Vai Kĩndũ Kĩsa Kũlulutĩkya Mũndũ Mũlũngalu

1-2. Mũandĩki ũmwe aisye ata, na twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

ŨMŨNTHĨ andũ milioni mbingĩ maasya nĩmamwĩtĩkĩlĩte Yesũ, ĩndĩ maiatĩĩaa maũndũ ala wamanyĩasya. (2 Tim. 4:3, 4) O na mũandĩki ũmwe akũlilye: “Ũmũnthĩ vakaumĩla Yesũ ũngĩ ũkũmanyĩsya maũndũ ala Yesũ wamanyĩasya . . . , no tũmũlee ũndũ twamũleile myaka ngili ilĩ mĩvĩtu? . . . Meko na mawoni ma andũ aingĩ meonanyʼa kana ũsũngĩo nĩ: Ĩĩ, tũmũlea vyũ.”

² Andũ aingĩ ĩvindanĩ ya Yesũ nĩmamwĩwie aimanyĩsya na moona ayĩka syama, ĩndĩ mayaamũĩkĩĩa. Nĩkĩ? Ĩsomo ĩvĩtu yĩneeneete maũndũ ana matumie andũ malulutĩka nũndũ wa ndeto sya Yesũ na meko make. Yu twĩenda kwona maũndũ angĩ ana. Yĩla tũendeee kũmaneenea, tũkasiasya nĩkĩ andũ ũmũnthĩ maleaa aatĩĩi ma Yesũ na kĩla ithyĩ tũtonya kwĩka tũikalulutĩke.

(1) YESŨ NDAĨ KYENDE

3. Nĩ ũndũ wĩva Yesũ weekaa watumie andũ amwe malulutĩka?

³ Yĩla Yesũ waĩ kũũ nthĩ, alikanaa na andũ ma mĩthemba yonthe. Kwa ngelekanyʼo, nĩwaĩsaa na ala athwii na me nguma, ĩndĩ no watũmĩaa ĩvinda na ala ngya na mate na mũtethya. O na ĩngĩ, nĩweewʼĩaa ĩnee andũ ala matalawa ta “eki ma naĩ.” Kĩu nĩkyatumie ala moonaa me alũngalu kwĩ ala angĩ malulutĩka. Ĩvinda yĩmwe makũlilye amanyĩwʼa make atĩĩ: “Nĩkĩ mũĩsaa na kũnywʼa na aumĩthya ma koti na eki ma naĩ?” Nake Yesũ amasũngĩie ũũ: “Ala mate awau mayĩthĩawa na vata wa mũiiti, ĩndĩ no ala awau. Ndyaaũka kũmeta ala alũngalu, ĩndĩ nookie kũmeta eki ma naĩ nĩ kana melile.”—Luka 5:29-32.

4. Ayuti maaĩlĩte kwĩthĩwa mesĩ kyaũ ĩũlũ wa Masia, o tondũ mwathani Isaia wathanĩte?

⁴ Maandĩko maĩtye ata? Mwathani Isaia athanie kana yĩla Masia ũkoka, ndaketĩkĩlwa nĩ nthĩ. Athanie ũũ: “Nĩwavũthiwʼe, na kũlewa nĩ andũ . . . Nĩwavũthiwʼe ta ũmwe ũla andũ mamũvithaa mothyũ moo; naitũ tũtyaamũtwʼa ta kĩndũ.” (Isa. 53:3) Ayuti asu ma ĩvinda ya Yesũ maaĩlĩte kwĩthĩwa mesĩ kana Yesũ nũkũlewa, nũndũ Maandĩko nĩmathanĩte kana Masia akalewa “nĩ andũ.”

5. Andũ aingĩ ũmũnthĩ monaa aatĩĩi ma Yesũ ata?

⁵ Thĩna ũsu wĩ kwʼo ũmũnthĩ? Ĩĩ. Atongoi aingĩ ma ndĩni mendete kwona makanisa moo me na andũ ala me nguma, athwii, na monekaa me oĩ nĩ nthĩ. Atongoi asu metĩkĩlaa andũ ta asu makanisanĩ moo o na kau mavinda maingĩ mwĩkalĩle woo wĩthĩawa ũleanĩte na myolooto ya Ngai. Ĩndĩ atongoi o asu nĩmavũthĩtye athũkũmi ma Yeova nũndũ wa kwĩthĩwa nthĩ ndyonaa me ma vata, o na kau mo me kĩthito na me mwĩkalĩle mũtheu. Kwa wʼo, no ta ũndũ Vaulo waisye kana Ngai anyuvie “syĩndũ ila ivũthawʼa.” (1 Ako. 1:26-29) Ĩndĩ Yeova onaa athũkũmi make onthe me ma vata.

6. Tũtonya kwonanyʼa ata kana twĩ na woni ta wa Yesũ, ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya Mathayo 11:25, 26?

⁶ Twaĩle kwĩka ata tũikalulutĩke? (Soma Mathayo 11:25, 26.) Ndũketĩkĩle kwĩthĩwa na woni ta ũla andũ ma nthĩ methĩawa nawʼo ĩũlũ wa andũ ma Ngai. Manya kana Yeova atũmĩaa o ala menyivĩtye kwĩka kwenda kwake. (Sav. 138:6) O na ĩngĩ, sũanĩa ũndũ Yeova wĩanĩĩtye maũndũ maingĩvĩte atũmĩĩte andũ ala nthĩ yonaa mate oĩ kana mate na ũmanyi.

(2) YESŨ NĨWALEANILE NA MAWONI MATAĨLE

7. Nĩkĩ Yesũ weetie Avalisi anganganyʼa, na meekie ata ameta ũu?

⁷ Yesũ ndaakĩa kũleana na syĩthĩo sya ndĩni itaĩle ila andũ maatĩĩaa. Kwa ngelekanyʼo, eetie Avalisi anganganyʼa nũndũ moonaa kũthamba moko kwĩ kwa vata kwĩ kũsũvĩa asyai. (Mt. 15:1-11) Amanyĩwʼa ma Yesũ nĩmatonya kwĩthĩwa masengʼiwʼe nĩ ndeto syake. Nĩkyo kĩtumi mamũkũlilye: “Nĩwĩsĩ kana Avalisi nĩmalulutĩkiwʼe nĩ ndeto ila ũneenie?” Ĩndĩ Yesũ amasũngĩie amea: “Mũtĩ o na wĩva ũla ũtaavandwa nĩ Asa wakwa ũla wĩ ĩtunĩ ũkakũwa. Ekanai namo. Nĩ atongoi ilalinda. Na ĩndĩ ethĩwa kĩlalinda kĩkatongoesya kĩngĩ, elĩ makalika ĩimanĩ.” (Mt. 15:12-14) O na kau atongoi asu ma ndĩni nĩmathatie, Yesũ ndaaĩtĩkĩlya kĩu kĩmũtelemye aeme kũneena ũla wʼo.

8. Yesũ oonanisye ata kana ti momanyĩsyo onthe mamwendeeasya Ngai?

⁸ Ũndũ ũngĩ Yesũ weekie nĩ kũvuanyʼa momanyĩsyo ma ũvũngũ. Ndaasya kana Ngai etĩkĩlaa momanyĩsyo onthe. Ĩndĩ aisye kana nĩ aingĩ ala mesĩlaa ĩla nzĩanĩ mbaamu ĩelete wanangĩkonĩ, na no anini mesĩlĩte ĩla nzĩanĩ mbivinyanu ĩelete thayũnĩ. (Mt. 7:13, 14) O na awetie nesa vyũ kana amwe makoonekaa ta meũmũthũkũma Ngai, ĩndĩ ũyĩthĩa meko moo meonanyʼa nesa kana maimũthũkũmaa. Aisye: “Ĩsũvĩanei na athani ma ũvũngũ ala mokaa kũla mũĩ mevwʼĩkĩte ũa wa ĩlondu ĩndĩ nthĩnĩ nĩ nzũi mbai. Mũkamamanya kwĩsĩla mosyao moo.”—Mt. 7:15-20.

9. Yesũ avuanisye momanyĩsyo ta meva ma ũvũngũ?

⁹ Maandĩko maĩtye ata? Mbivilia yathanĩte kana kĩwĩu, kana kĩthito, kwondũ wa nyũmba ya Yeova kĩkamũya Masia. (Sav. 69:9; Yoa. 2:14-17) Kĩthito kĩu Yesũ waĩ nakyo nĩkyo kyatumie avuanyʼa syĩthĩo itaĩle na momanyĩsyo ma ũvũngũ. Kwa ngelekanyʼo, Avalisi maĩkĩĩaa kana thayũ ndũkusaa; ĩndĩ Yesũ amanyĩisye kana ala akwʼũ nĩmakomete. (Yoa. 11:11) Asatukai maasya kana kũi ũthayũũkyo; ĩndĩ Yesũ nĩwathayũũkisye mũnyanyae Lasalo. (Yoa. 11:43, 44; Meko 23:8) Avalisi maasya kana thayũ wa mũndũ nĩ mũvangĩĩe na kana Ngai nĩwe ũtusaa kĩla kĩkwĩkĩka; ĩndĩ Yesũ amanyĩisye kana andũ me na ũthasyo wa kũnyuva kũmũthũkũma Ngai kana kũlea kũmũthũkũma.—Mt. 11:28.

10. Nĩkĩ aingĩ malulutĩkaa nũndũ wa momanyĩsyo maitũ?

¹⁰ Thĩna ũsu wĩ kwʼo ũmũnthĩ? Ĩĩ. Yĩla twatũmĩa Mbivilia kũvuanyʼa momanyĩsyo ma ũvũngũ, andũ aingĩ nĩmalulutĩkaa. Kwa ngelekanyʼo, atongoi ma ndĩni mamanyĩasya aatĩĩi moo kana Ngai athĩnĩasya ala athũku ĩianĩ ya mwaki. Matũmĩaa ũmanyĩsyo ũsu kũmatelemya meke kĩla meũmatavya. Ĩndĩ nũndũ ithyĩ athũkũmi ma Yeova nĩtwĩsĩ kana tũthaithaa Ngai wĩ wendo, nĩtũtetheeasya andũ kwona kana ũsu nĩ ũmanyĩsyo wa ũvũngũ. O na ĩngĩ, atongoi ma ndĩni mamanyĩasya kana thayũ ndũkusaa. Ĩndĩ nĩtũvuanasya kana ũsu nĩ ũmanyĩsyo wa ũvũngũ waumanie na andũ matamwĩsĩ Ngai, nũndũ ta kethĩwa nĩ wa wʼo, vayĩthĩwa vata wa ũthayũũkyo. Ũndũ ũngĩ ũmanyĩawʼa nĩ ndĩni mbingĩ nĩ kana thayũ wa mũndũ nĩ mũvangĩĩe, ĩndĩ ithyĩ tũmanyĩasya kana mũndũ e na ũthasyo wa kwĩnyuvĩa, na no atwʼe kũmũthũkũma Ngai kana akalea kũmũthũkũma. Atongoi ma ndĩni mewʼaa ata twavuanyʼa ũvũngũ woo? Mavinda maingĩ mathilĩkaa mũno!

11. Kwosana na ndeto sya Yesũ ila syĩ ĩandĩkonĩ ya Yoana 8:45-47, Ngai endaa andũ make meke ata?

¹¹ Twaĩle kwĩka ata tũikalulutĩke? Tũyĩsa kwenda ũwʼo tũtambĩte kwĩtĩkĩla ndeto sya Ngai. (Soma Yoana 8:45-47.) Kĩvathũkanyʼo na Satani, ũla nĩwe Ndevili, ithyĩ tũũngamaa tũlũmĩte nthĩnĩ wa ũla wʼo. Tũyĩsa kwĩka ũndũ o na ũmwe ũleanĩte na maũndũ ala tũĩkĩĩaa. (Yoa. 8:44) Ngai endaa andũ make ‘mamene vyũ ũla ũthũku’ na ‘mailũmanyʼa na ũla ũseo,’ o tondũ Yesũ weekie.—Alo. 12:9; Aevl. 1:9.

(3) YESŨ NĨWATHĨNIWʼE

12. Nĩkĩ Ayuti aingĩ malulutĩkie masũanĩa ũndũ Yesũ wooaiwe?

¹² Nĩ ũndũ ũngĩ wĩva watumie Ayuti ma ĩvinda ya Yesũ malulutĩka? Vaulo aisye: “Ithyĩ twĩtavanyʼa Klĩsto oaĩwe mũtĩnĩ, nawʼo nĩ ũndũ wa kũlulutĩkya kwa Ayuti.” (1 Ako. 1:23) Nĩkĩ Ayuti aingĩ malulutĩkie masũanĩa ũndũ Yesũ wooaiwe? Kĩtumi nũndũ masũanĩaa kana nĩkwĩthĩwa akwʼĩĩe mũtĩnĩ wa mathĩna, kĩu kyoonanasya we nĩ mũtũli wa mĩao na mwĩki wa naĩ, ĩndĩ ti Masia.—Kũt. 21:22, 23.

13. Nĩ kyaũ Ayuti ala malulutĩkie nũndũ wa Yesũ mataaenda kũelewa?

¹³ Ayuti ala malulutĩkie nũndũ wa kĩu mayaaenda kũelewa kana Yesũ ndaĩ na ĩvĩtyo, ailĩĩilwe ũvũngũ, na asilĩilwe kwa nzĩa ĩla ĩtaĩlĩte. Ala masilĩlaa Yesũ mayaatĩĩa ũsili wa katĩ. Asili ma koti ũla mũnene wa Ayuti moombanie na mĩtũkĩ, na mayaatĩĩa o na vanini mĩao ĩla yatwʼĩtwe. (Luka 22:54; Yoa. 18:24) Vandũ va kwĩthukĩĩsya maũndũ ala Yesũ wasikatĩwe mate kwendeesya ngalĩko ĩmwe, ‘mamanthaa ũkũsĩ wa ũvũngũ nĩ kana mamũae.’ Yĩla kĩu kyaemelile, mũthembi mũnene atatie kũmũkwatya Yesũ na ndeto syake. Ĩndĩ kwĩka ũu kũyoosanĩte o na vanini na mĩao ĩla yaĩ vo. (Mt. 26:59; Mko. 14:55-64) Na ĩtina wa Yesũ kũthayũũkwʼa, asili o asu manengie asikalĩ Alomi ala masungaa mbũa yake “mbesa mbingĩ” nĩ kana manyaĩĩkye ngewa sya ũvũngũ ieleetye nĩkĩ mbũa ĩsu yaĩ nthei.—Mt. 28:11-15.

14. Maandĩko mathanĩte ata ĩũlũ wa kĩkwʼũ kya Masia?

¹⁴ Maandĩko maĩtye ata? Ayuti aingĩ ĩvindanĩ ya Yesũ masũanĩaa kana Masia ndaĩlĩte kũkwʼa. Ĩndĩ kwoona kĩĩ kyathanĩtwe Maandĩkonĩ: “Nĩwetĩkisye thayũ wake kũvika akwʼa, nake nĩwatalanĩlwʼe na avĩtanʼya: ĩndĩ nĩwakuie naĩ sya aingĩ, na amavoyea avĩtanʼya.” (Isa. 53:12) Kwoou Ayuti mayaaĩlĩte kũlulutĩka yĩla Yesũ wasilĩilwe ta mwĩki wa naĩ na ooawa.

15. Nĩ maũndũ meva makwatĩte Ngũsĩ sya Yeova matumĩte andũ amwe malulutĩka?

¹⁵ Thĩna ũsu wĩ kwʼo ũmũnthĩ? Ĩĩ, vyũ! Yesũ ailĩĩilwe ũvũngũ na atwʼĩĩwa sila ũte wa katĩ, na ũu nowʼo Ngũsĩ sya Yeova syĩkĩtwe ũmũnthĩ. Kwasũanĩa ngelekanyʼo ii iatĩĩe. Nthĩnĩ wa nthĩ ya Amelika, myakanĩ ya 1930 na 1940 nĩtwokitĩie ũthasyo witũ wa kũmũthaitha Ngai kotinĩ mavinda maingĩ mũno. Ĩndĩ asili amwe matusaa sila ũkethĩa kĩla mũndũ nĩwene meeka kũtwonea vyũ. Nthĩnĩ wa kĩsio kya Quebec, Canada, Ĩkanisa ya Katholeki yakwatanie kwʼoko na Silikalĩ nĩ kana maũngamye wĩa witũ. Atavanyʼa aingĩ mekiwʼe yela atĩ nũndũ maneenaa na atũi moo ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai. Nao yĩla nthĩ ya Germany yasumbĩkĩtwe nĩ kyama kya Nazi, ana-a-asa kauta ma mũika nĩmooaiwe nĩ silikalĩ ĩsu. Na myakanĩ ya mĩtũkĩ, ana-a-asa aingĩ nthĩ ya Russia nĩmakwatĩtwe na makekwʼa yela nũndũ wa kũtavya angĩ ũvoo ũla wĩ Mbivilianĩ, nĩkwĩthĩwa atĩ vatwʼĩkĩkie ũsu nĩ “wĩa ũleanĩte na mĩao ya silikalĩ.” O na Mbivilia ya New World Translation of the Holy Scriptures ya kĩthyomo kya Russian nĩyakũniwe maluvuku na yatwʼĩkĩka kana yĩu nĩ “ĩvuku yĩleanĩte na mĩao ya silikalĩ,” nĩkwĩthĩwa atĩ ĩtũmĩĩte ĩsyĩtwa Yeova.

16. O tondũ ĩandĩko ya 1 Yoana 4:1 yonanĩtye, nĩkĩ tũtaĩlĩte kwawʼa nĩ ũvũngũ ũla ũneenawa ĩũlũ wa andũ ma Yeova?

¹⁶ Twaĩle kwĩka ata tũikalulutĩke? Tata ũmanye ũvoo wʼonthe. Yĩla Yesũ waĩ na Ũtavanyʼa wa Kĩĩmanĩ, eeie ethukĩĩsya make kana andũ amwe makookĩla na “kũneena kĩla ũndũ mũthũku wa ũvũngũ” ĩũlũ woo. (Mt. 5:11) Satani nĩwe umanaa na ũvũngũ ũsu. Nĩwe ũtumaa andũ manyaĩĩkya maũndũ mathũku mũno ma ũvũngũ ĩũlũ wa ala mendete ũla wʼo. (Ũvu. 12:9, 10) No nginya tũleane vyũ na ũvũngũ ũla ũnyaĩĩkawʼa nĩ ala matũvĩngaa. Tũyaĩle kwĩtĩkĩlya ũvũngũ ta ũsu ũtũtelemye kana wonzye mũĩkĩĩo witũ.—Soma 1 Yoana 4:1.

(4) YESŨ NĨWAVŨNYANĨIWE NA ATIWA E WEKA

17. Nĩ maũndũ ta meva meekĩkie Yesũ atanamba kũawa maĩ matonya kũlulutĩkya amwe?

¹⁷ Kavinda kakuvĩ Yesũ atanamba kũawa, nĩwavũnyanĩiwe nĩ ũmwe wa atũmwa make 12. Mũtũmwa ũngĩ nĩwamũkaĩie mavinda atatũ; o na wĩoo wa kũamũkĩa kĩkwʼũ kyake atũmwa make onthe nĩmasembie mamũtia. (Mt. 26:14-16, 47, 56, 75) Ĩndĩ maũndũ asu mayaamũsengyʼa. Na kĩtumi nũndũ o na nĩwathanĩte kana maũndũ asu makeekĩka. (Yoa. 6:64; 13:21, 26, 38; 16:32) Andũ amwe moona ũu maĩ matonya kũlulutĩka na mayasya, ‘Ethĩwa ũu nĩwʼo atũmwa ma Yesũ mekanasya, nyie ndikwenda kwĩkwatanyʼa namo!’

18. Maũndũ ala meekĩkie Yesũ atanamba kũkwʼa meanĩisye mawathani meva?

¹⁸ Maandĩko maĩtye ata? Myaka maana maingĩ Yesũ ataaũka kũũ nthĩ, Yeova nĩwawetie Ndetonĩ yake kana Masia akavũnyanĩwa na ilungu 30 sya vetha. (Nzek. 11:12, 13) Maandĩko moonanisye kana mũvũnyanĩi ũsu akeethĩwa e ũmwe wa anyanya make anene. (Sav. 41:9) O na ĩngĩ, mwathani Nzekalia aandĩkie: “Mũkũne mũĩthi, na malondu makanyaĩĩka.” (Nzek. 13:7) Ĩndĩ ala maĩ na ngoo nzeo mayaĩ mesa kũlulutĩkwʼa nĩ maũndũ asu. Kĩvathũkanyʼo na ũu, mũĩkĩĩo woo waaĩle kũlũlũmĩĩla moona ũndũ mawathani asu mekwĩanĩwʼa nĩ Yesũ.

19. Nĩ ũndũ wĩva ala me na ngoo nzeo methĩawa mesĩ nesa?

¹⁹ Thĩna ũsu wĩ kwʼo ũmũnthĩ? Ĩĩ. Ĩvindanĩ yĩĩ yitũ, Ngũsĩ imwe syĩsĩkĩe mũno nitiĩte ũwʼo, ikatwʼĩka akaĩi ma mũĩkĩĩo, na ikatata kũtava ana-a-asa na eĩtu-a-asa amwe. Akaĩi asu ma mũĩkĩĩo nĩmanyaĩĩkĩtye maũvoo mathũku, kana me na ũwʼo nũsu, na ũvũngũ mũthei ĩũlũ wa Ngũsĩ sya Yeova matũmĩĩte syĩndũ sya kũnyaĩĩkya maũvoo na Indaneti. Ĩndĩ ala me na ngoo nzeo mailulutĩkaa. Nĩmethĩawa mesĩ nesa kana Mbivilia nĩyathanie kana maũndũ ta asu makeekĩka.—Mt. 24:24; 2 Vet. 2:18-22.

20. Twaĩle kwĩka ata tũikalulutĩkwʼe nĩ ala matiĩte ũla wʼo? (2 Timotheo 4:4, 5)

²⁰ Twaĩle kwĩka ata tũikalulutĩke? Twaĩlĩte kũlũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo witũ kwa kwĩmanyĩsya kĩla ĩvinda, kũvoya tũte kũeka, na kwĩthĩwa na kĩthito kingĩ wĩanĩ ũla Yeova watũnengie. (Soma 2 Timotheo 4:4, 5.) Tweethĩwa na mũĩkĩĩo, tũikalikawa nĩ wia yĩla tweewʼa livoti nthũku ĩũlũ wa Ngũsĩ sya Yeova. (Sav. 27:1) Kũmwenda Yeova, kwenda Ndeto yake, na ana-a-asa maitũ kũkatũsũvĩaa tũikalulutĩkwʼe nĩ ala matiĩte ũla wʼo.

21. O na kau andũ ala aingĩ nĩmaleaa ũvoo witũ, nĩ kyaũ twĩsĩ nesa?

²¹ Ĩvindanĩ ya Yesũ, aingĩ nĩmalulutĩkie na mamũlea. Ĩndĩ angĩ aingĩ nĩmamwĩtĩkĩlile. Ũmwe wamwĩtĩkĩlile aĩ mũndũ wa ĩla Nzama ya Ayuti; o na “athembi aingĩ” nĩmamwĩtĩkĩlile. (Meko 6:7; Mt. 27:57-60; Mko. 15:43) O ta ũu, ũmũnthĩ kwĩ andũ milioni mbingĩ matetĩkĩlaa kũlulutĩka. Nĩkĩ? Nũndũ nĩmesĩ ũwʼo ũla wĩ Maandĩkonĩ na nĩmawendete. Ndeto ya Ngai yaĩtye: “Ala mendaa mĩao yaku me na mũuo mũnene; na mati na ũndũ wa kũmalulutĩkya.”—Sav. 119:165.