Nĩ Ũndũ Ũtonyeka Nthĩ Ĩkethĩwa Ĩte na Andũ Angʼendu?

ŨNGʼENDU NTHĨNĨ WA MŨSYĨ NA ANDŨ KŨKWATWA KYA VINYA: Livoti ĩmwe ĩla yaumiwʼe nĩ Ngwatanĩo ya Nthĩ yaĩtye atĩĩ: “Mũndũ mũka ũmwe katĩ wa kĩla aka atatũ nũvũawa kana akakwatwa kya vinya nĩ mũndũ me ndũũ.” O na ũndũ ũngĩ wa kũmakya nĩ kana, “nĩvatonyeka mũndũ mũka ũmwe katĩ wa kĩla aka atano akakwatwa kya vinya kana akavĩtĩa syatemana.”

ŨNGʼENDILĨ: Livoti kuma nthĩ ya Amelika yĩonanyʼa kana ve ikundi mbee wa 30,000 sya ingʼendilĩ ila ithĩnasya andũ nthĩ ĩsu. Nasyo nthĩ sya Latin America, vakuvĩ mũndũ 1 katĩ wa kĩla andũ 3 nĩwakomanie na ingʼendilĩ.

ŨAANI: Livoti ieleasya kana nĩvatonyeka andũ vakuvĩ nusu milioni makethĩwa mooaiwe mwaka wĩ o navu ĩtina, andũ asu mooaiwe mwaka ũsu maĩ aingĩ kwĩ ala mooaĩwe kaũnĩ. Nthĩ ila syĩ Southern Africa na Central America nĩsyo syaĩ na ũaani ũla mwingĩ vyũ nũndũ andũ ala mooaĩtwe ku maĩ mbee wa kũndũ kũna kwa ala mooaĩtwe nthĩ yonthe. Kwa ĩvinda ya mwaka ũmwe, andũ mbee wa 100,000 nĩmooaiwe nthĩ ila syĩ Latin America na angĩ ta 50,000 mooawa Brazil. Ĩkũlyo nĩ, Nĩvatonyeka ũngʼendu ũkesa kũthela vyũ?

WʼO ŨNGʼENDU NO WĨSE KŨTHELA VYŨ?

Nĩkĩ ũngʼendu usĩe kĩla vandũ? Ve maũndũ maingĩ matumĩte kwĩthĩwa na ũngʼendu ta andũ kũete ithokoo nũndũ wa kwona andũ angĩ mayonwʼa kyende, syana nini kwona andũ aima mayĩka syĩko sya ũngʼendu, kũtũmĩa ũkĩ na ndawa sya kũmila naĩ, andũ kwona thayũ ũte wa vata, na ingʼendilĩ kwĩthĩwa itoseawa ĩtambya.

Vate nzika, kwĩ nthĩ imwe itatĩte kũolanga ũngʼendilĩ. Kwa ĩvinda ya myaka ĩkũmi mĩthelu, taoni ĩmwe yĩ nthĩ ya Brazil ĩla yĩthĩawa na andũ aingĩ yĩtawa São Paulo, nĩyĩthĩĩtwe na ũoleku mũnene wa ũaani kwa kĩlungu kya 80 ĩũlũ wa 100. Ĩndĩ o na vailyĩ ũu, syĩko mbingĩ sya ũngʼendilĩ nĩsyĩkawa taoninĩ ĩsu, na ũaani no ũendeee nũndũ andũ vakuvĩ 10 katĩ wa kĩla andũ 100,000 nĩmoaawa. Ĩkũlyo nĩ, Nĩ kyaũ kĩkesa kũmina ũngʼendu vyũ?

Nĩ kana ũngʼendu ũthele vyũ no nginya andũ maalyũke na mayĩthĩwa na mwĩkalĩle mũseo. Nĩ kana andũ angʼendu methĩwe mate na ĩtomo, mĩyono, na kwĩyenda, no nginya memanyĩsye kwĩthĩwa na wendo, kũnenga angĩ ndaĩa, na kũthĩnĩkĩaa andũ ala angĩ.

Nĩ kyaũ kĩtonya kũtetheesya mũndũ kwĩka moalyũku asu manenevete ũu? Kwasũanĩa ũndũ Mbivilia yaĩtye:

• “Nũndũ kũmwenda Ngai nĩ kũũ, tũkwatae mĩao yake: na mĩao yake ti mĩito.”—1 Yoana 5:3.

• “Kũmũkĩa Yeova nĩkwʼo kũmena ũthũku.”a—Nthimo 8:13.

Kũmwenda Ngai na kũmũkĩa nĩ maũndũ matonya kũtetheesya andũ ala methĩawa me angʼendu makaalyũka vyũ makatwʼĩka andũ eũ. Kwa wʼo ũndũ ũsu no ũtonyeke?

Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya Alex,b kuma Brazil, ũla watwĩe e mwove kwa myaka 19 nũndũ wa kwĩthĩwa e kĩngʼendilĩ. Atwʼĩkie Ngũsĩ ya Yeova mwaka wa 2000, ĩtina wa kwĩmanyĩsya Mbivilia na Ngũsĩ. Nĩwaekanie na ũngʼendu vyũ? Ĩĩ, na Alex nĩwĩlilaa mũno nũndũ wa maũndũ mathũku ala weekaa. Aĩtye atĩĩ: “Yu nĩnĩmwendete Ngai nũndũ nĩnĩwʼaa andekeie vyũ. Kũmũtũngĩa Yeova mũvea na kũmwenda nĩmo maũndũ ala mandetheesye mũno kũalyũka.”

Nake César kuma Brazil, aĩ kĩngʼei kĩthũku na ooyaa atũmĩĩte mĩio mĩthũku mũno. Ũsu nĩwʼo wĩa ũla watethasya kwa myaka ta 15. Nĩ kyaũ kyatumie aalyũka? E kolokolonĩ, Ngũsĩ sya Yeova nĩsyamũthokeie na eemanyĩsya Mbivilia. César aĩtye atĩĩ: “Yĩu nĩyo ĩvinda ya mbee namanyie kana no nĩthĩwe na ũtanu thayũnĩ wakwa. Nĩneemanyĩisye kũmwenda Ngai. O na nĩneemanyĩisye kũmũkĩa Ngai kana kũmena ũla ũthũku nĩ kana ndikamũthatye Yeova. Ndyendaa kwĩthĩwa na mwĩkalĩle ũkwonanyʼa kana ndikũmũtũngĩa Ngai mũvea nũndũ wa ũseo wake. Kũmwenda Ngai na kũmũkĩa nĩkwandetheeisye nĩalyũle mwĩkalĩle wakwa.”

Ngelekanyʼo isu syĩtũmanyĩsya kyaũ? Syĩtũmanyĩsya kana Mbivilia yĩ na ũtonyi wa kũalyũla andũ vyũ kwa kũalyũla o na mosũanĩo moo. (Aeveso 4:23) Alex, ũla ũwetiwe kĩlungunĩ kĩĩ ongeleele kwasya atĩĩ: “Maũndũ ala neemanyĩasya Mbivilianĩ maĩ ũndũ ũmwe na kwĩtĩkĩwʼa kĩwʼũ kĩtheu, o kavola kwa kavola kĩendeee na kũthambya mosũanĩo mathũku ala naĩ namo. Noonaa ndesa kũekana na maũndũ asu mathũku neekaa.” Ĩla twausũsya akili sitũ ũvoo mũtheu ũla wĩ Mbivilianĩ, no tũvetange vyũ mosũanĩo mathũku. Ndeto ya Ngai yĩ ũtonyi wa kũthesya mũndũ. (Aeveso 5:26) Ĩla mũndũ mũngʼendu na wĩyendete wasoma Ndeto ya Ngai, nĩmũalyũlaa akethĩwa endete mũuo na e mũndũ mũseo. (Alomi 12:18) Nĩwĩthĩawa na mũuo nũndũ wa kũatĩĩa mĩao ya Ngai.—Isaia 48:18.

Ngũsĩ sya Yeova mbee wa milioni nyanya ila syĩthĩawa nthĩnĩ wa nthĩ 240 nĩsyĩsĩ kĩla kĩtonya kũvetanga ũngʼendu vyũ. Andũ kuma mbaĩ syonthe na ngo sya kĩla mũthemba nĩmemanyĩĩtye kũmwenda na kũmũkĩa Ngai vamwe na kwendana mo ene, na kwĩkala me na mũuo. (1 Vetelo 4:8) Mo nĩ ngelekanyʼo nzeo yonanasya kana nĩ ũndũ ũtonyeka kũkethĩwa na nthĩ ĩte na andũ angʼendu.

NTHĨ ĨTE NA ANDŨ ANGʼENDU YĨ VAKUVĨ!

Mbivilia nĩyathanĩte kana o mĩtũkĩ Ngai akavetanga andũ ala angʼendu. Nthĩ ĩno yusĩe ũngʼendu yeteele “mũthenya wa ũsilĩlo na kwanangwa kwa andũ ala matamũkĩaa Ngai.” (2 Vetelo 3:5-7) Andũ ala angʼendu maikethĩwa matonya kũthĩnyʼa ala angĩ. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma tũĩkĩĩa kana Ngai akilyĩ analikĩlĩĩla maũndũ na aivetanga vyũ andũ onthe ala angʼendu?

Mbivilia yaĩtye kana Ngai nũmenete “ũla wendete ũngʼendu.” (Savuli 11:5) Mũmbi witũ nĩwendete mũuo na ũsili wa katĩ. (Savuli 33:5; 37:28) Kĩu nĩkyo kĩtumi Ngai ũtaketĩkĩla andũ ala angʼendu methĩwe vo tene na tene.

Nthĩ nzaũ yusĩe mũuo yĩ vakuvĩ. (Savuli 37:11; 72:14) Twĩũkũlya wĩmanyĩsye maũndũ maingĩ ĩũlũ wa kĩla waĩle kwĩka nĩ kana wĩĩkala nthĩnĩ wa nthĩ ĩsu nzaũ ĩtakethĩwa na andũ angʼendu!