Kũmanyĩsya Athũkũmi ma Ũsumbĩ

1-3. Yesũ eekie mũvango wĩva nĩ kana isio mbingĩ itonye kũtavanwʼa, na nĩ makũlyo meva tũtonya kwĩkũlya?

KWA ĩvinda ya myaka ĩlĩ, Yesũ nĩwatavanisye Kalilii yonthe. (Soma Mathayo 9:35-38.) Nĩwamanyĩisye masinakokenĩ na kũtavanyʼa ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ nthĩnĩ wa taoni na ndũa mbingĩ. Andũ aingĩ mũno nĩmookaa kũmwĩthukĩĩsya kwʼonthe kũla watavanasya. Na kwondũ wa ũu asya kana “ngetha nĩ nyingĩ,” na athũkũmi aingĩ nĩmekwendeka.

² Yesũ nĩweekie mũvango nĩ kana isio mbingĩ itonye kũtavanwʼa. Eekie ũu ata? Kwa kũmatũma atũmwa make 12 ‘makatavanyʼe ũvoo wa ũsumbĩ wa Ngai.’ (Luka 9:1, 2) Nĩvatonyeka atũmwa make makethĩwa meekũlasya ũndũ matonya kũtethya wĩa ũsu. Mbee wa atanamatũma, Yesũ nĩwamamanyĩisye o tondũ we wamanyĩĩtwʼe nĩ Ĩthe wake.

³ Yu ve makũlyo mana tũtonya kwĩkũlya: Nĩ maũndũ meva Yesũ wamanyĩĩtwʼe nĩ Ĩthe wake? Na nĩ maũndũ meva Yesũ wamanyĩisye atũmwa make? Nao nata ũmũnthĩ? We Mũsumbĩ wa Kĩ-masia nũmanyĩĩtye aatĩĩi make nĩ kana methĩwe matonya kũtethya wĩa woo wa kũtavanyʼa? Ethĩwa nĩ wʼo, ekĩte ũu ata?

‘O Ũndũ Asa Wamanyĩisye, Nĩwʼo Nĩneenaa’

4. Yesũ amanyĩiwʼe nĩ Ĩthe wake ĩndĩĩ, na amanyĩĩiwʼe va?

⁴ Yesũ nĩwawetie ũtheinĩ kana nĩwamanyĩĩtwʼe nĩ Ĩthe wake. Ĩvinda ya ũthũkũmi wake kũũ nthĩ, Yesũ aisye ũũ: ‘O ũndũ Asa wamanyĩisye, nĩwʼo nĩneenaa.’ (Yoa. 8:28) Yesũ amanyĩiwʼe ĩndĩĩ, na amanyĩĩawʼa va? Mwana ũsu mũsyawa wa mbee wa Ngai ambĩĩie kũmanyĩwʼa amina kũmbwa oou. (Ako. 1:15) E ĩtunĩ eethĩawa vakuvĩ na Ĩthe wake, na Mwana ũsu ekalile myaka mingĩ mũno aimwĩthukĩĩsya na kwona ũndũ “Mũmanyĩsya [Mũnene]” weekaa maũndũ. (Ĩsa. 30:20, The Holy Bible in Current Kikamba Language) Kwondũ wa ũu, Mwana ũsu wa Ngai nĩwakwatie ũmanyi ũte maela ĩũlũ wa ndaĩa sya Ĩthe wake, mawĩa make, na ieleelo syake.

5. Nĩ maũndũ meva Asa wamanyĩisye Mwana wake ĩũlũ wa wĩa ũla waĩ atethye kũũ nthĩ?

⁵ Ĩtina wa ĩvinda, Yeova nĩwamanyĩisye Mwana wake ĩũlũ wa wĩa ũla waĩ atethye kũũ nthĩ. Ekai tũkunĩkĩle wathani ũmwe ũeleetye ĩũlũ wa ngwatanĩo ĩla yaĩ vo katĩ wa Mũmanyĩsya Mũnene, na Mwana wake, mũsyawa wa mbee. (Soma Isaia 50:4, 5.) Wathani ũsu waĩtye kana Yeova nĩwamũamũkasya Mwana wake “kĩoko na kĩoko.” Ndeto isu ieleetye ũndũ mwalimũ ũtonya kũmũamũkya mũmanyĩwʼa wake kwakya tene nĩ kenda amũmanyĩsye. Ĩvuku yĩmwe yĩeleetye ĩũlũ wa Mbivilia yaĩtye ũũ: “O tondũ mũmanyĩwʼa ũtwaawa sukulu, Yeova no ta wamũtwaie Mwana wake sukulu na ĩndĩ amũmanyĩsya kĩla waaĩle kũmanyĩsya andũ, na ũndũ waĩ atonya kũmanyĩsya.” Nthĩnĩ wa “sukulu,” ĩsu ya ĩtunĩ, Yeova nĩwamũmanyĩisye Mwana wake ‘ũndũ ũkasya, na ũndũ ũkaneena.’ (Yoa. 12:49) O na ĩngĩ, Yeova nĩwamũmanyĩisye Mwana wake ũndũ ũtonya kũmanyĩsya.a Ĩla waĩ kũũ nthĩ Yesũ nĩwatũmĩie nesa maũndũ ala wamanyĩĩtwʼe. Eekie ũu kwĩsĩla wĩa wake wa kũtavanyʼa, o vamwe na kũmanyĩsya aatĩĩi make methĩwe matonya kũtethya nesa wĩa woo wa kũtavanyʼa.

6, 7. (a) Yesũ amanyĩisye atũmwa make maũndũ meva, na ũu wamatetheeisye meke ata? (b) Nĩ maũndũ meva Yesũ ũĩkĩĩthĩtye kana aatĩĩi make ũmũnthĩ nĩmamanyĩĩtwʼe?

⁶ O tondũ vawetetwe mwambĩĩonĩ wa kĩlungu kĩĩ, we Yesũ amanyĩisye atũmwa make maũndũ meva? Kwosana na Mathayo kĩlungu kya 10, Yesũ amanengie myolooto ĩla maaĩle kũatĩĩa wĩanĩ woo wa ũtavanyʼa. Ĩmwe ya myolooto ĩsu yakonetye: isio ila maaĩle kũtavanyʼa (mũsoa wa 5, na wa 6), ũvoo ũla maaĩle kũtavanyʼa (mũsoa wa 7), vata wa kũmwĩkwatya Yeova (mũsoa wa 9, na wa 10), ũndũ maaĩle kũneena na ene nyũmba (mũsoa wa 11-13), ũndũ maaĩle kwĩka andũ malea kũmethukĩĩsya (mũsoa wa 14, 15), na ũndũ maaĩle kwĩka ethĩwa nĩmambĩĩa kũthĩnwʼa (mũsoa wa 16-23).b Maũndũ ala Yesũ wamanyĩisye atũmwa make nĩmamatetheeisye nĩ kenda matwaĩĩsye mbee wĩa wa kũtavanyʼa ũvoo mũseo.

⁷ Nao nata ũmũnthĩ? Yesũ, Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai nũnengete aatĩĩi make kĩanda kĩito mũno kya kũtavanyʼa ‘ũvoo ũũ mũseo wa Ũsumbĩ nthĩ yonthe wĩthĩwe ũkũsĩ kwa mbaĩ syonthe.’ (Mt. 24:14) We Mũsumbĩ nũtũmanyĩĩtye kũtethya wĩa ũsu wa vata? Vate nzika nĩwĩkĩte ũu! O na kau e ĩtunĩ, Mũsumbĩ witũ nũĩkĩĩthĩtye kana aatĩĩi make nĩ amanyĩsye ũndũ maĩle kũtavanyʼa na kwĩanĩsya ianda ingĩ sya mwanya kĩkundinĩ.

Kũmanyĩsya Andũ ma Ngai Methĩwe Atavanyʼa ma Ũvoo Mũseo

8, 9. (a) Nĩ kyaũ kyaĩ kĩeleelo kĩnene kya Sukulu ya Ũthũkũmi wa Kĩtheokulasi? (b) Ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto na Wĩa wa Kũtavanyʼa ũkũtetheesye ata?

⁸ Kwa ĩvinda yĩasa ũseũvyo wa Yeova nĩwĩthĩĩtwe ũitũmĩa maũmbano manene, na maũmbano ma kĩkundi nĩ kenda ũmanyĩsye andũ ma Ngai wĩa wa kũtavanyʼa. Ũmwe wa maũmbano asu nĩ Ũmbano wa Ũthũkũmi. Ĩndĩ kwambĩĩa myaka ya 1940, ana-a-asa ala matongoesye nthĩnĩ wa ovisi ũla mũnene wa Ngũsĩ sya Yeova nĩmeekie mũvango wa kwĩthĩawa na sukulu sya kũmanyĩsya andũ ma Ngai.

⁹ Sukulu ya Ũthũkũmi wa Kĩtheokulasi. O tondũ tũnoonie kĩlungunĩ kĩvĩtu, sukulu ĩsu yambĩĩiwʼe mwaka wa 1943. Kyo kĩeleelo kya sukulu ĩsu kyaĩ o kũmanyĩsya ana-a-asa na eĩtu-a-asa kumya maũvoo nesa kĩkundinĩ? Aiee. Kĩeleelo kĩnene kya sukulu ĩsu kyaĩ kũmanyĩsya andũ ma Ngai matũmĩe mũthĩnzĩo wa ũneeni kũmũtaĩa Yeova ĩla meũtavanyʼa. (Sav. 150:6) Sukulu ĩsu nĩyatetheeisye ana-a-asa na eĩtu-a-asa methĩwe atavanyʼa ma Ũsumbĩ me na mosyao. Ũmũnthĩ matetheeawʼa kwĩsĩla ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto na Wĩa wa Kũtavanyʼa.

10, 11. Naaũ matonya kũthokwʼa nthĩnĩ wa Sukulu ya Ngileati, na kĩeleelo kya sukulu ĩsu nĩ kyaũ?

¹⁰ Sukulu ya Mbivilia ya Ngileati. Sukulu ya Mbivilia ya Ngileati yambĩĩiwʼe Wakwambĩlĩlya, Ĩtukũ 1, Mwei wa 2, 1943. Mbeenĩ kĩeleelo kya sukulu ĩsu kyaĩ kũmanyĩsya mavainia na atavanyʼa angĩ ma ĩvinda yonthe nĩ kenda matũmwe ta amisonalĩ kũndũ kwĩ kĩvathũkanyʼo ĩũlũ wa nthĩ. Ĩndĩ kwambĩĩa Mwei wa 10, 2011, ala metawa sukulunĩ ĩsu no ala me ũthũkũminĩ mũna wa ĩvinda yonthe wa mwanya, ta mavainia ma mwanya, asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko na iveti syoo, athũkũmi ma Mbetheli, na amisonalĩ ala mataathi sukulu ĩsu.

¹¹ Kyo kĩeleelo kya Sukulu ya Ngileati nĩ kyaũ? Mwana-a-asa ũmwe wĩthĩĩtwe aimanyĩsya sukulu ĩsu kwa ĩvinda yĩasa aĩtye atĩĩ: “Nĩ kũlũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo wa amanyĩwʼa kwa kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai kwa ũliku, na kũmatetheesya methĩwe na ndaĩa sya kĩ-veva ila syendekaa nĩ kenda masinde maũndũ momũ ala matonya kũkomana namo ĩla mekwĩanĩsya ianda syoo. Ĩndĩ, kĩeleelo kĩla kya vata vyũ kya sukulu ĩsu nĩ kũtetheesya amanyĩwʼa methĩwe na mea ma kũtavanyʼa.”—Aev. 4:11.

12, 13. Sukulu ya Ngileati ĩtetheesye ata wĩanĩ wa kũtavanyʼa nthĩ yonthe? Nengane ngelekanyʼo.

¹² Sukulu ya Ngileati ĩtetheesye ata wĩanĩ wa kũtavanyʼa nthĩ yonthe? Kuma mwaka wa 1943, sukulu ĩsu nĩmanyĩĩtye ana-a-asa na eĩtu-a-asa mbee wa 8,500,c namo amisonalĩ ala mamanyĩĩtwʼe sukulunĩ ĩsu nĩmatũmĩtwe nthĩnĩ wa nthĩ mbee wa 170. Amisonalĩ asu nĩmatũmĩaa nesa maũndũ ala mamanyĩawʼa, kwa kwĩthĩwa atavanyʼa me kĩthito o vamwe na kũmanyĩsya angĩ methĩwe na kĩthito. Mavinda maingĩ amisonalĩ nĩmatwaĩĩasya mbee wĩa wa kũtavanyʼa nthĩnĩ wa isio ila ite na atavanyʼa aingĩ ma Ũsumbĩ.

¹³ Kwasũanĩa ũndũ kweethĩiwe nthĩ ya Japan ĩla wĩa wa kũtavanyʼa waĩ ũnaũngama nũndũ wa Kaũ wa Kelĩ wa Nthĩ Yonthe. Kũvikĩĩa mwaka wa 1949, atavanyʼa ma nthĩ ya Japan mayaĩ mavika ĩkũmi. Ĩndĩ mũthyanĩ wa mwaka o ũsu, amisonalĩ 13 kuma Sukulu ya Ngileati maĩ manavika Japan na maendeee kũtavanyʼa na kĩthito kingĩ. Amisonalĩ angĩ aingĩ nĩmatũmiwe nthĩ ĩsu. Mbeenĩ matavanasya taoninĩ ila nene, ĩndĩ ĩtina mambĩĩa kũtavanyʼa nthĩnĩ wa taoni ila nini. Amisonalĩ asu nĩmamekĩie vinya amanyĩwʼa moo, o vamwe na ana-a-asa, methĩwe atavanyʼa ma ĩvinda yonthe. Kĩthito kyoo kyaĩ na mosyao maseo mũno. Ũmũnthĩ nthĩ ya Japan yĩ na atavanyʼa ma Ũsumbĩ mbee wa 216,000, na vakuvĩ nyusu yoo nĩ atavanyʼa ma ĩvinda yonthe!d

14. Sukulu sya Mbivilia nĩ ũĩkĩĩthyo mũnene wa kyaũ? (Ĩngĩ sisya ĩsandũkũ yĩ na kyongo, “Sukulu sya Kũmanyĩsya Athũkũmi ma Ũsumbĩ,” ĩthangũ ya 188.)

¹⁴ Sukulu ingĩ sya Mbivilia. Sukulu isu nĩ: Sukulu ya Mavainia, Sukulu ya Mbivilia ya Aklĩsto Matwaanĩte, na Sukulu ya Mbivilia ya Ana-a-asa Matatwaanĩte, na nitetheesye ana-a-asa na eĩtu-a-asa makethĩwa me andũ ma kĩ-veva, na me na kĩthito wĩanĩ wa kũtavanyʼa.e Sukulu isu syonthe nĩ ũĩkĩĩthyo mũnene wa kana Mũsumbĩ nũmatetheesye aatĩĩi make meanĩsye kĩanda kyoo kya kũtavanyʼa.—2 Tim. 4:5.

Kũmanyĩsya Ana-a-asa Meanĩsye Ianda sya Mwanya

15. Aũme ala me na ianda kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto maĩle kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ kwa nzĩa yĩva?

¹⁵ Kwasũanĩa ĩũlũ wa wathani wa Isaia, ũla wonanĩtye kana Yesũ amanyĩiwʼe nĩ Ngai. Nthĩnĩ wa “sukulu” ĩsu ya ĩtunĩ, Mwana wa Ngai niweemanyĩisye ũndũ ũtonya “kũmũtetheesya na ndeto ũla wĩ na mĩnoo.” (Isa. 50:4) Ĩla Yesũ waĩ kũũ nthĩ nĩweanĩisye ĩandĩko yĩu, kwa kũmathũmũsya ala ‘mathĩnĩaa wĩa na ala maĩ na mĩio mĩito.’ (Mt. 11:28-30) Aũme ala me na ianda kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto nĩmaĩle kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ kwa kwĩthĩwa matonya kũmathũmũsya ana-a-asa na eĩtu-a-asa moo. Kwoou, sukulu syĩ kĩvathũkanyʼo nĩsyambĩlĩĩlwʼe nĩ kana itetheesye ana-a-asa ala maĩlĩte nĩ kenda methĩwe matonya kũtetheesya athaithi ala angĩ kwa nzĩa yaĩlĩte.

16, 17. Kĩeleelo kya Sukulu ya Ũthũkũmi wa Ũsumbĩ nĩ kyaũ? (Ĩngĩ sisya maelesyo ma kwongeleela.)

¹⁶ Sukulu ya Ũthũkũmi wa Ũsumbĩ. Sukulu ĩsu yambĩĩiwʼe Matukũ 9, Mwei wa 3, 1959, nthĩnĩ wa taoni ya South Lansing, New York. Asyaĩĩsya ma kũthyũlũlũka vamwe na athũkũmi ma kĩkundi (ala ũmũnthĩ metawa avangĩthya ma nzama ya atumĩa) nĩmathokiwʼe sukulu ĩsu ĩla yakuaa ĩvinda ya mwei ũmwe. Ĩtina, maũndũ ala masomethawʼa sukulunĩ ĩsu kwa kĩthyomo kya Kĩsũngũ nĩmaalyũlilwe kwa ithyomo ingĩ, na nũndũ wa ũu weethĩa ana-a-asa ĩũlũ wa nthĩ nĩmatonya kũtetheka kumana na sukulu ĩsu.f

¹⁷ Ĩvuku yĩmwe ya mwaka ya Ngũsĩ sya Yeova (1962 Yearbook of Jehovah’s Witnesses), yaĩtye ũũ ĩũlũ wa Sukulu ya Ũthũkũmi wa Ũsumbĩ: “Nthĩ ĩno yĩ na maũndũ maingĩ mũno ma kwĩka, kwoou no nginya mũsyaĩĩsya nthĩnĩ wa kĩkundi kya Ngũsĩ sya Yeova avange maũndũ make nesa nĩ kana ethĩwe atonya kũthĩnĩkĩa onthe kĩkundinĩ na ayĩthĩwa e ũathimo kwoo. O na ũu wĩ o vo, ndaĩle kũeka kũthĩnĩkĩa andũ ma mũsyĩ wake atĩ nũndũ ethĩnĩkĩa kĩkundi, vandũ va ũu nĩwaĩle kũtũmĩa ũmanyi. Athũkũmi ma kĩkundi nthĩ yonthe me na myanya mĩseo mũno ya kũmanyĩwʼa nthĩnĩ wa Sukulu ya Ũthũkũmi wa Ũsumbĩ. Sukulu ĩsu nĩmatetheeasya kwĩanĩsya kĩla Mbivilia yaĩtye kana nĩkyaĩle kwĩanĩwʼa nĩ mũsyaĩĩsya wa kĩkundi.”—1 Tim. 3:1-7; Tito 1:5-9.

18. Athũkũmi onthe ma Ngai matethekaa ata kumana na Sukulu ya Ũthũkũmi wa Ũsumbĩ?

¹⁸ Athũkũmi onthe ma Ngai nĩmatethekete kumana na Sukulu ya Ũthũkũmi wa Ũsumbĩ. Ata? Ĩla atumĩa na atetheesya ma kĩkundi meeka kwosana na ũndũ meemanyĩsya sukulunĩ ĩsu, methĩawa mayĩatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ kwa kwĩthĩwa ne ũthũmũo kwa athaithi ala angĩ. We tyo ũtanaa ĩla mũtumĩa kana mũtetheesya wa kĩkundi waũtavya ndeto nzeo, akwĩthukĩĩsya, kana ĩla waũthokea mũsyĩ kwaku? (1 Ath. 5:11) Ana-a-asa asu nĩmatetheeasya ikundi mũno!

19. Nĩ sukulu ingĩ syĩva iũngamĩwe nĩ Kamitii ya Ũmanyĩsya, na kĩeleelo kyasyo nĩ kyaũ?

¹⁹ Sukulu ingĩ sya Mbivilia. Kamitii ya Ũmanyĩsya ya Nzama Ĩla Ĩtongoesye nĩũngamĩe sukulu ingĩ ila imanyĩasya ana-a-asa ala me na ianda ũseũvyonĩ wa Yeova. Kĩeleelo kya sukulu isu nĩ kũmatetheesya ana-a-asa asu, namo nĩ: atumĩa ma kĩkundi, asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko, na ana-a-asa ma Kamitii ya Ovisi wa Ũvonge. Imatetheeasya methĩwe matonya kwĩanĩsya ianda syoo kwa nzĩa nzeo. O na ĩngĩ, sukulu isu sya Mbivilia imekĩaa vinya ana-a-asa maendeee kwĩthĩwa me ma kĩ-veva na kũatĩĩa myolooto ya Mbivilia ĩla meũtetheesya malondu ala Yeova ũmanengete, na ũmonaa me ma vata mũno.—1 Vet. 5:1-3.

20. Nĩkĩ Yesũ waĩ atonya kwasya kana ithyonthe ‘nĩtũmanyĩĩtwʼe nĩ Ngai,’ naku ũtwʼĩte kwĩka ata?

²⁰ Vate nzika, Mũsumbĩ wa Kĩ-masia nũĩkĩĩthĩtye kana aatĩĩi make nĩ amanyĩsye nesa. Kũmanyĩwʼa kũu kwambĩĩie ĩtunĩ. Yeova nĩwamũmanyĩisye Mwana wake, nake Mwana amanyĩsya aatĩĩi make. Kwoou, Yesũ aĩ atonya kwasya kana ithyonthe ‘nĩtũmanyĩĩtwʼe nĩ Ngai.’ (Yoa. 6:45; Isa. 54:13) Ekai tũtũmĩe nesa vyũ maũndũ ala Mũsumbĩ witũ ũtũmanyĩĩtye. Na ekai tũlilikane kana kĩeleelo kĩnene kya kũmanyĩwʼa kũu nĩ kũtũtetheesya twĩthĩwe twĩ alũmu kĩ-veva nĩ kana twĩanĩsye kĩanda kitũ kya kũtavanyʼa kĩla tũnengetwe.