Ala Matwaanĩte Matonya Kwĩka Ata Ethĩwa Mũtwaano Woo wĩ Vakuvĩ Kwanangĩka?

1, 2. Ethĩwa mũtwaano wĩ na mathĩna, nĩ ĩkũlyo yĩva mũndũ waĩle kwĩkũlya?

MWAKANĨ wa 1988 mũndũ mũka ũmwe wĩtawa Lucia wa nthĩ ya Italy aĩ mũtũlĩku ngoo mũno.a Mũtwaano woo waĩ vakuvĩ kwanangĩka ĩtina wa kwĩkalanyʼa na mũũme wake myaka ĩkumi. Mavinda maingĩ nĩwatataa ũndũ ũtonya ewʼane na mũũme wake, ĩndĩ ũu ũyĩemela vyũ. Ĩtina wa kũtaanĩsya na mũũme nũndũ mayeewʼanaa maũndũnĩ mana, Lucia nĩwambĩĩie kũea twĩlĩtu twake twĩlĩ e weka, na ũũ nĩwʼo ũkwasya alilikana ũndũ maũndũ mailyĩ ĩvinda yĩu: “Nĩneesĩ nesa ki kana vai kĩndũ kyaĩ kĩtonya kũtũtetheesya tũikataanĩsye.”

² Ethĩwa mũtwaano wenyu wĩ na mathĩna, nũtonya kũelewa nesa ũndũ Lucia weewʼaa. Nũtonya kwĩthĩwa ũyĩkũlya kana mũtwaano wenyu ũkesa kũseũva. Ethĩwa vailyĩ ũu, nũtonya kũtetheka wasũanĩa ĩkũlyo yĩĩ: Nyie nĩnĩatĩĩaa motao onthe ala Ngai ũnenganĩte Mbivilianĩ, ala matonya kũtetheesya mũsyĩ ũkethĩwa na ũtanu?—Savuli 119:105.

3. O na vala mĩtwaano mingĩ nĩendeee na kũthawʼa, kwĩthĩawa kũilyĩ ata kwa ala mathasya mĩtwaano, na kwa andũ moo ma mũsyĩ?

³ Ĩla mũndũ na mũka maema kũeleanwa vyũ, nĩmatonya kũsũanĩa kana nzĩa ĩla yĩ laisi ya kũmina mathĩna moo nĩ kũthasya mũtwaano. Ĩndĩ, o na vala nthĩnĩ wa nthĩ mbingĩ mĩtwaano nĩendeee kũthawʼa, ũkunĩkĩli wĩonanyʼa kana namba nene ya andũ ala mathaĩtye mĩtwaano nĩmelilaa. Amwe ma andũ asu nĩmakwatawa nĩ mathĩna maingĩ ma mwĩĩ na ma kĩlĩko kwĩ ala maleaa kũthasya mũtwaano woo. Mavinda maingĩ syana sya andũ asu mathaasya mũtwaano nisaanĩawʼa na iyĩthĩwa na woo ngoonĩ kwa myaka mingĩ. O na asyai na anyanya ma andũ asu nĩmaũmĩawʼa nĩ ũndũ ũsu. Kwasũanĩa ũndũ Ngai ũla nĩwe Mwambĩlĩlya wa mũtwaano wĩwʼaa.

4. Mathĩna matonya kũminwa ata nthĩnĩ wa mũtwaano?

⁴ O tondũ tũnoonie ilungunĩ mbĩtu sya ĩvuku yĩĩ, Ngai endaa andũ matwaana mekalanyʼe mateũtiana. (Mwambĩlĩlyo 2:24) Ĩndĩ ĩkũlyo nĩ-ĩ: Nĩkĩ andũ aingĩ matwaanĩte matianaa? Ũndũ ũmwe twaĩle kũmanya nĩ kana itho yĩkatonyeka yonekaa tene. Mavinda maingĩ nĩkwĩthĩawa maũndũ mekwonanyʼa kana mũtwaano wa andũ asu ndũendeee nesa. Tũmathĩna tũnini nthĩnĩ wa mũtwaano nĩtũtonya kũneneva mũno tũkatwʼĩka mathĩna meoneka ta matesa kũthela. Mĩtwaano mingĩ no yĩthĩwe yĩ mĩlũmu ethĩwa andũ ala matwaanĩte nĩmatũmĩa myolooto ya Mbivilia nĩ kana mamine mathĩna asu na mĩtũkĩ.

NDŨKETHĨWE NA NDOTO SYA MAŨNDŨ MATATONYEKA

5. Nĩ ũndũ mwaũ kĩla ũmwe nthĩnĩ wa mũtwaano waĩle kũkitana nawʼo?

⁵ Ũndũ ũmwe ũtumaa andũ methĩwa na thĩna nthĩnĩ wa mũtwaano nĩ ĩla elĩ, kana ũmwe woo weethĩwa na ndoto sya maũndũ matatonyeka. Ve ivĩndĩ imwe sya televiseni na sinema itonya kũtuma mũndũ ambĩĩa kwĩthĩwa na ndoto sya maũndũ matesa kũtonyeka. Ĩla ndoto isu syaema kwĩanĩa, mũndũ no ewʼe woo na kwĩwʼa ta wakengiwe, kana akewʼa ate mwĩanĩe. Ĩndĩ o na vailyĩ ũu, vatonyeka ata kwa andũ elĩ me na naĩ makethĩwa na mũtwaano wĩ na ũtanu? Ũu no ũtonyeke ethĩwa elĩ makeekĩa kĩthito maĩlye mũtwaano woo.

6. (a) Mbivilia yĩ na woni wĩva waĩle ĩũlũ wa mũtwaano? (b) Nĩ maũndũ meva matonya kũtuma andũ ala matwaanĩte maemanwa?

⁶ Mbivilia nĩwetete ũndũ maũndũ methĩawa mailyĩ nthĩnĩ wa mũtwaano. Nĩyonanĩtye kana mũtwaano no wĩthĩwe na ũtanu, na ĩkasyoka ĩkonanyʼa kana ala matwaana “maitĩa kwĩthĩwa na mathĩna mwĩĩnĩ.” (1 Akolintho 7:28) O tondũ twoona, andũ ala matwaanĩte me na naĩ, na nĩmatonya kũvĩtya. Nĩmaĩle kũmanya kana maivwʼanene mosũanĩonĩ moo, mũeelenĩ woo, na ũndũ kĩla ũmwe wĩwʼaa ngoonĩ. Mavinda angĩ ala matwaanĩte nĩmaemanĩawa mbesa na syana. O na no maeme kwĩwʼana ĩũlũ wa ũndũ maĩle kwosa andũ ma mũsyĩ. Maũndũ angĩ matonya kũete thĩna nĩ kwĩthĩwa mate na ĩvinda yĩanĩtye ya kwĩka maũndũ vamwe, kana mathĩna makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ.b Kũthĩnĩkĩa maũndũ asu nĩkũkuaa ĩvinda, ĩndĩ ndũkakwʼe ngoo. Nĩkĩ? Nĩkwĩthĩwa andũ aingĩ matwaanĩte nĩmaneeneaa mathĩna ta asu, na maimantha nĩ nzĩa yĩva matonya kũtũmĩa kũmamina.

NEENEAI MAŨNDŨ ALA MEŨTUMA MŨEMANWA

7, 8. Ethĩwa ũmwe wa ala matwaanĩte nĩweewʼĩthwʼa woo kana eewʼa atanaeleeka nesa, nĩ ũtao wĩva wa Maandĩko ũtonya kũmũtetheesya?

⁷ Andũ aingĩ nĩmewʼaa vinya kwĩthĩwa mauĩtye ĩla meũneenea maũndũ ala mamewʼĩthĩtye woo, maũndũ ala meũtuma mataeleanwa, kana ĩla meũneenea mavĩtyo moo. Vandũ va mũndũ kwĩa ũla ũngĩ: “Ndũnangelewa nesa,” mũndũ ũsu nũtonya kũthata na aituma ũndũ ũsu ũtwʼĩka thĩna mũnene mũno. Aingĩ nĩmatonya kwasya: “We wĩsĩ o a vaku,” kana makasya, “O na ndũmbonaa ta nĩ mũndũ.” Na nũndũ ũla ũngĩ ndekwenda ĩteta, aitwʼa ndeneena nake.

⁸ Ĩndĩ nzĩa ĩla nzeo ya kũthĩnĩkĩa ũndũ ũsu nĩ kũatĩĩa ũtao ũũ wa Mbivilia: “Thatai, na mũikeke naĩ: mũikaeke syũa yĩthũe mwĩ na ũthilĩku.” (Aeveso 4:26) Mũndũũme ũmwe na mũka ala me na myaka 60 kuma matwaana, nĩmakũlilwʼe kĩla kĩtumaa mũtwaano woo wĩthĩwa na ũtanu. Mũndũũme ũsu aisye atĩĩ: “Nĩtweemanyĩisye kũmina thĩna ũla waumĩla tũtanamba kũkoma, o na ethĩwa ũninĩvĩte ata.”

9. (a) Nĩ maũndũ meva ma vata mawetetwe Maandĩkonĩ matonya kũtetheesya ala matwaanĩte kwĩthukĩanĩsya? (b) Mavinda maingĩ ala matwaanĩte maĩle kwĩka ata, o na kau no nginya methĩwe na ũkũmbaũ na wĩnyivyo?

⁹ Ĩla mũndũ na mũka maemanwa, kĩla ũmwe nĩwaĩle kwĩthĩwa e “mwĩwi wa mĩtũkĩ, na kũlea kũneena mĩtũkĩ, na kũlea kũthata mĩtũkĩ.” (Yakovo 1:19) Ĩla elĩ meethukĩanĩsya nesa, nĩmatonya kwona maĩle kwĩtanyʼa ũekeo. (Yakovo 5:16) No nginya wĩthĩwe na ũkũmbaũ na wĩnyivyo nĩ kana wĩthĩwe ũtonya kũtavya ũla ũngĩ kuma ngoonĩ kana nũmũvĩtĩisye. Kwĩka ũu kũkamatetheesya mũno ala matwaanĩte mamine mathĩna ala maumĩla, na mayĩthĩwa na wendo na ũnyanya. Ndaĩa ta isu ikamatetheesya wĩthĩe nĩmeũtanĩa kwĩthĩwa vamwe.

KŨMANYANA KĨ-MWĨĨ NTHĨNĨ WA MŨTWAANO

10. Nĩ ũndũ wĩva Vaulo watavisye Aklĩsto ma Kolintho ũla ũtonya kũmasũvĩa Aklĩsto ũmũnthĩ?

¹⁰ Ĩla mũtũmwa Vaulo waandĩkĩaa Akolintho, nĩwameie no matwaane “nũndũ wa molaalai.” (1 Akolintho 7:2) Ũmũnthĩ andũ mathũkĩte ta andũ ala maĩ Kolintho, o na no ta athũkangu. Ve maũndũ maingĩ matonya kũtuma andũ methĩwa na wendi wa kwĩka ũlaalai. Kwa ngelekanyʼo, andũ ala matesĩ mĩao ya Ngai nĩmaneeneaa ũtheinĩ maũndũ mavuku, na makekĩa ngũa naĩ. O na ĩngĩ nthĩnĩ wa televiseni na sinema, nĩvethĩawa na maũndũ makonetye ũlaalai. Nũndũ o namo Aklĩsto ma Kolintho mekalaa nthĩ ĩilyĩ ũu, mũtũmwa Vaulo ameie “nũseo kũtwaana kwĩ kwakana mwaki.”—1 Akolintho 7:9.

11, 12. (a) Nĩ vata wĩva mũndũ waĩle kwĩanĩĩsya mũũme wake kana kĩveti kyake, na maĩle kwona ũndũ ũsu ata? (b) Andũ ala matwaanĩte maĩle kwĩka ata ethĩwa nĩmekũeka kũmanyana kĩ-mwĩĩ kwa kavinda?

¹¹ Mbivilia yĩĩte Aklĩsto ala matwaanĩte atĩĩ: “Mũndũ mũũme namũnenge mũka wake ũla ũmwaĩle: na ta ũu, mũndũ mũka nake namũnenge mũũme wake ũla ũmwaĩle.” (1 Akolintho 7:3) Sisya wone kana ĩandĩko yĩu yĩneeneete ĩũlũ wa kũnengane, ĩndĩ ti kũlasimĩthya ũla ũngĩ. Ala matwaanĩte nĩmatonya kũtanĩa kũmanyana kĩ-mwĩĩ ethĩwa kĩla ũmwe ndeũmantha kwĩtanĩthya o we mwene. Kwa ngelekanyʼo, Mbivilia yĩĩte aũme ala matwaanĩte mekale na iveti syoo “kwĩanana na ũmanyi.” (1 Vetelo 3:7) Mwolooto ũsu nũtonya kũatĩĩwa o na nthĩnĩ wa maũndũ ma kũmanyana kĩ-mwĩĩ kwa ala matwaanĩte. Kĩveti nĩkĩtonya kũema kũtanĩa kũmanyana kĩ-mwĩĩ ethĩwa mũũme wakyo ndeũkyonyʼa wendo, na ndeũsũanĩa ũndũ kĩkwĩwʼa.

¹² Mavinda amwe mũndũ na mũka nĩmatonya kũeka kwa kavinda kũmanyana kĩ-mwĩĩ. Ũu nũtonya kwĩthĩwa ĩla kĩveti kĩ ĩvindanĩ yakyo ya mwei, kana ĩla kĩĩwʼa kĩ na mĩnoo mingĩ. (Sianĩsya na Alivai 18:19.) O nake mũndũũme nũtonya kwĩwʼa atatonya kũmanyana kĩ-mwĩĩ na mũka wake ethĩwa e na ũndũ mũito ũnũũthĩnĩkĩa wĩanĩ, kana e na maũndũ meũmũthĩnyʼa kĩlĩkonĩ. Nthĩnĩ wa ĩvinda ta yĩu, maũndũ no methĩwe me maseo ethĩwa mũndũ na mũka makaea ngewa na ‘mayĩwʼana’ ĩũlũ wa ũndũ ũsu. (1 Akolintho 7:5) Kwĩka ũu nĩkũtetheeasya kĩla ũmwe woo ndakamũelewe ũla ũngĩ naĩ. Ĩndĩ ethĩwa ũmwe katĩ woo nĩwalea na ngũlũ kwĩanĩasya vata wa ũla ũngĩ kwa nzĩa ĩla yaĩlĩte, ũndũ ũsu nũtonya kũtuma ũla ũtaneanĩĩwʼa vata wake alika motatonĩ. Veethĩwa vailyĩ ũu, mũtwaano nũtonya kwĩthĩwa na mathĩna.

13. Aklĩsto ala matwaanĩte matonya kwĩka ata nĩ kana maendeee kwĩthĩwa na mosũanĩo matheu?

¹³ O ta Aklĩsto ala angĩ onthe, athũkũmi ma Ngai ala matwaanĩte nĩmaĩle kwĩvathana na kũsisya visa sya maũndũ makonetye ũlaalai, kana kũsoma ũvoo ũkonetye maũndũ asu. (Akolosai 3:5) No nginya methĩwe me metho ĩũlũ wa mesilya na meko moo ĩla me vamwe na andũ ala matatwaanĩte namo. Yesũ aisye atĩĩ: “Kĩla mũndũ ũsyaasya mũndũ mũka na kũmwĩwʼĩa mũmeo nĩweka ũlaalai nake ngoonĩ yake.” (Mathayo 5:28) Ĩla andũ matwaanĩte maatĩĩa ũtao wa Mbivilia ĩũlũ wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ, nĩmethĩawa matonya kwĩvathana na ũlaalai kana kũlika motatonĩ. Nĩmatonya kũendeea kũtanĩa kũmanyana kĩ-mwĩĩ, nakwʼo nĩ mũthĩnzĩo mũseo kuma kwa Mwambĩlĩlya wa mũtwaano, Yeova.—Nthimo 5:15-19.

MBIVILIA ĨNENGANĨTE KĨTUMI KĨVA KYA KŨTHASYA MŨTWAANO?

14. Nĩ ũndũ wĩva wa kũmakya ũtonya kũkwata mĩtwaano ĩmwe? Na nĩkĩ?

¹⁴ Ũndũ ũla wa kwendeesya nĩ kana Aklĩsto aingĩ ala matwaanĩte no mokitane na mathĩna ala maumĩla. Ĩndĩ, mavinda angĩ ũndũ ũsu nũemelaa na andũ maitiana. Ũu wĩthĩawa nũndũ andũ nĩ ene naĩ na mekalĩte nthĩnĩ wa nthĩ nthũku ĩtongoewʼe nĩ Satani. (1 Yoana 5:19) Mũklĩsto aĩlĩte kwĩka ata ũndũ ta ũsu weethĩwa?

15. (a) Nĩ kĩtumi kĩva kĩla Mbivilia ĩwetete kya kũthasya mũtwaano na mũndũ ayĩthĩwa atonya kũtwaana ĩngĩ? (b) Nĩkĩ andũ amwe maleaa kũthasya mũtwaano o na ethĩwa ũla ũngĩ nĩwĩkĩte ũlaalai?

¹⁵ O tondũ vawetetwe kĩlungunĩ kya 2 kya ĩvuku yĩĩ, ũlaalai nĩkyo kĩtumi kĩla Mbivilia ĩwetete kya kũthasya mũtwaano na mũndũ ayĩthĩwa atonya kũtwaana ĩngĩ.c (Mathayo 19:9) Ethĩwa nĩwĩsĩ nesa ki kana mũndũ ũla ũtwaanĩte nake nĩwĩkĩte ũlaalai, manya kana wĩ na ũtwi mũito. Nĩwaĩle kũtwʼa kana nũkũendeea kwĩkalanyʼa nake, kana nũũthasya mũtwaano wenyu. Vai mwĩao ĩũlũ wa ũndũ ũsu. Ve Aklĩsto amwe mamaekeie ala matwaanĩte namo ĩtina wa meelila kuma ngoonĩ, na maũndũ maendeea nesa. O na ve angĩ moonie ũte ũndũ waĩle kũthasya mũtwaano masũanĩa ĩũlũ wa syana syoo.

16. (a) O na kau mũndũ nũtonya kũekea ũla wĩkĩte ũlaalai, nĩ maũndũ meva matonya kũtuma mũndũ ũsu atwʼa kũthasya mũtwaano? (b) Nĩkĩ andũ mataĩle kũmumanyʼa mũndũ ũla watwʼa kũthasya mũtwaano, kana atwʼa kũendeea kwĩkalanyʼa na mũndũ ũla ũtwaanĩte nake o na kau nĩwĩkĩte ũlaalai?

¹⁶ O na kau mũndũ nũtonya kwĩthĩwa ayenda kũekea ũla ũngĩ, ve maũndũ matonya kũtuma atwʼa kũthasya mũtwaano. Kwa ngelekanyʼo, ũlaalai nũtonya kũtuma mũndũ akwatwa nĩ ũwau, kana mũndũ mũka akakua ĩvu. O na ĩngĩ, no vethĩwe vata wa kũsũvĩa syana kumana na mũsyai ũkwenda kũitũmĩa maũndũnĩ makonetye ũlaalai. Kwoou, ũu wĩonanyʼa kana ve maũndũ maingĩ mũndũ waĩle kũsũanĩa mbee wa ataneka ũtwi wake. Ĩndĩ wamanya kana mũndũ ũla ũtwaanĩte nake nĩwĩkĩte ũlaalai, na ũikoma nake, ũu nĩ kwonanyʼa kana nĩwamũekea na nũkwenda ũendeee kwĩkalanyʼa nake. Ethĩwa nĩweeka ũu, vayĩthĩawa mũsingi wa Kĩ-maandĩko wa kũthasya mũtwaano, noyĩthĩwa ũtonya kũtwaana kana kũtwawa ĩngĩ. Vai mũndũ waĩle kũlikĩlĩĩla ũtwi waku, kana kũwumanyʼa. Ĩndĩ, wamina kwĩka ũtwi ũsu, nĩwaĩle kwĩthĩwa wĩyũmbanĩtye kũmĩĩsya mathĩna ala matonya kumana nawʼo. Mbivilia yaĩtye: “Kĩla mũndũ akakua mũio wake mwene.”—Akalatia 6:5.

KĨLA KĨTONYA KŨTUMA ANDŨ MATAANĨSYA KWA ĨVINDA

17. Ethĩwa vai ũlaalai mwĩke, nĩ ũndũ wĩva Maandĩko meũmũvata mũndũ ũla wathasya mũtwaano, kana wataanĩsya kwa ĩvinda na ũla matwaanĩte?

¹⁷ Yo ve maũndũ angĩ matonya kũtuma mũndũ ataanĩsya kwa ĩvinda na ũla ũtwaanĩte nake, kana akathasya mũtwaano o na ethĩwa mũndũ ũsu ndekĩte ũlaalai? Ĩĩ, ĩndĩ ethĩwa vailyĩ ũu, Mũklĩsto ndaĩle kũtwaana kana kũtwawa ĩngĩ. (Mathayo 5:32) O na kau Mbivilia nĩyonanĩtye kana andũ ala matwaanĩte nĩmatonya kũtaanĩsya kwa ĩvinda kana makathasya mũtwaano woo, nĩsyokete ĩkasya kana ũla ũmũtiaa ũngĩ “nĩeyĩkalye ate mũtwae, kana ethĩwa ti ũu, ewʼane na mũũme wake.” (1 Akolintho 7:11) Nĩ maũndũ meva mavĩtĩte kĩasi matonya kũtuma mũndũ ataanĩsya kwa ĩvinda na ũla ũtwaanĩte nake?

18, 19. Nĩ maũndũ meva mavĩtĩte kĩasi matonya kũtuma mũndũ atwʼa kũthasya mũtwaano kana akataanĩsya kwa ĩvinda na ũla ũtwaanĩte nake, o na vala ndeĩthĩwa atonya kũtwaana kana kũtwawa ĩngĩ?

¹⁸ Andũ ma mũsyĩ nĩmatonya kwĩthĩwa na ũkya mwingĩ nũndũ mũndũũme nĩ mũtulu, kana e na imanyĩo nthũku.d Nũtonya kwĩthĩwa atũmĩaa mbesa sya mũsyĩ kũtha kalata, kana akaitũmĩa kũũa ũkĩ kana syĩndũ ta vangi. Mbivilia yaĩtye: “Mũndũ o na wĩva ũtamasũvĩaa . . . ala ma nyũmba yake, nũkaĩĩte ũla mũĩkĩĩo, na nĩ mũthũku mbee wa ũla ũtetĩkĩlĩte.” (1 Timotheo 5:8) Ethĩwa mũndũũme nũkũlea kũalyũla mwĩkalĩle ũsu mũthũku, o na nũkũtũmĩa mbesa sya mũka maũndũnĩ mathũku, mũka nũtonya kũtaanĩsya nake kwa ĩvinda, nĩ kana esũvĩe na aisũvĩa syana syake.

¹⁹ Mũndũ nũtonya kwosa ĩtambya yĩu ethĩwa ũla matwaanĩte nake nĩ mũngʼendu mũno, na mavinda maingĩ nũmũvũaa ũkethĩa thayũ wake wĩ mũisyonĩ. Ũndũ ũngĩ ũtonya kũtuma mataanĩsya kwa ĩvinda nĩ ethĩwa ũmwe woo nũlasimĩthasya ũla ũngĩ kũtũla mĩao ya Ngai, na mũno mũno ethĩwa ũu nũũtuma ũtaendeea nesa kĩ-veva. Mũndũ ũla wĩ mũisyonĩ ta ũsu nũtonya kũtwʼa kana nzĩa ĩla ũtonya kwonanyʼa ‘nũkũmwĩwʼa Ngai mbee wa kũmewʼa andũ’ nĩ kũtaanĩsya nake kwa ĩvinda.—Meko ma Atũmwa 5:29.

20. (a) Ĩla andũ matwʼa kũtaanĩsya kwa ĩvinda, anyanya aimu kĩ-veva na atumĩa Aklĩsto matonya kũmatetheesya ata, na nĩ kyaũ mataĩle kwĩka? (b) Nĩ kĩeleelo kĩva andũ ala matwaanĩte mataĩle kwĩthĩwa nakyo ĩla meũtũmĩa ũtao wa Mbivilia ĩũlũ wa kũtaanĩsya kwa ĩvinda kana kũthasya mũtwaano?

²⁰ Ethĩwa maũndũ ta asu nĩmeethĩwa, vai mũndũ waĩle kũlasimĩthya ũla ũte na ĩvĩtyo ataanĩsye na ũla matwaanĩte, kana aendeee kwĩkalanyʼa nake. O na kau anyanya aimu kĩ-veva na atumĩa nĩmatonya kũtũmĩa Mbivilia kũmatetheesya andũ asu, maitonya kũmanya maũndũ onthe ala maendeeaa katĩ wa mũndũ na mũka. Yeova no we ũtonya kũmanya maũndũ asu onthe. Mũndũ mũka Mũklĩsto ndethĩwa ainenga mũtwaano ndaĩa ethĩwa enengane itumi ite vala siĩ nĩ kana ataanĩsye na mũũme. Ĩndĩ ethĩwa ve maũndũ matonya kũtuma ethĩwa mũisyonĩ, vai mũndũ waĩle kũmumanyʼa atwʼa kũtaanĩsya na mũũme kwa ĩvinda. Ũu nowʼo vaĩle kwĩthĩwa vailyĩ kwa mũndũũme Mũklĩsto. Mbivilia yaĩtye: “Ithyonthe tũkaũngama mbee wa kĩvĩla kya sila kya Ngai.”—Alomi 14:10.

ŨNDŨ ANDŨ MATAANĨISYE MESIE KŨSYOKEANĨA

21. Nĩ ũndũ wĩva ũkwonanyʼa kana myolooto ya Mbivilia ĩũlũ wa mũtwaano nĩtethasya?

²¹ Ĩtina wa Lucia, ũla ũwetiwe mwambĩĩonĩ, kũtaanĩsya na mũũme wake kwa myei ĩtatũ, nĩwakomanie na Ngũsĩ sya Yeova na ambĩĩa kwĩmanyĩsya Mbivilia. Easya: “Nĩnasengʼie mũno kwona kana Mbivilia yaĩ na ũtao ũtonya kũndetheesya kũmina mathĩna makwa. Ĩtina wa kwĩmanyĩsya kwa kyumwa o kĩmwe, nĩnambĩĩie kwĩwʼa ndyenda kũneena na mũũme wakwa tũmine mathĩna maitũ. Yu no nasye kana Yeova nũtetheeasya andũ kũmina mathĩna mũtwaanonĩ woo. Ekaa ũu kwĩsĩla momanyĩsyo make ala mamatetheeasya kũmanya ũndũ matonya kũnengane ndaĩa. Kwoou, andũ ala maasya kana Ngũsĩ sya Yeova iaanasya mĩsyĩ ya andũ, mayĩthĩawa maineena wʼo. Nĩasya ũu nũndũ nĩsyandetheeisye nasyokeanĩa na mũũme wakwa.” Lucia nĩweemanyĩisye kũatĩĩa myolooto ya Mbivilia.

22. Andũ onthe ala matwaanĩte maĩle kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa kyaũ?

²² O ta Lucia, ve andũ angĩ matethekete nĩ ũtao wa Mbivilia. Mũtwaano ndwaĩle kwĩthĩwa wĩ mũio, ĩndĩ waĩle kũete ũtanu. Yeova nũnenganĩte motao maseo vyũ nĩ kana mũtwaano wĩthĩwe na ũtanu. Motao asu me nthĩnĩ wa Ndeto yake Mbivilia, ĩla ĩtonya ‘kũmũĩvya ũla ũte na ũmanyi.’ (Savuli 19:7-11) Mbivilia nĩtetheesye andũ aingĩ maĩ vakuvĩ kũtiana, na ĩkatetheesya angĩ aingĩ ala maĩ na mathĩna maito mĩtwaanonĩ yoo. Ekai ĩndĩ andũ onthe ala matwaanĩte methĩwe na mũĩkĩĩo kana motao ala Yeova Ngai ũnenganĩte ĩũlũ wa mũtwaano nĩmatonya kũmatetheesya!