Atũmwa Nĩmakũlilye Manengwe Wonanyʼo

Kwaĩ Wakelĩ wa matukũ 11, mwei wa Nisani, na nũndũ yaĩ ĩ ya mawĩoo, mũthenya ũsu waĩ vakuvĩ kũthela. Mĩthenya mĩvũthũ ĩla yaĩ ĩnavĩta Yesũ aĩ mũkwatanu mũno, na wĩa ũla weethĩĩtwe aitethya vaa ĩũlũ wa nthĩ waĩ vakuvĩ kũthela. Yesũ eethĩĩtwe aimanyĩsya ĩkalũnĩ mũthenya na kwatuka aithi kũkoma Vethania. Andũ aingĩ nĩmendeeawʼa mũno na “kwakya tene andũ nĩmookaa ĩkalũnĩ vala ũĩ nĩ kana mamwĩthukĩĩsye.” (Luka 21:37, 38) Yu ĩvinda yĩu yaĩ yĩnavĩta, nake Yesũ ailye Kĩĩmanĩ kya Mĩthata e na atũmwa make ana, namo nĩ Vetelo, Endelea, Yakovo, na Yoana.

Amanyĩwʼa asu maĩ manooka vala ũĩ nzama. Nĩmathĩnĩkaa mũno ĩũlũ wa ĩkalũ nĩkwĩthĩwa Yesũ aĩ anathana kana vaiĩ ĩvia yĩkatiwa ĩũlũ wa yĩla yĩngĩ. Ĩndĩ maĩ na maũndũ maingĩ kĩlĩkonĩ. Nĩkĩ? Nũndũ navu ĩtina Yesũ aĩ anamea atĩĩ: “Ĩkalai mwĩyũmbanĩtye, nũndũ Mwana wa mũndũ akooka ĩsaa yĩla mũtataĩĩe.” (Luka 12:40) O na nĩwawetete ĩũlũ wa “mũthenya ũla Mwana wa mũndũ wĩvuanwʼa.” (Luka 17:30) Mo maũndũ asu nĩmakonanĩtye na kĩla Yesũ wawetie ĩũlũ wa ĩkalũ? Atũmwa asu nĩmendaa mũno kũmanya maũndũ asu. Mamwĩie: “Tũtavye maũndũ aa makeethĩwa ĩndĩĩ, na wonanyʼo nĩ wĩva wa kwĩthĩwa vo kwaku, na wa mũminũkĩlyo wa ĩvinda yĩĩ?”—Mathayo 24:3.

Nĩmatonya kwĩthĩwa masũanĩaa kwanangwa kwa ĩkalũ yĩla mayene na yĩla yĩtaĩ vaasa na vau. O na ĩngĩ nĩmakũlilye ĩũlũ wa kwĩthĩwa vo kwa Mwana wa mũndũ. No kwĩthĩwa malilikanaa ngelekanyʼo ĩla Yesũ wanenganie ĩũlũ wa “Mwana ũmwe wa mũsumbĩ” ũla ‘waendie kyalo nthĩ ya kũasa nĩ kana akanengwe ũsumbĩ, na ĩndĩ aisyoka.’ (Luka 19:11, 12) Na mũthya nĩmasengʼaa nĩ kyaũ kĩkonanĩtye na “mũminũkĩlyo wa ĩvinda.”

Yesũ aimasũngĩa nĩwanenganie wonanyʼo ũla waĩ wonanyʼe ĩvinda yĩla Yelusalemeyaĩ yanangwe vamwe na ĩkalũ. Ĩndĩ nĩwaeleisye maũndũ angĩ maingĩ. Maũndũ ala Yesũ wawetie maĩ matetheesye Aklĩsto ĩvinda yũkĩte mamanye ĩvinda yĩla makethĩwa mekalĩte ĩvindanĩ ya “kwĩthĩwa vo” kwake na vakuvĩ na mũminũkĩlyo wa ĩvinda yĩĩ.

Myaka ĩla yaatĩĩe, atũmwa nĩmoonie wathani wa Yesũ ũianĩa. Maũndũ maingĩ ala wathanĩte mambĩĩie kwĩanĩa atũmwa asu me o thayũ. Kwoou, Aklĩsto ala maĩ metho myaka 37 ĩtina wa vau (mwaka wa 70 ĩtina wa Klĩsto), meethĩiwe meyũmbanĩtye Yelusaleme na ĩkalũ yayo ĩyanangwa. Ĩndĩ, ti maũndũ onthe ala Yesũ wathanie meanĩie mwakanĩ wa 70 ĩtina wa Klĩsto, kana mwaka ũsu ũte mũviku. Na kwoou, nĩ kyaũ kyaĩ kyonanyʼe kwĩthĩwa vo kwake e Mũsumbĩ? Yesũ nĩwatavisye atũmwa make ũsũngĩo wa ĩkũlyo yĩu.

Yesũ athanie kana kũkeethĩwa na “makaũ na kũwetangwa kwa makaũ” na kana “mbaĩ ĩkookĩlĩla mbaĩ na ũsumbĩ ũkookĩlĩla ũsumbĩ.” (Mathayo 24:6, 7) O na nĩwaisye kana “kũkeethĩwa ithingitho nene sya nthĩ, na kũkeethĩwa ũnyivu wa lĩu kũũ na kũũ na mowau ma kũkwatanwʼa.” (Luka 21:11) Yesũ akanisye amanyĩwʼa make amea atĩĩ: “Andũ makamũkwata na kũmũthĩnyʼa.” (Luka 21:12) O na ĩngĩ awetie kana kũkeethĩwa athani ma ũvũngũ na makamasya aingĩ. Ũtũli wa mĩao ũkongeleka na wendo wa aingĩ ũkavoa. Ongelile kwasya kana “ũvoo . . . mũseo wa Ũsumbĩ ũkatavanwʼa nthĩ yonthe wĩthĩwe ũkũsĩ kwa mbaĩ syonthe, na ĩndĩ mũthya ũivika.”—Mathayo 24:14.

O na kau maũndũ amwe ma wathani wa Yesũ nĩmeanĩiwʼe yĩla Yelusaleme yaanangiwe nĩ Alomi kana ĩvinda yĩu yĩte ĩviku, we Yesũ nũtonya kwĩthĩwa athanĩte maũndũ amwe makesa kwĩanĩa kwa nzĩa nenange ĩvinda yũkĩte? We nĩwonaa maũndũ ala mekũĩkĩĩthya kana wathani wa Yesũ ũendeee kwĩanĩa kwa nzĩa nenange ĩvindanĩ yĩĩ?

Kĩndũ kĩmwe Yesũ wawetie nthĩnĩ wa kwĩthĩwa vo kwake nĩ kumĩla kwa “ũthatyo ũla ũetae wanangĩko.” (Mathayo 24:15) Mwaka wa 66 ĩtina wa Klĩsto, ũthatyo ũsu nĩwaumĩlile, nawʼo waĩ “ita” sya Lomi syĩ na ivendela syoo ila mathaithaa. Alomi nĩmathyũlũlũkile Yelusaleme na maomboa ngũta imwe sya ndũa ĩsu. (Luka 21:20) Kwoou, “ũthatyo” ũsu waũngamĩte vala ũtaĩle nũndũ Ayuti mavonaa ta “vandũ vatheu.”

Yesũ ongelile kwathana ũũ: “Kũkeethĩwa thĩna mũnene ũtaaĩthĩwa kuma mwambĩlĩlyo wa nthĩ kũvika o na yu, na ndũkethĩwa ĩngĩ.” Mwaka wa 70 ĩtina wa Klĩsto nĩwʼo Alomi maanangie Yelusaleme. ‘Ndũa ĩsu ntheu’ ya Ayuti yamina kwanangwa vamwe na ĩkalũ yayo, ũsu nĩwʼo waĩ thĩna mũnene nũndũ andũ ngili mbingĩ nĩmooaiwe. (Mathayo 4:5; 24:21) Kwanangwa kwa ndũa ĩsu kwaĩ kũnene mũno nũndũ kũyaaĩthĩwa ĩngĩ, o na Ayuti mayaĩ maaona ũu ĩngĩ. Yĩla ndũa ĩsu yaanangiwe, mũvango wa ũthaithi ũla waatĩĩawa nĩ Ayuti kwa myaka mingĩ nĩwathelile. O ta ũu, no nginya kwĩanĩa kwa wathani wa Yesũ kwa nzĩa nene ĩvinda yũkĩte kũkethĩwa kwĩ kũthũku mũnango.

KWĨTHĨWA NA ŨKŨMBAŨ ĨVINDANĨ YA MŨMINŨKĨLYO

Ngewa ya Yesũ vamwe na atũmwa make ĩũlũ wa wonanyʼo wa kwĩthĩwa vo kwake e Mũsumbĩ na wa mũminũkĩlyo wa ĩvinda yĩĩ ndyaathelela vau. Nĩwamakanisye maikasembanyʼe na “andũ mekwĩyĩta Klĩsto na athani ma ũvũngũ.” Nĩkĩ? Nũndũ maĩ matate ũndũ matonya “masye andũ, na vatonyeka, o na ala anyuve.” (Mathayo 24:24) Ĩndĩ ala anyuve mayaĩ mesa kwawʼa. Andũ asu mekwĩyĩta Klĩsto maĩ maumĩle menekee. Ĩndĩ kwĩthĩwa vo kwa Yesũ kũyesaa kwoneka na metho.

Yesũ aisye ũũ aineenea thĩna mũnenange ũla ũkaumĩla ĩvindanĩ ya mũminũkĩlyo: “Syũa yĩkamesya kĩvindu, na mwei ndũkaumya kyeni kyawʼo, na ndata ikavalũka kuma ĩtunĩ, na mavinya ma ĩtunĩ makathingithangwʼa.” (Mathayo 24:29) Atũmwa ala meewie aineena ndeto isu sya kũtelemya mayeesĩ nesa kĩla kĩkekĩka, ĩndĩ nĩmeesĩ kana yĩu yĩkeethĩwa yĩ ĩvinda ya kũtelemya.

Maũndũ asu ma kũtelemya makatuma andũ meka ata? Yesũ aisye: “Andũ makavalũka nũndũ wa wia na nũndũ wa kweteela maũndũ ala mokĩte ĩũlũ wa nthĩ, nĩkwĩthĩwa mavinya ma ĩtunĩ makathingithangwʼa.” (Luka 21:26) Vate nzika, Yesũ aeleasya ĩvinda yĩla yĩkethĩwa yĩ ĩthũku vyũ kuma yĩla mũndũ woombiwe.

Ũndũ wa kwendeesya nĩ kana Yesũ nĩwatavisye atũmwa make kana ti andũ onthe makethĩwa na kyeva yĩla ‘Mwana wa mũndũ ũkoka e na vinya na ũtheu mũtisu mũno.’ (Mathayo 24:30) Nĩwawetete kana Ngai akoosa ĩtambya “kwondũ wa ala anyuve.” (Mathayo 24:22) Kwoou amanyĩwʼa asu aĩkĩĩku maaĩle kwĩka ata meewʼa Yesũ aiweta maũndũ asu ma kũtelemya? Yesũ amekĩie vinya aatĩĩi make kwa kũmea atĩĩ: “Maũndũ asu mambĩĩa kwĩkĩka, ũngamai na mũyũkĩlya mĩtwe yenyu, nũndũ wovosyo wenyu nĩ mũthengeeu.”—Luka 21:28.

O na vailye ũu, amanyĩwʼa ma Yesũ ala mekalĩte ĩvindanĩ yĩu yathanĩtwe maĩ matonya kũmanya ata kana mũthya waĩ mũthengeeu? Yesũ nĩwamanengie ngelekanyʼo ĩno ya mũkũyũ: “Tũũvonge twawʼo twamina kwololoa na twathongoosya matũ, nĩmũmanyaa kana ĩvinda ya mbua nĩyĩthengeee. O ta ũu, o nenyu mwoona maũndũ asu onthe, manyai kana e vakuvĩ mũomonĩ. Nĩ wʼo nĩngũmwĩa kana nzyawa ĩno ndĩkavĩta nongi nginya maũndũ asu onthe mekĩke.”—Mathayo 24:32-34.

Kwoou, amanyĩwʼa asu moona maũndũ me kĩvathũkanyʼo makonetye ũla wonanyʼo maianĩa, maĩ mamanye kana mũthya wĩ vakuvĩ. Yesũ ataie amanyĩwʼa ala makethĩwa vo ĩvindanĩ yĩu ya mwanya kwa kũmea atĩĩ:

“Na ĩũlũ wa mũthenya ũsu na saa ũsu, vaiĩ mũndũ wĩsĩ, o na alaĩka ma ĩtunĩ, o na Mwana, ate o Asa. Nũndũ o tondũ mĩthenyanĩ ya Noa kwailye, nowʼo kwĩthĩwa vo kwa Mwana wa mũndũ kũkethĩwa kũilye. Nũndũ o tondũ mĩthenyanĩ ĩsu kwailye, mbua ya kĩwʼũ kingĩ ĩtanamba kua, andũ makĩya na makĩnywʼa, aũme makĩtwaana na aka makĩtwawa, nginya mũthenya ũla Noa walikile ngalawanĩ, na mayaaona ũu ta ũndũ nginya yĩla mbua ya kĩwʼũ kingĩ yookie na yamamina onthe, nowʼo kwĩthĩwa vo kwa Mwana wa mũndũ kũkethĩwa kũilye.” (Mathayo 24:36-39) Mbua ya kĩwʼũ kingĩ ya ĩvinda ya Noa ĩla Yesũ wawetie aielekanyʼa na kũka kwake, nĩ ũndũ weekĩkie nthĩ yonthe.

Atũmwa ala mamwĩthukĩĩsye Yesũ me Kĩĩmanĩ kya Mĩthata vate nzika nĩmamanyie kana vaĩ vata wa kwĩkala me metho. Yesũ aisye: “Ĩsũvĩei inywʼĩ ene ngoo syenyu iikese kũemeewa nĩ kũya mũno na ũnywi na mawĩmakĩo ma thayũ, na mũthenya ũsu ũimũkĩa na kĩthũlũmũko mũtataĩĩe o ta kĩtei. Nũndũ ũu nĩwʼo ũkamokĩa onthe ala mekalaa ĩũlũ wa nthĩ yonthe. Kwoou endeeai kũsyaĩĩsya, mũkĩvoya na kĩthingʼĩĩsyo ĩvinda yonthe nĩ kana mwĩthĩwe mũtonya kũvonoka maũndũ aa onthe ala no nginya mekĩke, na kũũngama mbee wa Mwana wa mũndũ.”—Luka 21:34-36.

Yesũ nĩwoonanisye ĩngĩ kana maũndũ asu wathanie mayaĩ o makwate kĩsio kĩna. Ndathanaa ĩũlũ wa maũndũ maĩ mekĩke ĩtina wa o myaka 30 kana 40 ũu, na maĩ mekĩke o ndũanĩ ya Yelusaleme, kana mbaĩnĩ ya Ayuti. Vandũ va ũu, athanaa ĩũlũ wa maũndũ “[makamokĩa] onthe ala mekalaa ĩũlũ wa nthĩ yonthe.”

Aisye kana amanyĩwʼa make maaĩle kwĩkala me metho, masyaĩĩsye, na meyũmbanĩtye. Yesũ nĩwakindĩlĩĩile ũtao ũsu aitũmĩa ngelekanyʼo ĩngĩ. Aisye: “Manyai ũndũ ũũ: Ta kethĩwa mwene nyũmba nĩweesĩ kĩngʼei kĩũka saa siana ũtukũ, ekala asyaĩĩsye na ndaeka nyũmba yake ĩtũlwe. Kwondũ wa ũu, o nenyu ĩthĩwai mwĩyũmbanĩtye nũndũ Mwana wa mũndũ akooka ĩsaa yĩla mũtataĩĩe.”—Mathayo 24:43, 44.

Na ĩndĩ Yesũ nĩwanengie amanyĩwʼa make itumi sya kwĩthĩwa na wĩkwatyo. Nĩwamaĩkĩĩthisye kana yĩla wathani wake ũkethĩwa ũianĩa, vakeethĩwa na “ngombo” ĩkethĩwa yĩ metho na yĩ nthangaau. Awetie ũndũ mũna amanyĩwʼa make maĩ matonya kũkũna visa. Aisye: “Nũũ ĩndĩ ngombo ndĩkĩĩku na mbũĩ ĩla vwana wayo wamĩnyuvie nĩ kana ĩũngamĩe andũ ma nyũmba yake, na kũmanengae lĩu ĩvinda yĩla yaĩle? Ngombo ĩsu ĩkeethĩwa na ũtanu ethĩwa vwana wayo ooka akamĩthĩa ĩyĩka ũu! Nĩ wʼo nĩngũmwĩa, akamĩnyuva ĩũngamĩe syĩndũ syake syonthe.” Ĩndĩ ethĩwa “ngombo” ĩsu ĩkeethĩwa na woni mũthũku na yĩithĩnyʼa ngombo ila ingĩ, vwana wayo “akamĩthĩnyʼa mũno.”—Mathayo 24:45-51; sianĩsya na Luka 12:45, 46.

Ĩndĩ Yesũ ndoonanasya kana ve kĩkundi kĩna kya aatĩĩi make kĩkeethĩwa kĩ kĩthũku. Kwoou, Yesũ endaa kũmanyĩsya amanyĩwʼa make kyaũ? Endaa mekale me metho na me athangaau. Nĩwoonanisye ũndũ ũsu nthĩnĩ wa ngelekanyʼo ĩngĩ.