Ngethi Nĩ Ya Vata Mũno

“ŨVOO waku? Mũendeee ata?”

Vate nzika nĩwĩla kũtũmĩa ngethi ta ĩsu. Na nĩvatonyeka ũkethĩwa wakethisye mũndũ na kwʼoko kana ũkamũkumbatĩa ũimũkethya. Ngethi iivwʼananaa na maũndũ ala andũ mekaa maikethanyʼa me kĩvathũkanyʼo, ĩndĩ ũwʼo nĩ kana ngethi no ngethi, o na ethĩwa andũ mekethanyʼa ata. Kũema kũkethanyʼa kana kũema kwĩtĩkĩĩsya ngethi nĩkũtonya kũtuma mũndũ oneka ta ũtendete ala angĩ, kana ta wĩ kĩvũthya.

Ĩndĩ ti andũ onthe mendete kũkethanyʼa. Amwe nĩmaemawa nĩ kũkethanyʼa nũndũ me nthoni kana monaa me andũ mate maana. Angĩ nĩmaemawa nĩ kũkethya andũ ma mbaĩ ingĩ kana andũ me syĩthĩo syĩ kĩvathũkanyʼo na syoo. O na amwe nĩmaemawa nĩ kũkethya ala angĩ nũndũ me kĩvĩla kĩ ĩũlangũ kana ĩtheango kwĩ mo. Ĩndĩ kũkethya mũndũ, o na ethĩwa no ngethi nguvĩ, nĩkũtonya kũmũkiita mũno.

Ĩkũlye atĩĩ: ‘Ngethi yĩ vata mwaũ? Na Ndeto ya Ngai ĩmanyĩasya kyaũ ĩũlũ wa ngethi?’

KETHASYA “ANDŨ ONTHE”

Ĩla mũtũmwa Vetelo wathokisye Kolinelio, mũndũ wa mbee ũte Mũyuti kũtwʼĩka Mũklĩsto, aisye atĩĩ: “Ngai ti mwendeesya wa andũ.” (Meko 10:34) Ĩtina wa ĩvinda asyokie aandĩka kana Ngai “endaa onthe mavikĩe ũalyũlonĩ wa ngoo.” (2 Vet. 3:9) No tũsũanĩe ĩandĩko yĩu ta yĩkonetye ala mekwĩmanyĩsya ũwʼo me oka. Ĩndĩ Vetelo no wasyokie atavya Aklĩsto ũũ: “Taĩai andũ onthe. Endai ana-a-asa.” (1 Vet. 2:17) Kwoou wĩona ata? Tyo ũseo tũkakethasya ala angĩ o na ethĩwa nĩ ma mbaĩ yĩva, kĩthĩo kĩva, kana maeetwe ata? Ĩsu nĩ nzĩa ĩmwe ya kũmonyʼa kana nĩtũmendete na nĩtũmanengete ndaĩa.

Mũtũmwa Vaulo eeie Aklĩsto ala me kĩkundinĩ atĩĩ: “Ĩtĩkĩlanai ene kwa ene, o ũndũ Klĩsto nake wamwĩtĩkĩlile inywʼĩ.” (Alo. 15:7) Vaulo nĩwawetie kwa nzĩa ya mwanya ana-a-asa ‘ala mamũkiakiisye.’ Ethĩwa Vaulo nĩweekĩie ana-a-asa vinya ĩvindanĩ yĩu, nĩ mbee mũno ithyĩ ĩvindanĩ yĩĩ Satani ũteũnenga andũ ma Ngai mwanya o na vanini!—Ako. 4:11; Ũvu. 12:12, 17.

Ngewa ila syĩ Maandĩkonĩ nĩsyonanĩtye kana kũkethya ala angĩ nĩkwĩanĩasya maũndũ maingĩ eka o kũtuma mũndũ ewʼa e mwĩanĩe.

ŨSEO WA KŨKETHYA ALA ANGĨ

Yĩla ĩvinda ya kũthamya thayũ wa Mwana wa Ngai kuma ĩtunĩ nginya ĩvunĩ ya Meli yavikie, Yeova nĩwatũmie mũlaĩka aneene nake. Mũlaĩka ũsu ambĩĩe ngewa yake ũũ: “Wakya, ũla wonewʼe ũseo mũno.” Nake Meli eewʼa ũu “aũũya mũno” nũndũ ndeesĩ nĩkĩ mũlaĩka ũkũneena nake. Ĩla mũlaĩka woonie ũu atavisye Meli atĩĩ: “Eka ũkĩa, Meli: nũndũ nĩwonewʼe ũseo kwa Ngai.” Na ĩndĩ amũelesya kana kwaĩ kwenda kwa Ngai asyae Masia. Meli nĩwaekie kũũũya na asũngĩa mũlaĩka ũsu amwĩa atĩĩ: “Sisya, nyie nĩ ngombo ya Mwĩaĩi; nĩwĩthĩwe kwakwa o ta ndeto syaku.” Ndeto isu syoonanisye kana Meli nĩweeyũmbanĩtye kwĩka kwenda kwa Ngai.—Luka 1:26-38.

Waĩ ũndũ wa ndaĩa mũlaĩka ũsu kũtũmwa nĩ Yeova, ĩndĩ ndaaona ta kĩvũthya kũthi kũneena na mũndũ wĩ na naĩ. Ambĩĩe na ngethi. Ve kĩndũ tũtonya kwĩmanyĩsya vau? Nĩtwaĩle kwĩthĩawa twĩyũmbanĩtye kũkethya ala angĩ na kũmathangaasya. Kũtũmĩa ndeto mbũthũ nĩkũtoetye kũmekĩa vinya na kũituma mewʼa me ma vata ũseũvyonĩ.

Vaulo nĩwamanyanie na andũ aingĩ ikundinĩ ila syaĩ Asia Nini na Europe. Valũanĩ ila waandĩkie nĩwawetie andũ na masyĩtwa na amakethya. Ũndũ ũsu tũwonaa nesa twasisya Alomi kĩlungu kya 16. Vaulo nĩwatũmĩie Aklĩsto aingĩ ngethi. Kwa ngelekanyʼo, nĩwawetie Voevi, “mwĩĩtu-a-asa waitũ,” na eekĩa ana-a-asa vinya ‘mamwose nthĩnĩ wa Mwĩaĩi, o ũndũ atheu maĩlwe, na ĩngĩ mamũtethye ũndũnĩ o na wĩva ũla wĩĩthĩwa e na vata nawʼo.’ O na ĩngĩ Vaulo nĩwakethisye Vilisika na Akwila na asya atĩĩ: “Nĩ na mũvea kwoo, na tii nyie nyioka, ĩndĩ makanisa onthe ma Andũ-ma-mbaĩ-ingĩ vamwe nakwa.” Ti asu me oka, ĩndĩ nĩwakethisye angĩ tũtamesĩ ũmũnthĩ. Asu nĩ andũ ta “Evaeneto mwendwa wakwa” vamwe na “Tilivena na Tilivosa, ala matethasya wĩa wa Mwĩaĩi.” Nĩ wʼo vyũ kana Vaulo nĩwakethasya ana-a-asa na eĩtu-a-asa.—Alo. 16:1-16.

Kwasũanĩa ũndũ matanie mamanya kana Vaulo ndaaũlwa nĩ nguma syoo nzeo. No nginya ndũũ yoo na Vaulo yĩthĩwe yalũlũmĩile. Na yĩla Aklĩsto ala angĩ meewie ngethi isu no nginya methĩwe meekĩiwe vinya maendeee kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu. Kwoou kũkethya mũndũ na kũmwonyʼa kana no ũmũlilikanaa, vamwe na kũmũkatha, nĩkũlũlũmĩlasya ũnyanya na ngwatanĩo ya athaithi aĩkĩĩku ma Ngai.

Yĩla Vaulo wavikie kĩlĩndĩnĩ kya Vutiolo na ambata elekele Lomi, Aklĩsto ma kũu nĩmatheeie makomane nake. Akililye amona me vaasa mokĩte, “amũtũngĩa Ngai mũvea, na ngoo yalũlũmĩla.” (Meko 28:13-15) Ve mavinda wĩthĩaa kĩla tũtonya kwĩka no kũkĩlĩlya mũndũ kwʼoko kana o kũmũthekya. Ĩndĩ o na ũu wĩ wʼoka nũtoetye kũthangaasya mũndũ. Kwa ngelekanyʼo, no ũthangaasye mũndũ ũkwĩwʼa atũlĩkĩte ngoo kana ũte mũtanu.

NGETHI NĨ MWAMBĨLĨLYO MŨSEO WA NGEWA

Ve ĩvinda mũmanyĩwʼa Yakovo wanengie Aklĩsto ũtao mũito. Amwe moo nĩmatwʼĩkĩte ilaalai sya kĩ-veva kwa kũtwʼĩka anyanya ma nthĩ. (Yak. 4:4) Ĩndĩ kwoona ũndũ Yakovo wambĩĩe valũa wake:

“Yakovo, ngombo ya Ngai na ya Mwĩaĩi Yesũ Klĩsto, valũa ũũ wakwa wivikĩe ila mbaĩ ĩkũmi na ilĩ syĩ Ũnyaĩĩkyonĩ, nĩ ngethi.” (Yak. 1:1) Ala maandĩkĩwe valũa ũsu mayaaĩwʼa vinya kwĩtĩkĩla ũkanyʼo wa Yakovo nũndũ nĩmoonie amakethetye, kwonanyʼa kana onthe maĩ andũ metĩkĩlĩtwe nĩ Ngai. Ũu wĩonanyʼa kana kwamba kũkethya mũndũ no kwololosye maũndũ mũtanamba kũneenea ũndũ mũito.

Ngethi ĩla ĩtonya kũkiita mũndũ yaĩle kwĩthĩwa yumĩte ngoonĩ, na ĩyonanyʼa kana twĩ na wendo wa wʼo, o na ethĩwa nĩ nguvĩ. Nĩtwaĩle kũkethya mũndũ o na ethĩwa twĩona ta ũtakwetye ũu. (Mt. 22:39) Kwa ngelekanyʼo, mũthenya ũmwe ve mwĩĩtu-a-asa wa Ireland wavikie Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ ũmbano ũkilyĩ kwambĩĩa. Ailika Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ mwana-a-asa ũmwe amũvĩndũkĩie amũthekya na amwĩa: “Ũvoo? Nĩnatana mũno kũkwona.” Mwĩĩtu-a-asa ũsu eekie o kũvĩta ekala nthĩ.

Ĩtina wa syumwa siana ũna mwĩĩtu-a-asa ũsu nĩwaendie kũneena na ũla mwana-a-asa na amũtavya kana aĩ na ũndũ waendeee kũthĩnanyʼa nawʼo mũsyĩ. Amwĩie: “Mũthenya ũsu neewʼaa nĩthatĩte mũno. O na natielye o vanini nĩeme kũka maũmbanonĩ. Ndililikana maũndũ maingĩ ala maneeneiwe ũmbanonĩ, ĩndĩ ndyũlwa nĩ ngethi yaku. Yatumie nĩwʼa nĩmũthokye vyũ. Mwa nĩ mũvea.”

Mwana-a-asa ũsu ndeesĩ ũndũ ngethi yake nguvĩ yatethisye. Aĩtye: “Yĩla wangeleisye ũndũ ngethi ĩsu nguvĩ yamũkiitie, neewie mũyo mũno nũndũ nĩnoosie ĩtambya yĩu. Kĩu kyatumie o nakwa nĩwʼa nesa mũno.”

Solomoni aandĩkie atĩĩ: “Ĩkya kĩmũtũ kyaku ĩũlũ wa manzĩ; nũndũ ũkakyona ĩtina wa mĩthenya mingĩ.” (Mũta. 11:1) Twekalaa twĩsĩ kana kũkethanyʼa nĩ kwa vata, na mũno mũno kũkethya ana-a-asa, kĩu kĩkatũtethasya mũno na kĩkatethasya ala angĩ. Ekai tũlilikanae kĩla ĩndĩ kana ngethi nĩ ya vata mũno.