KYONGO KYA ĨTHANGŨ YA MBEE | NĨKĨ TWAĨLE KWĨTHĨWA TWĨ AĨKĨĨKU?

Kwĩthĩwa Ũte Mũĩkĩĩku kwĩ Ũthũku Mwaũ?

“Mavinda maingĩ nĩvaumĩlaa mathĩna maingĩ ũkethĩa nĩ kana mũndũ amamine, aĩle kwĩthĩwa ate mũĩkĩĩku.”—Samantha, South Africa.

Nũkwĩtĩkĩlana na ndeto isu? Mavinda kwa mavinda, o ta Samantha, ithyonthe nĩtũkwatawa nĩ mathĩna. Mũndũ no amanyĩke kĩla wonaa kĩ kya vata kwosana na ũndũ ũkwĩka ĩla wakwatwa nĩ maũndũ matonya kũtuma ethĩwa ate mũĩkĩĩku. Kwa ngelekanyʼo, ethĩwa kwĩseũvĩsya ĩsyĩtwa nĩkyo kĩndũ kĩla kya vata kwitũ, no tũtwʼe kwĩthĩwa tũte aĩkĩĩku nĩ kana tũseũvye ĩsyĩtwa. Ĩndĩ mavinda maingĩ ĩla andũ mamanya kana tũtwĩe tũmakengaa, mosyao methĩawa me mathũku. Kwasũanĩa maũndũ aa.

KWĨTHĨWA ŨTE MŨĨKĨĨKU KŨTUMAA ANDŨ MAEKA ŨKŨĨKĨĨA

Andũ mayĩsa kũtuma ndũũ no nginya methĩwe maĩkĩĩanĩe. Ĩla andũ maĩkĩĩanĩa, mewʼaa me eanĩe. Ĩndĩ nĩ kana mũndũ ese kũĩkĩĩa ũla ũngĩ, nĩvakuaa ĩvinda. Andũ nĩmaĩkĩanĩaa ĩla matũmĩa ĩvinda vamwe kũneena maũndũ ma wʼo na kwĩka maũndũ matonya kũtethya ala angĩ. Ĩndĩ ũndũ ũmwe mũthũku no ũtume andũ maeka ũkũĩkĩĩa. Na ũu weethĩwa nĩ vinya mũno mayĩsa kwambĩĩa kũkũĩkĩĩa ĩngĩ.

Waakengwa nĩ mũndũ wonaa e mũnyanyau? Weewie ata? Nĩvatonyeka ũkethĩwa waũmĩie mũno ngoonĩ o na ũkona akũvũnyanĩie. Ũu nĩ ũndũ ũtonya kũeleeka. Vai nzika kana kwĩthĩwa ũte mũĩkĩĩku no kũtume ngwatanĩo yenyu ĩthela.

WATINDANYʼA NA MŨNDŨ ŨTE MŨĨKĨĨKU, ŨKEETHĨWA ŨTE MŨĨKĨĨKU

Ũkunĩkĩli ũmwe weekiwe nĩ vulovesa wa University of California, wĩtawa Robert Innes, woonanisye kana ‘vate nzika kũtindanyʼa na mũndũ ũte mũĩkĩĩku no kũtume mũndũ ethĩwa ate mũĩkĩĩku.’ Kwoou kwĩthĩwa ũte mũĩkĩĩku no kũelekanwʼe na ũwau ũtonya kũkwatanwʼa, nũndũ o ũndũ waendeea kũtindanyʼa na mũndũ ũte mũĩkĩĩku kana mũkengani, nowʼo yĩthĩawa ne laisi kwĩthĩwa ũte mũĩkĩĩku.

Kwoou ĩkũlyo nĩ, Ũtonya kwĩka ata nĩ kana ndũkalike kĩteinĩ kya kwĩthĩwa ũte mũĩkĩĩku? Mbivilia no ĩkũtetheesye. Twĩũkũlya ũsũanĩe myolooto ĩmwe yĩ Mbivilianĩ.

Maũndũ Ala Monanasya Kana Mũndũ ti Mũĩkĩĩku

Ũvũngũ

ŨVŨNGŨ NĨ KYAŨ? Nĩ kũtavya mũndũ ũndũ ũte wa wʼo. Mũndũ ethĩawa aneena ũvũngũ ĩla waweta maũndũ matosanĩte na ũwʼo e na kĩeleelo kya kwasya ũngĩ, kana ĩla walea kũweta maũndũ amwe ĩla wakũlwʼa nĩ kana ũwʼo ndũkamanyĩke, na ĩla wongeleela mautĩĩo nĩ kana avithanyʼe ũwʼo.

ŨNDŨ MBIVILIA YAĨTYE: “Ũkaananga ala maneenaa movũngũ: Yeova nũthĩthaa mũndũ ũla ũngʼaatũkawʼa nĩ nthakame o na mũkengani.” (Savuli 5:6) Kwondũ wa ũu, “mũkĩveta ũvũngũ, neenai wʼo kĩla mũndũ na ũla ũngĩ.”—Aeveso 4:25.

Nzukũ

NZUKŨ NĨ KYAŨ? Nĩ kũneena maũndũ mate ma wʼo wĩ na mũvango wa kwanangĩa mũndũ ũngĩ ĩsyĩtwa.

ŨNDŨ MBIVILIA YAĨTYE: “Mũndũ wĩ ngũlũ nũnyaĩĩkasya ĩteta; na ũla ũneenaa na kĩwe [kana kũsukana] ataanasya anyanya anene.” (Nthimo 16:28) “Nũndũ kũte ngũ mwaki nũvoaa; na vala vate ũla ũneenaa na kĩwe, ngananĩo nithelaa.”—Nthimo 26:20.

Ũvenani Kana Ũvutani

ŨVENANI KANA ŨVUTANI NĨ KYAŨ? Nĩ kũkenga mũndũ wĩ na kĩeleelo kya kũmũvena.

ŨNDŨ MBIVILIA YAĨTYE: “Ndũkaathĩnʼye [kana ndũkaamũvene] mũthũkũmi ũtuvawa ũla ngya na mũthĩni.” (Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 24:14, 15) “Ũla ũthĩnasya [kana ũvenaa] ngya nũvũthasya Mũmbi wake; ĩndĩ ũla ũmewʼĩaa athĩni tei nũmũtaĩaa.”—Nthimo 14:31.

Kũya

KŨYA NĨ KYAŨ? Kwosa kĩndũ kya mũndũ ũtamwĩtĩtye.

ŨNDŨ MBIVILIA YAĨTYE: “Ũla woyie ndakoye ĩngĩ: ĩndĩ kavaa atethye wĩa, akĩkaa na moko make ũndũ waĩlĩte, nĩ kana ethĩwe na kĩndũ kya ũmũnenga ũla wĩ na vata.” (Aeveso 4:28) “Mũikakengeke. . . . Ingʼei, o na ala me na ĩtomo, o na anywi, o na aumani, o na avutani, maikatiĩwa ũsumbĩ wa Ngai.”—1 Akolintho 6:9, 10.