Mwĩkwatye Mũtongoi Witũ, Klĩsto
“Mũtongoi wenyu nĩ ũmwe, nake nĩ Klĩsto.”—MT. 23:10, NWT.
1, 2. Maũndũ ma Yosua maalyũkile ata Mose akwʼa?
ĨVINDA yĩmwe maũndũ ma Yosua nĩmaalyũkile atataĩĩe. Yeova amwĩie: “Mose, mũthũkũmi wakwa, nĩ mũkwʼũ; ũkĩla ĩndĩ yu, ũinge Yolotani ũyũ, we, na andũ aa onthe, kũlika nthĩ ĩla nĩmanengae.” (Yos. 1:1, 2) Ũsu waĩ ũndũ mũeni mũno kwa Yosua nũndũ eethĩĩtwe e mũtetheesya wa Mose kwa myaka ta 40!
2 Nũndũ Mose nĩwe weethĩĩtwe aitongoesya andũ ma Ngai kwa ĩvinda yĩasa, Yosua nũtonya kwĩthĩwa eekũlasya kana nĩmekwĩtĩkĩla amatongoesye. (Kũt. 34:8, 10-12) Ve ĩvuku yĩmwe yĩeleetye ĩandĩko ya Yosua 1:1, 2 yĩkasya: “Kuma tene, nthĩ yakũanĩwʼa mũtongoi, kĩu nĩ kĩndũ kĩthĩawa kĩ vinya mũno na kĩtonya kũmĩetee thĩna mũnene.”
3, 4. Nĩ kyaũ kĩkwonanyʼa kana Yosua ndaasonoka amwĩkwatya Ngai, na nĩ ĩkũlyo yĩva tũtonya kwĩkũlya?
3 Yosua aĩ o na itumi nzeo sya kwĩwʼa wia, ĩndĩ o na vatavĩtĩte mĩthenya mingĩ nĩwoosie ĩtambya yĩkwonanyʼa kana nũmwĩkwatĩtye Yeova. (Yos. 1:9-11) Nake Ngai ndaamũsonokya. O tondũ Mbivilia ĩwetete, Yeova nĩwatongoesye Yosua na mbaĩ ya Isilaeli aitũmĩa mũlaĩka. Nĩ ũndũ ũtonyeka ũkethĩa mũlaĩka ũsu nĩ ũla Mwana mũsyawa wa mbee wa Ngai wĩtĩtwe Ndeto.—Kuma 23:20-23; Yoa. 1:1.
4 Yeova nĩwatetheeisye mbaĩ ya Isilaeli yeetĩkĩla o na vate thĩna moalyũku ala meethĩiwe Yosua atwʼĩkĩthwʼa mũtongoi vandũ va Mose. O na ĩvindanĩ yĩĩ tũĩ maũndũ nĩmaendeee kũalyũka mũno, na nũndũ wa ũu, no twĩkũlye atĩĩ: ‘Ĩvindanĩ yĩĩ ũseũvyo ũendeee kũsonga mbee wĩkalaatĩte, yo ithyĩ twĩ na itumi nzeo sya kũendeea kũmwĩkwatya Yesũ tawe Mũtongoi ũla tũnyuvĩwe?’ (Soma Mathayo 23:10.) Kwaekai twone ũndũ Yeova waendeeie kũtongoesya andũ make nesa mavindanĩ ala wamakũanĩisye mũtongoi.
NŨŨ ŨLA WATONGOESYE ANDŨ MA NGAI MALIKA KANAANI?
5. Yosua akomanie naũ akilĩlye kũvika Yeliko? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 22.)
5 Mbaĩ ya Isilaeli yakililye yainga Yolotani, Yosua oona ũndũ wa ũsengyʼo. Akililye okĩte kũvika Yeliko akomana na mũndũ ũkwete ũvyũ. Yosua ndaĩ aaona mũndũ ũsu, na nũndũ wa ũu, amũkũlya: “Wĩ ngalĩ yaitũ, kana ngalĩ ya nthũ sitũ?” Yosua asengʼie mũndũ ũsu amũtavya nĩwe ũũ. Amwĩie nĩ “mũnene wa nguthu ya Yeova,” na nĩweeyũmbanĩtye kũmokitĩa. (Soma Yosua 5:13-15.) O na kau mĩsoa ĩngĩ yĩonanyʼa kana nĩ Yeova waneenaa na Yosua, nĩtwĩsĩ kana atũmĩie mũlaĩka ũsu kũneena nake o tondũ wakothaa kwĩka ĩvindanĩ ĩvĩtu.—Kuma 3:2-4; Yos. 4:1, 15; 5:2, 9; Meko 7:38; Aka. 3:19.
6-8. (a) Nĩkĩ kĩla Yeova weeaie kyaĩ kĩtonya kwoneka ta kĩtatethya? (b) Maũndũ ala Yeova weeie Aisilaeli meke mavika Yeliko meonanyʼa ata kana nĩ mũĩ, na nĩkĩ yĩu nĩyo ĩvinda yĩla yaaĩlĩte vyũ ya kwĩka ũu? (O na ĩngĩ sisya maelesyo ma kwongeleela.)
6 Mũlaĩka ũsu nĩwaeleisye Yosua kĩla mekwĩka nĩ kana mavalũkye ndũa ya Yeliko. Maũndũ amwe wamũtavisye maĩ matonya kwoneka ta matatethya. Kwa ngelekanyʼo, Yeova eeaĩe aũme onthe maĩkwe, na kĩu kyaĩ kĩtonya kũtuma mamina mĩthenya yĩana ũna matatonya kwĩyũkitĩa. Yo yĩu yaĩ ĩvinda ĩseo ya kwaĩka ngũmbaũ isu?—Mwa. 34:24, 25; Yos. 5:2, 8.
7 Nĩvatonyeka ũkethĩa asikalĩ ma Isilaeli no meekũlasya meũkitĩa andũ moo ata kambi yoo yavithũkĩwa nĩ amaitha. Ĩndĩ matataĩĩe nĩmakwatie ũvoo kana ndũa ya Yeliko yaĩ “mbinge ki kwondũ wa ana ma Isilaeli.” (Yos. 6:1) We wĩona ũndũ ũsu ta wamekĩie vinya ata maendeee kũmwĩkwatya Ngai amatongoesye?
8 O na eka ũu, masyokie meewa maikavithũkĩe ndũa ya Yeliko. Vandũ va ũu meeiwe mamĩthyũlũlũkae kĩla mũthenya ĩthyũlũlũka yĩmwe kwa mĩthenya thanthatũ, na mũthenya wa mũonza maimĩthyũlũlũka savalĩ mũonza. Asikalĩ amwe nĩmatonya kwĩthĩwa maasya, ‘Kwʼo kũũ tyo kwananga saa na vinya?’ Ĩndĩ Mũtongoi woo, Yeova, nĩweesĩ nesa ũndũ ũkwĩka. Mbee, nĩweesĩ kwĩka ũu nĩkũũlũlũmĩlya mũĩkĩĩo wa Aisilaeli, na kelĩ, meeka ũu mailasimĩka kũkita na ita sya Yeliko syĩ vinya.—Yos. 6:2-5; Aevl. 11:30.a
9. Nĩkĩ twaĩle kwĩtĩkĩlana na motwi ala meekwa nĩ ũseũvyo wa Ngai? Nengane ngelekanyʼo.
9 Ngewa ĩsu yĩtũmanyĩsya kyaũ? Mavinda amwe no tũlee kũelewa nesa nĩkĩ ũseũvyo wĩkie motwi mana. Kwa ngelekanyʼo, noĩthwa tweekũlasya ethĩwa nũseo kwĩmanyĩsya tũitũmĩa simũ na syĩndũ ingĩ ta isu, kana kũitũmĩa yĩla tũũtavanyʼa kana twĩ maũmbanonĩ. Ĩndĩ nĩvatonyeka ũkethĩa yu nĩtwonete ũseo wa kũitũmĩa yĩla vatonyeka. Yĩla twoona ũseo wa moalyũku ala meekwa o na ethĩwa ya mbee twaĩ na nzika namo, nĩtwĩwʼaa mũĩkĩĩo witũ weekĩwa vinya na nĩtwĩthĩawa na ngwatanĩo nzeango na ana-a-asa maitũ.
ŨNDŨ KLISTO WATONGOESYE KĨKUNDI ĨVINDA YA ATŨMWA
10. Nũũ ũla watongoesye maũndũ ĩvinda yĩla nzama ĩla ĩtongoesye yoombanĩe Yelusaleme?
10 Myaka ta 13 kuma Kolinelio atwʼĩka Mũklĩsto, ve o Aklĩsto amwe Ayuti maasya kana nzaĩko nĩ ya vata. (Meko 15:1, 2) Ũndũ ũsu nĩwatumie kwĩthĩwa na ngananĩo kĩkundinĩ kĩla kyaĩ Andiokia. Nũndũ wa ũu, nĩkweekiwe mũvango Vaulo atwae ngewa ĩsu Yelusaleme, vala vaĩ nzama ĩla ĩtongoesye. Ĩndĩ wʼo ũsu waĩ mũvango waũ? Vaulo nũtũtavĩtye. Aĩtye: “Nambatie nũndũ nĩnavuanĩwʼe.” Vate nzika, Klĩsto nĩwe walikĩlĩĩile maũndũ nĩ kana nzama ĩla ĩtongoesye ĩmine ngananĩo isu.—Aka. 2:1-3.
Klĩsto nĩwe watongoesye kĩkundi ĩvindanĩ ya atũmwa (Sisya kalungu ka 10, 11)
11. (a) Aklĩsto Ayuti mekalile mũno maiĩkĩĩa kyaũ ĩũlũ wa nzaĩko? (b) Vaulo oonanisye ata nĩwĩnyivĩtye na nũkwenda kũkwata mbau atumĩa ala maĩ Yelusaleme? (O na ĩngĩ sisya maelesyo ma kwongeleela.)
11 Klĩsto nĩwatetheeisye nzama ĩla ĩtongoesye yatwʼa kana ti lasima Aklĩsto mate Ayuti maĩkwe. (Meko 15:19, 20) Ĩndĩ o na vavĩtĩte myaka yĩana ũna kuma ũtwi ũsu weekwa, Aklĩsto ala maĩ Ayuti no maendeee kwaĩka imwana syoo. Yĩla atumĩa ala maĩ Yelusaleme meewie andũ maiwetanga kana Vaulo ti ta ũatĩĩaa Mĩao ya Mose, nĩmamwĩie eke ũndũ ũtasũanĩaa.b (Meko 21:20-26) Mamwĩie athi ĩkalũnĩ e na aũme ana nĩ kana andũ mamanye kana ‘nĩwasũvĩaa ĩla mĩao.’ Vaulo aĩ atonya o kũsũanĩa kana kĩu kĩitethya, na ayasya Aklĩsto Ayuti nĩmo maĩ na thĩna nũndũ mayaeleetwe nesa ũtwi ũla weekĩtwe ĩũlũ wa nzaĩko. Ĩndĩ nĩweetĩkĩlile kwĩnyivya na eeka kĩla atumĩa asu mamũtavisye nũndũ nĩwoonie kĩthito kyoo kya kũtetheesya ana-a-asa methĩwe na ngwatanĩo. Ĩndĩ no twĩkũlye, ‘Nĩkĩ we Yesũ waekie thĩna ũsu ũendeee kwa ĩvinda yĩasavĩte ũu o esĩ kana kĩkwʼũ kyake nĩkyavetie Mĩao ya Mose?’—Ako. 2:13, 14.
12. Nĩ kyaũ kĩtonya kwĩthĩwa kyatumie Klĩsto aeka ĩvinda yambe kũvĩta aikaamina ũla thĩna wakonetye nzaĩko?
12 Andũ amwe nĩmakuaa ĩvinda maikaaelewa nesa nĩkĩ ũalyũku mũna wĩkiwe. Kwoou Aklĩsto Ayuti maĩ na vata wa kũnewa ĩvinda maikaatwʼĩka nĩmaalyũla woni woo vyũ. (Yoa. 16:12) Amwe nĩmaemawa nĩ kwĩtĩkĩla kana nzaĩko nĩyaekie kwoswa ta ũmwe katĩ wa maũndũ ala moonanasya Ngai nĩwamatalaa ta andũ make ma mwanya. (Mwa. 17:9-12) Angĩ namo maemawa nĩ kwĩkala me kĩvathũkanyʼo na Ayuti ala angĩ nũndũ makĩaa kũthĩnwʼa. (Aka. 6:12) Ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda, Klĩsto nĩwanenganie myolooto ĩngĩ ĩkonetye ũndũ ũsu aitũmĩa valũa ila syaandĩkiwe nĩ Vaulo.—Alo. 2:28, 29; Aka. 3:23-25.
O NA ŨMŨNTHĨ KLĨSTO NŨTONGOESYE KĨKUNDI
13. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya twĩtĩkĩle kũtongoewʼa nĩ Klĩsto ũmũnthĩ?
13 Tũkesa kwĩwʼa tũiemwa nĩ kwĩtĩkĩlana na ũalyũku mũna wĩkiwe ũseũvyonĩ, nũseo tũkosa ĩvinda tũsũanĩe ũndũ Klĩsto wĩthĩĩtwe aitongoesya andũ ma Ngai ĩvindanĩ ĩvĩtu. Ĩvinda ya Yosua, o na ĩvinda ya atũmwa, Klĩsto atongoeasya andũ ma Ngai nesa me kĩkundi. Amatongoeasya nesa nĩ kana mekale me asũvĩĩku, alũlũmĩlye mũĩkĩĩo woo, na aimatetheesya mekale me ngwatanĩo vyũ.—Aevl. 13:8.
14-16. Myolooto ĩla tũnengawe nĩ “ngombo yĩ na kĩthito na mbũĩ” yonanasya ata kana Klĩsto eenda twĩthĩwe na ngwatanĩo nzeo na Ngai?
14 Ĩla “ngombo yĩ na kĩthito na mbũĩ” nĩtũnengae myolooto o ĩvinda yĩla twĩ na vata nayo, na kĩu kĩtũĩkĩĩthya kana Yesũ nĩwendaa mũno kwona tũendeee nesa kĩ-veva. (Mt. 24:45) Mwana-a-asa wĩ na syana inya wĩtawa Marc easya: “Satani akwatĩtye kaũ na mĩsyĩ ayenda kwananga ikundi. Kwoou ene mĩsyĩ nĩmaĩle kũsũvĩa mĩsyĩ yoo, na nĩkyo kĩtumi twĩkĩawa vinya twĩke ũthaithi wa mũsyĩ kĩla kyumwa!”
15 Kũsũanĩa ũndũ Klĩsto ũtũtongoeasya nĩkũtũtetheeasya kũelewa kana endaa twĩthĩwe twĩ na ngwatanĩo nzeo na Ngai. Mũtumĩa wa kĩkundi wĩtawa Patrick aĩtye atĩĩ: “Mbeenĩ amwe meewie matũlĩka ngoo yĩla vatwʼĩkie wikendi tũkatavanasya twĩ ikundi nini. Ĩndĩ mũvango ũsu wonanasya nesa vyũ nguma ĩmwe nene ya Yesũ, nayo nĩ kũthĩnĩkĩa ala monekaa mate na vinya mũno. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala me nthoni na matatavanasya mũno yu nĩmewʼaa mendekete na nĩmonaa kĩthito kyoo kĩ kya vata, na nũndũ wa ũu, ngwatanĩo yoo na Ngai yu nĩ nzeango.”
16 Eka o kũtũtetheesya twĩthĩwe na ngwatanĩo nzeo na Ngai, Klĩsto nũtũtethasya tũtũngĩanĩe ilĩko sitũ wĩanĩ ũla wa vata vyũ ũtethawʼa ĩũlũ wa nthĩ ũmũnthĩ. (Soma Maliko 13:10.) Kwa ngelekanyʼo, ve mwana-a-asa ũmwe ũnatwʼĩkie mũtumĩa o mĩtũkĩ wĩtawa André wĩthĩawa e metho mũno ndakavĩtũkwe nĩ moalyũku ala ũseũvyo ũkwĩka. Aĩtye: “Kwona ala mathũkũmaa ovisinĩ wa ũvonge maiolwa kũtũlilikanasya kana mũthya wĩ vakuvĩ, na kana vata mũnene ũla wĩ vo yu nĩ kũtũnga ilĩko sitũ wĩanĩ wa kũtavanyʼa.”
ENDEEA KWĨTĨKĨLYA KLĨSTO AŨTONGOESYE
17, 18. Nĩkĩ nũseo tũkasũanĩaa ũndũ tũtethekete nũndũ wa kwĩtĩkĩlana na moalyũku ala mekĩtwe ũseũvyonĩ?
17 Myolooto ĩla tũnengawe nĩ Mũsumbĩ waitũ, Yesũ Klĩsto, nĩtũtetheeasya ũmũnthĩ na ĩkatũtetheeasya o na ĩvinda yũkĩte. Kwondũ wa ũu, nĩtwaĩle kwĩkalaa tũisũanĩa ũndũ tũtethekete nũndũ wa kwĩtĩkĩlana na moalyũku ala meĩla kwĩkwa. Yĩla tũkwĩka ũthaithi wa mũsyĩ, no tũneenee ũndũ mũsyĩ witũ ũtethekete nũndũ wa moalyũku ala mekĩtwe maũmbanonĩ maitũ ma kĩla kyumwa na wĩanĩ witũ wa kũtavanyʼa. Kĩu no kĩtwĩkĩe vinya.
We nũtetheeasya andũ maku na ala angĩ maikatiwe nĩ ũseũvyo wa Yeova? (Sisya kalungu ka 17, 18)
18 Twamanya kana nĩtũtethekaa twanengwa myolooto nĩ ũseũvyo wa Yeova na twamĩatĩĩa, tũkamĩatĩĩaa twĩ atanu. Kwa ngelekanyʼo, matukũ aa ũseũvyo nũolangĩte wĩa wa kũtumbĩthya mavuku, na vandũ va ũu tũkothaa kũtũmĩa simũ na syĩndũ ingĩ ta isu. Kwĩka ũu nĩkũolangĩte ngalama, na nũndũ wa ũu mbesa ila ũseũvyo ũnatũmĩaa kũtumbĩthya mavuku yu ũitũmĩaa mũno kũvikĩsya andũ ũvoo mũseo. Twĩsĩ ũu no tũtate, ethĩwa nĩtũtonya, tũtũmĩae mũno mũno syĩndũ ta simũ. No tũtate kũitũmĩa twĩthĩwe twĩsoma mavuku, twĩĩloela vitio, kana twĩĩthukĩĩsya o syĩndũ ingĩ ilekotiĩtwe. Tweeka ũu, tũkeethĩawa tũikwata mbau kĩeleelo kĩla Klĩsto wĩ nakyo kya kũtũmĩa nesa mbesa ila ũseũvyo ũkwataa.
19. Nĩkĩ twaĩle kwĩtĩkĩla kũtongoewʼa nĩ Klĩsto?
19 Yĩla tweetĩkĩla kũtongoewʼa nĩ Klĩsto, kĩu nĩkĩlũlũmĩlasya mũĩkĩĩo wa angĩ na nĩkĩtũtetheeasya kwĩthĩwa na ngwatanĩo. Ũla mwana-a-asa wĩtawa André aĩtye ũũ aineenea ũalyũku ũla weekiwe wa kũola athũkũmi ma Mbetheli: “Noona ũndũ ala maumie Mbetheli meetĩkĩlanile na ũalyũku ũsu, nĩwʼaa neekĩwa vinya nĩĩkĩĩe [ũtongoi wa Klĩsto] na ndimanenga ndaĩa. Mayĩtĩkĩlaa kũtiwa nĩ ĩkasya ya Yeova, na mekaa ũu kwa kũtanĩa kĩanda o na kĩva kĩla manengwa.”
MŨĨKĨĨE VYŨ NA ŨIMWĨKWATYA MŨTONGOI WITŨ
20, 21. (a) Nĩkĩ tũtonya kũmũĩkĩĩa Klĩsto tawe Mũtongoi witũ? (b) Twĩsũngĩa ĩkũlyo yĩva ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe?
20 Mũtongoi witũ Yesũ Klĩsto akilyĩ “kũminũkĩlya ũsindi wake” na ‘aikwata ũsindi mũnene.’ (Ũvu. 6:2, NWT; Sav. 45:4, The Holy Bible in Current Kikamba Language) Ĩndĩ yu tũĩ nũendeee kũmbanyʼa andũ ma Ngai kwondũ wa nthĩ nzaũ ĩla yũkĩte, yĩla kĩla ũmwe ũkethĩwa akwetye wĩa wa kũseũvya nthĩ na kũmanyĩsya ala makathayũũkwʼa.
21 Mũsumbĩ witũ eendeea kũtũtongoesya nesa nginya nthĩ nzaũ. Ĩndĩ no nginya ithyĩ ene tũendeee kũmwĩkwatya o na maũndũ mekala ata. (Soma Savuli 46:1-3.) Mavinda amwe maũndũ maitũ no maalyũke tũtataĩĩe na tũyĩwʼa tũyenda kũemeewa. Kwoou nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya twĩthĩwe na mũuo wa kĩlĩko o na maũndũ mekala ũu, na tũiendeea kũmwĩkwatya Yeova vyũ? Ĩkũlyo yĩu nĩyĩũsũngĩwa ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe.
a Andũ ala mavukũaa syĩndũ sya tene mavukũa vala vaĩ ndũa ya Yeliko nĩmeethĩie matialyo maingĩ mũno ma lĩu wa mbaa ngetha. Kĩu kĩonanyʼa kana ndũa ĩsu ndyaathyũlũlũkwa na ĩkatwʼĩkanĩwʼa kwa ĩvinda yĩasa, na lĩu ũla maiĩte ndwaĩ ũnathela. Aisilaeli mayanengetwe mwanya wa kũtava kĩndũ ndũanĩ ya Yeliko. Kwoou mamĩvalũkilye ĩvindanĩ yĩla yaaĩlĩte vyũ nũndũ kwaĩ ĩvinda ya ngetha na kwaĩ lĩu mwingĩ mĩũndanĩ matonya kũtũmĩa.—Yos. 5:10-12.
b Sisya ĩsandũkũ yĩ na kyongo, “Paulo Akabili Jaribu kwa Unyenyekevu,” ĩkasetinĩ ya Mũsyaĩĩsya ya 15/03/2003, ĩth. 24.