Nĩtwʼĩkĩte “Maũndũ Onthe kwa Andũ Onthe”

INYIA wakwa aĩ aamũkisye wendi wakwa wa kwĩmanyĩsya ũwʼo wa Mbivilia tene. Nĩwoosete mavuku me na ũvoo wa Mbivilia, nakwa nĩnendete kũsoma ũvoo ũsu, na mũno mũno nendete kũsisya mavisa. Ĩndĩ Tata ndendaa Mami aingelesya kĩla weemanyĩasya. O na vailyĩ oou, naĩ na wendi wa kũmanya kĩla weemanyĩasya na nĩnamũkũlasya makũlyo, na kwoou ĩla Tata ũte kwʼo nĩwamanyĩasya Mbivilia. Nũndũ wa ũu o nakwa nĩnatwie kwĩyumya nĩmũthũkũme Yeova. Navatisĩwe taoninĩ ya Blackpool, England, mwakanĩ wa 1943, nĩ wa myaka ĩkũmi.

NĨNAMBĨĨE KŨMŨTHŨKŨMA YEOVA

Kuma ĩvindanĩ yĩu, nĩ na Mami twaendaa ũtavanyʼa twĩ ĩmwe tũte kũtĩĩa. Twatũmĩaa inanda kũtavya andũ ũvoo ũla wĩ Mbivilianĩ. Inanda isu syeethĩawa syĩ nene na syĩ na ũito wa vakuvĩ kĩlo inya na nusu. Kwasũanĩa kamwana kanini takwa katetengete kĩmwe!

Nambĩĩe kwenda kwosa ũvainia nĩ na myaka 14. Mami aisye kana naĩle kwamba kũneena na mũthũkũmi wa ana-a-asa ĩũlũ wa ũndũ ũsu (ũmũnthĩ mũthũkũmi ta ũsu etawa mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko). Ĩla naneenie nake ambĩie nĩtate nambe kwĩmanyĩsya wĩa ũtonya kũndetheesya ĩla ngesa kwosa ũvainia. Nĩneekie ũu wambĩie. Ĩtina wa kũthũkũma myaka ĩlĩ, nĩnaneenie na mũsyaĩĩsya ũngĩ wa mũthyũlũlũko namũelesya kana nĩnendaa kwosa ũvainia. Mũsyaĩĩsya ũsu ambĩie: “Osa!”

Kwoou Mweinĩ wa 4, 1949, nĩ na Mami nĩtwavangie kũthama nyũmba ĩla twakomboete na nũndũ wa ũu nĩtwatee syĩndũ sya nyũmba na ingĩ twanengane. Twathamĩĩe taoninĩ ya Middleton, ĩla yĩ vakuvĩ na Manchester, na twaambĩĩa kũkũnĩa ũvainia kũu. Ĩtina wa myei ĩna nĩnanyuvie mwana-a-asa ũmwe nĩkũne ũvainia nake. Ovisi wa ũvonge watwĩie nĩtũthamĩĩe kĩkundi kyaĩ kĩnaambĩĩwʼa ũtũinĩ wa Irlam. Ĩvindanĩ o yĩu inyia wakwa aendeeie kũvainia na mwĩĩtu-a-asa ũngĩ kĩkundinĩ kĩngĩ.

O na kau naĩ o na myaka 17, nĩ na mwana-a-asa ũsu ũngĩ nĩtwanengiwe kĩanda kya kũtongoeasya maũmbano kĩkundinĩ kĩu twathamĩĩe nũndũ kyaĩ o na ana-a-asa anini matonya kũtongoesya. Ĩtina nĩnesie kũkũlwʼa ngatetheesye Kĩkundi kya Buxton, kĩla kyaĩ na atavanyʼa anini mũno na kyaĩ na vata wa kũtetheewʼa. Kĩla ĩvinda nonaa mawĩa asu nanengiwe mandetheeisye nĩyũmbanyʼe kwondũ wa mawĩa ala angĩ nesie kũnengwa.

Mwakanĩ wa 1951, nĩnakũlilye nĩthi Sukulu ya Mbivilia ya Ngileati. Ĩndĩ Mweinĩ wa 12, 1952, nĩneetiwe nĩlike ũthũkũminĩ wa ita sya kaũ. Nĩnakũlilye koti ĩmbĩtĩkĩlye ndikalike itanĩ nĩkwĩthĩwa naĩ mũtavanyʼa wa ĩvinda yonthe. Ĩndĩ nĩyaleile kwĩtĩkĩla kana nĩ mũtavanyʼa, na vandũ va ũu nekiwʼe yela myei thanthatũ. Nĩ kũu yela nĩwʼo nakwatie valũa wa kũnthokya nĩthi kĩlasi kya 22 kya Sukulu ya Ngileati. Kwoou Mweinĩ wa 7, 1953, nĩwʼo nalikile meli yĩtawa Georgic, nĩ kana nĩthi New York.

Navika New York nĩnaendie ũmbanonĩ mũnene ũla waĩ kwʼo mwakanĩ ũsu wa 1953 (New World Society Assembly). Nauma vau naendie na ngalĩ ya mwaki taoninĩ ya South Lansing, New York, vala sukulu ĩsu yeekĩawa. Nũndũ naumĩte yela, naĩ o na tũvesa tũnini. Ĩla naumie ngalĩnĩ ya mwaki, nalikile mbasi ya kũthi South Lansing. Tikiti wa kũthi kũu waĩ mũnini, ĩndĩ ndyaĩ na mbesa ianĩĩte tikiti ũsu na kwoou nakũlilye mũndũ ũmwe twalikanĩtye nake mbasinĩ ĩsu andĩvĩe.

NĨNATŨMIWE NTHĨ ĨNGĨ

Sukulu ya Ngileati nĩyatũmanyĩisye maũndũ maseo mũno, ala matũtetheeisye kũtwʼĩka “maũndũ onthe kwa andũ onthe” wĩanĩ wa ũmisonalĩ. (1 Ako. 9:22) Twamina sukulu, natũmiwe Philippines nĩ na ana-a-asa angĩ elĩ, namo nĩ Paul Bruun na Raymond Leach. Tweeteelile myei yĩana ũna nĩ kana visa sitũ syume. Ĩla syaumie twalikile meli ya kũthi Philippines twĩsĩle Rotterdam, twainga na Mediterranean Sea, twalikĩla Suez Canal, twakwatanĩsya Indian Ocean, na kuma vau twesĩla Malaysia, na Hong Kong. Savalĩ ĩsu yonthe yakuie mĩthenya 47! Twesie kũvika Manila, Philippines, Matukũ 19, Mwei wa 11, 1954.

Philippines kwaĩ kũndũ kweũ kwitũ na yaĩ no nginya tũmanyĩe syĩthĩo tũtesĩ, o na kũmanyĩa kĩthyomo kyeũ. Ĩndĩ twĩ atatũ twambie kũtũmwa kĩkundi kĩ Quezon City. Aingĩ taoninĩ ĩsu maneenaa Kĩsũngũ. Kyu kyatumie wĩthĩa o na ĩtina wa myei thanthatũ, tweesĩ ndeto sya kũtala sya kĩthyomo kya Tagalog. Ĩndĩ kũla twatũmiwe ĩtina wa vau nĩkwatũtetheeisye kũmina thĩna ũsu.

Mũthenya ũmwe kwĩ Mwei wa 5, 1955, twaumie ũtavanyʼa na twavika mũsyĩ tweethĩa kavumbu ka mavalũa katweteele nĩ na Mwana-a-asa Leach. Valũa isu syatwĩĩte nĩtwanengwa wĩa ũngĩ wa kũtwʼĩka asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko. O na kau naĩ o wa myaka 22, wĩa ũsu nĩwanengie mwanya wa kũtwʼĩka “maũndũ onthe kwa andũ onthe” kwa nzĩa ingĩ syĩ kĩvathũkanyʼo.

Kwa ngelekanyʼo, ũvoo wakwa wa mbee wa andũ onthe nĩ mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko nawumĩisye nza wa katuka kaĩ ũtũinĩ mũna. Nesie kwĩthĩa kaĩ ana-a-asa ma Philippines meewʼa ũvoo nĩ wa andũ onthe, moonaa waĩle kumĩwʼa nza vandũ ve wingĩ! Kwoou ikundinĩ mbingĩ ila naendie naumasya maũvoo ma andũ onthe nĩ tũsũmbanĩ kana iwanzanĩ sya kũthyũmũa, nĩ masokonĩ, nza wa masũmba ma kanzũ, iwanzanĩ sya mathaũ, na mavinda maingĩ malelũnĩ. Mũthenya ũmwe nĩ San Pablo City kwauie mũno namo ana-a-asa ala makwatĩĩe maũndũ mavangĩte ũvoo wa andũ onthe umĩwʼe sokonĩ. Ũndũ ũsu nĩwaemelile na kwoou namakũlya tũthi Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ ngaumĩsye ũvoo ũsu vo. Ĩtina wa ũmbano, ana-a-asa asu mangũlilye kana ũmbano ũsu no ũtalwe ta ũmbano wa andũ onthe nũndũ ndũnaumĩwʼa nza vandũ ve andũ aingĩ!

Kĩla ĩvinda nakomelaa mĩsyĩ kwa ana-a-asa. O na kau mĩsyĩ ĩsu ndyaĩ na syĩndũ mbingĩ, yekalaa yĩ mĩtheu. Mavinda maingĩ nakomaa kamũkekanĩ kaiĩtwe nthĩ mbwaũnĩ. Andũ ma kũu mayaĩ na mbavu wĩvingĩa nthĩnĩ nesa ũkathamba, na kwoou nĩnemanyĩisye kũthambĩa nza nĩsũvĩĩte. Naendaa na mbasi, na mavinda angĩ ĩla nĩendete ithamanĩ ingĩ ngĩthi na ĩsiwa. Myaka yonthe ĩla naaĩthĩwa ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe ndyaaĩsa kwĩthĩwa na ngalĩ yakwa.

Wĩa wa kũtavanyʼa na kũthokea ikundi nĩwandetheeisye kwĩmanyĩsya kĩthyomo kya Tagalog. Ndyaathi kĩlasinĩ, ĩndĩ neemanyĩisye kĩthyomo kĩu kwa kwĩthukĩĩsya ana-a-asa ĩla twĩ ũtavanyʼa na maũmbanonĩ. Ana-a-asa maĩ na mea ma kũndetheesya nĩmanyĩsye kĩthyomo kyu, na nĩneewʼaa mũyo nũndũ nĩmambũmĩĩisye na nĩmandavasya ũndũ nĩendeee mate kũmbithanyʼa.

O ũndũ ĩvinda yavĩtie, nowʼo naendeeie kũkwata ianda nzaũ, na ũu watumie nĩka moalyũku maingangĩ. Kwa ngelekanyʼo, mwakanĩ wa 1956, ĩla Mwana-a-asa Nathan Knorr wookie nthĩ ĩsu, nĩtweethĩiwe na ũmbano mũnene. Ũmbanonĩ ũsu nanengiwe wĩa wa kũneena na andũ ma mĩvĩa ya maũvoo. Nũndũ ndyeesene na wĩa ũsu, ana-a-asa ala angĩ nĩmeeyumisye mandetheesya. Mwaka ũmwe ũte mũthelu, ũmbano ũngĩ mũnene nĩwavangiwe na Mwana-a-asa Frederick Franz kuma ovisinĩ mũnene nĩwookie kũu. Ninyie naĩ mũsyaĩĩsya wa ũmbano ũsu, na nĩnemanyĩisye maũndũ ma vata kuma kwa Mwana-a-asa Franz. Mwana-a-asa ũsu nĩwatatie eke kĩla andũ ma kũu meekaa. Kwa ngelekanyʼo, ayumya ũvoo wa andũ onthe eekĩĩte mũthemba wa ngũa ya Filipino wĩtawa Barong Tagalog, na ana-a-asa ma kũu nĩmeewie mũyo kũmwona ekĩĩte ũu.

Ĩla natwʼĩkie mũsyaĩĩsya wa kĩvalo, nĩneekie moalyũku angĩ maingangĩ. Ĩvindanĩ yĩu twoonasya andũ sinema yeetawa The Happiness of the New World Society. Vakuvĩ kĩla ĩvinda twamyonanĩasya nza kũndũ kũla kwĩ andũ aingĩ. Na nũndũ wa ũu mavinda amwe nĩtwathĩnawʼa nĩ tũsamũ. Tũsamũ tũu twakusawʼa nĩ kyeni kya masinĩ ĩla twatũmĩaa (projector) na tũilũma kĩoonĩ kyayo. Na kote waĩ wĩa mwingĩ kũvangũla masinĩ ĩsu ĩtina wa kwonanyʼa sinema! O na kau ũyaĩ ũndũ wĩ laisi kũvangĩthya sinema ta isu, tweewʼaa tweanĩwa ĩla twoona andũ aingĩ maitana mamanya kana ũseũvyo wa Yeova nĩ wa nthĩ yonthe.

Athembi ma Katholeki nĩmasukumaa anene amwe ma silikalĩ matũvate valũa sya kwĩka maũmbano manene. Kana mavinda angĩ makũnaa ngengele sya kanisa ĩla tũendeee kumya maũvoo vakuvĩ na kanisa syoo nĩ kana mathomboosanyʼe ũmbano witũ. Ĩndĩ o na vailyĩ oou, wĩa witũ nĩwaendeeie na yu andũ aingĩ isionĩ isu nĩ athaithi ma Yeova.

IANDA INGĨ NZAŨ NĨSYATUMIE NĨKA MOALYŨKU MAINGANGĨ

Mwakanĩ wa 1959, nĩnakwatie valũa ũwetete kana nĩnanengwa wĩa wa kũthũkũma ovisinĩ wa ũvonge. Kũthũkũma ovisinĩ ũsu nĩkwatumie nĩmanyĩsya maũndũ angĩ maingĩ. Ĩtina wa ĩvinda nĩnanengiwe kĩanda kya kũthokeaa nthĩ syĩ kĩvathũkanyʼo. Ĩvinda yĩmwe nĩ savalĩnĩ isu nĩnakomanie na Janet Dumond, ũla waĩ misonalĩ nthĩ ya Thailand. Nĩtwaandĩkanĩie valũa o kwa ĩvinda, na mũthya twatwaana. Kuma twatwaana nĩtũtanĩĩte kũmũthũkũma Yeova kwa ĩvinda ya myaka 51.

Ĩvindanĩ yĩu yonthe, nĩnĩtanĩĩte kũthokea andũ ma Yeova nthĩnĩ wa nthĩ 33. Nĩnĩtũngaa mũvea mũno nĩkwĩthĩwa ianda ila nakwatie nĩ mũnini nĩsyandetheeisye namanya kũlikana na andũ ma mĩthemba yĩ kĩvathũkanyʼo kũla kwʼonthe naathi! Wĩa ũsu wa kũthokea ana-a-asa nĩwatumie naamangya kĩlĩko kyakwa na wandetheesya kũmanya kana Yeova endete andũ ma mĩthemba yonthe.—Meko 10:34, 35.

O NA YU NO TŨNEEKA MOALYŨKU

Mwa nĩnĩtanĩĩte mũno kũthũkũma na ana-a-asa ma Philippines! Yu atavanyʼa ma kũũ nĩ ta kũndũ ĩkũmi kwa ala neethĩie ĩla navikie kwʼo. Nĩ na Janet no tũendeee kũthũkũma ovisinĩ wa ũvonge ũla wĩ Quezon City, kũũ Philippines. O na kau nĩthũkũmĩte nthĩ ĩno ya ũeninĩ myaka mbee wa 60, nĩnonaa nĩ na vata wa kũendeea kwĩthĩwa nĩyũmbanĩtye kwĩka moalyũku ala Yeova wenda nĩke. Kwa ngelekanyʼo, moalyũku ala me ũseũvyonĩ nĩmatumĩte tũmanya kana no nginya twĩthĩwe twĩyũmbanĩtye kũalyũkana na maũndũ ĩla tũendeee kũmũthũkũma Ngai na ana-a-asa maitũ.

Nĩtwatwie kwĩtĩkĩlanaa na maũndũ onthe mosanĩte na kwenda kwa Yeova, na ũndũ ũsu nũtumĩte twĩkala nesa twĩ eanĩe. O na ĩngĩ, nĩtũtatĩte kwĩka moalyũku ala maĩlĩte nĩ kana tũthũkũme ana-a-asa maitũ nesa. Kwa wʼo, nĩtũtwʼĩte vyũ kũtwʼĩka “maũndũ onthe kwa andũ onthe” ĩvindanĩ yonthe yĩla Yeova ũkũendeea kũtũtũmĩa.