KĨLUNGU KYA KWĨMANYĨSYA 3
Mavinda Ala Yesũ Waĩie Metũmanyĩsya Kyaũ?
“Na Yesũ aĩa.”—YOA. 11:35.
WATHI 17 “Nĩngwenda”
KWA ŨKUVĨa
1-3. Nĩ maũndũ ta meva matonya kũtuma andũ ma Yeova maĩa?
NO ŨLILIKANE yĩla wĩla kũĩa? Mavinda amwe nĩtũĩaa nũndũ wa ũtanu. Ĩndĩ mavinda maingĩ nĩ ala tũĩaa nũndũ wa thĩna wĩ ngoonĩ. Kwa ngelekanyʼo, nĩtũĩaa yĩla twakwʼĩĩwa nĩ mũndũ twendete. Mwĩĩtu-a-asa wĩkalaa Amelika wĩtawa Lorilei aandĩkie: “Mavinda amwe kyeva kya kũkwʼĩĩwa nĩ mwĩĩtu wakwa kyeethĩawa kĩ kingĩ vyũ ũkethĩa o na vai kĩndũ o na kĩmwe ngwĩwʼa kĩingiakisya. Mavinda ta asu, neewʼaa nĩkũnĩkĩte mũno ũkethĩa ndikwona kyeva kĩla nĩ nakyo ta kĩkesa kũoleka.”b
2 Ve maũndũ angĩ matonya kũtuma tũĩa. Mwĩĩtu-a-asa vainia wĩkalaa Japan wĩtawa Hiromi aisye: “Mavinda kwa mavinda nĩnĩkusaa ngoo noona andũ mate kwendeewʼa nĩ ũvoo ũla tũtavanasya. Mavinda amwe nĩmwĩsũvaa Yeova nĩĩĩte andetheesye none mũndũ ũkũmantha ũla wʼo.”
3 Mavinda amwe we nĩwĩwʼaa ũu eĩtu-a-asa asu mewʼaa? Aingĩ maitũ nĩtwĩwʼaa ũu. (1 Vet. 5:9) Nĩtwendaa ‘kũmũthũkũma Yeova na mũyo,’ ĩndĩ mavinda amwe nĩtũmũthũkũmaa tũĩĩte nũndũ wa kyeva, kũkwʼa ngoo, kana o thĩna ũngĩ ũũtuma vethĩwa ve vinya kwitũ kũlũmanyʼa na Ngai. (Sav. 6:6; 100:2) Tũtonya kwĩka ata yĩla vekala ũu?
4. Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?
4 Kũsũanĩa ngelekanyʼo ya Yesũ no kũtũtetheesye. Mavinda amwe nĩwathĩnĩkaa mũno nginya ‘akaĩa.’ (Yoa. 11:35; Luka 19:41; 22:44; Aevl. 5:7) Ekai tũneenee mavinda ala Yesũ waĩie. Yĩla tũũmaneenea, tũkasiasya nĩ kyaũ tũkwĩmanyĩsya. O na ĩngĩ, nĩtũkwona maũndũ mana tũtonya kwĩka yĩla twakwatwa nĩ ũndũ ũũtuma tũĩa.
NĨWAĨIE OONA ANYANYAE MAINYAMAA
O ta Yesũ, twʼĩĩkaa ala me na kyeva (Sisya kalungu ka 5-9)e
5. Ngewa ĩla yĩ ĩandĩkonĩ ya Yoana 11:32-36 yĩtũmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa Yesũ?
5 Mũthyanĩ wa mwaka wa 32, mũnyanyae wa Yesũ weetawa Lasalo nĩwawaie na akwʼa. (Yoa. 11:3, 14) Yesũ nĩwendete Lasalo mũno vamwe na eĩtu-a-inyia make, Meli na Matha. Aka asu elĩ nĩmakũnĩkie mũno yĩla mwana-a-inyia woo wakwie. Mekalaa ndũanĩ ya Vethania, na kwoou yĩla Lasalo wakwie, Yesũ nĩwaendie kwʼo. Yĩla Matha wamanyie kana Yesũ nĩwũkĩte, aumaalile asembete amũthaũe. Kwasũanĩa ũndũ wathĩnĩkĩte ngoonĩ aimwĩa: “Mwĩaĩi, ta kethĩwa ũnaĩ vaa, mwana-a-ia ndethĩwa anakwie.” (Yoa. 11:21) Yĩla Yesũ woonie Meli na ala angĩ maiĩa, o nake ‘nĩwaĩie.’—Soma Yoana 11:32-36.
6. Nĩkĩ Yesũ waĩie yĩla Lasalo wakwie?
6 Nĩkĩ Yesũ waĩie yĩla Lasalo wakwie? Ĩvuku ya Insight on the Scriptures yaĩtye ũũ: “Kĩkwʼũ kya mũnyanya wa Yesũ, ũla weetawa Lasalo, vamwe na kyeva kĩla eĩtu-a-inyia maĩ nakyo nĩkyatumie ‘aũmĩa ngoonĩ na aĩa.’”c Yesũ nũtonya kwĩthĩwa asũanĩie ũndũ mũnyanyae Lasalo wanyamaie yĩla waĩ mũwau, na no kwĩthĩwa avindĩĩisye kĩla Lasalo wasũanĩaa yĩla wamanyie nũkũkwʼa. Ũndũ ũngĩ watumie Yesũ aĩa nĩ kwona ũndũ Meli na Matha makũnĩkĩte nĩ kĩkwʼũ kya mwana-a-inyia woo. Ethĩwa nũkwʼĩĩwe nĩ mũnyanya wendete kana nĩ mũndũ wa mũsyĩ, ndũlea kwĩthĩwa wĩwʼaa tamo. Ekai twone maũndũ atatũ tũtonya kwĩmanyĩsya ũndũnĩ ũsu.
7. Twĩĩmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa Yeova twasũanĩa ĩvinda yĩla Yesũ waĩie oona anyanyae mainyamaa?
7 Yeova nũeleawa ũndũ ũkwĩwʼa. Yesũ nĩwe “mũvwʼano vyũ” wa ũndũ Ĩthe wake ũilye. (Aevl. 1:3) Yĩla Yesũ waĩie oonanisye ũndũ Ĩthe wake wĩwʼaa yĩla twakwʼĩĩwa. (Yoa. 14:9) Ethĩwa nũkwʼĩĩwe nĩ mũndũ wendete, ĩkala ũte na nzika kana Yeova nĩwene kyeva kyaku, na nũthĩnĩkaa mũno oona ũinyamaa. Nĩwendaa kũũtetheesya ũeke kũkũnĩka.—Sav. 34:18; 147:3.
8. Nĩkĩ tũtonya kwĩkala tũte na nzika kana Yesũ akathayũũkya endwa maitũ?
8 Yesũ e na mea maingĩ ma kũthayũũkya endwa maku. Yesũ atanamba kwĩtĩkya methoi, aĩkĩĩthisye Matha ũũ: “Mwana-a-inyia waku nũkũthayũũka.” Matha nĩwamũĩkĩĩie. (Yoa. 11:23-27) Nũndũ aĩ mũthaithi mũĩkĩĩku wa Yeova, vai nzika kana nĩweesĩ ngewa sya andũ mathayũũkiwʼe nĩ mwathani Eliya na mwathani Elisa. (1 Asu. 17:17-24; 2 Asu. 4:32-37) Na nĩvatonyeka akethĩwa eewʼĩte ĩũlũ wa andũ Yesũ waĩ anathayũũkya. (Luka 7:11-15; 8:41, 42, 49-56) O naku no wĩthĩwe na mũĩkĩĩo mũlũmu kana ũkoona endwa maku ĩngĩ. Kũmanya kana Yesũ nĩwaĩie yĩla wakiakiasya anyanyae kũtũĩkĩĩthasya nesa kana e na mea maingĩ ma kũthayũũkya endwa maitũ!
9. Tũtonya kũtwʼĩĩka ata ala me na kyeva o tondũ Yesũ weekie? Nengane ngelekanyʼo.
9 Twʼĩĩkaa ala me na kyeva. Yesũ nĩwaĩie vamwe na Matha na Meli. Ĩndĩ ti ũu wʼoka. Nĩwamethukĩĩisye na amatwʼĩĩka. O naitũ no twĩke take. Mũtumĩa wa kĩkundi wĩtawa Dan wĩkalaa Australia aĩtye: “Yĩla kĩveti kyakwa kyakwie, nĩnendaa mũno kũtwʼĩĩkwa. Ana-a-asa meana ũna na iveti syoo nĩmeethĩawa meyumbanĩtye kũka kwakwa mambĩthukĩĩsye tu o na ethĩwa nũtukũ. Mayambĩaa ndikethĩwe na kyeva na mayeewʼaa nthoni moona ndiĩa. Yĩla naemwa nĩ kwĩyĩka maũndũ mana, ta kwĩthambĩsya ngalĩ, kũthi kũthooa malĩu, kana kwĩyĩuĩa, nĩmambĩkaa maũndũ asu. Na nĩmavoyaa vamwe nakwa mavinda maingĩ. Nĩneeyoneie kana asu maĩ anyanya ma wʼo na ana-a-asa ‘masyaiwe kwondũ wa kũthĩnũkasya.’”—Nth. 17:17.
NĨWAĨIE ASŨANĨA ATŨI MAKE
10. Elesya ngewa ĩla yĩ ĩandĩkonĩ ya Luka 19:36-40, na kĩla kyeekĩkie ĩtina wa ũu.
10 Kwĩ Nisani 9, mwaka wa 33, Yesũ nĩwaendie Yelusaleme. Angĩe kũlika ndũanĩ ĩsu, andũ nĩmoombanie na malanyʼa ngũa syoo lelũnĩ kwonanyʼa kana nĩmamwĩtĩkĩlĩte atwʼĩke Mũsumbĩ woo. Vate nzika, ũsu waĩ mũthenya wa ũtanu. (Soma Luka 19:36-40.) Kwoou no kwĩthĩwa amanyĩwʼa make masengʼie mũno nũndũ wa kĩla kyeekĩkie ĩtina wa ũu. Yesũ ‘nĩwathengeeie ndũanĩ ĩsu, amĩsisya na aĩa nũndũ wayo.’ Nĩvo ĩndĩ wathanie maũndũ mathũku ala makilye kũkwata ndũa ya Yelusaleme.—Luka 19:41-44.
11. Nĩkĩ Yesũ waĩie asũanĩa ekali ma Yelusaleme?
11 Yesũ eewie aũmĩa ngoonĩ nũndũ nĩweesĩ kana o na kau ve amwe mamwĩtĩkĩla atwʼĩke Mũsumbĩ woo, Ayuti ala aingĩ nĩmoonanĩtye kana mayĩsa kwĩtĩkĩla ũvoo wa Ũsumbĩ ũla watavanasya. Nũndũ wa ũu, Yelusaleme yeeteele o kwanangwa, na Ayuti ala makavonoka maitavwa ta ngombo. (Luka 21:20-24) Ũndũ wa kũmakya nĩ kana, o tondũ Yesũ waisye, andũ aingĩ nĩmamũleile. Mo andũ ala aingĩ kĩsionĩ kyenyu mosaa ata ũvoo wa Ũsumbĩ? Ethĩwa o na ĩtina wa kwĩkĩa kĩthito no avũthũ makwĩthukĩĩasya, ũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ wasũanĩa ĩvinda yĩu Yesũ waĩie nũndũ wa atũi make? Ekai twone maũndũ angĩ atatũ tũtonya kwĩmanyĩsya.
12. Twĩĩmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa Yeova twasũanĩa ĩvinda yĩla Yesũ waĩie asũanĩa atũi make?
12 Yeova nũthĩnĩkĩaa andũ. Ĩvinda yĩla Yesũ waĩie asũanĩa atũi make yĩtũlilikanasya kana Yeova nũthĩnĩkĩaa andũ mũno. “Ndendaa o na ũmwe . . . anangwe, ĩndĩ endaa onthe mavikĩe kwĩlila.” (2 Vet. 3:9) O naitũ twonanasya nĩtwendete atũi maitũ kwa kũendeea kwĩyumya vyũ tũmatavye ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ.—Mt. 22:39.d
O ta Yesũ, ĩthĩwa wĩyũmbanĩtye kũvĩndũa mũvango ũla ũatĩĩaa wa kũtavanyʼa (Sisya kalungu ka 13-14)f
13-14. Yesũ oonanisye ata kana nĩweewʼĩaa andũ ĩnee, na tũtonya kwonanyʼa nguma ĩsu ata?
13 Yesũ nĩwatavanasya na kĩthito. Oonanisye nĩwendete andũ kwa kũmatavya ũvoo kĩla ĩvinda vaumĩla mwanya. (Luka 19:47, 48) Nĩkĩ weethĩawa na kĩthito kingĩvĩte ũu? Nũndũ nĩwamewʼĩaa ĩnee. Mavinda amwe amanthawa nĩ andũ aingĩ mũno mekwenda kwĩwʼa ndeto syake nginya ũkethĩa we na amanyĩwʼa make “maitonya kũya lĩu.” (Mko. 3:20) O na ĩvinda yĩmwe nĩwatavisye ũvoo mũseo mũndũ ũmwe waĩ atonya kwoneka o ũtukũ. (Yoa. 3:1, 2) Aingĩ ala mamwĩthukĩĩisye Yesũ mayaatwʼĩka amanyĩwʼa make. Ĩndĩ nĩwaĩkĩĩthasya kana onthe ala mamwĩthukĩĩsya nĩmakwata ũkũsĩ mwĩanĩu. O ta ũu, ũmũnthĩ twĩenda kũĩkĩĩthya kana kĩla mũndũ nĩwakwata mwanya wa kwĩwʼa ũvoo mũseo. (Meko 10:42) Na nĩ kana twĩanĩsye kĩu, no kwĩthĩwa twaĩle kũvĩndũa nzĩa ĩla tũtũmĩaa kũtavanyʼa.
14 Ĩthĩwa wĩyũmbanĩtye kwĩka moalyũku. Twaema kwĩkala tũivĩndũa masaa ala tũũtavanyʼa, no tũeme kũkwatya andũ meĩ matonya kwĩthukĩĩsya ũvoo mũseo. Mwĩĩtu-a-asa vainia wĩtawa Matilda easya: “Nĩ na mũemewa tũtataa kũmantha andũ masaa me kĩvathũkanyʼo. Tũtavanasya kĩsionĩ kya viasala kwakya tene. Yĩla andũ maumaalũkanga masaa ma mũthenya, tũtũmĩaa tũkalĩ twa mavuku. Na ĩndĩ ĩ ya wĩoo, nĩwʼo tũkwatasya andũ ala aingĩ mĩsyĩ kwoo.” Vandũ va kũlũmanyʼa na mũvango ũla ithyĩ ene tũkwĩwʼa ũitũtwaa nesa, twaĩle kwĩthĩwa twĩyũmbanĩtye kũũvĩndũa nĩ kana tũtavanyʼe yĩla tũtonya kũkwatya andũ aingangĩ. Tweeka ũu, tũkamũtanĩthasya Yeova.
NĨWAĨIE ASŨANĨA ĨTHE WAKE NŨTONYA KŨVŨTHWʼA
O ta Yesũ, mũvoyae Yeova na kĩthingʼĩĩsyo yĩla ũkwĩwʼa ũinyamaa (Sisya kalungu ka 15-17)g
15. Kwosana na Luka 22:39-44, nĩ kyaũ kyeekĩkie ũtukũ wa mũthya Yesũ e kũũ nthĩ?
15 Ũtukũ wa Nisani 14, mwaka wa 33, Yesũ nĩwaendie mũũndanĩ wa Ngesemanii. E vau, nĩwamũtulũĩle Yeova ngoo yake. (Soma Luka 22:39-44.) Ũtukũ ũsu nĩwathĩnĩkaa mũno, na “nĩwavoyie na kĩthingʼĩĩsyo . . . na kĩĩo kĩnene na methoi.” (Aevl. 5:7) Yesũ avoyaa ĩũlũ wa kyaũ ũtukũ ũsu wa mũthya? Amũvoyaa Yeova amũnenge vinya wa kũendeea kũlũmanyʼa nake na kũendeea kwĩka kwenda kwake. Yeova nĩweewie kĩĩo kya Mwana wake, na atũma mũlaĩka amwĩkĩe vinya.
16. Nĩkĩ Yesũ wathĩnĩkaa yĩla wavoyaa e mũũndanĩ wa Ngesemanii?
16 Ũndũ ũmwe watumie Yesũ aĩa yĩla wavoyaa e mũũndanĩ wa Ngesemanii nĩ kana nĩwathĩnĩkaa mũno asũanĩa kana eĩsa kũtalwa ta mũumi wa Ngai. O na ĩngĩ, nĩweesĩ kana anengetwe kĩanda kĩnene mũno kya kũtetea ĩsyĩtwa ya Ĩthe wake. Ĩvinda yĩu Yesũ waĩie yĩtonya ũkũmanyĩsya kyaũ ethĩwa nũkwatĩtwe nĩ ũndũ ũũtuma vethĩwa ve vinya kũlũmanyʼa na Yeova? Ekai twone maũndũ angĩ atatũ tũtonya kwĩmanyĩsya.
17. Twĩĩmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa Yeova twasũanĩa ũndũ wasũngĩie mboya sya Yesũ sya kĩthingʼĩĩsyo?
17 Yeova nĩwĩthukĩĩasya mboya syaku kya kĩthingʼĩĩsyo. Yeova nĩweethukĩĩisye mboya sya Yesũ sya kĩthingʼĩĩsyo. Nĩkĩ? Nũndũ ũndũ ũla waĩ wa vata vyũ kwa Yesũ waĩ kũlũmanyʼa na Ĩthe wake na kũtetea ĩsyĩtwa yake. Ethĩwa kĩeleelo kitũ kĩkeethĩawa ne kũlũmanyʼa na Yeova na kũtetea ĩsyĩtwa yake, akasũngĩaa mboya sitũ.—Sav. 145:18, 19.
18. Nĩ kwa nzĩa syĩva tũtonya kũelekanyʼa Yesũ na mũnyanya wĩ tei na ũtũeleawa?
18 Yesũ nũeleawa ũndũ ũkwĩwʼa. Yĩla tũũnyamaa, nĩtũtanaa mũno twakiakiwʼa nĩ mũnyanya wĩ tei na ũtũeleawa, na mũno mũno ethĩwa nũkomanĩte na thĩna ũla ũtũkwatĩte. Yesũ no ta mũnyanya ũsu. Nĩwĩsĩ nesa ũndũ mũndũ wĩwʼaa yĩla ũkwĩwʼa e mwonzu na e na vata wa kũtetheewʼa. Nĩwĩsĩ mawonzu maitũ, na kĩla ĩvinda nũĩkĩĩthasya kana nĩtwakwata ũtethyo ũla tũkwenda “ĩvinda yĩla yaĩle.” (Aevl. 4:15, 16) O tondũ Yesũ weetĩkĩlile ũtethyo wa mũlaĩka yĩla waĩ mũũndanĩ wa Ngesemanii, o naitũ nĩtwaĩle kwĩthĩwa twĩyũmbanĩtye kwĩtĩkĩla ũtethyo wa Yeova, ethĩwe etũmĩa mavuku maitũ, vitio, ũvoo, kana etũmĩa mũtumĩa wa kĩkundi kana mũnyanya mũimu kĩ-veva kũtwĩkĩa vinya.
19. Nĩ kyaũ kĩtonya kũũlũlũmĩĩlya wakomana na matatwa? Nengane ngelekanyʼo.
19 Yeova akaũnengae “mũuo wa Ngai.” Yeova atũlũlũmĩĩlasya ata? Yĩla twavoya, nĩtũkwataa “mũuo wa Ngai ũla ũvĩtũkĩte ũmanyi wʼonthe.” (Avi. 4:6, 7) Mũuo ũsu Yeova ũtũnengae nũtumaa ngoo sitũ iusya na ũituma twambĩĩa kũsũanĩa nesa. Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Luz nĩwonete ũwʼo wa ndeto isu. Easya: “Mavinda maingĩ nĩwʼaa ta nĩ nyioka. Mavinda amwe neewʼa ũu nĩsũanĩaa Yeova ndambendete. Ĩndĩ yĩla ũu weekĩka, vau kwa vau nĩmũtavasya Yeova ũndũ ngwĩwʼa. Mboya nĩndetheeasya kwĩwʼa kavaa.” Ngewa ya mwĩĩtu-a-asa ũsu yĩtũĩkĩĩthya kana twavoya, nĩtũkwataa mũuo.
20. Kũneenea mavinda ala Yesũ waĩie kwatũmanyĩsya kyaũ?
20 Kũneenea mavinda ala Yesũ waĩie kwatũkiakisya mũno na kwatũmanyĩsya maũndũ maingĩ ma vata! Kwatũlilikanyʼa kana nĩtwaĩle kũtwʼĩĩka ala me na kyeva, na kana no twĩkale tũte na nzika kana yĩla twakwʼĩĩwa nĩ mwendwa witũ, Yeova na Yesũ mailea kũtũtwʼĩĩka. O na ĩngĩ, nĩtwoona kana Yeova Ngai na Yesũ Klĩsto me nguma nzeo mũno ya ĩnee, na kwoou nĩtweekĩwa vinya twonanasye nguma ĩsu yĩla tũũtavanyʼa na kũmanyĩsya angĩ. Na ĩndĩ nĩtwakiakiwʼa mũno nĩ kũmanya kana Yeova na Mwana wake mwendwa nĩmaeleawa ũndũ tũkwĩwʼa, nĩmesĩ mawonzu maitũ, na nĩmethĩawa meyũmbanĩtye matũtetheesye kũmĩĩsya. Yeova nũtwathĩte kana “akavangũla methoi onthe methonĩ [maitũ].” Ekai ĩndĩ tũendeee kũatĩĩa kĩla tweemanyĩsya mũvaka yĩla Yeova ũkeanĩsya ũndũ ũsu ũseũvĩte ũu ũtwathĩte!—Ũvu. 21:4.
WATHI 120 Ĩnyivyei ta Klĩsto
a Mavinda amwe Yesũ nĩwathĩnĩkaa mũno nginya akaĩa. Ĩsomonĩ yĩĩ, twĩneenea mavinda atatũ Yesũ waĩie na tũyona kĩla tũtonya kwĩmanyĩsya.
b Masyĩtwa amwe nĩ mavĩndũe.
d Ndeto ya Kĩkiliki ĩla ĩalyũlĩtwe “mũtũi” nthĩnĩ wa Mathayo 22:39 ndĩthĩawa ĩyonanyʼa o ũla wĩkalaa vakuvĩ naku. No ĩtũmĩwe kwonanyʼa andũ onthe ala ũlikanaa namo kĩla mũthenya.
e MAELESYO MA VISA: Yĩla Yesũ woonie kyeva kya Meli na Matha, nĩwamakiakĩisye. O naitũ no twĩkae ũu yĩla anyanya maitũ makwʼĩĩwa nĩ endwa moo.
f MAELESYO MA VISA: Yesũ nĩweetĩkĩlile kũmanyĩsya Nikotemo ũtukũ. Twaĩle kũmanyĩasya andũ Mbivilia yĩla mo ene mekwoneka.
g MAELESYO MA VISA: Yesũ nĩwamũvoyie Yeova amũnenge vinya wa kũendeea kũlũmanyʼa nake. Twaĩle kwĩka oou yĩla twakwatwa nĩ matatwa.