Maũndũ Ala Twĩmanyĩasya Ĩvukunĩ ya Alivai

1-2. Nĩkĩ Aklĩsto maĩle kwĩthĩwa na wendi wa kũsoma ĩvuku ya Alivai?

YĨLA Timotheo waĩ wa mũika, nĩwalilikanilwʼe nĩ mũtũmwa Vaulo kana “Maandĩko onthe nĩmaveveeiwe nĩ Ngai na nĩmaĩlĩte.” (2 Tim. 3:16) Ĩvuku ya Alivai nĩ yĩmwe katĩ wa Maandĩko asu. We wonaa ata ĩvuku yĩu? Amwe monaa yĩu no ĩvuku yusĩe mĩao ĩtatethya andũ ũmũnthĩ, ĩndĩ Aklĩsto ma wʼo mayĩthĩawa na woni ta ũsu.

² Ĩvuku ya Alivai yaandĩkiwe myaka ta 3,500 mĩvĩtu, ĩndĩ Yeova nĩwaĩkĩĩthisye nĩyatũvikĩa “kwondũ wa kũtũmanyĩsya.” (Alo. 15:4) Nũndũ ĩvuku yĩu yĩtũtetheeasya kũelewa mosũanĩo ma Yeova, nĩtwaĩle kwĩthĩwa na wendi wa kũyĩsoma nesa. Na kĩtumi nũndũ ve maũndũ meana ũna tũtonya kwĩmanyĩsya ĩvukunĩ yĩu. Ekai tũneenee maũndũ ana.

KĨLA TWAĨLE KWĨKA NĨ KANA YEOVA ATWENDE

3. Nĩkĩ nthembo syaumawʼa kĩla mwaka Mũthenyanĩ wa Wĩwʼanĩthyo?

³ Ũndũ wa mbee: No nginya Yeova atwende nĩ kana etĩkĩle nthembo sitũ. Kĩla mwaka mbaĩnĩ ya Isilaeli nĩkweethĩawa na Mũthenya wa Wĩwʼanĩthyo, na mũthenyanĩ ũsu mbaĩ ĩsu nĩyoombanaa, na mũthembi mũnene aithemba nyamũ. Nthembo isu syalilikanasya Aisilaeli kana nĩ ene naĩ na nĩmaĩlĩte kũthewʼa! Ĩndĩ mũthembi mũnene atanamba kũlika vala Vandũ Vatheu Vyũ nĩ kana atwae nthakame ya nthembo ila syaumwʼa, ve ũndũ ũngĩ waaĩlĩte kwamba kwĩka. Ũndũ ũsu waĩ wa vata vyũ o na kwĩ ũekeo wa naĩ sya mbaĩ ĩsu.

4. Ĩandĩko ya Alivai 16:12, 13 yonanĩtye Mũthenya wa Wĩwʼanĩthyo mũthembi mũnene eekaa ata alika savalĩ wa mbee vala Vandũ Vatheu Vyũ? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya mbee vyũ.)

⁴ Soma Alivai 16:12, 13. Kwaekai twone kĩla kyeekĩkaa Mũthenyanĩ wa Wĩwʼanĩthyo. Mũthenya ũsu mũthembi mũnene nĩwalikaa ĩeemanĩ ya kũmbanĩa. Alika, nĩwaendaa vala Vandũ Vatheu Vyũ, na aendaa vau savalĩ itatũ mũthenya ũsu ũithela. Savalĩ wa mbee alikaa akwete kwʼokonĩ kũmwe kaĩndũ kausĩe ũvani wĩ mũuke mũseo, na kwʼokonĩ kũla kũngĩ eethĩawa akwete ĩsaani ya thaavu yokeewe makaa me mwaki. Kwakũna visa ayamba kũũngamanga vanini vasianĩ ũla ũsiĩĩe vala Vandũ Vatheu Vyũ. Yu kwasyoka ũvindĩĩsye ũmwene ailika vala Vandũ Vatheu Vyũ e na ndaĩa mbingĩ mũno na aiũngama mbee wa yĩla ĩsandũkũ ya ũtianĩo. No twasye aũngye vau no ũndũ ũmwe na aũngeme mbee wa Yeova Ngai! Mũthembi ũsu amina kũvika vau oosaa ũla ũvani mũtheu akawĩtĩkĩĩsya ala makaanĩ me mwaki. Kĩu kyatumaa vandũ vau vausũa mũuke mũseo.b Ũu wathela, nĩwesaa kũsyoka vo ĩngĩ savalĩ wa kelĩ akuĩte nthakame ya nyamũ ila syaumwʼa ta nthembo ya naĩ. We nĩwoona kana mũthembi mũnene avĩvasya ũvani atanamba kũtwaa nthakame ya nyamũ ila syathembwa?

5. Kũtũmĩa ũvani Mũthenyanĩ wa Wĩwʼanĩthyo kwĩtũmanyĩsya kyaũ?

⁵ Kũtũmĩa ũvani Mũthenyanĩ wa Wĩwʼanĩthyo kwĩtũmanyĩsya kyaũ? Mbivilia yaĩtye kana mboya ila Yeova wĩtĩkĩlaa sya athũkũmi make aĩkĩĩku iilye ta ũvani. (Sav. 141:2; Ũvu. 5:8) Ethĩwa nũũlilikana, mũthembi mũnene atwaaa ũvani mbee wa Yeova e na ndaĩa mbingĩ mũno. O ta ũu, yĩla tũũmũvoya Yeova, tũneenaa nake twĩ na ndaĩa mbingĩ. Twĩthĩawa na kĩkĩo kingĩ mũno twamũsũanĩa. O na kau nĩwe Mũmbi wa nthĩ yonthe, tũtũngaa mũvea mwingĩ mũno kwona atũnengete mwanya wa kũneena nake na kũmũthengeea, o tondũ mwana wĩwʼaa e mwĩanĩe e na ĩthe. (Yak. 4:8) Yeova nũtwĩtĩkĩlĩte vyũ tũtwʼĩke anyanyae! (Sav. 25:14) Twonaa ũsu wĩ ũndũ mũnene vyũ, na kwoou tũyendaa kwĩsa kũmũsonokya o na ĩmwe.

6. Kũmanya kana mũthembi mũnene avĩvasya ũvani atambĩte kumya nthembo kwĩtũmanyĩsya kyaũ?

⁶ Lilikana kana mũthembi mũnene aaĩle kũvĩvya ũvani atanamba kumya nthembo. Eeka ũu, atiawa ate na nzika kana Ngai nũkwĩtĩkĩla nthembo ila ũkumya. Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Yĩla Yesũ waĩ kũũ nthĩ, ve kĩndũ kya vata waaĩlĩte kwĩka atanamba kũnengane thayũ wake ta nthembo. Kĩndũ kĩu kyaĩ kya vata vyũ o na kwĩ ũtangĩĩo ũla wesaa kũetee andũ. Nĩ kyaũ waaĩlĩte kwamba kwĩka? Aaĩlĩte kũmwĩwʼa Yeova thayũnĩ wake wʼonthe na ailũmanyʼa nake nĩ kana ĩndĩ etĩkĩle nthembo yake. Yĩla Yesũ weekie ũu, nĩwoonanisye nesa vyũ kana vai nzĩa ĩngĩ twaĩlĩte kũatĩĩa thayũnĩ eka ĩla ya Yeova. Yesũ nĩwatumie ũsumbĩki mũnene wa Ĩthe wake ũtetewa, kana kwa ndeto ingĩ, nĩwoonanisye nesa vyũ kana Ĩthe nĩwe waĩle kũsumbĩka, na no we ũtonya kũsumbĩka nesa.

7. Nĩkĩ tũkwasya kana thayũ wʼonthe wa Yesũ nĩwatumie Ĩthe wake amwenda?

⁷ Myaka yonthe ĩla Yesũ waĩ vaa ĩũlũ wa nthĩ, amwĩwie Yeova ateũtũla mwĩao o na ũmwe. O na kau nĩwakomanie na matatwa maingĩ na nĩweesĩ nũkũkwʼa kĩkwʼũ kĩ woo, vai ĩtatwa o na yĩmwe yaĩ yĩsa kũleelya ũtwi wake wa kũtetea ũsumbĩki wa Ĩthe. (Avi. 2:8) Akomana na matatwa, avoyaa na “kĩĩo kĩnene na methoi.” (Aevl. 5:7) Nũndũ avoyaa kuma ngoonĩ, kĩu kyoonanasya kana nĩwalũmanĩtye na Yeova, na nĩkyamũtetheeasya ekale atwʼĩte vyũ kũmwĩwʼa. Nake Yeova eewʼaa mboya sya Yesũ syĩ nzeo ta ũvani wĩ mũuke mũseo. Thayũ wʼonthe wa Yesũ watumie Ĩthe wake amwenda mũno vyũ, na watetea ũsumbĩki mũnene wa Ngai.

8. Tũtonya kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ ata?

⁸ No tũatĩĩe ngelekanyʼo ya Yesũ kwa kwĩka kyonthe kĩla tũtonya tũmwĩwʼe Yeova na tũilũmanyʼa nake. Twakomana na matatwa, tũmũvoyaa Yeova na kĩthingʼĩĩsyo atũtetheesye nĩkwĩthĩwa twĩenda kũmwendeesya. Tweeka ũu, twĩthĩawa tũyonanyʼa kana nĩtũkwete mbau ũsumbĩki wa Yeova. Nĩtwĩsĩ kana Yeova ndesa kwĩtĩkĩla mboya sitũ ethĩwa nĩtwĩkaa maũndũ ũmenete. Ĩndĩ twaatĩĩa mĩao ya Yeova, no twĩkale twĩsĩ nesa ki kana Yeova akeewʼaa mboya ila twamũvoya kuma ngoonĩ syĩ nzeo ta ũvani wĩ mũuke mũseo. Na no twĩthĩwe na mũĩkĩĩo kana Asa waitũ wa ĩtunĩ akatwenda nũndũ wa kwona twĩ ewi na twĩ aĩkĩĩku.—Nth. 27:11.

TŨMŨTHŨKŨMAA YEOVA NŨNDŨ NĨTŨMWENDETE NA TWĨENDA KŨMŨTŨNGĨA MŨVEA

9. Nĩkĩ Aisilaeli mathembaa nthembo sya mũuo?

⁹ Ũndũ wa kelĩ: Tũmũthũkũmaa Yeova nũndũ twĩenda kũmũtũngĩa mũvea. Ũndũ ũũ wa kelĩ twĩũelewa nesa tweemanyĩsya ĩũlũ wa kĩndũ kĩngĩ kyaĩ kya vata ũthaithinĩ wa Aisilaeli, nakyo nĩ nthembo sya mũuo.c Ĩvuku ya Alivai yĩtũtavĩtye kana Mũisilaeli aĩ atonya kũthemba nthembo ya mũuo “ũndũ wa mũvea.” (Ali. 7:11-13, 16-18) Ndyaĩ lasima aumye nthembo ya mũuo, ĩndĩ eekaa ũu nũndũ nũkwenda kũmyumya. Ĩsu yaĩ nthembo mũndũ waumasya na ngoo ya kwenda, na amyumasya nũndũ nũmwendete Ngai wake, Yeova. Mũndũ ũla wamyumya aĩsanĩaa nyama ya nthembo ĩsu vamwe na mũsyĩ wake na athembi. Ĩndĩ ve syĩndũ imwe sya nthembo isu syaĩ sya Yeova e weka. Nĩ syĩndũ syĩva?

10. Nĩ kyaũ kyatumaa Yesũ eka kwenda kwa Ĩthe wake, na nthembo sya mũuo ila iwetetwe ĩandĩkonĩ ya Alivai 3:6, 12, 14-16 syĩtũtetheesya ata kũelewa kĩu?

¹⁰ Ũndũ wa katatũ: Tũmũnengae Yeova kĩla kĩseo nũndũ nĩtũmwendete. Yeova atalaa mathunya ta mo kĩndũ kĩla kĩseo vyũ nyamũnĩ. O na nĩwawetete mamutha amwe wamatalaa ta ma vata mũno, ta kwa ngelekanyʼo, mbio. (Soma Alivai 3:6, 12, 14-16.) Kwoou Yeova nĩwatanaa mũno Mũisilaeli amũthembea na ngenda mamutha asu ma vata vamwe na mathunya. Ũla waumya nthembo ĩsu oonanasya kana e na wendi mwingĩ wa kũmũnenga Ngai kĩla kĩseo. Ũu nowʼo Yesũ weekie. Amũnengie Yeova kĩla kĩseo vyũ kwa kũmũthũkũma na ngoo yonthe, na amũthũkũmaa nũndũ nũmwendete. (Yoa. 14:31) Yesũ nĩwatanĩaa mũno kwĩka kwenda kwa Ngai; nĩwendete mĩao ya Ngai mũno. (Sav. 40:8) Yeova ndalea kwĩthĩwa atanie mũno kwona Yesũ aimũthũkũma na ngoo ya kwenda!

11. Nĩkĩ tũtonya kũelekanyʼa ũthũkũmi witũ na nthembo sya mũuo, na nĩkĩ kũmanya ũu kũũtwĩkĩa vinya?

¹¹ Nthembo isu sya mũuo no tũsielekanyʼe na ũthũkũmi witũ. Tũmũthũkũmaa Yeova na ngenda na kĩu kĩmwonasya kĩla kĩ ngoonĩ sitũ. Tũmũnengae Yeova kĩla kĩseo vyũ nũndũ nĩtũmwendete na ngoo yonthe. No nginya Yeova ethĩwe atanaa mũno oona andũ milioni mbingĩ meyumĩtye na ngenda mamũthaithe nĩkwĩthĩwa nĩmamwendete mũno, na nĩmendete kũmwĩwʼa! Yeova nĩwonaa na akendeewʼa mũno nĩ maũndũ ala tũkwĩka na kĩla kĩũtuma tũmeka. Kũlilikana kĩu no kũtwĩkĩe vinya mũno. Kwa ngelekanyʼo, ethĩwa wĩ mũkũũ na ndwĩsa kũmũthũkũma Yeova ũkavikya vala wĩwʼaa ngoo yaku ĩyenda, manya ki kana Yeova nĩwĩthĩawa ene kĩla kĩ ngoonĩ yaku. Noĩthwa wĩwʼaa ũtekwĩanĩsya maũndũ maingĩ, ĩndĩ Yeova nĩwĩthĩawa esĩ kana nũmwendete kuma ngoonĩ na nĩwĩsĩ wendo ũsu nĩwʼo ũtumaa ũtata vyũ wĩke kĩla ũtonya. Kwoou nĩwĩwʼaa mũyo mũno wamũnenga kĩla kĩseo vyũ ũtonya.

12. Yeova eewʼaa ata nũndũ wa nthembo sya mũuo, na kĩu kĩtũĩkĩĩthya kyaũ?

¹² Nthembo sya mũuo syĩtũmanyĩsya kyaũ? Yeova nĩwatanaa oona syũki yambatĩte yumĩte mwakinĩ ũla wavĩvasya syĩndũ ila waitalaa ta sya vata nyamũnĩ ila syathembawa. Kwoou ndũkethĩwe na nzika kana Yeova nũtanaa mũno oona ũimũthũkũma kwa ngenda na ngoo yonthe. (Ako. 3:23) We wĩona ũthyũ wake ta ũkenaa ata oona kĩthito kyaku? Asisya kĩla ũkwĩanĩsya ũthũkũminĩ wake, kĩthĩwe nĩ kĩnene kana nĩ kĩnini, akyonaa kĩ kya vata mũno, na akakĩlilikanaa tene na tene.—Mt. 6:20; Aevl. 6:10.

YEOVA NŨATHIMAA ŨSEŨVYO WAKE

13. Yeova oonanisye ata kana nĩweetĩkĩla athembi ala manyuviwe, o tondũ vonanĩtwʼe ĩandĩkonĩ ya Alivai 9: 23, 24?

¹³ Ũndũ wa kana: Yeova nũathimaa kĩlungu kya ũseũvyo wake kya kũũ nthĩ. Kwavindĩĩsya kĩla kyeekĩkie ĩtheo wa Kĩĩma kya Sinai mwakanĩ wa 1512, yĩla ĩeema ya kũmbanĩa yaseũviwʼe. (Kuma 40:17) Mũthenya ũsu Aluni na ana make nĩmanyuviwe matwʼĩke athembi, na Mose nĩwe watongoesye mũvango ũsu. Aisilaeli nĩmoombanie vamwe makũsĩĩe athembi maithemba nthembo sya nyamũ kwa ĩvinda ya mbee. (Ali. 9: 1-5) We Yeova nĩweetĩkĩlile athembi asu maĩ mananyuvwa? Ĩĩ. Na kĩtumi nũndũ Aluni na Mose makililye maendeee kũathima andũ, Yeova atheesya mwaki wavĩvya matialyo ma nthembo ĩla yaĩ kĩthembeonĩ.—Soma Alivai 9:23, 24.

14. Kũmanya kana Yeova nĩweetĩkĩlile ũthembi wa Aluni na ana make kwĩtũtethya ata?

¹⁴ Nĩ kyaũ Yeova wendaa kũĩkĩĩthya andũ yĩla watheeisye mwaki kuma ĩtunĩ, ĩtina wa Aluni kũtwʼĩkĩthwʼa mũthembi mũnene? Endaa kwonanyʼa nesa kana nĩwakwete mbau vyũ mũvango ũsu wa kũtwʼĩkĩthya Aluni na ana make athembi. Yĩla Aisilaeli moonie kana Yeova nĩwakwete mbau mũvango ũsu, nĩmamanyie kana o namo nĩmaĩlĩte kũmakwata mbau. Kĩu nĩkĩtũkonetye? Ĩĩ! Wĩa wa ũthembi ũla wambĩĩwʼe mbaĩnĩ ya Isilaeli waĩ kyuu kya ũthembi ũngĩ mũnenange waĩ mbee. Klĩsto nĩ Mũthembi Mũnene o na kwĩ Aluni, na e na athembi na asumbĩki angĩ 144,000 ala makathũkũma vamwe nake ĩtunĩ.—Aevl. 4:14; 8:3-5; 10:1.

15-16. Yeova onanĩtye ata kana nũkwete mbau ĩla “ngombo ndĩkĩĩku na mbũĩ”?

¹⁵ Mwakanĩ wa 1919, Yesũ nĩwanyuvie kakundi kanini ka ana-a-asa etĩkĩwʼa mauta nĩ kana katwʼĩke “ngombo ndĩkĩĩku na mbũĩ.” Ngombo ĩsu nĩyo ĩtongoesye wĩanĩ wa kũtavanyʼa, na ĩnengae aatĩĩi ma Klĩsto “lĩu ĩvinda yĩla yaĩle.” (Mt. 24:45) Ĩndĩ ĩkũlyo nĩ, Twĩ na ũĩkĩĩthyo mũlũmu kana Ngai nũkwete mbau ngombo ndĩkĩĩku na mbũĩ?

¹⁶ Satani na nthĩ yake mekĩte maũndũ maingĩ mũno nĩ kana mavĩngĩĩse wĩa ũla ngombo ĩsu yĩendeee kũtethya. Ta keka ti kwa vinya wa Yeova, ngombo ĩsu ndĩthĩwa yĩanĩĩtye wĩa wayo. Kwa ngelekanyʼo, nĩkwĩthĩĩtwe na makaũ elĩ manene ma nthĩ yonthe, kũkethĩwa na mathĩna manene ma mbesa nthĩ yonthe, na andũ ma Ngai nĩmethĩĩtwe maithĩnwʼa mũno na kũsilĩlwa ũndũ vataĩlĩte. Ĩndĩ o na vailye ũu, ĩla ngombo ndĩkĩĩku na mbũĩ ndyaaeka kũnenga aatĩĩi ma Klĩsto lĩu wa kĩ-veva. Kwasũanĩa ũndũ twĩ na lĩu wingĩvĩte wa kĩ-veva, na lĩu ũsu tũnengawe tũteũthooewʼa na kwa ithyomo mbee wa 900! Ũsu nĩ ũĩkĩĩthyo mũlũmu vyũ kana Ngai e vamwe na ngombo ĩsu. Wĩa wa kũtavanyʼa nĩ ũngĩ ũtũĩkĩĩthasya kana twĩ na ũathimo wa Yeova. Ũvoo mũseo ũendeee kũtavanwʼa “nthĩ yonthe.” (Mt. 24:14) Vate nzika, Yeova nũendeee kũtongoesya na kũathima mũno ũseũvyo wake.

17. Tũtonya kwonanyʼa ata kana nĩtũkwete mbau ũseũvyo wa Yeova?

¹⁷ Nũseo ũkekũlya ĩkũlyo yĩĩ, ‘Nyie nĩnĩtanĩaa kwĩthĩwa nĩ kĩlungunĩ kya ũseũvyo wa Yeova kya kũũ nthĩ?’ Maũndũ asu Yeova wĩkĩte akatũĩkĩĩthya kana nũkwete mbau ũseũvyo ũũ me ũtheinĩ vyũ, o ta ũla mwaki watheeisye kuma ĩtunĩ ĩvinda ya Mose na Aluni. Kwa wʼo, tũi na kĩtumi kya kũlea kũtũnga mũvea. (1 Ath. 5:18, 19) Tũtonya kwonanyʼa ata kana nĩtũkwete mbau ũseũvyo wa Yeova? Ũndũ ũmwe nĩ kũatĩĩa ũtao wa Mbivilia ũla tũnengawe mavukunĩ maitũ, maũmbanonĩ ma kĩkundi, na maũmbanonĩ manene. Ũndũ ũngĩ nĩ kwĩyumya vyũ ũndũ tũtonya tũtavanyʼe na tũimanyĩsya andũ ũwʼo.—1 Ako. 15:58.

18. We ũtwʼĩte kwĩka ata?

¹⁸ Nĩtũtwʼei vyũ kũtũmĩa maũndũ ala tweemanyĩsya ĩvukunĩ ya Alivai. Ekai twĩkĩe kĩthito tũmwendeesye Yeova nĩ kana etĩkĩle nthembo sitũ. Ekai tũmũthũkũme Yeova nĩkwĩthĩwa twĩenda kũmũtũngĩa mũvea. Ekai tũmũnenge Yeova kĩla kĩseo nũndũ nĩtũmwendete na ngoo yonthe. Na nũndũ nũendeee kũathima ũseũvyo ũũ, ekai tũũkwate mbau na ngoo yonthe. Tweeka maũndũ asu, tũkeethĩawa tũyĩĩkĩĩthya Yeova kana nĩtũtũngaa mũvea mũno nũndũ wa mwanya ũũ wa vata ũtũnengete tũmũthũkũme twĩ Ngũsĩ syake!