Ĩũlũ wa nthĩ, andũ methĩawa na mawoni me kĩvathũkanyʼo ĩũlũ wa ũkĩ. Amwe nĩmanyuvaa kũnywʼa na anyanya moo mavinda kwa mavinda. Angĩ nĩmanyuvaa kũlea kũnywʼa o na ĩndĩĩ. Namo angĩ nĩmanyusaa mũno nginya makamilwa vyũ. Mbivilia yĩthĩawa na woni mwaũ ĩũlũ wa ũkĩ?

1. Nĩ ũthũku kũnywʼa ũkĩ?

Mbivilia ndyaĩtye kana nĩ ũthũku kũnywʼa ũkĩ. Vandũ va ũu, yĩla ĩkũtalanyʼa syĩndũ mbingĩ nzeo ila Ngai ũtũnengete, nĩwetaa “mbinyu ĩla ĩtanasya ngoo ya mũndũ.” (Savuli 104:14, 15) Aũme na aka amwe aĩkĩĩku mawetetwe Mbivilianĩ nĩmanyusaa ũkĩ.—1 Timotheo 5:23.

2. Nĩ ũtao mwaũ Mbivilia ĩnengete ala manyuva kũnywʼa ũkĩ?

Yeova nũmenete ũnywi na ũthengi. (Akalatia 5:21) Ndeto yake yaĩtye: “Ndũkethĩwe katĩ wa anywi ma mbinyu.” (Nthimo 23:20) Kwoou ethĩwa nĩtwanyuva kũnywʼa, o na ethĩwa twĩnywʼa twĩ ithyoka, tũyaĩle kũnywʼa mũno nginya ũkethĩa tũyĩsa kũsũanĩa nesa, kũsiĩĩa ndeto na meko maitũ, kana kũsũvĩa ũima witũ wa mwĩĩ. Ethĩwa tũitonya kũthima ũndũ tũnyusaa ũkĩ, nĩtwaĩle kwĩthĩwa twĩyũmbanĩtye kũekana nawʼo vyũ.

3. Tũtonya ata kũnenga ndaĩa ũtwi wa ala angĩ ĩũlũ wa ũkĩ?

Kĩla mũndũ nĩwe waĩle kwĩtwʼĩĩa ethĩwa nũkũnywʼa ũkĩ. Tũyaĩle kũsilĩla mũndũ ũla watwʼa kũnywʼa ũkĩ kwa kĩthimo, o na tũyaĩle kũthingʼĩĩsya mũndũ anywʼe ate kwenda. (Alomi 14:10) O na eka ũu, nĩtũnyuvaa kũlea kũnywʼa ethĩwa kwĩka ũu no kũtume ala me vakuvĩ naitũ mewʼa mate eanĩe. (Soma Alomi 14:21.) Tũimanthaa ‘kwĩyĩuna ene, ĩndĩ tũmanthaa kũuna ũla ũngĩ.’—Soma 1 Akolintho 10:23, 24.

ĨMANYĨSYE MŨNANGO

4. Twʼa ethĩwa nũũnywʼa ũkĩ

Yesũ oonaa kũnywʼa ũkĩ ata? Nĩ kana ũmanye ũsũngĩo, sũanĩa kyama kya mbee kĩla weekie. Somai Yoana 2:1-11, na ĩndĩ mũineenea makũlyo aa:

• Nthĩnĩ wa kyama kĩu, tũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa woni wa Yesũ kwelekela ũkĩ na ala maũnyusaa?

• Nũndũ Yesũ ndaavatana ũkĩ, Mũklĩsto aĩle kwonaa ata mũndũ ũla wanyuva kũũnywʼa?

O na kau Mũklĩsto e na ũthasyo wa kũnywʼa ũkĩ, ũu ti kwasya kana mavinda onthe nĩwaĩlĩte kwĩka ũu. Somai Nthimo 22:3, na ĩndĩ mũineenea ũndũ maũndũ aa maatĩĩe matonya kũtuma ũtwʼa nũũnywʼa kana ndwĩnywʼa ũkĩ:

• Ethĩwa nũũtwaa ngalĩ kana kũtũmĩa masinĩ.

• Ethĩwa wĩ mũito.

• Ethĩwa ndakĩtalĩ nũnakũvatie kũnywʼa ũkĩ.

• Ethĩwa wĩ na thĩna wa kwĩsiĩĩa wĩnywʼa kĩthimo kĩana ata.

• Ethĩwa mĩao ndĩũkwĩtĩkĩlya kũnywʼa ũkĩ.

• Ethĩwa wĩ na mũndũ ũnyuvĩte kũeka kũnywʼa nũndũ anaĩ na thĩna wa kũnywʼa ũkĩ mwingĩ navu tene.

Nĩwaĩle kũnengane ũkĩ mbokanĩ sya alũsi kana syathĩnĩ ingĩ ta isu? Nĩ kana wone ũndũ ũmwe ũtonya kũũtethya kwĩka ũtwi, ĩloelei VITIO.

VITIO: Nĩvaĩle Kwĩthĩwa na Ũkĩ Mbokanĩ Yakwa? (2:41)

Somai Alomi 13:13 na 1 Akolintho 10:31, 32. Ĩtina wa kũsoma kĩla ĩandĩko, neeneai ĩkũlyo yĩĩ:

• Kũtũmĩa mwolooto ũũ kũtonya kũũtethya ata wĩke ũtwi ũũmwendeesya Yeova?

5. Twʼa ũkanyusaa ũkĩ wĩana ata

Watwʼa kana ũkanyusaa ũkĩ, lilikana ũndũ ũũ: O na kau Yeova ndatũvatĩte kũnywʼa ũkĩ, nũmenete ũthengi. Nĩkĩ? Somai Osea 4:11, 18, na ĩndĩ mũineenea ĩkũlyo yĩĩ:

• Vatonya kũthi ata mũndũ anywʼa ũkĩ mwingĩ?

Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũikanyusae ũkĩ mwingĩ? Nĩtwaĩle kwĩthĩwa na wĩtingʼo nĩ kana tũikavĩtũkae mĩvaka ĩla twĩyĩkĩĩe. Somai Nthimo 11:2, na ĩndĩ mũineenea ĩkũlyo yĩĩ:

• Nĩkĩ nĩ ũndũ mũseo kwĩyĩkĩĩaa mĩvaka ĩũlũ wa tũkanyusaa ũkĩ wĩana ata?

6. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũekae kũnywʼa ũkĩ mwingĩ?

VITIO: ‘Neewʼaa Nakwie Ngoo Vyũ’ (6:32)

• Kwosana na ũndũ twoona vitionĩ, Dmitry eekaa ata yĩla wanywʼa ũkĩ?

• Yĩla watwie kũeka kũnywʼa, aekie o vau kwa vau?

• Nĩ kyaũ kyesie kũmũtetheesya aeka kũnywʼa ũkĩ mũno?

Somai 1 Akolintho 6:10, 11, na ĩndĩ mũineenea makũlyo aa:

• Mbivilia yaĩtye ata ĩũlũ wa kũnywʼa mũno?

• Nĩ kyaũ kĩkwonanyʼa kana mũndũ ũnyusaa ũkĩ mũno no aalyũke?

Somai Mathayo 5:30, na ĩndĩ mũineenea ĩkũlyo yĩĩ:

• Kũtila kwʼoko kwonanasya kana mũndũ nĩwaĩle kwĩyĩima maũndũ mana nĩ kana amwendeesye Yeova. Ũtonya kwĩka ata ethĩwa ũendeee kũngʼangʼana ũsinde kĩmanyĩo kya kũnyusaa ũkĩ mũno?a

Somai 1 Akolintho 15:33, na ĩndĩ mũineenea ĩkũlyo yĩĩ:

• Vatonya kũthi ata ethĩwa ũtindanasya na andũ manyusaa ũkĩ mũno?

KĨLA TWEEMANYĨSYA

Yeova atũnengie ũkĩ nĩ kana twĩtanĩthye, ĩndĩ nũmenete ũnywi na ũthengi.

Makũlyo ma Kũsyokeleela

• Woni wa Mbivilia nĩ mwaũ ĩũlũ wa ũkĩ?

• Kũnywʼa ũkĩ mwingĩ kũtonya kũtũetee mathĩna meva?

• Tũtonya kwonanyʼa ata kana nĩtũnengete ndaĩa motwi ma ala angĩ ĩũlũ wa kũnywʼa ũkĩ?

MAŨNDŨ ANGĨ MA KWĨMANYĨSYA

Andũ ma mũika matonya kwĩka motwi maseo ata makonetye ũkĩ?

Sũanĩa Kelĩ Ũtanamba Kũnywʼa (2:31)

Soma nĩ kana wone matambya ala ũtonya kwosa ũsinde kĩmanyĩo kya kũnyusaa ũkĩ mwingĩ.

“Ndũkasumbĩkwe Nĩ Ũkĩ” (Mũsyaĩĩsya, Ĩtukũ 1, Mwei wa 1, 2010)

Mũklĩsto nĩwaĩle kũatĩĩa kĩthĩo kya kũtinanyʼa ngilasi?

“Makũlyo Kuma kwa Asomi Maitũ” (Mũsyaĩĩsya, Matukũ 15, Mwei wa 2, 2007)

Nthĩnĩ wa ngewa yĩ na kyongo “Nanyusaa Ũkĩ Mwingĩ Mũno,” soma wone ũndũ mũndũũme ũmwe wasindie kĩmanyĩo kya kũnyusaa ũkĩ mũno.

“Mbivilia Nĩalyũlaa Andũ” (Mũsyaĩĩsya, Ĩtukũ 1, Mwei wa 5, 2012)

Ithyonthe nĩtwĩthĩawa na mawoni me kĩvathũkanyʼo ĩũlũ wa ngũa ila tũkwĩkĩa na ũndũ tũkwĩyanakavya. Ethĩwa tũkaatĩĩaa myolooto ya Mbivilia, tũikanyuvaa o kĩla ithyĩ twĩwʼaa twendete kwĩkĩa ĩndĩ kĩla kĩmwendeeasya Yeova. Eka tũneenee myolooto ĩmwe.

1. Nĩ myolooto yĩva yaĩle kũtũtongoesya yĩla tũũnyuva ngũa ila tũkwĩkĩa kana ũndũ tũkwĩyanakavya?

Twaĩlĩte kũnyuva “ngũa ila syaĩlĩte, [twĩ] na ndaĩa na kĩlĩko kĩanĩu,” na mavinda onthe tũyĩthĩawa twĩ atheu nĩ kana angĩ mone ‘nĩtũmũkĩaa Ngai.’ (1 Timotheo 2:9, 10) Kwasũanĩa myolooto ĩno ĩna: (1) Ngũa sitũ syaĩle kwĩthĩwa “syaĩlĩte.” O tondũ wonete maũmbanonĩ maitũ ma kĩkundi, athũkũmi ma Yeova mekĩaa ngũa syĩ kĩvathũkanyʼo, ĩndĩ mwĩkĩĩle witũ na ũndũ tũseũvasya nzwʼĩĩ sitũ twonanasya kana nĩtũmũnengete ndaĩa Ngai ũla tũthaithaa. (2) Kwĩkĩa ngũa twĩ na “ndaĩa” kwonanasya kana tũyaĩle kwĩkĩa ngũa itonya kũtuma angĩ makwatwa nĩ mesilya kana mawendi mataĩle, kana kũtuma matũketeea mũno. (3) Twonanasya twĩ na “kĩlĩko kĩanĩu” kwa kũlea kũatĩanĩa na kĩla mũtindo wa ngũa waumĩla. (4) Mavinda onthe mwĩkĩĩle witũ wa ngũa waĩle kwonanyʼa kana ‘nĩtũmũkĩaa Ngai,’ na angĩ mayona kana tũthaithaa Ngai ũla wa wʼo.—1 Akolintho 10:31.

2. Mwĩkĩĩle witũ wa ngũa ũtonya kũtuma ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ mewʼa ata?

O na kau twĩ na ũthasyo wa kwĩnyuvĩa kĩla tũkwĩkĩa, nĩtwaĩle kũsũanĩa ũndũ andũ ala angĩ matonya kwĩwʼa nũndũ wa mwĩkĩĩle witũ wa ngũa. Nĩtwaĩle kũtata ũndũ tũtonya tũikalulutĩkye mũndũ o na wĩva. Vandũ va ũu, kĩla ũmwe witũ aĩle kwĩkĩa kĩthito “amwendeesye mũtũi wake kwa kũmwĩka ũseo, nĩ kana amwĩkĩe vinya.”—Soma Alomi 15:1, 2.

3. Mwĩkĩĩle witũ wa ngũa ũtonya ata kũtuma angĩ mendeewʼa nĩ ũthaithi wa wʼo?

Nĩtũtataa ũndũ tũtonya twĩkĩe ngũa nesa mavinda onthe, ĩndĩ nĩtwĩthĩawa twĩ metho mũnango yĩla tũũnyuva ngũa ila tũkwĩkĩa tũithi maũmbanonĩ ma kĩkundi, kana ũtavanyʼanĩ. Tũyendaa andũ melelũkwʼe nĩ mwĩkĩĩle witũ wa ngũa, na nũndũ wa ũu mailea kwĩthukĩĩsya ũvoo wa vata ũla tũmatwaĩe. Vandũ va ũu, twĩenda mwĩkĩĩle witũ ũtume andũ mendeewʼa nĩ Ngai ũla tũthũkũmaa na ‘ũyanakavya momanyĩsyo ma Ngai, Mũtangĩĩi waitũ.’—Tito 2:10.

ĨMANYĨSYE MŨNANGO

4. Kwĩyanakavya na kwĩkĩa ngũa nesa kwonanasya kana nĩtũmũnengete Yeova ndaĩa

Nĩ ũndũ wĩva wa vata vyũ ũla ũtumaa twenda kwĩyanakavya na kwĩkĩa ngũa nesa? Somai Ũvuanyʼo 4:11, na ĩndĩ mũineenea makũlyo aa maatĩĩe:

• Kũmanya kana twĩtanĩawʼa na Yeova kwaĩle kũtuma twĩkĩa ngũa ata?

• We nũkwona ne ũndũ wa vata kũthĩnĩkĩa ũndũ tũkwĩkĩa ngũa na kwĩyanakavya yĩla tũũthi maũmbanonĩ kana ũtavanyʼanĩ? Nĩkĩ wasũngĩa ũu?

5. Ũndũ tũtonya kwĩka motwi maseo ĩũlũ wa mwĩkĩĩle witũ wa ngũa na kwĩyanakavya

Ĩloelei VITIO.

VITIO: “Ĩkai Maũndũ Onthe Kwondũ wa Kũmũtaĩa Ngai” (10:18)

O na ethĩwa ngũa sitũ nĩ sya thooa mũnene kana mũnini, nĩsyaĩle kwĩthĩwa syĩ ntheu na syaĩlĩte kwosana na maũndũ ala tũkwĩka. Somai 1 Akolintho 10:24 na 1 Timotheo 2:9, 10. Na ĩndĩ, mũineenea nĩkĩ tũtaĩle kwĩkĩa ngũa . . .

• ite ntheu na itailye nesa.

• itũkwete mũno, syĩkwonanyʼa ũndũ mwĩĩ witũ ũilye, kana iũtuma angĩ makwatwa nĩ mesilya kana mawendi mataĩle.

O na kau Aklĩsto mai ungu wa Mĩao ya Mose, no ĩmatetheesye kũelewa ũndũ Yeova wonaa maũndũ. Somai Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 22:5, na ĩndĩ mũineenea ĩkũlyo yĩĩ:

• Nĩkĩ twaĩle kwĩvathana na mĩkĩĩle ya ngũa ĩla ĩtumaa aũme moneka mailye ta aka, namo aka moneka mailye ta aũme?

Somai 1 Akolintho 10:32, 33 na 1 Yoana 2:15, 16, na ĩndĩ mũineenea makũlyo aa:

• Nĩkĩ twaĩle kũsũanĩa ethĩwa kwĩyanakavya, kana mwĩkĩĩle witũ wa ngũa nũũlulutĩkya andũ kĩsionĩ kĩla twĩkalaa kana kĩkundinĩ?

• Kĩsionĩ kĩla wĩkalaa andũ mendete kwĩyanakavya na kwĩkĩa ngũa siilye ata?

• We nũkwona mĩthemba ĩmwe ya ngũa isu ta ĩtonya kwĩthĩwa ĩtaĩlĩte kwa Mũklĩsto? Nĩkĩ wasũngĩa ũu?

KĨLA TWEEMANYĨSYA

Yĩla tweekĩa ngũa na tweeyanakavya nesa, twonanasya kana nĩtũmũnengete Yeova ndaĩa o vamwe na andũ ala angĩ.

Makũlyo ma Kũsyokeleela

• Nĩkĩ mwĩkĩĩle witũ wa ngũa na kwĩyanakavya ne maũndũ ma vata mũno kwa Yeova?

• Nĩ myolooto ta yĩva yaĩle kũtũtongoesya yĩla tũũnyuva ngũa ila tũkwĩkĩa kana ũndũ tũkwĩyanakavya?

• Mwĩkĩĩle witũ wa ngũa ũtonya kũtuma ala angĩ methĩwa na woni ũilye ata ĩũlũ wa ũthaithi wa wʼo?

MAŨNDŨ ANGĨ MA KWĨMANYĨSYA

Sũanĩa andũ ala angĩ makwonaa ata nũndũ wa mwĩkĩĩle waku wa ngũa.

“Andũ Mambonaa Nĩilye Ata?” (Ũvoo wĩ kĩsesenĩ)

Soma wone nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata kwamba kũsũanĩa mũno ũtanatwʼa ethĩwa nũkwĩvana mwĩĩnĩ.

“Mbivilia Yaĩtye Ata Ĩũlũ wa Kwĩvana Mwĩĩnĩ?” (Ũvoo wĩ kĩsesenĩ)

Soma wone myolooto mingangĩ ĩla ĩtonya kũtũtetheesya yĩla tũkwĩka motwi.

“Mwĩkĩĩle Waku wa Ngũa Nũmũtaĩaa Ngai?” (Mũsyaĩĩsya, Mwei wa 9, 2016)

Mũndũ mũka ũmwe, ũla wendaa kũmwendeesya Ngai, eemanyĩisye ata kwĩtĩkĩlana na ũndũ ala angĩ manyuva kwĩkĩa ngũa?

“Nĩnathĩnĩkaa Noona Ũndũ Andũ Angĩ Mekwĩkĩa Ngũa na Kwĩyanakavya” (Amkeni!, Matukũ 22, Mwei wa 12, 2003)