĩyonanĩtye Yesũ aiweta ĩũlũ wa mbinyu. Aisye atĩĩ: “Ĩno nĩyo nthakame yakwa ya ũtianĩo, ĩla ĩĩtĩkwa kwondũ wa aingĩ kwa ũekeo wa naĩ.”—Mt. 26:27, 28.
9 Nthakame ya Yesũ ĩla yetĩkiw’e nĩyo yatumie ũtianĩo mweũ wambĩĩa kwĩanĩa. Nthakame ĩsu yetĩkiw’e ĩvinda yĩmwe ĩtaketwa ĩngĩ, na nĩyo ĩtumaa tũekewa naĩ sitũ tene na tene. Ĩndĩ Yesũ ti ũmwe wa ala me nthĩnĩ wa ũtianĩo ũsu mweũ. Nĩkĩ? Nũndũ nde na naĩ na kwoou nde na vata wa kũekewa naĩ. Ĩndĩ Ngai atũmĩaa nthembo ya wovosyo ĩla Yesũ waumisye kũekea nzyawa sya Atamu naĩ. O na ĩngĩ, Ngai etĩkĩasya andũ amwe aĩkĩĩku veva mũtheu nĩ kana amatw’e “ana” make. (Soma Alomi 8:14-17.) Na nĩkwĩthĩwa Ngai ndamatalĩlaa naĩ, no maelekanw’e na Mwana wa Ngai nũndũ nde na naĩ. Aklĩsto asu etĩkĩw’a mauta nĩmo makatw’ĩka “atiĩwa vamwe na Klĩsto.” Na nĩmo makwatie mwanya wa kwĩsa kũtw’ĩka “ũsumbĩ wa athembĩ.” Takethĩwa mbaĩ ya Isilaeli nĩyeanĩisye ũla ũtianĩo wa Mĩao, yĩthĩwa yatw’ĩkie ũsumbĩ ũsu wa athembi. Vetelo nĩwawetie ĩũlũ wa Aklĩsto asu makethĩwa me “atiĩwa vamwe na Klĩsto.” Aisye atĩĩ: “Mwĩ ũsyao mũnyuve, ũthembi wa kĩũsumbĩ, mbaĩ ntheu, andũ make ki, nĩ kana mwonan’ye moseo manene ma ũla wamwĩtie mume kĩvindunĩ mũlike kyeninĩ kyake kya ũseng’ya.” (1 Vet. 2:9) Vate nzika, ũtianĩo mweũ nĩ wa vata mũno nũndũ nĩw’o ũtumaa amanyĩw’a ma Yesũ methĩwa ne mo kĩlungu kya kelĩ kya ũla ũsyao wa Avalaamu!
ŨTIANĨO MWEŨ WEANĨIE ATA NA ĨNDĨĨ?
10. Ũtianĩo mweũ wambĩĩie kwĩanĩa ĩndĩĩ, na nĩkĩ wambĩĩie kwĩanĩa ĩvinda yĩu?
10 Ũtianĩo mweũ wambĩĩie kwĩanĩa ĩndĩĩ? O na kau ũtukũ wa mũthya ĩla Yesũ waĩ kũũ nthĩ nĩwaneeneie ũtianĩo mweũ, ũtianĩo ũsu ndwaambĩĩa kwĩanĩa ĩvindanĩ yĩu. Nĩ kana wambĩĩe kwĩanĩa, yaĩ no nginya nthakame ya Yesũ yĩtwe, na aimũtwaĩa Yeova nthembo ĩla waumisye nĩ kana wovosyo wa naĩ ũĩvwe. O na ĩngĩ, yaĩ no nginya ala mesaa kwĩthĩwa me “atiĩwa vamwe na Klĩsto” mambe kwĩtĩkĩw’a veva mũtheu. Kwoou ũtianĩo mweũ wambĩĩie kwĩanĩa ĩvinda ya Vendekosito ya mwaka wa 33, ĩla atũmwa ma Yesũ metĩkĩiw’e veva mũtheu.
11. Nĩ kwa nzĩa yĩva ũtianĩo mweũ watumie Ayuti na Andũ-ma-mbaĩ-ingĩ methĩwa matonya kũtw’ĩka Isilaeli ma kĩ-veva? Nĩ andũ meana me nthĩnĩ wa ũtianĩo mweũ?
11 O na kau no twasye ũtianĩo wa Mĩao nĩwatwiwe “mũkũũ” ĩla Yelemia wathanie kana Yeova akaseũvya ũtianĩo mweũ vamwe na Aisilaeli, ũtianĩo ũsu wa Mĩao wesie kũthela o ĩla ũtianĩo mweũ wambĩĩie kwĩanĩa. (Aevl. 8:13) Ĩla ũtianĩo ũsu mweũ wambĩĩie kwĩanĩa, Ngai nĩwavetie kĩvathũkany’o kĩla kyaĩ vo katĩ wa Ayuti na Andũ-ma-mbaĩ-ingĩ mate aĩke, nũndũ kuma ĩvindanĩ yĩu “nzaĩko [yaĩ] ĩla ya ngoo, vevanĩ na ti nthĩnĩ wa maandĩko.” (Alo. 2:29) Na vandũ va kũmanenga mĩao mĩandĩke maatĩĩe, Ngai atwie kwĩkĩa mĩao yake ‘ilĩkonĩ syoo, na aimĩandĩka ngoonĩ syoo.’ (Aevl. 8:10) Onthe ala me ũtianĩonĩ mweũ nĩmo maseũvĩtye ĩla mbaĩ nzaũ, nayo nĩ “Isilaeli ma Ngai,” kana kwa ndeto ingĩ, Isilaeli ma kĩ-veva. Ũtalo woo nĩ 144,000.—Aka. 6:16; Ũvu. 14:1, 4.
12. Ũtianĩo wa Mĩao ũvw’anene ata na ũtianĩo mweũ?
12 Ũtianĩo wa Mĩao ũvw’anene ata na ũtianĩo mweũ? Ũtianĩo wa Mĩao waĩ katĩ wa Yeova na mbaĩ ya Isilaeli, naw’o ũtianĩo mweũ nĩ katĩ wa Yeova na Isilaeli ma kĩ-veva. Nthĩnĩ wa ũtianĩo wa Mĩao, Mose nĩwe waĩ mwĩw’anĩthya, ĩndĩ nthĩnĩ wa ũtianĩo mweũ Yesũ nĩwe Mwĩw’anĩthya. Ũndũ ũngĩ nĩ kana yaĩ no nginya nthakame ya nyamũ yĩtĩkw’e nĩ kana ũtianĩo wa Mĩao wambĩĩe kwĩanĩa. O ta ũu, ũtianĩonĩ mweũ yaĩ no nginya nthakame ya Yesũ yĩtĩkw’e. Na o tondũ ala maĩ nthĩnĩ wa ũtianĩo wa Mĩao matongoew’e nĩ Mose, onthe ala me nthĩnĩ wa ũtianĩo mweũ matongoeaw’a nĩ Yesũ, nĩkwĩthĩwa nĩwe Mũtwe wa kĩkundi kya Kĩklĩsto.—Aev. 1:22.
13, 14. (a) Ũtianĩo mweũ ũkonetye ata Ũsumbĩ wa Masia? (b) Nĩ ũndũ mwaũ weekiwe nĩ kana Isilaeli ma kĩ-veva methĩwe matonya kũthi ĩtunĩ makasumbĩke vamwe na Klĩsto?
13 Ũtianĩo mweũ ũkonetye ata Ũsumbĩ wa Masia? Ũtianĩo ũsu nĩw’o ũtumaa kwĩthĩwa na mbaĩ ntheu. Ala me nthĩnĩ wa mbaĩ ĩsu ntheu nĩmo makatw’ĩka asumbĩ na athembi Ũsumbĩnĩ wa Masia. Mbaĩ ĩsu nĩyo kĩlungu kya kelĩ kya ũsyao wa Avalaamu. (Aka. 3:29) Kwoou ũtianĩo mweũ nĩw’o ũĩkĩĩthasya kana ũtianĩo katĩ wa Yeova na Avalaamu ũkeanĩa vyũ.
14 Ĩndĩ ve ũndũ ũngĩ ũmwe tũkwenda kũmanya ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Masia. Nĩtwĩsĩ kana ũtianĩo mweũ nĩw’o ũtumĩte twĩthĩwa na Isilaeli ma kĩ-veva, na nĩw’o ũtumĩte ala me nthĩnĩ wa ũtianĩo ũsu methĩwa matonya kũtw’ĩka “atiĩwa vamwe na Klĩsto.” Ĩndĩ nĩ kyaũ kĩkamanenga mwanya wa kũthi ĩtunĩ makekale na Yesũ Ũsumbĩnĩ wake me asumbĩ na athembi? Nĩ kana ũu wĩthĩwe, nĩvaseũviw’e ũtianĩo ũngĩ.
ŨTIANĨO ŨLA ŨTUMAA ANGĨ MASUMBĨKA NA KLĨSTO
15. Yesũ aseũvisye ũtianĩo wĩva vamwe na atũmwa make aĩkĩĩku?
15 Ĩla Yesũ waminie kwambĩĩsya Kyaũya kya Wĩoo kya Mwĩaĩi, nĩwaseũvisye ũtianĩo kwondũ wa Ũsumbĩ vamwe na amanyĩw’a make aĩkĩĩku. (Soma Luka 22:28-30.) Ũtianĩo ũsu wĩ kĩvathũkany’o vyũ na motianĩo ala angĩ nũndũ wĩ katĩ wa o Yesũ na aatĩĩi make etĩkĩw’a mauta. Yeova nde nthĩnĩ waw’o. Ĩla Yesũ weeie amanyĩw’a make kana akamaiĩa ũsumbĩ ‘o tondũ Asa wake wamwiĩe,’ nĩvatonyeka akethĩwa awetaa ĩũlũ wa ũla ũtianĩo Yeova watianĩie nake nĩ kana atw’ĩke “mũthembi wa tene na tene o ta ũndũ Melikiseteki wailyĩ.”—Aevl. 5:5, 6.
16. Ũtianĩo kwondũ wa Ũsumbĩ wĩ na vata mwaũ kwa Aklĩsto etĩkĩw’a mauta?
16 Ala atũmwa 11 aĩkĩĩku nĩmo ‘mekalanĩtye na Yesũ matatwanĩ make.’ Kwondũ wa ũu, ũtianĩo kwondũ wa Ũsumbĩ nĩwamaĩkĩĩthisye kana makeethĩwa nake ĩtunĩ mekalĩle ila ivĩla sya ũsumbĩ me asumbĩ na athembi. Ĩndĩ no atũmwa asu 11 mesaa kũnengwa wĩa ũsu? Aiee, nũndũ Yesũ nĩwamumĩlĩile mũtũmwa Yoana woninĩ amwĩa atĩĩ: “Ũla ũkĩlasya, ngamũnenga kwĩkala vamwe nakwa kĩvĩlanĩ kyakwa kya ũsumbĩ, o ũndũ nakwa nakĩlilye, na kwĩkala vamwe na Asa wakwa kĩvĩlanĩ kyake kya ũsumbĩ.” (Ũvu. 3:21) Kwoou, Aklĩsto onthe etĩkĩw’a mauta me 144,000 me nthĩnĩ wa ũla ũtianĩo kwondũ wa Ũsumbĩ. (Ũvu. 5:9, 10; 7:4) Ũtianĩo ũsu nĩw’o ũmanengae mwanya wa kũsumbĩka vamwe na Yesũ ĩtunĩ. Ũu nĩ ũndũ ũmwe na ũndũ ũtonya kwona mwĩĩtu atwawa nĩ mũsumbĩ na nũndũ wa mũtwaano ũsu, mwĩĩtu ũsu aimesya ũkũmũ wĩana ũna wa kũsumbĩka. Kĩu nĩkyo kĩtumi Maandĩko metĩte Aklĩsto asu etĩkĩw’a mauta “mũtwawa” wa Klĩsto, “mwĩĩtu mũtheu” wathĩtwe kũtwawa nĩ Klĩsto.—Ũvu. 19:7, 8; 21:9; 2 Ako. 11:2.
NDŨKETHĨWE NA NZIKA NONGI NA ŨSUMBĨ WA NGAI
17, 18. (a) Nĩ motianĩo meva thanthatũ twaneenea makonetye Ũsumbĩ? Elesya kwa ũkuvĩ. (b) Nĩkĩ tũi na nzika nongi ĩũlũ wa Ũsumbĩ?
17 Nthĩnĩ wa ĩsomo yĩĩ na yĩla ĩvĩtu nĩtwaneenea motianĩo mana, ala twoona me na ũndũ ũmwe kana maũndũ meana ũna ma vata makonetye Ũsumbĩ wa Masia. (Sisya ũvoo ũla wĩ na kyongo “Ũndũ Ngai Ũkeanĩsya Kĩeleelo Kyake.”) Kĩu kyatũĩkĩĩthya kana Ũsumbĩ ũsu umanĩte na motianĩo mataingwa nzika o na vanini. Kwoou, twĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu ki kana Ngai akatũmĩa Ũsumbĩ ũsu kwĩanĩsya kĩeleelo kyake kĩla wavangĩte kwelekela nthĩ na andũ.—Ũvu. 11:15.
18 Yo kũvika vau nĩvethĩwa nzika kana Ũsumbĩ ũsu ũkatuma andũ maathimĩka tene na tene? Aiee, nũndũ nĩtwĩsĩ nesa ki kana Ũsumbĩ wa Ngai now’o ũkamina vyũ mathĩna ma andũ. Mwa ekai ĩndĩ twĩkĩe kĩthito tũtavye angĩ ĩũlũ wa ũw’o ũsu!—Mt. 24:14.