Nĩkĩ Twaĩle Kwĩthĩwa twĩ Atheu?
“Ĩthĩwai atheu.”—ALI. 11:45.
1. Ĩvuku ya Alivai yĩtonya kũtũtetheesya ata?
ĨVUKU ya Alivai yĩwetete ũtheu mavinda maingĩ mbee wa ĩvuku o na yĩva Mbivilianĩ. Nũndũ Yeova endaa athũkũmi onthe make methĩwe me atheu, twaĩlĩte kũtata kũelewa ĩvuku ya Alivai, na tũiyona yĩ ya vata nĩ kana twĩkale twĩ atheu.
2. Nĩ maũndũ ta meva me ĩvukunĩ ya Alivai?
2 Ĩvuku ya Alivai yaandĩkiwe nĩ mwathani Mose, na ĩvuku yĩu nĩ kĩlungu kya “kĩla Ũandĩko” ũla waĩlĩte kwondũ wa kũmanyĩsya. (2 Tim. 3:16) Ĩsyĩtwa ya Yeova yonekanaa mavinda ta ĩkũmi nthĩnĩ wa kĩla kĩlungu kya ĩvuku yĩu. Kũelewa nesa ĩvuku ya Alivai nĩkũũtũtetheesya tũikaaĩke ũndũ o na wĩva ũla ũtonya kũvukya ĩsyĩtwa ya Yeova. (Ali. 22:32) Ndeto “ninyie Yeova” itũmĩĩtwe mavinda maingĩ ĩvukunĩ yĩu na syaĩlĩte kũtũlilikany’a vata wa kũmwĩw’a Ngai. Nthĩnĩ wa ĩsomo yĩĩ na yĩla yĩatĩĩe, nĩtũkwĩmanyĩsya maũndũ ma vata ala me ĩvukunĩ ya Alivai nũndũ ĩvuku yĩu nĩ mũthĩnzĩo kuma kwa Ngai na nĩyĩtũtetheeasya tũmũthaithe twĩ atheu.
ŨTHEU NĨ ŨNDŨ WA LASIMA
3, 4. Kũthambw’a kwa Aluni na ana make kwoonanasya kyaũ? (Sisya visa ĩthangũnĩ yĩĩ.)
3 Soma Alivai 8:5, 6. Yeova amũnyuvie Aluni ethĩwe mũthembi mũnene, na ana make mayĩthĩwa athembi ma mbaĩ ya Isilaeli. Aluni nĩ ngelekany’o ya Yesũ Klĩsto, namo ana make nĩ ngelekany’o ya etĩkĩw’a mauta. Ĩndĩ kw’o kũthambw’a kũla Aluni wathambiw’e kwoonanasya kũthew’a kwa Yesũ? Aiee, nũndũ Yesũ ndaĩ na naĩ na ‘ndaĩ na kĩema,’ na kwoou ndaĩ na vata wa kũthew’a. (Aevl. 7:26; 9:14) Ĩndĩ kũthambw’a kwa Aluni na kwĩthĩwa e mũtheu kwoonanasya kana Yesũ nĩ mũtheu na nĩ mũlũngalu. Nakw’o kũthambw’a kwa ana ma Aluni kwoonanasya kyaũ?
4 Kũthambw’a kwa ana ma Aluni kwoonanasya kũthew’a kwa ala manyuvĩtwe methĩwe athembi ĩtunĩ. Ve ũndũ kũvatiswa kwa etĩkĩw’a mauta kũkonanĩtye na kũthew’a kũu kwa ana ma Aluni? Aiee, nũndũ kũvatiswa kũithambasya naĩ, ĩndĩ kwonanasya kana mũndũ nĩwĩyumĩtye vyũ amũthũkũme Yeova Ngai. Etĩkĩw’a mauta mathambaw’a “nthĩnĩ wa ndeto,” na nĩ kenda ũu wĩkĩke no nginya maatĩĩe momanyĩsyo ma Yesũ na ngoo yonthe. (Aev. 5:25-27) Meeka ũu methĩawa mathew’a. Nao nata “malondu angĩ”?—Yoa. 10:16.
5. Nĩkĩ tũtonya kwasya kana malondu angĩ nĩmatheaw’a kwĩsĩla Ndeto ya Ngai?
5 Ana ma Aluni mayaĩ wonany’o wa “ĩkomano ĩnene ya andũ” ya ala malondu angĩ ma Yesũ. (Ũvu. 7:9) Kwoou ĩkũlyo nĩ, Aklĩsto asu avatise nĩmatheaw’a kwĩsĩla Ndeto ya Ngai? Ĩĩ, nĩmatheaw’a! Ĩla ala me na wĩkwatyo wa kwĩkala kũũ nthĩ masoma ũndũ Mbivilia yaĩtye ĩũlũ wa vata wa nthakame ya Yesũ ĩla yetĩkiw’e, nĩmaĩkĩĩaa ndeto isu na ‘maimũthũkũma Ngai mũthenya na ũtukũ’ me atheu. (Ũvu. 7:13-15) Aklĩsto etĩkĩw’a mauta vamwe na malondu angĩ nĩmaendeeaa kũthew’a, na nũndũ wa ũu maiendeea ‘kwĩthĩwa na mwĩkalĩle waĩle.’ (1 Vet. 2:12) Yeova ew’aa mũyo mũno ĩla woona Aklĩsto etĩkĩw’a mauta vamwe na malondu angĩ, ala methukĩĩasya na kũatĩĩa Mũĩthi woo Yesũ, me na ngwatanĩo na me atheu.
6. Nĩkĩ twaĩlĩte kwĩthiana kĩla ĩvinda?
6 Kũmanya kana athembi ma Isilaeli nĩmanengetwe mwĩao mekale me atheu kĩ-mwĩĩ kũtonya kũtũtethya ata? Andũ aingĩ ala twĩmanyĩasya Mbivilia namo mavinda maingĩ nĩmonaa kũla tũthaithĩaa kwĩ kũtheu, o na nĩmonaa ũndũ twĩkĩaa ngũa nesa. O na ĩngĩ, ũtheu wa athembi asu nũtũtetheeasya kũmanya kana kĩla mũndũ wambataa kĩĩmanĩ kya ũthaithi kya Yeova aĩlĩte kwĩthĩwa e na “ngoo ntheu.” (Soma Savuli 24:3, 4; Isa. 2:2, 3.) Twaĩle kũmũthaitha Ngai twĩ na kĩlĩko kĩtheu, ngoo ntheu, na mĩĩ mĩtheu. Kwoou no nginya twĩkale tũyĩthiana. Mavinda amwe ĩla twamina kwĩthiana nĩtũtonya kwona ve vata wa kwĩka moalyũku manene nĩ kana twĩkale twĩ atheu. (2 Ako. 13:5) Kwa ngelekany’o, ethĩwa mũndũ nĩ mũvatise na nũsiasya mavisa ma ũlaalai aĩlĩte kwĩkũlya, ‘Kwa w’o nyie nĩ mũtheu?’ Na ĩndĩ aimantha ũndũ ũtonya kũtetheew’a aekane na kĩmanyĩo kĩu kĩvuku.—Yak. 5:14.
ĨTHĨWAI MWĨ EWI NĨ KANA MWĨTHĨWE MWĨ ATHEU
7. Kwosana na maũndũ ala maeleetw’e ĩandĩkonĩ ya Alivai 8:22-24, Yesũ aiie ngelekany’o yĩva?
7 Ĩla mũvango wa ũthembi wambĩĩiw’e mbaĩnĩ ya Isilaeli, Mũthembi Mũnene Aluni na ana make nĩmavakiwe nthakame ya ndũũme kũtũnĩ kwoo kwa kw’oko kwa aũme, kyaanĩ kĩnene kya kw’oko kwoo kwa aũme, na kyaanĩ kĩnene kya kũũ kwoo kwa aũme. (Soma Alivai 8:22-24.) Ũndũ nthakame ĩsu yatũmĩiwe woonanasya kana athembi asu makeanĩasya wĩa woo me ewi. O ta ũu, Mũthembi Mũnene Yesũ nĩwatiie ngelekany’o nzeo kwondũ wa etĩkĩw’a mauta na malondu angĩ. Nĩweethukĩĩasya Ngai nĩ kenda amũtongoesye. O na ĩngĩ Yesũ atũmĩaa moko make kwĩanĩsya kwenda kwa Ngai, na maaũ make mayaatia nzĩa ya ũtheu.—Yoa. 4:31-34.
8. Athaithi onthe ma Yeova maĩle kwĩka ata?
8 Aklĩsto etĩkĩw’a mauta vamwe na malondu angĩ maĩle kwĩthĩwa me aĩkĩĩku o ta Mũthembi woo Mũnene. O na ĩngĩ, athaithi onthe ma Yeova maĩle kũatĩĩa vyũ maũndũ ala me Ndetonĩ yake Mbivilia nĩ kana maikathatye veva wake mũtheu. (Aev. 4:30) No nginya ‘maseũvĩsye nyaĩĩ syoo nzĩa ndũngalu.’—Aevl. 12:13.
9. Ana-a-asa atatũ ala mathũkũmie vamwe na amwe ma Nzama Ĩla Ĩtongoesye maĩtye ata, na ndeto syoo itonya ata kũũtetheesya ũendeee kwĩthĩwa wĩ mũtheu?
9 Kwasũanĩa ndeto ii syaneeniwe nĩ ana-a-asa atatũ me na wĩkwatyo wa kwĩkala kũũ nthĩ na ala mathũkũmĩte myaka mingĩ vamwe na amwe ma Nzama Ĩla Ĩtongoesye. Ũmwe woo aĩtye ũũ: “O na kau kũthũkũma na ana-a-asa asu etĩkĩw’a mauta nĩ ndaĩa nene, nĩnĩmanyĩte mavinda maingĩ kana o namo nĩ andũ me na naĩ. O na vailyĩ ũu, kĩeleelo kĩmwe nĩthĩĩtwe nakyo kwa ĩvinda yĩasa nĩ kũmew’a ala matongoesye.” Mwana-a-asa wa kelĩ nake aĩtye ũũ: “Maandĩko amwe ta ĩandĩko ya 2 Akolintho 10:5, yĩla yĩwetete ĩũlũ wa ‘kũmwĩw’a Klĩsto,’ nĩmandetheesye mũno nĩthĩwe nĩ mwĩwi na ndithũkũma na ngwatanĩo na ala matongoesye. Ũsu nĩ wĩwi wa kuma ngoonĩ.” Mwana-a-asa ũla wa katatũ nake aĩtye ũũ: “Kwenda kĩla Yeova wendete, na kũmena kĩla ũmenete o vamwe na kũtata kũmanya ũndũ wendaa maũndũ mekwe, na kwĩka kĩla kĩmwendeeasya kwonanasya kana mũndũ nĩwĩw’aa ũseũvyo wake na nĩwĩw’aa ala ũtũmĩaa kũendeesya kĩeleelo kyake kwondũ wa nthĩ.” Mwana-a-asa ũsu nũlilikanaa ngelekany’o ya Nathan Knorr, ũla wesie kũlika Nzamanĩ Ĩla Ĩtongoesye. Mwana-a-asa Knorr nĩweetĩkĩlile maũndũ ala mawetetwe ĩkasetinĩ ya Mũsyaĩĩsya (Kĩsũngũ) ya mwaka wa 1925, kĩlungunĩ kĩla kyaĩ na kyongo “Birth of the Nation” (Kũsyawa kwa Mbaĩ), o na kau angĩ maĩ na nzika ĩũlũ wa maũndũ asu. Wĩwi ũsu wa mwana-a-asa Knorr nĩwakiitie ngoo ya mwana-a-asa ũsu. Kũsũanĩa mũno ndeto sya ana-a-asa asu atatũ mawetwa nĩkũtonya kũũtetheesya ũendeee kwĩthĩwa wĩ mũtheu kwa kwĩthĩwa wĩ mwĩwi.
KWĨW’A MWĨAO WA NGAI ĨŨLŨ WA NTHAKAME
10. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata kwĩw’a mwĩao wa Ngai ĩũlũ wa nthakame?
10 Soma Alivai 17:10. Yeova eeaĩe Aisilaeli maikaaye “nthakame o na yĩva.” Aklĩsto o namo nĩmaĩlĩte kwĩvetangana na nthakame, yĩthĩwe nĩ ya mũndũ kana nĩ ya nyamũ. (Meko 15:28, 29) Nĩtũkĩaa mũno kwĩsa ‘kũlutĩlwa ũthyũ’ nĩ Ngai, na aitũvetanga kĩkundinĩ kyake. Nĩtũmwendete na nĩtwendaa kũmwĩw’a. O na ĩla twakwatwa nĩ ũndũ ũtonya kũtuma tũkw’a, twĩthĩawa tũtw’ĩte vyũ kũlea kũatĩĩa mawoni na mawendi ma ala matamwĩsĩ Yeova na matendaa kũmwĩw’a. Nĩtwĩthĩawa twĩsĩ tũilea kũthekeewa nũndũ wa kwĩvetangana na nthakame, ĩndĩ tũtusaa kũmwĩw’a Ngai. (Yuta 17, 18) Nĩ woni wĩva twaĩle kwĩthĩwa naw’o wa kũtũtetheesya ‘kũkwata vyũ’ mwolooto wa kũlea kũya nthakame kana kwongelwa nthakame?—Kũt. 12:23.
11. Nĩkĩ tũtonya kwasya Mũthenya wa Wĩw’anĩthyo ndwaĩ kĩthĩo kĩte vala kĩĩ?
11 Nthakame nĩyatũmĩawa nĩ mũthembi mũnene mbaĩnĩ ya Isilaeli Mũthenya wa Wĩw’anĩthyo, na ũu nũtũtetheeasya kũelewa woni wa Ngai ĩũlũ wa nthakame. Nthakame yatũmĩawa kwondũ wa vata wa mwanya. Vata wĩva? Yatũmĩawa kũvw’ĩka naĩ sya ala mekwenda kũekewa nĩ Yeova. Nthakame ya ng’ombe na ya mbũi yaminzangĩaw’a kwelekela ngunĩko ya ĩsandũkũ ya ũtianĩo na mbee wa ngunĩko ĩsu. (Ali. 16:14, 15, 19) Ũndũ ũsu nĩwatumaa Yeova aekea Aisilaeli mavĩtyo moo. O na ĩngĩ, Yeova aĩtye kana mũndũ ooaa nyamũ nĩ kana amĩye, aaĩlĩte kwĩta nthakame yayo na aimĩvw’ĩka na mũthanga, “nũndũ thayũ wa mwĩĩ wĩ nthakamenĩ.” (Ali. 17:11-14) Yo maũndũ asu meekawa maĩ o syĩthĩo ite vala syĩĩ? Aiee. Nĩkĩ? Nũndũ kũtũmĩa nthakame Mũthenya wa Wĩw’anĩthyo vamwe na kwĩta nthakame mũthanganĩ nĩkwosanĩte na mwĩao ũla Yeova wanengete Noa na nzyawa syake ĩũlũ wa nthakame. (Mwa. 9:3-6) Yeova nĩwamavatĩte kũya nthakame. Ũndũ ũsu ũtonya kũtetheesya Aklĩsto kũelewa kyaũ?
12. Valũa ũla Vaulo waandĩkĩie Aklĩsto Aevelania wonanĩtye ata kana nthakame na ũekeo nikonanĩtye?
12 Ĩla Vaulo waandĩkĩie Aklĩsto Aevelania ĩũlũ wa ũtonyi wa nthakame wa kũthesya, ameie atĩĩ: “Kwĩanana na ĩla mĩao, vakuvĩ syĩndũ syonthe nitheaw’a na nthakame, na vate kwĩtĩka nthakame ũekeo ndwoneka.” (Aevl. 9:22) O na ĩngĩ, Vaulo oonanisye kana nthembo sya nyamũ syaĩ o sya kũlilikany’a Aisilaeli kana maĩ na naĩ, na kana vaĩ vata wa nthembo ya thooa mũnenange ya kũvetanga naĩ syoo vyũ. Kwoou Mĩao yaĩ “kyuu kya syĩndũ nzeo ila ikoka, na ti mũvw’ano vyũ wa syĩndũ isu.” (Aevl. 10:1-4) Andũ maĩ matonya kũekewa ata?
13. Kũmanya kana Yesũ nĩwanengie Yeova nthembo ĩla waumisye kũtumaa wĩw’a ata?
13 Soma Aeveso 1:7. Ĩla Yesũ wakwie, ‘eenenganie kwondũ witũ’ nĩ kana ethĩwe nthembo, na ũndũ ũsu nĩ wa vata kwondũ wa onthe ala mamwendete na mendete Ĩthe wake. (Aka. 2:20) Ĩndĩ kĩla weekie ĩtina wa kũkw’a na kũthayũũkw’a kwake nĩkyo kĩtumaa twĩthĩwa tũtonya kũekewa naĩ sitũ. Yesũ eanĩisye kĩla kyeekawa ĩvindanĩ ya Mũthenya wa Wĩw’anĩthyo kwosana na Mĩao ya Mose. Mũthenyanĩ ũsu, mũthembi mũnene atwaaa nthakame vala Vandũ Vatheu Mbee va wĩkalo, kana va ĩkalũ ya Solomoni yĩla yesie kwakwa, na aimĩnengane ta ũkũnenge Ngai. (Ali. 16:11-15) O ta ũu, Yesũ nĩwaendie ĩtunĩ na atwaĩa Yeova nthembo ĩla waumisye. (Aevl. 9:6, 7, 11-14, 24-28) Twĩw’aa mũyo ta kĩ nĩkwĩthĩwa nĩtũekeawa naĩ sitũ, na twĩ na wasya mũtheu wa ngoo nũndũ nĩtũĩkĩĩaa nthakame ya Yesũ ĩla yetĩkiw’e!
14, 15. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata kũelewa na kũatĩĩa mwĩao wa Yeova ĩũlũ wa nthakame?
14 Yu nĩwaelewa nĩkĩ Yeova ũtwĩaa tũikaye “nthakame o na yĩva”? (Ali. 17:10) Nũũkwatya nĩkĩ Ngai wonaa nthakame yĩ ntheu? We onaa nthakame ĩanene na thayũ. (Mwa. 9:4) We nũkwona kana nĩtwaĩle kwĩtĩkĩla woni wa Ngai ĩũlũ wa nthakame, na kũkwata mwĩao wake wa kwĩvathana nayo? Nzĩa ĩla kĩla ũmwe witũ ũtonya kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo vamwe na Ngai, nĩ kwa kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa nthembo ya Yesũ ya wovosyo, na kwona nthakame yĩ ya vata methonĩ ma Mũmbi witũ.—Ako. 1:19, 20.
15 Kĩla ũmwe witũ no ese kwĩthĩa aĩlĩte kwĩka ũtwi ĩũlũ wa ethĩwa nũkwĩtĩkĩla kwongelwa nthakame kana ndeĩtĩkĩla, kana o kwĩka ũtwi ĩũlũ wa ũndũ ũngĩ ũkonetye nthakame. O na mũndũ witũ wa mũsyĩ kana mũnyanyae witũ no akwatwe nĩ ũndũ ta ũsu. Ĩla vaumĩla ũndũ ta ũsu mũndũ nĩwaĩlĩte kwĩka ũtwi ĩũlũ wa ethĩwa nũkwĩtĩkĩla tũlungu tũnini twa nthakame kana mĩthemba ĩngĩ ya ũiiti. Kwoou nĩ ũndũ wa vata mũno kwĩka ũkunĩkĩli na ũyĩkala wĩyũmbanĩsye kĩla kĩtonya kwĩsa kumĩla. O na ĩngĩ nĩwaĩlĩte kũvoya na ũitw’a vyũ kũatĩĩa mwĩao wa Ngai. Vate nzika, tũyamba kwenda kũthatya Yeova kwa kwĩtĩkĩla kĩndũ Ndeto yake ĩleanĩte nakyo! Matakĩtalĩ aingĩ vamwe na andũ ala mendete maũndũ makonetye kwongelwa nthakame nĩmesũvaa andũ nĩ kana maumye nthakame ĩtetheesye ala me na vata wayo. Ĩndĩ athũkũmi ma Yeova atheu nĩmetĩkĩlaa kana Mũmbi nĩwe waĩlĩte kũtw’a ũndũ nthakame yaĩlĩte kũtũmĩwa. Kwosana nake “nthakame o na yĩva” nĩ ntheu. Twaĩlĩte kũtw’a vyũ kũatĩĩa mwĩao wake ĩũlũ wa nthakame. Mwĩkalĩle witũ mũtheu nũmwonasya kana nĩtwonaa ũtonyi wa kũtangĩĩa wa nthembo ya wovosyo ya Yesũ wĩ wa vata. Nthakame ĩsu nĩyo ĩtumaa twĩthĩwa tũtonya kũekewa naĩ sitũ na kũkwata thayũ ũtathela.—Yoa. 3:16.
KĨLA KĨTUMAA YEOVA ENDA TWĨTHĨWE TWĨ ATHEU
16. Nĩkĩ andũ ma Yeova maĩle kwĩthĩwa me atheu?
16 Ĩla Yeova woovoasya Aisilaeli kuma ũkombonĩ Misili, ameie atĩĩ: “Ninyie Yeova ũla wamumisye nthĩ ya Misili, nĩthĩwe Ngai wenyu: kwondũ wa ũu ĩthĩwai atheu, nũndũ nyie nĩ mũtheu.” (Ali. 11:45) Yeova endaa mbaĩ ya Isilaeli yĩthĩwe yĩ ntheu nũndũ o nake nĩ mũtheu. O naitũ twaĩle kwĩthĩwa twĩ atheu nũndũ twĩ Ngũsĩ syake. Ũu nĩw’o ĩvuku ya Alivai yonanĩtye.
17. Wĩ na woni mwaũ kwelekela ĩvuku ya Alivai?
17 Vate nzika, maũndũ ala twaneenea ĩvukunĩ ya Alivai nĩmatũtethya mũno. Nĩvatonyeka ũkethĩa maũndũ ala tweemanyĩsya makũtetheesya mũno kwona ĩvuku yĩĩ ĩveveee ya Mbivilia yĩ ya vata. Kũsũanĩa maũndũ amwe ma vata mũno ala me ĩvukunĩ ya Alivai kũilea kwĩthĩwa kwatuma ũelewa mũnango nĩkĩ Ngai wendaa twĩthĩwe twĩ atheu. Ĩndĩ nĩ maũndũ angĩ meva maseo ma kĩ-veva makwatĩkanaa ĩvukunĩ yĩu yĩ Ndetonĩ ya Ngai mbeveee? Nĩ maũndũ angĩ meva makonetye ũthũkũmi mũtheu wa Yeova ala tũtonya kwĩmanyĩsya kuma ĩvukunĩ yĩu? Maũndũ asu nĩmo tũkwĩmanyĩsya ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe.