Twʼĩĩkaa Eĩtu-a-asa Maku

1. Nĩ maũndũ meva eĩtu-a-asa meanĩasya ũseũvyonĩ, ĩndĩ aingĩ moo makomanaa na mawetu meva? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya mbee vyũ.)

TŨTANAA ta kĩ kwĩthĩwa na eĩtu-a-asa aingĩ me kĩthito kĩkundinĩ! Kwa ngelekanyʼo, nĩmethĩawa na kĩthito maũmbanonĩ na ũtavanyʼanĩ. Amwe nĩmatetheeasya kũsũvĩa Nyũmba ya Ũsumbĩ, na nĩmonasya ana-a-asa na eĩtu-a-asa angĩ kana nĩmeũmathĩnĩkĩa. Ĩndĩ o na vailye ũu, nĩmakomanaa na mawetu. Amwe masũvĩaa asyai moo akũũ. Angĩ nĩmomĩĩasya kũvĩngwa nĩ andũ ma mũsyĩ. Na angĩ maeaa syana syoo me oka, na nĩmekĩaa kĩthito maimanthĩe.

2. Nĩkĩ twaĩlĩte kwĩkĩa kĩthito tũtwʼĩĩke eĩtu-a-asa?

² Nĩkĩ twaĩle kũtwʼĩĩka eĩtu-a-asa? Nũndũ mavinda maingĩ nthĩ ndĩmanengae ndaĩa ĩla ĩmaĩlĩte. Na eka ũu, Mbivilia nĩtwĩkĩĩte vinya tũmatwʼĩĩke. Kwa ngelekanyʼo, mũtũmwa Vaulo nĩwakũlilye ana-a-asa ma kĩkundi kya Lomi mamũthokye Voevi, na ‘maimũnenga ũtethyo o na wĩva ũla ũtonya kwĩthĩwa aĩ na vata nawʼo.’ (Alo. 16:​1, 2) Yĩla Vaulo waĩ Mũvalisi, nũtonya kwĩthĩwa oonaa aka mate ma vata na amakuaa naĩ. Ĩndĩ ĩtina wa kũtwʼĩka Mũklĩsto, nĩwaatĩĩaa ngelekanyʼo ya Yesũ kwa kũnenga aka ndaĩa na kũmeka nesa.​—⁠1 Ako. 11:⁠1.

3. Yesũ akuaa aka ata, na aĩ na woni mwaũ ĩũlũ wa aka ala meekaa kwenda kwa Ngai?

³ Yesũ nĩwanengete aka onthe ndaĩa. (Yoa. 4:​27) Ndaĩ na woni ũilye wa atongoi ma ndĩni ya Kĩyuti ĩũlũ wa aka. Na eka ũu, ĩvuku yĩmwe yĩeleetye Mbivilia yaĩtye: “Vai ndeto o na ĩmwe Yesũ ũneenete yonanasya kana nĩwavũthĩtye aka.” O na ĩngĩ, Yesũ nĩwanengete aka ala meekaa kwenda kwa Ĩthe wake ndaĩa nene vyũ. Na ũndũ ũla wa vata vyũ nĩ kana, amonaa ta eĩtu-a-inyia make na nĩwamawetie vamwe na aũme ala wamonaa ta ana-a-asa make.​—⁠Mt. 12:⁠50.

4. Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

⁴ Mavinda onthe Yesũ eethĩawa eyũmbanĩtye kũtetheesya eĩtu-a-asa make. Nĩwamonasya kana nĩ ma vata na nĩwamateteaa. Ekai tũneenee ũndũ tũtonya kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ kwa kũmalilikanaa eĩtu-a-asa maitũ.

MALILIKANAE EĨTU-A-ASA MAITŨ

5. Nĩkĩ eĩtu-a-asa amwe matonya kwona wĩ ũndũ wĩ vinya kũkwata atindanyʼa aseo?

⁵ Ithyonthe, twĩthĩwe twĩ ana-a-asa kana eĩtu-a-asa, nĩtwendaa kwĩthĩwa na atindanyʼa aseo. Ĩndĩ mavinda amwe, eĩtu-a-asa no maemwe nĩ kũkwata atindanyʼa aseo. Nĩkĩ? Kwoona ũndũ amwe maĩtye. Mwĩĩtu-a-asa ũmwe wĩtawa Jordanb aĩtye, “Nũndũ ndi mũtwae, mavinda maingĩ nonaa ta nde wa vata kĩkundinĩ, na nĩwʼaa ta vate mũndũ ũkwetye ũu wakwa.” Nake Kristen nĩ vainia wathamĩĩie kĩsionĩ kĩngĩ nĩ kana ongelange ũtavanyʼa wake, na aĩtye, “Yĩla wĩ mweũ kĩkundinĩ, nĩvatonyeka ũkewʼa ta vate mũndũ ũkũlũngana naku.” O namo Aklĩsto ala mekalaa na andũ moo ma mũsyĩ mate Ngũsĩ, no mewʼe ta mavathanĩtwʼe namo, na ĩvindanĩ o yĩu mayĩwʼa ta mavathanĩtwʼe na ana-a-asa na eĩtu-a-asa kĩkundinĩ. Na eka ũu, ala awau mũno ũkethĩa mayuma mũsyĩ no mewʼe ta me oka, o vamwe na ala masũvĩaa andũ ma mũsyĩ ala awau. Annette aĩtye, “Nathokwʼa nĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa vandũ, ndyeethĩawa ndonya kũthi nũndũ ninyie mũno mũno nasũvĩaa inyia-akwa.”

6. Yesũ atetheeisye Meli na Matha ata, o tondũ vonanĩtwʼe ĩandĩkonĩ ya Luka 10:​38-42?

⁶ Yesũ nĩwatindanasya na eĩtu-a-asa make na aĩ mũnyanya wa wʼo. Kwasũanĩa ũndũ waĩ ndũũ na Meli na Matha, ala mataĩ atwae. (Soma Luka 10:​38-​42.) Vate nzika, Yesũ nĩwatumaa mewʼa me eanĩe kwĩsĩla ndeto na meko make. Kwa ngelekanyʼo, Meli ndaakĩa kwĩkala maaũnĩ make ta ũmwe wa amanyĩwʼa.c Na yĩla Matha wathatiwʼe nĩ kwona Meli ateũmũtetheesya wĩa, ndaakĩa kũtavya Yesũ kĩla kyaĩ ngoonĩ. Ĩvindanĩ yu, Yesũ nĩwatetheeisye aka asu elĩ kwĩmanyĩsya maũndũ ma vata. O na nĩwoonanisye kana nĩwamathĩnĩkĩaa vamwe na mwana-a-inyia woo, Lasalo, kwa kũmathokea ĩngĩ mavinda kwa mavinda. (Yoa. 12:​1-3) Kwoou yĩla Lasalo wawaie mũno, ti ũsengyʼo kũmanya kana Meli na Matha masembeie kũkũlya Yesũ amatetheesye.​—⁠Yoa. 11:​3, 5.

7. Nĩ ũndũ wĩva tũtonya kwĩka tũkekĩa eĩtu-a-asa maitũ vinya?

⁷ Maũmbanonĩ nĩ vo mũno mũno eĩtu-a-asa amwe makwataa mwanya wa kwĩthĩwa vamwe na athaithi ala angĩ. Kwoou twaĩle kũtũmĩa myanya ĩsu kũmathokya, kũea ngewa namo, na kũmonyʼa kana nĩtũũmathĩnĩkĩa. Ũla Jordan twaweta aĩtye, “Nĩwʼaa neekĩwa vinya mũno yĩla angĩ mangatha nũndũ wa maelesyo makwa, yĩla meeka mĩvango ya kũtavanyʼa nakwa, kana moonanyʼa nĩmeũnthĩnĩkĩa kwa nzĩa ingĩ ta isu.” No nginya twonyʼe eĩtu-a-asa maitũ kana nĩ ma vata. Kia aĩtye: “Nalea kũthi maũmbano nĩnĩthĩawa nĩsĩ ndilea kũkwata mesengyi ngũlĩtwʼe kana nĩ sawa. Kĩu kĩndetheeasya kũmanya kana ana-a-asa na eĩtu-a-asa nĩmanthĩnĩkĩaa.”

8. Tũtonya kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ maũndũnĩ angĩ meva?

⁸ O ta Yesũ, no twĩkĩe kĩthito tũtũmĩe ĩvinda na eĩtu-a-asa. Kwa ngelekanyʼo, no tũmathokye tũĩsanĩe kaindo kana twĩtanĩthye vamwe namo. Na tũyĩka ũu twaĩle kũĩkĩĩthya kana twĩea ngewa sya kwaka. (Alo. 1:​11, 12) Namo atumĩa nĩmaĩle kwĩthĩwa na woni ta wa Yesũ. Nĩweesĩ kana mũndũ no ethĩwe na mawetu mana nũndũ wa kwĩkala ate mũtwaanonĩ. Ĩndĩ nĩwoonanisye ũtheinĩ kana kũtwaana kana kũtwawa na kwĩthĩwa na syana, ti kwʼo kwĩ kwʼoka kũtonya kũtuma mũndũ ekala e mũtanu ĩvinda yonthe. (Luka 11:​27, 28) Vandũ va ũu, tũkekalaa twĩ atanu ĩvinda yonthe ethĩwa kũmũthũkũma Yeova nĩkwʼo ũndũ ũla wa vata vyũ thayũnĩ witũ.​—⁠Mt. 19:⁠12.

9. Atumĩa matonya kwĩka ata matetheesye eĩtu-a-asa?

⁹ Atumĩa mũno mũno nĩmaĩle kũkua aka Aklĩsto ta eĩtu-a-inyia moo na ta aa-inyia moo. (1 Tim. 5:​1, 2) Atumĩa nĩmaĩle kwosa ĩvinda maũmbano matanambĩĩa kana mathela maee ngewa na eĩtu-a-asa. Kristen aĩtye: “Mũtumĩa ũmwe nĩwoonie kana nekalaa ngwatene mũno, na nĩwendie kũelewa ũndũ navangĩte maũndũ makwa. Natũngie mũvea mũno kwona ainthĩnĩkĩa.” Yĩla atumĩa meethĩwa na kĩmanyĩo kya kũeaa ngewa na eĩtu-a-asa moo, methĩawa mayonanyʼa kana nĩmeũmathĩnĩkĩa.d Ũla Annette twaweta nũeleetye ũseo ũmwe wa kũea ngewa na atumĩa kĩla ĩvinda. Aĩtye: “Nĩnĩmamanyaa nesanga, namo nĩmangeleawa mũnango. Nũndũ wa ũu, yĩla nakomana na thĩna mũna, ndiemawa nĩ kũmakũlya ũtethyo.”

MATŨNGĨAE MŨVEA

10. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtetheesya eĩtu-a-asa maitũ mekale me atanu?

¹⁰ Ithyonthe, twĩthĩwe twĩ aũme kana twĩ aka, nĩtũtanaa yĩla angĩ moonanyʼa kana nĩmekwendeewʼa nĩ ũtũĩka ũla twĩ nawʼo, na nĩmeũtũnga mũvea nũndũ wa wĩa ũla tũtethasya. Ĩndĩ yĩla ũtũĩka na wĩa witũ wooneka ta ũte wa vata, nĩtũkusaa ngoo. Kwa ngelekanyʼo, Abigail nĩ vainia ũte mũtwae na mavinda amwe ewʼaa ta vate mũndũ ũlũnganaa nake. Aĩtye: “Andũ mambĩsĩ ta mwĩĩtu-a-inyia wa nganyʼa kana mwĩĩtu wa nganyʼa. Mavinda angĩ nonaa andũ ta moolilwe ninyie.” Ĩndĩ kwasũanĩa ĩũlũ wa mwĩĩtu-a-asa ũte mũtwae wĩtawa Pam. Kwa ĩvinda ya myaka mingĩ aĩ misonalĩ. Na ĩtina nĩwesie kũsyoka mũsyĩ akasũvĩe asyai make. Yu e na myaka 70 na kĩndũ, na no ũendeee na ũvainia. Pam aĩtye: “Kĩla kĩthĩĩtwe kĩindetheesya mũno nĩ kwĩwʼa angĩ maindũngĩa mũvea nũndũ wa wĩa wakwa.”

11. We Yesũ oonanisye ata kana nĩwoonaa aka ala mamũthũkũmaa me ma vata?

¹¹ Yesũ nĩwoonaa ũtethyo ũla wakwataa kuma kwa aka aĩkĩĩku, ala mamũthũkũmaa “maitũmĩa syĩndũ syoo,” wĩ wa vata. (Luka 8:​1-3) Kĩu nĩ kĩanda kya vata wametĩkĩlilye meanĩsye, na eka ũu, nĩwamamanyĩisye ũwʼo wa vata ĩũlũ wa kwenda kwa Ngai. Kwa ngelekanyʼo, nĩwamatavisye kana akakwʼa na aithayũũka. (Luka 24:​5-8) Na nĩwoombanĩtye aka asu o ũndũ woombanĩtye atũmwa kwondũ wa matatwa ala mesaa kũkomana namo. (Mko. 9:​30-​32; 10:​32-​34) Ĩndĩ ũndũ wa kũsengyʼa nĩ kana, atũmwa nĩmasembie mamũtia yĩla wakwatiwe. Kĩvathũkanyʼo namo, aka amwe ala malũmanĩtye nake mayaamũtia yĩla wakwʼĩĩaa mũtĩnĩ wa mathĩna.​—⁠Mt. 26:56; Mko. 15:​40, 41.

12. Yesũ anengie aka wĩa wĩva?

¹² Yesũ nĩwanengie aka wĩa wa vata. Kwa ngelekanyʼo, aka aĩkĩĩku nĩmo maĩ ma mbee kũmanya nũthayũũkie. Na nĩwamatũmie makatavye atũmwa kana nũthayũũkie. (Mt. 28:​5, 9, 10) O na ĩngĩ, aka nĩmatonya kwĩthĩwa maĩ ĩkomanonĩ ya amanyĩwʼa ala metĩkĩiwʼe veva mũtheu ĩvinda ya Vendekosito ya mwaka wa 33. Ethĩwa ũu nĩ wʼo, nĩmatonya kwĩthĩwa makwatie ũtonyi wa kũneena na ithyomo ngeni na kũtavya angĩ ĩũlũ wa “maũndũ manene ma Ngai.”​—⁠Meko 1:​14; 2:​2-4, 11.

13. Mo aka Aklĩsto meanĩĩtye maũndũ meva ũmũnthĩ, na we ũtonya kwĩka ata ũkonanyʼa nũũtũnga mũvea nũndũ wa kĩla meanĩasya?

¹³ Eĩtu-a-asa maitũ nĩmaĩle kũkathwa nũndũ wa maũndũ ala meanĩasya ũthũkũminĩ wa Yeova. Kwa ngelekanyʼo, nĩmakaa na kũtũngĩĩa myako ĩkonetye maũndũ ma Ũsumbĩ, nĩmatavanasya na ikundi sya ithyomo ingĩ, na nĩmatetheeasya wĩa Mbetheli. Nĩmatetheeasya kũnengane ũtethyo ĩvinda ya mĩisyo, kũalyũla mavuku maitũ, na kũthũkũma ta mavainia na amisonalĩ. Na o ta ana-a-asa, eĩtu-a-asa nĩmaendaa sukulu ya mavainia, Sukulu ya Atavanyʼa ma Ũsumbĩ, na Sukulu ya Ngileati. O vamwe na ũu, nĩmatetheeasya aũme moo kwĩanĩsya wĩa mũito ũla manengetwe kĩkundinĩ na ũseũvyonĩ. Aũme asu twanengiwe “methĩwe mĩthĩnzĩo” na nĩmekaa maũndũ maingĩ matetheesye angĩ. Ĩndĩ mayĩthĩwa matonya kwĩanĩsya nesa vyũ maũndũ asu keka ti va ũtethyo ũla makwataa kuma kwa iveti syoo. (Aev. 4:⁠8) Wĩona ata ũkasũanĩa ũndũ ũtonya kwĩka ũtwʼĩĩke eĩtu-a-asa maitũ wĩanĩ ũla matethasya?

14. Nũndũ wa kĩla kĩwetetwe ĩandĩkonĩ ya Savuli 68:​11, atumĩa ala oĩ mekaa ata?

¹⁴ Atumĩa ala oĩ nĩmaeleawa kana eĩtu-a-asa nĩ “nguthu nene” yĩyũmbanĩtye kũthũkũma, na nĩmonanĩtye mavinda maingĩ kana me ũtũĩka mũnene wa kũtavanyʼa ũvoo mũseo. (Soma Savuli 68:11.) Kwoou, atumĩa nĩmatataa ũndũ matonya memanyĩsye kuma kwa eĩtu-a-asa. Abigail, ũla twauma kũmũweta, nũtanaa yĩla ana-a-asa mamũkũlya nzĩa ila wonete syĩ nzeo sya kwambĩĩsya ũneenanyʼa na andũ kĩsionĩ. Aĩtye, “Kĩu kĩndetheeasya kũmanya kana nĩ wa vata ũseũvyonĩ wa Yeova.” O vamwe na ũu, atumĩa nĩmesĩ kana eĩtu-a-asa aima na aĩkĩĩku nĩmatetheeasya mũno eĩtu-a-asa ma mũika yĩla makomana na matatwa. (Tito 2:​3-5) Vate nzika, eĩtu-a-asa maitũ nĩmaĩlĩte kwendwa na kũtũngĩwa mũvea!

MATETEAE

15. Nĩ ĩndĩĩ eĩtu-a-asa matonya kwĩthĩwa mayenda mũndũ wa kũmatetea?

¹⁵ Mavinda amwe eĩtu-a-asa nĩmatonya kwĩthĩwa mayenda mũndũ wa kũmatetea yĩla makomana na thĩna mũna. (Isa. 1:​17) Kwa ngelekanyʼo, mwĩĩtu-a-asa ndiwa kana ũthaĩtye mũtwaano nũtonya kwĩthĩwa ayenda mũndũ wa kũmũtetea maũndũnĩ mana, kana wa kũmũtetheesya kwĩka mawĩa mana mũũme wake ũneekaa. Mwĩĩtu-a-asa mũkũũ nũtonya kwĩthĩwa ayenda kũtetheewʼa kũneena na matakĩtalĩ. Kana mwĩĩtu-a-asa vainia wĩyumasya atethye mawĩa angĩ ũseũvyonĩ nũtonya kwambĩĩa kumanwʼa nĩ angĩ nũndũ maimwonaa ũtavanyʼanĩ kaingĩ ta mavainia ala angĩ. Nũndũ wa ũu, no ende mũndũ wa kũmũtetea. Nĩ maũndũnĩ angĩ meva tũtonya kũtetheesya eĩtu-a-asa maitũ? Ekai tũneenee ngelekanyʼo ya Yesũ ĩngĩ.

16. Yesũ ateteie Meli ata, o tondũ vonanĩtwʼe ĩandĩkonĩ ya Maliko 14:​3-9?

¹⁶ Yesũ nĩwoosaa ĩtambya na mĩtũkĩ akatetea eĩtu-a-asa make yĩla angĩ mamaelewa naĩ. Kwa ngelekanyʼo, nĩwateteie Meli yĩla Matha wambĩĩie kũmumanyʼa. (Luka 10:​38-​42) O na nĩwamũteteie ya kelĩ yĩla angĩ mambĩĩie kũmũtetya mayona ta weeka ũtwi mũthũku. (Soma Maliko 14:​3-9.) Yesũ nĩwaeleiwe kĩeleelo kya Meli na amũkatha ayasya: “Ambĩka ũndũ mũseo. . . . Eeka ũndũ ũtonya.” O na nĩwathanie kana ũndũ ũsu Meli weekie ũkalilikanawa “o kũla kũkatavanwʼa ũvoo mũseo nthĩ yonthe,” o tondũ ĩsomo yĩĩ yĩendeee kwĩka. Nĩ ũndũ wa kwendeesya ta kĩ kũmanya kana yĩla Yesũ wakathaa Meli nũndũ wa kĩu weekie, awetie kana ũvoo mũseo ũkatavanwʼa nthĩ yonthe! Ndeto syake iilea kwĩthĩwa syeekĩie Meli vinya mũno ĩtina wa kũeleeka naĩ!

17. Nengane ngelekanyʼo ĩkwonanyʼa yĩla tũtonya kwendeka kũtetea mwĩĩtu-a-asa.

¹⁷ We nũteteaa eĩtu-a-asa maku yĩla ve vata wa kwĩka ũu? Kwa ngelekanyʼo, sũanĩa ũndũ ũũ ũtonya kwĩkĩka. Mwĩĩtu-a-asa mũna ũtwaĩtwe nĩ mũndũ ũte Ngũsĩ avikaa maũmbanonĩ emũselee na ayĩnũka mathela oou. O na mavinda maingĩ ndokaa na syana syake maũmbanonĩ. Kwoou atavanyʼa amwe mayambĩĩa kũmumanyʼa maisũanĩa kana ndaũngamaa na ĩvĩndĩ ya mũongo yĩla ũkũneena na mũũme ĩũlũ wa kũka na syana maũmbanonĩ. Ĩndĩ kĩla matesĩ nĩ kana mwĩĩtu-a-asa ũsu atatĩte ũndũ ũtonya. Mayĩsĩ kana ti we wĩvangĩĩaa maũndũ onthe ala ũkwĩka, na eka ũu, ti we umasya ũtwi wa mũthya ĩũlũ wa syana syoo. We wĩka ata weewʼa maimumanyʼa? Wamũkatha nũndũ wa kĩthito kyake, na wamatavya maũndũ ala wĩkĩte maseo, no ũtume maeka kũmumanyʼa.

18. Tũtonya kũtetheesya eĩtu-a-asa maitũ maũndũnĩ angĩ meva?

¹⁸ No twonyʼe eĩtu-a-asa maitũ kana nĩtũũmathĩnĩkĩa twameka tũmaũndũ tũna tũmatetheesye. (1 Yoa. 3:​18) Ũla Annette tũwetie mwambĩĩonĩ wasũvĩaa inyia easya: “Anyanyawa amwe nĩmookaa kũndetheesya kũsũvĩa inyia-akwa nĩ kana nĩkwate mwanya wa kwĩka maũndũ angĩ, kana makandetea lĩu. Kĩu nĩkyatumaa nĩwʼa nendetwe na nĩ wa vata kĩkundinĩ.” O nake Jordan nĩwakwatie ũtethyo. Mwana-a-asa ũmwe nĩwamũmanyĩisye ũndũ ũtonya kũsũvĩa ngalĩ yake. Aĩtye, “Nĩndanaa kũmanya kana ana-a-asa na eĩtu-a-asa makwa nĩmendaa kwona nĩ mũsũvĩĩku.”

19. Atumĩa matonya kũtetheesya eĩtu-a-asa maũndũnĩ angĩ meva?

¹⁹ O namo atumĩa nĩmatataa kũthĩnĩkĩa mavata ma eĩtu-a-asa. Nĩmesĩ Yeova endaa eĩtu-a-asa makuwe nesa. (Yak. 1:​27) Kwoou nĩmaatĩĩaa ngelekanyʼo ya Yesũ kwa kũsũanĩa mavata moo. No meke ũu kwa kũlea kwĩkĩa tũmĩao yĩla vate vata mũnene wa kwĩka ũu. (Mt. 15:​22-​28) Yĩla atumĩa meekĩa kĩthito matetheesye eĩtu-a-asa, methĩawa mayonanyʼa nĩmeũmatwʼĩĩka. Kwa ngelekanyʼo, mũsyaĩĩsya wa kĩkundi kya ũtavanyʼa kĩla Kia weethĩawa, amanya kana nũkũthamĩĩa nyũmba ĩngĩ, nĩwavangĩthisye na mĩtũkĩ ũndũ ũkũtetheewʼa. Kia aeleetye: “Kĩu kyatumie nĩwʼa naaũa mũio. Nũndũ atumĩa nĩmambĩkĩie vinya na mandetheesya, ũndũ ũsu watumie nĩmanya kana nĩ wa vata kĩkundinĩ, na kana ndyĩthĩawa nĩ nyioka yĩla nĩ na ũndũ ũmbitavĩe.”

EĨTU-A-ASA ONTHE NĨMENDAA KŨTWʼĨĨKWA

20-21. Tũtonya kwonanyʼa ata kana nĩtwendete eĩtu-a-asa maitũ onthe?

²⁰ Twasisya ikundinĩ sitũ ũmũnthĩ, tũilea kwĩthĩa aka aingĩ Aklĩsto me kĩthito na mekwenda kũtwʼĩĩkwa. O tondũ ngelekanyʼo ya Yesũ yatũmanyĩsya, no tũmatwʼĩĩke twatũmĩa ĩvinda namo na twamamanya nesanga. No tũmatũngĩae mũvea nũndũ wa maũndũ ala meanĩasya ũthũkũminĩ wa Ngai. Na no tũmateteae twoona ve vata.

²¹ Mũthyanĩ wa valũa ũla mũtũmwa Vaulo waandĩkĩie Alomi, nĩwawetie aka Aklĩsto kenda na masyĩtwa moo. (Alo. 16:​1, 3, 6, 12, 13, 15) Vate nzika, aka asu nĩmeekĩiwe vinya mũno meewʼa ngethi syake na ũndũ wamakathie. Ekai o naitũ tũtwʼĩĩke eĩtu-a-asa onthe kĩkundinĩ kitũ. Tweeka ũu, tũkoonanasya kana nĩtũmendete na tũmakuaa ta twĩ ma mũsyĩ ũmwe.