Ndeto sya Mwambĩĩo

1, 2. Mũsyaĩĩsya ũmwe wa kũthyũlũlũka amonaa ata andũ me mũĩkĩĩo ala maeleetwʼe Mbivilianĩ, na nĩkĩ andũ ta asu matonya kũtalwa ta anyanya aseo?

MWĨĨTU-A-ASA ũmwe aisye ũũ ĩtina wa kwĩthukĩĩsya ũvoo wa mũsyaĩĩsya wa kũthyũlũlũka waĩ na myaka mingĩ: “Aeleasya ĩũlũ wa andũ ala mawetetwe Mbivilianĩ ta anyanyae mamanyanie tene.” Na ũu waĩ wʼo nũndũ kwa myaka mingĩ mwana-a-asa ũsu nĩweethĩĩtwe ayĩmanyĩsya na aimanyĩsya Ndeto ya Ngai na kĩthito. Kĩu kyatumĩte avika vandũ ũkethĩa onaa aume na aka me mũĩkĩĩo ala mawetetwe Mbivilianĩ ta anyanya wĩsene namo kwa ĩvinda yĩasa.

² O naku no ũtume ndũũ na andũ asu mawetetwe Mbivilianĩ. We nũmonaa ta anyanya? Kwavindĩĩsya ũndũ wĩwʼa, ũiendanyʼa, ũiea ngewa, kana o na ũitindanyʼa na andũ ta Noa, Avalaamu, Luthi, Eliya na Esita. Kwavindĩĩsya ũndũ methĩwa maũtethetye thayũnĩ; kwĩsĩla ũtao woo na ndeto sya kwĩkĩa vinya ila matonya kwĩthĩwa maũtavasya!—Soma Nthimo 13:20.

3. (a) Tũtonya kũtetheka ata tweemanyĩsya ĩũlũ wa aũme na aka me mũĩkĩĩo ala mawetetwe Mbivilianĩ? (b) Twĩneenea makũlyo meva?

³ Vate nzika, ĩvindanĩ ya “ũthayũũkyo wa ala alũngalu,” ũkatanĩa ũnyanya ta ũsu wĩ vamwe na aũme na aka aĩkĩĩku ala mawetetwe Mbivilianĩ. (Meko 24:15) Ĩndĩ o na ũmũnthĩ no tũtetheke tweemanyĩsya ĩũlũ wa aũme na aka asu maĩ mũĩkĩĩo. Nĩkĩ? Ve ũndũ wa vata mũtũmwa Vaulo wawetie twaĩle kwĩka tweemanyĩsya ngewa ta isu. Aandĩkie atĩĩ: “Mwĩthĩwe mũyĩatĩĩa ngelekanyʼo ya ala makwataa mawatho nũndũ wa mũĩkĩĩo na wũmĩĩsyo.” (Aevl. 6:12) Tũtanamba kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa aũme na aka aa maĩ na mũĩkĩĩo, eka twambe kũneenea makũlyo aa tũtonya kwĩthĩwa namo twavindĩĩsya ndeto isu sya Vaulo: Mũĩkĩĩo nĩ kyaũ, na nĩkĩ twaĩle kwĩthĩwa nawʼo? Tũtonya kwonanyʼa mũĩkĩĩo ta ũla waĩ na athũkũmi asu aĩkĩĩku ma tene ata?

Mũĩkĩĩo Nĩ Kyaũ, na Nĩkĩ Twaĩle Kwĩthĩwa Nawʼo?

4. Andũ masũanĩaa mũĩkĩĩo nĩ kyaũ, na nĩkĩ methĩawa mavĩtĩtye?

⁴ Mũĩkĩĩo nĩ nguma ya kwendeesya mũno, na aũme na aka ala tũkwĩmanyĩsya ĩũlũ woo ĩvukunĩ yĩĩ nĩmamyonaa yĩ ya vata. Andũ aingĩ ũmũnthĩ mayonaa mũĩkĩĩo wĩ wa vata. Na kĩtumi nũndũ masũanĩaa kana kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo no kwĩtĩkĩla ũndũ vate na ũkũsĩ mwĩanĩu. Ĩndĩ ũu ti wʼo. Mũĩkĩĩo ti o kwĩtĩkĩlana na ũndũ mũna ũteũkũlya makũlyo; ũũ ti o ũndũ mũndũ wĩwʼaa ngoonĩ; na mũndũ ndatwʼĩka atĩ e na mũĩkĩĩo nũndũ nĩwamanya vyũ kana ũmanyĩsyo mũna nĩ wa wʼo. Kwĩtĩkĩlana na ũndũ mũna ũteũkũlya makũlyo no kũũlikye mũisyonĩ. Nawʼo ũndũ mũndũ ũkwĩwʼa ngoonĩ no ũthele. Na mũndũ ndamba kũtwʼĩka e na mũĩkĩĩo atĩ no ũndũ nĩwĩsĩ nesa kana kwĩ Ngai, nũndũ o nasyo ndaimoni “niĩkĩĩaa na kũtetema.”—Yak. 2:19.

5, 6. (a) Mũndũ wĩ na mũĩkĩĩo asũanĩaa maũndũ kwa nzĩa ilĩ ata? (b) Mũsingi ũla twĩ nawʼo wa kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo waĩle kwĩthĩwa ũlũmĩte ata? Nengane ngelekanyʼo.

⁵ Mũĩkĩĩo wa wʼo nũthonokete maũndũ asu. Mbivilia ĩeleetye mũĩkĩĩo kwa nzĩa yĩ kĩvathũkanyʼo. (Soma Aevelania 11:1.) Vaulo aisye kana mũndũ wĩ na mũĩkĩĩo nũsũanĩaa maũndũ kwa nzĩa ilĩ. Mbee, nũsũanĩaa maũndũ ma wʼo ala “matonekaa.” Metho maitũ maitonya kwona maũndũ ma wʼo ala methĩawa ĩtunĩ. Ta kwa ngelekanyʼo, tũitonya kũmwona Yeova Ngai, Mwana wake, kana Ũsumbĩ ũla yu ũsumbĩkĩte ĩtunĩ. Kelĩ, nũsũanĩaa “kĩla kĩkwatĩtwʼe,” kana maũndũ ala matanamba kwĩkĩka. Oyu tũitonya kwona maũndũ ala tũkatanĩa yĩla Ũsumbĩ wa Ngai ũkatwʼĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ. Ĩndĩ ũu nĩ kwasya kana vaiĩ mũsingi mũlũmu wa kũĩkĩĩa maũndũ asu ma wʼo matonekaa kana mekwatĩtwʼe?

⁶ Aiee, ũu ti wʼo! Vaulo nĩwaeleisye kana mũĩkĩĩo wa wʼo wĩthĩawa na mũsingi mũlũmu. Aisye kana mũĩkĩĩo nĩ “kĩla kĩtumaa mũndũ ethĩwa ate na nzika o na vanini,” na ndeto ya Kĩkiliki ĩla ũtũmĩĩte vau no yonanyʼe valũa wa kĩtheka (title deed). Twasye mũndũ nĩwatwʼa kũũnenga nyũmba. Nĩvatonyeka akaũnenga valũa wa kĩtheka kĩla nyũmba ĩsu yakĩtwe na aikwĩa, “Kwata; nyũmba ĩno yu nĩ yaku.” Ũu ti kwasya kana ũkekalaa valũanĩ ũsu waũnenga. Ĩndĩ wĩ na valũa ũsu wĩ na kĩndũ kĩtonya kũĩkĩĩthya vyũ kwosana na mĩao kana nyũmba ĩsu nĩ yaku, ũkethĩa o na ũũkwete no ta ũkwete ĩ nyũmba mbene. O ta ũu, nĩ kana twasye twĩ na mũĩkĩĩo, no nginya twĩthĩwe na ũkũsĩ, kana mũsingi mũlũmu vyũ, wa mũĩkĩĩo ũsu. Mũsingi ũsu waĩle kwĩthĩwa wĩ mũlũmu ũkethĩa o na no tawʼo ũ mũĩkĩĩo mbene.

7. Mũndũ aĩlĩte kwĩka ata nĩ kana amesye mũĩkĩĩo wa wʼo na aiendeea kwĩthĩwa nawʼo?

⁷ Kwoou nĩ kana mũndũ ethĩwe na mũĩkĩĩo wa wʼo, no nginya ethĩwe eyoneete ũkũsĩ mwĩanĩu vyũ kana Yeova nĩ Ngai wa wʼo. Mũĩkĩĩo nũtumaa tũmwona ta Ĩthe witũ wĩ wendo na tũyĩthĩwa na wĩkwatyo mũlũmu kana mawatho make onthe makeanĩa. Ĩndĩ ũu wʼoka ndũtoetye. O tondũ syĩndũ ila syĩ thayũ syendaa lĩu nĩ kana iikakwʼe, o nawʼo mũĩkĩĩo witũ nĩwaĩle kũendeea kũlũlũmĩĩlwʼa nĩ kana ndũkathele. No nginya mũĩkĩĩo ũendeee kwonanwʼa na meko nĩ kana ndũkakwʼe.—Yak. 2:26.

8. Nĩkĩ mũĩkĩĩo wĩthĩawa wĩ wa vata mũno?

⁸ Nĩkĩ mũĩkĩĩo wĩthĩawa wĩ wa vata mũno? Vaulo nũnenganĩte ũsũngĩo mwĩanĩu. (Soma Aevelania 11:6.) Vaitonyeka kũneena na Yeova kana kũmwendeesya tũte na mũĩkĩĩo. Kwoou mũĩkĩĩo nĩ wa vata ethĩwa nĩtũkwenda kwĩanĩsya ũndũ ũla mũnene vyũ waĩlĩte kwĩanĩwʼa nĩ kyũmbe o na kĩva kĩ kĩlĩko, nawʼo nĩ: kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Ĩthe witũ wa ĩtunĩ, Yeova, na kũmũtaĩaa kĩla ĩvinda.

9. Nĩ kyaũ kyonanasya kana Yeova nĩwĩsĩ twĩ na vata wa kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo?

⁹ Yeova nĩwĩsĩ ũndũ mũĩkĩĩo ne wa vata kwitũ. Na kwoou nũtũnengete ngelekanyʼo, sya kũtũmanyĩsya ũndũ tũtonya kwaka na kwonanyʼa mũĩkĩĩo. Ta kwa ngelekanyʼo, nũnyuvĩte aũme aĩkĩĩku matongoesye maũndũ kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto. Na Ndeto yake yaĩtye: “Atĩĩai ngelekanyʼo yoo ya mũĩkĩĩo.” (Aevl. 13:7) Na ve ngelekanyʼo ingĩ ũtũnengete. Vaulo nĩwaandĩkie ĩũlũ wa ‘ngũsĩ mbingĩ’ sya aume na aka ma tene maĩ mũĩkĩĩo, ala matũtiĩe ngelekanyʼo nzeo sya kũatĩĩa. (Aevl. 12:1) Na ti atĩ no andũ ala Vaulo ũwetete nthĩnĩ wa Aevelania kĩlungu kya 11 oka maĩ na mũĩkĩĩo. Mbivilia nĩyĩeleetye ĩũlũ wa aũme na aka, andũ ma mũika na andũ akũũ, ala meanĩie kũndũ kwĩ kĩvathũkanyʼo, ĩndĩ maĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu. Andũ ta asu no matũmanyĩsye maũndũ maingĩ ĩvindanĩ yĩĩ mũĩkĩĩo wĩ mũo mũno.

Tũtonya Kwĩthĩwa na Mũĩkĩĩo ta wa Andũ Angĩ Ata?

10. Kwĩmanyĩsya ene kũtonya kũtũtetheesya ata twĩthĩwe na mũĩkĩĩo ta aũme na aka me mũĩkĩĩo ala mawetetwe Mbivilianĩ?

¹⁰ Ndũtonya kũatĩĩa ngelekanyʼo ya mũndũ ũtambĩte kwosa ĩvinda ũmũmanye nesa. Ũisoma ĩvuku yĩĩ, nũkwona kana ve ũkunĩkĩli mwingĩ wĩkĩtwe nĩ kana ũũtetheesye kũmanya aũme na aka asu maĩ mũĩkĩĩo nesanga. Wĩona ata o naku ũkosaa ĩvinda wĩke ũkunĩkĩli waku mwene nĩ kana ũmamanye mũnango? Yĩla ũkwĩmanyĩsya, tũmĩaa syĩndũ ila twĩ nasyo sya kwĩka ũkunĩkĩli iũtetheesye kũelewa nesanga maũndũ ala mawetetwe Mbivilianĩ. Na yĩla ũũvindĩĩsya, tataa kũkũna visa kĩlĩkonĩ ĩũlũ wa kĩla kyaendeee na vala maũndũ ala ũũsoma meekĩkĩaa o tondũ vaeleetwʼe Mbivilianĩ. Vindĩĩasya ũndũ syĩndũ ila iwetetwe iilye, mawasya ala me vo, o na mĩuke ĩla yĩ vo. Na ĩndĩ ũndũ ũla wa vata vyũ, nĩ kũtataa kũvindĩĩsya ũndũ andũ ala maeleetwʼe meewʼaa. Waelewa ũndũ meewʼaa, wĩendeea kũmamanya nesa vyũ nginya wĩthĩe o na amwe ũmonaa ta anyanya mwĩsene kuma tene.

11, 12. (a) Nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma wambĩĩa kũmonaa Avalamu na Salai ta anyanya? (b) Ũtonya kũtetheka ata wavindĩĩsya ngelekanyʼo ya Aana, Eliya, kana Samueli?

¹¹ Waendeea kũmamanya nesa, ũkenda kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo ta woo. Kwa ngelekanyʼo, kwavindĩĩsya ũisũanĩa ĩũlũ wa kĩanda kyeũ ũkwatie. Twasye ũseũvyo wa Yeova nĩwaũkũlya wongelange ũthũkũmi waku. Kwavindĩĩsya ũyendeka ũtũmwe kĩsionĩ kĩ na vata mũnene wa atavanyʼa kana ũyendeka ũtatĩthye nzĩa sya kũtavanyʼa ũtaatũmĩa kana ũtamanyĩĩte. Yo ngelekanyʼo ya Avalamu no ĩkũtetheesye ũendeee kũsuanĩa na kũvoya ĩũlũ wa ũndũ ũsu? Avalamu na Salai nĩmeetĩkĩlile na ngenda kũtia moseo ala matanĩaa Ulu, na nĩmaathimiwe nũndũ wa ũtwi woo. Watwʼa kwosa matambya o ta ala moosie, vate nzika ũu ũkatuma ũmamanya nesa kwĩ ũndũ ũtwĩe ũmesĩ.

¹² Nao nata mũnyanyau akaũvĩtĩsya na ũiũmĩa mũno nginya ũyambĩĩa kwĩwʼa ũtekwenda kũthi maũmbanonĩ? Kũvindĩĩsya ĩũlũ wa kĩla Aana weekie yĩla wathekeeawa nĩ Venina no kũũtetheesye kwĩka ũtwi ũla waĩle, na nĩvatonyeka kĩu kĩkatuma ũmwona Aana ta mũnyanyau wa vakuvĩ. O ta ũu, yĩla ũkwʼĩte ngoo nginya ũkambĩĩa kwĩwʼa ta ũte wa vata, nĩvatonyeka ũkambĩĩa kũmwona Eliya ta mũnyanyau wasoma ngewa yake ĩvinda yĩla wakĩĩte ndakoawe na ũndũ Yeova wamũkiakĩisye. O na ĩngĩ, nĩvatonyeka amũika ala mathingʼĩĩwʼa nĩ syana ila masomaa ĩmwe meke maũndũ mataĩlĩte makambĩĩa kũmwona Samueli ta mũnyanya woo masoma kĩla weekie ĩvinda yĩla ana ma Eli meekaa maũndũ matamwendeeasya Yeova ĩkalũnĩ.

13. Yo no twasye kana mũĩkĩĩo ũla tũkwĩthĩwa nawʼo twaatĩĩa ngelekanyʼo sya andũ ala mawetetwe Mbivilianĩ ndwĩtwa mũĩkĩĩo atĩ nũndũ twĩĩka o kwĩyĩatĩĩsya? Elesya.

¹³ Yo no twasye kana mũĩkĩĩo ũla tũkwĩthĩwa nawʼo twaatĩĩa ngelekanyʼo sya andũ ala mawetetwe Mbivilianĩ ndwĩtwa mũĩkĩĩo atĩ nũndũ twĩĩka o kwĩyĩatĩĩsya? Aiee! Lilikana kana Ndeto ya Yeova ĩtwĩkĩaa vinya tũatĩĩe ngelekanyʼo sya andũ ala maĩ na mũĩkĩĩo. (1 Ako. 4:16; 11:1; 2 Ath. 3:7, 9) O na ũndũ wa kwendeesya nĩ kana andũ amwe tũkwĩmanyĩsya ĩũlũ woo ĩvukunĩ yĩĩ maatĩĩe ngelekanyʼo sya andũ maĩ kwʼo mbee woo na maĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu. Kwa ngelekanyʼo, Kĩlungunĩ kya 17 kya ĩvuku yĩĩ ve ndeto syaneeniwe nĩ Meli syĩkwonanyʼa kana nũtonya kwĩthĩwa aineenaa aatĩĩe kĩla kyaneenetwe nĩ Aana ĩvindanĩ ĩvĩtu. Vate nzika kĩu kĩonanyʼa kana Meli nĩwaatĩĩe ngelekanyʼo ya Aana. Ĩndĩ ũu nĩ kwonanyʼa kana mũĩkĩĩo wa Meli ndwaĩ mũlũmu ta wa Aana? Ũu ti wʼo! Vandũ va ũu, ngelekanyʼo ya Aana yeekie kũmũtetheesya aaka mũĩkĩĩo wake mwene, ũla watumie eseũvĩsya ĩsyĩtwa ĩseo mbee wa Yeova Ngai.

14, 15. Nĩ maũndũ amwe meva me ĩvukunĩ yĩĩ, na ũtonya kũmatũmĩa ata nesa?

¹⁴ Ĩvuku yĩĩ yĩseũvĩtwʼe yĩũtetheesye kũlũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo waku. Ilungu ila siatĩĩe ĩvukunĩ yĩĩ syumĩtwʼe kĩlungunĩ kĩ na kyongo; “Ĩthĩwa na Mũĩkĩĩo ta Woo,” kĩla kĩthĩĩtwe kĩitumbĩthwʼa ĩkasetinĩ ya Mũsyaĩĩsya kuma mwaka wa 2008 nginya 2013. O na ũu wĩ o vo, ve ũvoo mwingĩ wongeleelwe ĩvukunĩ yĩĩ. Kĩla kĩlungu kĩ na makũlyo matonya kũtũtetheesya tũneenee ilungu ii kwa nzĩa ya ũneenanyʼa, na tũyona ũndũ tũtonya kũtũmĩa maũndũ ala tũkwĩmanyĩsya. O na ĩngĩ, ve visa mbingĩ syongeleelwe ilungunĩ ila syĩ ĩvukunĩ, na ingĩ syaĩ ĩkasetinĩ ya Mũsyaĩĩsya ikanenevangwʼa na ikaseũvĩĩwʼa. Syĩndũ ingĩ itonya kũtũtetheesya syĩ ĩvukunĩ yĩĩ nĩ kyati kĩkwonanyʼa myaka, na mevu sya isio syĩ kĩvathũkanyʼo. Ĩvuku Ĩthĩwa na Mũĩkĩĩo ta Woo, yĩseũvĩtwʼe kwa nzĩa ũtonya kwĩmanyĩsya we mwene, mũkemanyĩsya ta mũsyĩ, kana mũkemanyĩsya kĩkundinĩ. O na nĩvatonyeka amwe nthĩnĩ wa mĩsyĩ mingĩ makatanĩa o kũsomaa ngewa ila syĩ ĩvukunĩ yĩĩ na wasya me vamwe.

¹⁵ Eka ĩvuku yĩĩ yĩũtetheesye wĩthĩwe na mũĩkĩĩo ta ũla waĩ na athũkũmi aĩkĩĩku ma Yeova ĩvindanĩ ĩvĩtu. Na eka yĩũtetheesye ũlũlũmĩĩlye mũĩkĩĩo waku ũendeee kũmũthengeea Ĩthe waku wa ĩtunĩ, Yeova!