KĨLUNGU KYA KWĨMANYĨSYA KYA 42
WATHI 103 Atumĩa Nĩ Mĩthĩnzĩo Kĩkundinĩ
Onanyʼa Nũtũngĩaa Mũvea Aũme Ala Methĩawa “Mĩthĩnzĩo” Kĩkundinĩ
“Yĩla wambatie ĩũlũ . . . , nĩwanenganie aũme methĩwe mĩthĩnzĩo.”—AEV. 4:8.
KĨLA KĨNEENEWE
Ũndũ atetheesya ma kĩkundi, atumĩa, na asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko matũtetheeasya, na ũndũ tũtonya kwonanyʼa kana nĩtũũtũnga mũvea nũndũ wa wĩa ũla matethasya.
1. Nĩ mĩthĩnzĩo ĩmwe yĩva Yesũ ũtũnengete?
VAI MŨNDŨ waaĩsa kwĩthĩwa e mũlau ta Yesũ. Yĩla waĩ ĩũlũ wa nthĩ, nĩwatũmĩaa vinya wake wa kwĩka syama kũtetheesya angĩ. (Luka 9:12-17) Eka ũu, nĩwanenganie mũthĩnzĩo ũla mũnene vyũ kwa kwĩyumya akwʼe kwondũ witũ. (Yoa. 15:13) Na kuma athayũũkwʼa, nũendeee kũtũtethya. Kwa ngelekanyʼo, o ũndũ wathanĩte, nĩwakũlilye Ĩthe wake atũnenge veva mũtheu nĩ kana ũtũmanyĩsye na ũitũkiakisya. (Yoa. 14:16, 17, maelesyo ma kwongeleela; 16:13) Na Yesũ nũendeee kũtũmanyĩsya tũtwʼĩkĩthye andũ amanyĩwʼa ĩũlũ wa nthĩ yonthe atũmĩĩte maũmbano ma kĩkundi.—Mt. 28:18-20.
2. Aũme amwe meĩtwe nĩ “mĩthĩnzĩo” ĩandĩkonĩ ya Aeveso 4:7, 8 naaũ?
2 Kwasũanĩa mũthĩnzĩo ũngĩ Yesũ ũtũnengete. Mũtũmwa Vaũlo aandĩkie kana ĩtina wa Yesũ kũthi ĩtunĩ, “nĩwanenganie aũme methĩwe mĩthĩnzĩo.” (Soma Aeveso 4:7, 8.) Vaũlo aeleisye kana Yesũ amanenganie nĩ kana matetheesye kĩkundi kwa nzĩa syĩ kĩvathũkanyʼo. (Aev. 1:22, 23; 4:11-13) Ũmũnthĩ, aũme asu tũnengetwe nĩ ta atetheesya ma kĩkundi, atumĩa, na asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko.a Nĩwʼo kana ti eanĩu, na kwoou nĩmavĩtasya. (Yak. 3:2) Ĩndĩ Mwĩai witũ, Yesũ Klĩsto, nũmatũmĩaa kũtũtetheesya; kwa wʼo, mo nĩ mĩthĩnzĩo ũtũnengete.
3. Nengane ngelekanyʼo ĩkwonanyʼa ũndũ ithyonthe tũtonya kũkwata mbau wĩa wa ‘aũme ala tũnengetwe ta mĩthĩnzĩo’.
3 Yesũ atũnengie “aũme methĩwe mĩthĩnzĩo” nĩ kana make kĩkundi. (Aev. 4:12) Ĩndĩ ithyonthe no tũmatetheesye meanĩsye kĩanda kĩu kya vata. No tũelekanyʼe kĩu na kwaka Nyũmba ya Ũsumbĩ. Andũ amwe nĩmo matethasya wĩa ũsu. Ĩndĩ angĩ nĩmakwataa mbau ala meũthũkũma kwa kũmaetea lĩu na kũmanenga ũtethyo ũngĩ. O ta ũu, ithyonthe no tũkwate mbau wĩa ũla atetheesya ma kĩkundi, atumĩa, na asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko matethasya kwĩsĩla ndeto na meko maitũ. Ekai twone ũndũ tũtethekaa nĩ kĩthito kyoo na ũndũ tũtonya kwonanyʼa kana nĩtũũmatũngĩa mũvea na nĩtũũtũngĩa Yesũ mũvea nũndũ wa kũtũnenga aũme asu methĩawa “mĩthĩnzĩo” kĩkundinĩ.
ATETHEESYA MA KĨKUNDI NĨMEKAA “MAŨNDŨ MA KŨTETHEESYA”
4. Ĩvindanĩ ya atũmwa, atetheesya ma kĩkundi ‘matetheeasya’ maũndũnĩ meva?
4 Ĩvindanĩ ya atũmwa, ana-a-asa amwe nĩmanyuvĩtwe methĩwe atetheesya ma kĩkundi. (1 Tim. 3:8) Veonekana nĩmeekaa “maũndũ ma kũtetheesya” ala mũtũmwa Vaũlo wawetie ĩandĩkonĩ ya 1 Akolintho 12:28. Kwoou nĩvatonyeka makethĩwa matethasya wĩa mwingĩ wa vata nĩ kana atumĩa matũnge ilĩko wĩanĩ wa kũmanyĩsya na kũsũvĩa ĩĩthya. Kwa ngelekanyʼo, nĩmatonya kwĩthĩwa matetheeasya kumĩthya kovi sya maandĩko kana kũthooa syĩndũ ila syendekaa kumĩthya kovi isu.
5. Atetheesya ma kĩkundi mekaa maũndũ meva ũmũnthĩ?
5 Kwasũanĩa mawĩa amwe atetheesya ma kĩkundi mekaa kĩkundinĩ kyenyu. (1 Vet. 4:10) No manengwe wĩa wa kũthĩnĩkĩa masavu ma kĩkundi, isio sya ũtavanyʼa, kwĩtya mavuku na kũmaaĩa atavanyʼa, kũkwatanyʼa syĩndũ sya wasya na vitio, kwĩthĩwa me athokanyʼa, kana kũtetheesya kũsũvĩa Nyũmba ya Ũsumbĩ. Maũndũ asu onthe nĩ ma vata nũndũ matumaa kĩkundinĩ vethĩwa na mũvango. (1 Ako. 14:40) Eka ũu, nĩmethĩawa na ilungu Ũmbanonĩ wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto na nĩmaumasya maũvoo ma andũ onthe. O na mũtetheesya wa kĩkundi no anyuvwe atetheesye mũsyaĩĩsya wa kĩkundi kya ũtavanyʼa. Na mavinda amwe, no maendanyʼe na atumĩa yĩla meũthokea ana-a-asa mamekĩe vinya.
6. Nĩ maũndũ amwe meva matumaa tũtũngĩa atetheesya ma kĩkundi mũvea?
6 Wĩa wa atetheesya ma kĩkundi ũtethasya kĩkundi ata? Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Beberlyb wĩkalaa Bolivia aĩtye: “Nũndũ wa atetheesya ma kĩkundi, nĩndanĩaa maũmbano vyũ. Nũndũ wa wĩa woo, no nine, ngaumya maelesyo, ngethukĩĩsya maũvoo, na ngona kĩla vitio na visa siũmanyĩsya. Nĩmaĩkĩĩthasya kana ala me maũmbanonĩ nĩ asũvĩĩku na nĩmatetheeasya ala meũtũmĩa vulongulamu sya kwĩthukĩĩsya maũmbano me mũsyĩ kwoo. Ĩtina wa maũmbano, nĩmethĩawa me mũsitalĩnĩ wa mbee kwĩka ũtheu, kũtetheesya masavunĩ ma kĩkundi, na kũĩkĩĩthya nĩtwakwata mavuku ala tũkwenda. Mwa nĩmatũngĩaa mũvea mũno!” Nake Leslie, ũla wĩkaa Colombia na ũtwaĩtwe nĩ mũtumĩa wa kĩkundi, aĩtye: “Mũemewa nũtetheeawʼa mũno nĩ atetheesya ma kĩkundi kũthĩnĩkĩa ianda syĩ kĩvathũkanyʼo. Keka ti mo ethĩwa akwatene mũno, na kwoou nĩnĩmatũngĩaa mũvea nũndũ wa wĩa woo, ũthangaau woo, na veva woo wa kwĩyumya matetheesye.” Vai nzika kana ũu nowʼo wĩwʼaa.—1 Tim. 3:13.
7. Tũtonya kwonanyʼa ata kana nĩtũũtũngĩa atetheesya ma kĩkundi mũvea? (O na ĩngĩ, sisya visa.)
7 O na kau no twĩwʼe tũyenda kũtũngĩa atetheesya ma kĩkundi mũvea, Mbivilia ĩtwĩkĩĩte vinya ĩkatwĩa tũmonyʼe kana nĩtũũmatũngĩa mũvea. (Ako. 3:15) Mũtumĩa wa kĩkundi wĩtawa Krzysztof wĩkalaa Finland nũeleetye kĩla wĩkaa amatũngĩe mũvea. Aĩtye, “Nĩndũmĩaa mũtetheesya wa kĩkundi kaati kana mesengyi numĩĩsye ĩandĩko na nĩmũtavĩtye ũndũ mũna ũnambĩkĩie vinya nawʼo kana nĩmũtũngĩĩte mũvea nũndũ wa wĩa wake.” Namo Pascal na Jael, ala mekalaa New Caledonia, nĩmavoyaa kwondũ wa atetheesya ma kĩkundi. Pascal aĩtye, “Matukũnĩ nĩtwĩthĩĩtwe tũivoya mũno kwondũ wa atetheesya ma kĩkundi tũimũtũngĩa Yeova mũvea kwondũ woo na tũimũkũlya ethĩwe vamwe namo na aimatetheesya.” Yeova nĩwĩthukĩĩasya mboya ta isu na kĩkundi kyonthe nĩkĩtethekaa.—2 Ako. 1:11.
ATUMĨA MA KĨKUNDI ‘MATETHASYA WĨA NA KĨTHITO KATĨ WITŨ’
8. Nĩkĩ Vaũlo waĩ atonya kwasya kana atumĩa ĩvindanĩ ya atũmwa “matethasya wĩa na kĩthito”? (1 Athesalonika 5:12, 13)
8 Atumĩa ĩvindanĩ ya atũmwa nĩmatethasya wĩa na kĩthito kwondũ wa kĩkundi. (Soma 1 Athesalonika 5:12, 13; 1 Tim. 5:17) ‘Nĩmaũngamĩaa maũndũ’ kĩkundinĩ kwa kũtongoesya maũmbano na kwĩka motwi me ta nzama ya atumĩa. Kaingĩ, nĩmanengae ana-a-asa na eĩtu-a-asa moo ũtao mũseo nĩ kana masũvĩe kĩkundi. (1 Ath. 2:11, 12; 2 Tim. 4:2) Eka ũu, aũme asu nĩmeekĩaa kĩthito mamanthĩe mĩsyĩ yoo na mayĩĩkĩĩthya ngwatanĩo yoo na Yeova nĩ ndũmu.—1 Tim. 3:2, 4; Tito 1:6-9.
9. Nĩ ianda ta syĩva atumĩa methĩawa nasyo ũmũnthĩ?
9 Ũmũnthĩ, atumĩa methĩawa makwatene mũno. Mbee, methĩawa me atavanyʼa. (2 Tim. 4:5) Nĩmatwiĩaa ngelekanyʼo nzeo kwa kũtavanyʼa na kĩthito, kũvangĩthya atavanyʼa ala me ungu wa kĩkundi kyoo, na kũtũmanyĩsya ũndũ tũtonya kũtavanyʼa na kũmanyĩsya nesa. O na ĩngĩ, nĩmanengetwe kĩanda kya kwĩthĩwa me asili kĩkundinĩ, na nĩmekaa ũu me na tei na mate kũvathũla. Yĩla Mũklĩsto mũna weeka naĩ ngito, atumĩa nĩmamũtetheeasya atũngĩĩe ngwatanĩo yake na Yeova. Ĩvindanĩ o yĩu, nĩmethĩawa me metho maĩkĩĩthye kana kĩkundi nĩ kĩtheu. (1 Ako. 5:12, 13; Aka. 6:1) Ĩndĩ ũndũ ũla wa vata vyũ nĩ kana atumĩa methĩawa me aĩthi. (1 Vet. 5:1-3) Nĩmombanasya na makaumya maũvoo maumĩte Maandĩkonĩ, makekĩa kĩthito mamanye kĩla mũndũ kĩkundinĩ, na maithokea ana-a-asa mamekĩe vinya. Amwe nĩmatetheeasya kwaka na kũtũngĩĩa Nyũmba sya Ũsumbĩ, kũvangĩthya maũmbano manene, na makathũkũma Kamitiinĩ sya Maũndũ ma Sivitalĩ na Ikundinĩ sya Kwona Awau, o vamwe na ianda ingĩ. Mwa nĩmathũkũmaa na kĩthito kwondũ witũ!
10. Nĩ maũndũ amwe meva matumaa tũtũngĩa atumĩa mũvea?
10 Yeova athanie kana aĩthi ala ũkatũnenga makatũsũvĩa nesa na kana ‘tũikakĩa ĩngĩ, kana kũteva.’ (Yel. 23:4) Mwĩĩtu-a-asa wĩkalaa Finland wĩtawa Johanna nĩweeyoneie ũwʼo wa ndeto isu yĩla inyia-ake wawaie mũno. Aĩtye: “O na kau ndyĩwʼaa ve laisi kũelesya angĩ ũndũ ngwĩwʼa, mũtumĩa ũmwe ndamwĩsĩ nesa nĩwambĩthukĩĩisye yĩla nesie kũkwata ũkũmbaũ wa kũelesya maũndũ ala manthĩnasya, nĩwavoyie vamwe nakwa na ambĩkĩĩthya kana Yeova nũmbendete. Ndililikene nesa kĩla wandavisye, ĩndĩ kĩla nĩlilikene nĩ kana ndyaĩ na kĩũũyũ ĩngĩ. Ndi na nzika kana Yeova nĩwe wamũtũmie andetheesye ĩvindanĩ yĩla yaaĩlĩte vyũ.” Atumĩa ma kĩkundi kyaku maũtethetye ata?
11. Tũtonya kwĩka ata twonyʼe atumĩa kana nĩtũũmatũngĩa mũvea? (O na ĩngĩ, sisya visa.)
11 Yeova endaa twonyʼe atumĩa kana nĩtũũmatũngĩa mũvea kuma ngoonĩ “nũndũ wa wĩa woo.” (1 Ath. 5:12, 13) Henrietta, ũla o nake wĩkalaa Finland, aĩtye: “Atumĩa nĩmatetheeasya ala angĩ na ngenda, ĩndĩ kĩu kĩyonanasya kana me na ĩvinda na vinya mwingangĩ kwĩ ala angĩ kana maikwatawa nĩ mawetu thayũnĩ woo. Mavinda amwe, nĩmatavasya: ‘Wĩsĩ kĩ? Wĩ mũtumĩa mũseo mũno. Nĩĩkwatya nĩwĩsĩ ũu.’” Nake mwĩĩtu-a-asa wa Türkiyec wĩtawa Sera aĩtye: “Atumĩa nĩmendaa kwĩkĩwa vinya nĩ kana maendeee kũtethya wĩa woo. Kwoou no tũmatũmĩe kaati, tũkamathokya tũĩsanĩe lĩu, kana tũkaendanyʼa namo ũtavanyʼanĩ.” Nĩvethĩwa ve mũtumĩa ũtanĩthawʼa nĩ kĩthito kyake? Mantha nzĩa sya kwonanyʼa kana nũũmũtũngĩa mũvea.—1 Ako. 16:18.
No wĩkĩe vinya ana-a-asa ala manyuvĩtwe nĩ kana maendeee kũtethya wĩa woo (Sisya kalungu ka 7, 11, 15)
ASYAĨĨSYA MA MŨTHYŨLŨLŨKO NĨMATWĨKĨAA VINYA
12. Nĩ mũvango ũngĩ wĩva watumaa ikundi syĩkĩwa vinya ĩvindanĩ ya atũmwa? (1 Athesalonika 2:7, 8)
12 Ve aũme angĩ Klĩsto Yesũ wanenganie ta mĩthĩnzĩo nĩ kana matetheesye kwa nzĩa ingĩ. Nĩwatũmĩie atumĩa ala maĩ Yelusaleme kũtũma Vaũlo, Valanava, na angĩ ta asyaĩĩsya ma kũthyũlũlũka. (Meko 11:22) Nĩkĩ weekie ũu? Endaa mekĩe ikundi vinya. (Meko 15:40, 41) Aũme asu nĩmeyĩimaa maũndũ maingĩ na nĩmalikasya mathayũ moo mũisyonĩ nĩ kana mamanyĩsye na mayĩkĩa angĩ vinya.—Soma 1 Athesalonika 2:7, 8.
13. Nĩ ianda imwe syĩva asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko methĩawa nasyo?
13 Asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko matindĩaa kuma vandũ vamwe kũthi vangĩ. Amwe nĩmaendaa savalĩ ndaasa kuma kĩkundi kĩmwe kũthi kĩla kĩngĩ. Kĩla kyumwa, mũsyaĩĩsya nĩwumasya maũvoo meana ũna, akathi kũthokea ana-a-asa na eĩtu-a-asa amekĩe vinya, akatongoesya ũmbano wa mavainia, wa atumĩa, na maũmbano ma ũtavanyʼa. Nĩwũmbanasya maũvoo na akavangĩthya maũmbano ma mũthyũlũlũko na maũmbano manene. Nũmanyĩasya sukulu sya mavainia, akavangĩthya maũmbano ma mwanya vamwe na mavainia ala me mũthyũlũlũkonĩ wake, na akakwatĩĩa ianda ingĩ ila ũnengawe nĩ ovisi wa ũvonge, na mavinda amwe syĩthĩawa iyenda kũtethwʼa na mĩtũkĩ.
14. Nĩ maũndũ amwe meva matumaa tũtũngĩa asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko mũvea?
14 Ikundi itethekaa ata nũndũ wa wĩa wa mwanya ũla ũtethawʼa nĩ asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko? Mwana-a-asa wĩkalaa Türkiye aĩtye ũũ nũndũ wa kũthokewa nĩ asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko: “Kĩla ĩvinda matũthokea, kĩu kĩnthangaasya nĩtũmĩe ĩvinda yingangĩ nditetheesya ana-a-asa na eĩtu-a-asa makwa. Nĩngomanĩte na asyaĩĩsya aingĩ ma mũthyũlũlũko, ĩndĩ vai ũmwe woo waatuma nĩwʼa ta ũkwatene mũno kana ta ũtekwenda kũneena nakwa.” Ve ĩvinda yĩmwe ũla Johanna twĩĩ tũnamũweta watavanasya na mũsyaĩĩsya ũmwe wa mũthyũlũlũko, ĩndĩ mayaaĩthĩa mũndũ o na ũmwe mũsyĩ. Aĩtye: “Ndikolwa nĩ mũthenya ũsu. Eĩtu elĩ tũsyaanĩwʼe maĩ manathamĩĩie kĩsionĩ kĩngĩ na neewʼaa nĩmakosete mũno. Mũsyaĩĩsya ũsu nĩwambĩkĩie vinya na andetheesya kwona kana ĩvindanĩ yĩĩ, no twĩthĩwe tũte vakuvĩ na andũ maitũ ma mũsyĩ, ĩndĩ nũndũ twĩ ũseũvyonĩ wa Yeova, nthĩnĩ wa nthĩ nzaũ tũkakwata myanya mingĩ ya kwĩthĩwa twĩ vamwe.” O tondũ ngelekanyʼo isu syonanĩtye, asyaĩĩsya aingĩ ma mũthyũlũlũko nĩmatumĩte aingĩ maitũ twĩthĩwa na maũndũ maingĩ ma kũlilikana.—Meko 20:37–21:1.
15. (a) Kwosana na 3 Yoana 5-8, tũtonya kwonanyʼa ata kana nĩtũũtũngĩa asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko mũvea? (O na ĩngĩ, sisya visa.) (b) Nĩkĩ twaĩlĩte kwonanyʼa kana nĩtũũthĩnĩkĩa iveti sya aũme ala manyuvĩtwe, na tũtonya kwĩka ũu ata? (Sisya ĩsandũkũ “Lilikana Iveti Syoo.”)
15 Mũtũmwa Yoana eekĩie vinya Kaio athokye ana-a-asa ala maendaa kwĩkĩa ikundi vinya na nĩwamũkũlilye “maithi [amatetheesye] kwa nzĩa ĩla ĩtonya kũmwendeesya Ngai.” (Soma 3 Yoana 5-8.) Nzĩa ĩmwe tũtonya kwĩka ũu nĩ kwa kũthokya mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko tũĩsanĩe kĩndũ. Ũndũ ũngĩ tũtonya kwĩka nĩ kũkwata mbau ndambũka yake kwa kũthi ũtavanyʼanĩ. Ũla Leslie twamũweta nĩwonanasya kana nũtũngaa mũvea kwa nzĩa ingĩ. Aĩtye: “Nĩvoyaa Yeova ameanĩĩsye mavata moo. O na ĩngĩ, nĩ na mũemewa nĩtũmaandĩkĩaa valũa tũmatavĩtye ũndũ matũtethasya mũno wĩana yĩla matũthokea.” Lilikana kana, o taitũ, asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko nĩmakwatawa nĩ mawetu na nĩmanoaa. Mavinda amwe, nĩmawaa, makakwatwa nĩ kĩũũyũ, na makakwʼa ngoo. No kwĩthĩwa ndeto syaku nzeo kana o mũthĩnzĩo mũnini ũla ũũmanenga newʼo ũsũngĩo wa mboya syoo sya kũkwata ũtethyo!—Nth. 12:25.
TWĨ NA VATA WA ”AŨME METHĨWE MĨTHĨNZĨO” IKUNDINĨ
16. Kwosana na Nthimo 3:27, ana-a-asa matonya kwĩkũlya makũlyo meva?
16 Ĩũlũ wa nthĩ, ve na vata wa ana-a-asa aingangĩ methĩwe me “mĩthĩnzĩo” ikundinĩ. Ethĩwa wĩ mwana-a-asa mũvatise, ũsu nĩ ũndũ wĩ “ũtonyinĩ wa kwʼoko kwaku wa kũwĩka”? (Soma Nthimo 3:27.) Wĩ na mea ma kwĩkĩa kĩthito ũtwʼĩke mũtetheesya wa kĩkundi? Nĩwĩyũmbanĩtye kwĩkĩa kĩthito ũthĩnĩkĩe mavata ma ana-a-asa maku wĩ mũtumĩa?d Nũkwona ta ũtonya kwĩka moalyũku thayũnĩ waku nĩ kana usũsye vomu ya kũthi sukulu ya Atavanyʼa ma Ũsumbĩ? Sukulu ĩsu ĩkakũmanyĩsya na ĩikũtetheesya ũtũmĩwe nesanga nĩ Yesũ. Ethĩwa ndũkwĩwʼa ũtonya kwĩanĩsya maũndũ asu, mũvoye Yeova. Mũkũlye aũtetheesye na veva wake mũtheu nĩ kana ũvote kwĩanĩsya kĩanda o na kĩva kĩla wanengwa.—Luka 11:13; Meko 20:28.
17. Aũme ala methĩawa me “mĩthĩnzĩo” kĩkundinĩ maĩkĩĩthasya ũndũ wĩva ĩũlũ wa Mũsumbĩ witũ, Klĩsto Yesũ?
17 Ana-a-asa ala Yesũ ũnyuvĩte ‘methĩwe me mĩthĩnzĩo’ ikundinĩ nĩ ũĩkĩĩthyo wa kana nĩwĩthĩĩtwe aitũtongoesya mĩthenyanĩ ĩno ya mũminũkĩlyo. (Mt. 28:20) We tyo ũtanaa kũmanya kana Mũsumbĩ witũ nũtwendete, nĩ mũlau, na nĩwĩthĩawa e metho amanye kĩla twĩ na vata nakyo, na nũtũnengae aũme mathĩnĩkĩaa mavata maitũ? Kwoou mantha myanya ya kwonanyʼa kana nũũtũngĩa aũme asu mũvea nũndũ wa kĩthito kyoo. Na ndũkaaũlwe nĩ kũtũngĩa Yeova mũvea nũndũ nĩwe mũnengani wa “kĩla mũthĩnzĩo mũseo na mwĩanĩu.”—Yak. 1:17.
WATHI 99 Ngili Mbingĩ sya Ana-a-asa
a Atumĩa ala methĩawa Nzamanĩ Ĩla Ĩtongoesye, atetheesya moo, ana-a-asa ma kamitii ya ovisi wa ũvonge, na angĩ me na ianda ũthũkũminĩ wa Yeova o namo no matalwe ta “mĩthĩnzĩo.”
b Masyĩtwa amwe nĩ mavĩndũe.
c Nĩyo tene ĩneetawa Turkey.
d Nĩ kana ũkwate ũvoo mwingangĩ ĩũlũ wa ũndũ ũtonya kwĩkĩa kĩthito ũtwʼĩke mũtetheesya wa kĩkundi kana mũtumĩa, sisya ilungu “Inywʼĩ Ana-a-asa, Nĩmwĩkĩĩte Kĩthito Mũtwʼĩke Atetheesya Ma Kĩkundi?” na “Inywʼĩ Ana-a-asa, Nĩmwĩkĩĩte Kĩthito Mũtwʼĩke Atumĩa?” ĩkasetinĩ ya Mũsyaĩĩsya ya Mwei wa 11, 2024.