Endeea Kwĩthĩwa na Wendo Mwingĩ

1. Nĩ maũndũ meva mekwonanyʼa kana andũ aingĩ ma mũsyĩ mayendanĩte?

MBIVILIA yathanie kana mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo andũ makeethĩwa “mate na wendo.” (2 Tim. 3:1, 3) Wathani ũsu nũendeee kwĩanĩa ũmũnthĩ. Kwa ngelekanyʼo, kũthasya mĩtwaano nĩkũtumĩte mĩsyĩ milioni mbingĩ yaanĩka. Kĩu kĩtiaa asu manatwaanĩte mathatanĩe, nasyo syana itiawa iyĩwʼa ta itendetwe. O na andũ ma mũsyĩ mekalaa nyũmba ĩmwe no methĩwe mate ngwatanĩo o na vanini. Kwa ngelekanyʼo, mũtai ũmwe wa mĩsyĩ aĩtye atĩĩ: “Mami, tata, na syana maineenanasya, na matũmĩaa ĩvinda yingĩ makwatanĩte na kombiũta, tambuleti, simũ, kana maithaũka mathaũ ma vitio. O na kau andũ asu mekalaa vamwe, mayĩthĩawa mesene nesa.”

2-3. (a) Kwosana na Alomi 12:10, naaũ twaĩle kwenda mũno? (b) Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

² Tũyĩtĩkĩla kwĩthĩwa tũte na wendo ta andũ aingĩ ma nthĩ ĩno. (Alo. 12:2) Vandũ va ũu, twaĩle kwenda mũno andũ maitũ ma mũsyĩ o vamwe na ana-a-asa maitũ nthĩnĩ wa mũĩkĩĩo. (Soma Alomi 12:10.) Wendo ũla tũũneenea nĩ wĩva? Nĩ ũla wĩthĩawa katĩ wa andũ ma mũsyĩ ala me ndũũ vyũ. Kwoou o ũndũ twendete andũ asu ma mũsyĩ, nowʼo twaĩle kwĩthĩwa twendete ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, nũndũ twĩ ma mũsyĩ ũmwe wa kĩ-veva. Yĩla twamenda mũno, kĩu kĩtumaa tũmũthũkũma Yeova twĩ na ngwatanĩo na twĩ atanu.—Mika 2:12.

³ Nĩ kana tũmanye ũndũ tũtonya kwĩthĩwa na wendo mwingĩ, ekai twone kĩla tũtonya kwĩmanyĩsya twasũanĩa ngelekanyʼo ya Yeova na ya athũkũmi amwe make.

YEOVA E “WENDO MWINGĨ”

4. Ĩandĩko ya Yakovo 5:11 yonanĩtye Yeova atwendete ata?

⁴ Mbivilia nĩvuanĩtye nguma sya mwanya sya Yeova. Kwa ngelekanyʼo, yaĩtye kana “Ngai nĩ wendo.” (1 Yoa. 4:8) Kũmanya kĩu kũtumaa twenda kũtwʼĩka anyanyae. Ĩndĩ Mbivilia ĩsyokete ĩkasya kana “Yeova e wendo mwingĩ.” (Soma Yakovo 5:11.) Kwa wʼo, ndeto isu sionanyʼa nesa vyũ ũndũ Yeova ũtwendete mũno wĩana!

5. Yeova onanasya ata kana e tei, na tũtonya kũatĩĩa ngelekanyʼo yake ata?

⁵ Ĩandĩko ya Yakovo 5:11 yĩwetanĩsye wendo wa Yeova na nguma ĩngĩ ĩtumaa twenda kũtwʼĩka anyanyae, nayo nĩ tei. (Kuma 34:6) Nzĩa ĩmwe Yeova ũtwonasya tei nĩ kũtũekea mavĩtyo maitũ. (Sav. 51:1) Ĩndĩ Mbivilia yonanĩtye kana tei ti o kũekea mũndũ mavĩtyo. Mũndũ wĩ tei nũthĩnĩkaa oona mũndũ ũngĩ aithĩnĩka, na kĩu kĩtumaa osa ĩtambya ya kũmũtetheesya. Yeova atũtavĩtye kana wendi ũla wĩthĩawa nawʼo wa kũtũtetheesya nĩ mwingĩ vyũ kwĩ ũla kĩveti kĩthĩawa nawʼo wa kũtetheesya mwana wakyo. (Isa. 49:15) Yĩla tũũthĩna, Yeova nũtwĩwʼĩaa tei nginya akatũtetheesya. (Sav. 37:39; 1 Ako. 10:13) No twonanyʼe nĩtwĩwʼĩaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ tei kwa kũmaekea yĩla matũvĩtĩsya, na kwa kũema kwoveea ũthatu ngoonĩ. (Aev. 4:32) Ĩndĩ ũndũ ũla wa vata tũtonya kwĩka tũkonanyʼa nĩtũũmewʼĩa tei, nĩ kũmatwʼĩĩka yĩla makwatwa nĩ mathĩna. Yĩla wendo watũsukuma twĩwʼĩe angĩ tei, twonanasya nĩtũatĩĩe ngelekanyʼo ya Yeova, ũla nĩwe wĩ wendo mwingĩ vyũ kũvĩtũka onthe.—Aev. 5:1.

‘NGOO YA YONATHANI NĨYAKWATANIE NA YA NDAVITI’

6. Yonathani na Ndaviti moonanisye ata kana nĩmendanĩte mũno?

⁶ Mbivilianĩ ve ngewa sya andũ maĩ na naĩ, ĩndĩ mendanĩte mũno. Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya Yonathani na Ndaviti. Mbivilia yaĩtye atĩĩ ĩũlũ woo: “Ngoo ya Yonathani yakwatana na ngoo ya Ndaviti, na Yonathani amwenda o tondũ wĩyendete mwene.” (1 Sam. 18:1) Yeova amũnyuvie Ndaviti atwʼĩke mũsumbĩ ĩtina wa Saulo. Ĩtina wa ĩvinda, Saulo nĩwambĩĩe kũmwĩwʼĩa woo na atata kũmũaa. Ĩndĩ o na kau Yonathani aĩ mwana wa Saulo, ndaakwata ĩthe mbau ũndũnĩ ũsu. Vandũ va ũu, eetĩkĩlanile na Ndaviti maendeee kwĩthĩwa me anyanya, na maiendeea kũtethanyʼa.—1 Sam. 20:42.

7. Nĩ ũndũ ũmwe wĩva waĩ ũtonya kũsiĩĩa Yonathani na Ndaviti maitwʼĩka anyanya?

⁷ Nĩ ũndũ wa kũsengyʼa kũmanya kana Yonathani na Ndaviti nĩmendanĩte mũno, na kĩtumi nũndũ ve maũndũ maingĩ maĩ matonya kũmasiĩĩa maikethĩwe anyanya. Kwa ngelekanyʼo, Yonathani amũkũĩe Ndaviti na myaka vakuvĩ 30. Kĩu kyaĩ kĩtonya kũtuma Yonathani asũanĩa kana vai kĩndũ kĩtuma atuma ndũũ na kĩmwana kĩninĩvĩte ũu, na kĩte na ũmanyi take. Ĩndĩ o na vailye ũu, Yonathani ndaasũanĩa kĩu ĩũlũ wa Ndaviti, nũndũ nĩwamũnengete ndaĩa.

8. We wĩona nĩkĩ Yonathani waĩ mũnyanya mũseo vyũ wa Ndaviti?

⁸ Yonathani aĩ o atonya kwambĩĩa kwĩwʼĩa Ndaviti kĩwĩu. Twĩasya ũu nũndũ aĩ mwana wa Mũsumbĩ Saulo, na kwoou aĩ o atonya kwasya kana nĩwe waĩle kũtiĩwa ũsumbĩ nĩ ĩthe wake. (1 Sam. 20:31) Ĩndĩ aĩ na wĩnyivyo, na nĩwalũmanĩtye na Yeova. Na kĩu kyatumie akwata mbau ũtwi wa Yeova wa kũmũnyuva Ndaviti ethĩwe mũsumbĩ ĩtina wa Saulo. O na nĩwalũmanĩtye na Ndaviti, o na kau kĩu kyatumie ĩthe wake athata mũno.—1 Sam. 20:32-34.

9. We Yonathani nĩwoonaa Ndaviti ta mũmaitha? Elesya.

⁹ Nũndũ Yonathani nĩwamwendete Ndaviti mũno, ndamwonaa ta mũmaitha. Yonathani aĩ ngũmbaũ ya kaũ, na aĩ na ũtũĩka wa kũtũmĩa ũta na maangi. Na eka ũu, e na ĩthe wake, Saulo, meesĩkĩe ta andũ “maĩ mĩtũkĩ kwĩ ndiũ,” na “maĩ na vinya kwĩ mĩnyambũ.” (2 Sam. 1:22, 23) Kĩu kyaĩ kĩtonya kũtuma ambĩĩa kwĩyona nũndũ wa maũndũ manene ala weekĩte. Ĩndĩ we ndaambĩĩa kũsindana na Ndaviti, kana akambĩĩa kũmũthatĩa. Kĩvathũkanyʼo na ũu, nĩwamwendete Ndaviti nũndũ wa ũkũmbaũ wake, na nũndũ nĩwamwĩkwatĩtye Yeova. Na ũu nĩ wʼo vyũ nũndũ yĩla Ndaviti wooaie Ngoliathu, nĩwʼo Yonathani wambĩĩe kũmwenda o tondũ weeyendete mwene. Kwoou tũtonya kwonanyʼa ata kana nĩtwendete ana-a-asa na eĩtu-a-asa mũno wĩana ũu?

TŨTONYA KWONANYʼA ATA KANA TWĨ NA WENDO MWINGĨ?

10. Ndeto “endanai mũno kuma ngoonĩ” syonanasya ata?

¹⁰ Mbivilia ĩtwĩkĩaa vinya ‘twendane mũno kuma ngoonĩ.’ (1 Vet. 1:22) Na Yeova nũtwiĩe ngelekanyʼo nzeo ũndũnĩ ũsu. Atwendete mũno vyũ nginya ũkethĩa twalũmanyʼa nake, vai kĩndũ o na kĩmwe kĩtonya kũtũvathana na wendo wake. (Alo. 8:38, 39) Ndeto ya Kĩkiliki ĩla ĩalyũlĩtwe “mũno,” yonanasya mũndũ ũkwĩkoota ũndũ ũtonya avikĩle kĩndũ kĩna kana ũkũngʼangʼana vyũ. Mavinda angĩ wĩthĩaa no nginya twĩkoote kana tũngʼangʼane, nĩ kana twende mũno ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ. Yĩla matũvĩtĩsya, nĩtwaĩle kũendeea ‘kũmĩanĩsya ene kwa ene wendonĩ, na tũitata mũno kũendeea kwĩthĩwa na ũũmwe wa veva nthĩnĩ wa ngwatanĩo ya mũuo.’ (Aev. 4:1-3) Yĩla tweekĩa kĩthito twĩthĩawe na “ngwatanĩo ya mũuo” na athaithi ala angĩ, tũikasũanĩaa mũno mavĩtyo moo. Vandũ va ũu, tũkatataa ũndũ tũtonya tũmonae ũndũ Yeova ũmonaa.—1 Sam. 16:7; Sav. 130:3.

11. Nĩkĩ mavinda amwe ti laisi kwenda ala angĩ mũno?

¹¹ Ndwĩthĩawa wĩ ũndũ wĩ laisi kwenda mũno ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, na mũno mũno ethĩwa nĩtwĩsĩ mawonzu moo. Na Aklĩsto amwe ma ĩvinda ya atũmwa nĩmakwatiwe nĩ thĩna ũsu. Kwa ngelekanyʼo, Euotia na Sinitike nĩmatonya kwĩthĩwa mataĩ na thĩna maithũkũma “vamwe [na Vaulo] kwondũ wa ũvoo mũseo.” Ĩndĩ ve maũndũ matumaa matakwatĩanĩa. Kĩu kyatumie Vaulo amesũva “methĩwe na kĩsũanĩo kĩmwe nthĩnĩ wa Mwĩaĩi.”—Avi. 4:2, 3.

12. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana twende mũno ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ?

¹² Tũtonya kwĩka ata nĩ kana twende mũno ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ? Twamamanya nesa, kĩu kĩtũtetheeasya kũmaelewa nesanga na kũmenda mũnango. No tũtume ndũũ namo o na ethĩwa nĩ akũũ kana nĩ anini, kana o na ethĩwa maumĩte va. Lilikana kana Yonathani akũĩe Ndaviti na myaka ta 30, ĩndĩ o na vailye ũu, maĩ ndũũ mũno. Ve mũndũ wĩ kĩkundinĩ kyenyu, ethĩwe nĩ mũkũũ kana nĩ mũninangi kwĩ we, ũtonya kũtuma ndũũ nake? Weeka ũu, ũkoonanasya kana ‘nĩwendete ana-a-asa maku onthe.’—1 Vet. 2:17.

13. Nĩkĩ tũtonya kwĩthĩwa na ũnyanya mwingangĩ na andũ amwe kĩkundinĩ kwĩ angĩ?

¹³ Kwʼo kwenda ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ mũno nĩ kwonanyʼa kana no nginya twĩthĩwe na ũnyanya wĩanene na onthe kĩkundinĩ? Aiee, ũsu nĩ ũndũ ũtatonyeka. Ti ũthũku kwĩthĩwa na ũnyanya mwingangĩ na andũ amwe kwĩ angĩ, na mũno mũno ethĩwa mendete maũndũ ala twendete. Yesũ eetaa atũmwa make onthe “anyanyawa,” ĩndĩ aĩ ndũũ mũnango na Yoana. (Yoa. 13:23; 15:15; 20:2) O na vailye ũu, Yesũ ndamũkuaa nesa kwĩ ala angĩ. Kwa ngelekanyʼo, yĩla Yoana na mwana-a-inyia Yakovo makũlilye Yesũ amanenge ivĩla ila nene Ũsumbĩnĩ wa Ngai, ameie atĩĩ: “Kwĩkala kwʼokonĩ kwakwa kwa aũme kana kwʼokonĩ kwakwa kwa aka ti ĩũlũ wakwa kũnengane.” (Mko. 10:35-40) O ta Yesũ, tũyaĩle kũkuaa nesa ala twĩ ndũũ mũno kwĩ ala angĩ. (Yak. 2:3, 4) Tũkeka ũu, no tũete mũaanĩko kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto, na kĩu nĩ kĩndũ kĩtesa kwĩtĩkĩlĩka vo.—Yuta 17-19.

14. Kwosana na Avilivi 2:3, nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũikethĩwe na veva wa masindano?

¹⁴ Yĩla twendana mũno, nĩtũsũvĩaa kĩkundi kĩikethĩwe na veva wa masindano. Lilikana kana Yonathani ndaatata kũsindana na Ndaviti, na ndaaenda kũtwʼĩka mũsumbĩ newe. Ithyonthe no tũatĩĩe ngelekanyʼo ya Yonathani. Ata? Ndũkewʼĩae Aklĩsto ala angĩ kĩwĩu nũndũ wa inengo syoo, ‘ĩndĩ ĩthĩwa na wĩnyivyo, ũyona ala angĩ me ma vata kwĩ we.’ (Soma Avilivi 2:3.) Lilikana kana kĩla ũmwe witũ e na ũndũ ũtonya kwĩka akatetheesya kĩkundi. Tweethĩwa na wĩnyivyo, tũkoonaa nguma nzeo sya ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, na tũitetheka nĩ ngelekanyʼo syoo.—1 Ako. 12:21-25.

15. Maũndũ ala mamũkwatie Tanya na syana syake mekũmanyĩsya kyaũ?

¹⁵ Yĩla twakwatwa nĩ mathĩna o na tũtataĩĩe, Yeova nũtũkiakiasya kwĩsĩla wendo mwingĩ ũla ana-a-asa na eĩtu-a-asa matwonasya, na ũtethyo ũla matũnengae. Kwasũanĩa kĩla kyakwatie Tanya na syana syake itatũ masyokethetye vala makomaa ĩtina wa kĩlungu kya Wathanthatũ kya Ũmbano Mũnene wa Nthĩ Mbingĩ wa mwaka wa 2019 waĩ na kyongo, “Wendo Ndũsindawa!,” ũla waĩ Amelika. Tanya aĩtye atĩĩ: “Tũsyokete ũtelinĩ, ngalĩ ĩngĩ nĩyaaisye nzĩa na yakonga ngalĩ yitũ. O na kau tũyaaũmĩa, twaumie ngalĩnĩ tũtelemete mũno na twaũngama vandũ ũtee. Twĩ vau, twoonie mũndũ ũngĩ ũtee ũla ũngĩ wa lelũ aitwĩta tũkalike ngalĩnĩ yake. Aĩ mwana-a-asa umĩte ũmbanonĩ ũsu taitũ. Na ti we e weka waũngamie oona kĩla kyatũkwata. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa atano mookĩte ũmbanonĩ ũsu maumĩte nthĩ ya Sweden o namo nĩmaũngamie. Eĩtu-a-asa ala maĩ vo nĩmangumbatĩie nĩ na mwĩĩtu wakwa, na kĩu kyatumie tũusya vyũ! Nameie kana o na mathi vai thĩna, ĩndĩ nĩmaleile vyũ kũtũtia. O na yĩla ndakĩtalĩ syookie, maendeeie kwĩkalanyʼa naitũ, na matatie ũndũ matonya maĩkĩĩthye twĩ na kĩla twendaa. Thĩnanĩ ũsu wʼonthe, nĩtweeyoneie ũndũ Yeova ũtwendete. Kĩu nĩkyatumie twenda ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ mũno, na nĩkyatumie tũmwenda Yeova mũno na twenda kũmũtũngĩaa mũvea vyũ.” We no ũlilikane ĩvinda waĩ na thĩna, na mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa akwonyʼa nũkwendete mũno?

16. Nĩ kyaũ kĩtumaa twenda andũ ala angĩ mũno?

¹⁶ Kwasũanĩa moseo ala methĩawa yĩla twenda ala angĩ mũno. Nĩtũkiakiasya ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ yĩla makwatwa nĩ thĩna. Nĩtũlũlũmĩlasya ngwatanĩo ya andũ ma Ngai. Nĩtũĩkĩĩthasya kana twĩ amanyĩwʼa ma Yesũ, na kĩu nĩkĩtumaa ala me na ngoo nzeo mendeewʼa nĩ ũthaithi wa wʼo. Na ũndũ ũla wa vata vyũ, nĩtũmũtaĩaa “Ĩthe wĩ tei mwingĩ, na Ngai wa ũkiakisyo wʼonthe,” Yeova. (2 Ako. 1:3) Kwoou mwa, ekai ithyonthe tũtwʼe vyũ kwonyʼa ana-a-asa kana nĩtũmendete mũno, na tũiendeea kwongelanga wendo ũla twĩthĩawa nawʼo!