Mavuku Ala Monanĩtwʼe Nthĩnĩ wa Kavuku ka Ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto

ĨTUKŨ 1-7, MWEI WA 3

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI | MOTALO 7-8

“Maũndũ ala Tũtonya Kwĩmanyĩsya Kumana na Kambi ya Isilaeli”

it-1 497 ¶3

Kĩkundi

Mavinda maingĩ Aisilaeli meethĩawa na aũme ala manyuvĩtwe kũtongoesya andũ. (Esa 10:14) “Anene ma ila mbaĩ” nĩmo maumasya moelo ĩtina wa ĩeema ya kũmbanĩa kũmina kũseũvwʼa. (Mot 7:1-11) O na ĩngĩ, ĩvindanĩ ya Neemia nĩkweethĩawa na athembi, Alivai, na “anene ma andũ” ala meekĩaa ũsiĩlo “ũtianĩo mũlũmu” ũla matianĩa. (Nee 9:38–10:27) Yĩla Aisilaeli maĩ weũnĩ, nĩkweethĩawa na “anene maana elĩ na mĩongo ĩtano ma ũmbano, ala meetiwe maende ũmbanonĩ, andũ me nguma.” Anene asu nĩmakwatanie na Kola, Ndathani, Avilamu, na Oni nĩ kana mamũvĩnge Mose na Aluni. (Mot 16:1-3) Mose nĩwaatĩĩie mwĩao wa Yeova, na kwoou anyuva atumĩa 70 nĩ kana mamũtetheesye kũkua ‘mũio wa andũ’ ũla ũtaĩ atonya kũkua e weka. (Mot 11:16, 17, 24, 25) Ĩandĩko ya Alivai 4:15 nĩyĩwetete “atumĩa ma ũmbano” na veonekana kana aũme asu nĩmo meethĩawa atumĩa, atongoi, asili, na anene ma mbaĩ ya Isilaeli.—Mot 1:4, 16; Yos 23:2; 24:1.

it-2 796 ¶1

Leuveni

Kambinĩ ya Isilaeli, ana ma Leuveni mavakene na mbaĩ ya Simeoni na Ngati, na mbaĩ isu itatũ syeethĩawa ngalĩko ya ĩtheo ya ĩeema ya kũmbanĩa. Yĩla maambĩĩa kyalo, mbaĩ isu itatũ syatongoewʼe nĩ Leuveni, syaatĩĩa mbaĩ itatũ sya Yuta, Isakali na Nzevuluni. (Mot 2:10-16; 10:14-20) Ũu nowʼo mbaĩ isu syaatĩanĩie yĩla syaumasya nthembo mũthenya ũla ĩeema ya kũmbanĩa yavathawa yĩthĩwe ĩtheu.—Mot 7:1, 2, 10-47.

w04 8/1 25 ¶1

Maũndũ Manene Kuma Ĩvukunĩ ya Motalo

8:25, 26. Nĩ kana wĩthĩe aũme ala me na vinya nĩmo meũtethya wĩa wa Alivai, mawĩa ma lasima ala atumĩa maaĩle kũtethya nĩmaolangawa. Ĩndĩ o na ũu wĩovo, maĩ matonya kwĩyumya matetheesye Alivai ala angĩ. O na kau ũmũnthĩ atavanyʼa maivikasya myaka mĩna makewa maeke kũtavanyʼa ũvoo wa Ũsumbĩ, mwĩao ũsu wĩtũmanyĩsya ũndũ wa vata. Ethĩwa nũndũ wa ũkũũ Mũklĩsto mũna ndatonya kwĩanĩsya ianda ila ũnengetwe, no atethye wĩa ũngĩ ũla wĩ na ũtonyi wa kwĩanĩsya.

Ũthwii wa Kĩ-veva

it-1 835

Ĩkithathi, Ũsyao wa Mbee

Nũndũ aũme onthe ala maĩ makithathi mbaĩnĩ ya Isilaeli nĩmo maĩ matwʼĩke atongoi ma nyũmba syoo, maũngamĩe mbaĩ yonthe ya Isilaeli. O na Yeova eetaa mbaĩ ĩsu yonthe “ĩkithathi” yake, kwonanyʼa kana nĩyo yaĩ mbaĩ yake ya mbee nũndũ wa ũtianĩo ũla watianĩie na Avalaamu. (Kuma 4:22) Nũndũ nĩwatangĩĩie mathayũ moo, Yeova eeaie kana ‘makithathi onthe, ala makauma ĩvunĩ ya inyia ananĩ ma Isilaeli, ya mũndũ o na ya nyamũ’ mevathwa kwondũ wake. (Kuma 13:2) Kwoou, aũme onthe ala maĩ makithathi nĩmavathĩtwe kwondũ wa Ngai.

MATUKŨ 8-14, MWEI WA 3

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI | MOTALO 9-10

“Ũndũ Yeova Ũtongoeasya Andũ Make”

it-1 398 ¶3

Kambi

Yĩla Aisilaeli maumaa vandũ vamwe makathi vangĩ, (motũo ta 40 nĩmaeleetwʼe nĩ Mose ĩvukunĩ ya Motalo kĩlungu kya 33) Yeova nĩwe weethĩawa amatongoesye. Yĩla mũumbĩ weethĩwa ĩũlũ wa ĩeema ya kũmbanĩa, kambi ya Isilaeli ndyathamaa vala yaĩ. Yĩla mũumbĩ wookĩla kuma ĩeemanĩ, ana ma Isilaeli nĩmaendaa kyalo. “Kwondũ wa mwĩao wa Yeova ana ma Isilaeli nĩmaendaa kyalo, na kwondũ wa mwĩao wa Yeova nĩmambaa maeema moo.” (Mot 9:15-23) Masoo elĩ ma vetha matue nĩmo matũmĩawa kũnenga ana ma Isilaeli mĩao ĩsu ya Yeova. (Mot 10:2, 5, 6) Nĩkweewʼĩkaa mawasya ma kũtĩsya yĩla kambi ya Isilaeli ĩkwenda kwambĩĩa kyalo. Ĩvinda ya mbee yĩla ũndũ ũsu weewʼĩkie twaĩ “mwaka wa kelĩ [1512 mbee wa Klĩsto], mwei wa kelĩ, mũthenya wa mĩongo ĩlĩ wa mwei.” Yĩla makũisye, ĩsandũkũ ya ũtianĩo yaĩ mbee, yĩkaatĩĩwa nĩ nguthu ya Yuta, namo makaatĩĩwa nĩ nguthu ya Isakali na ĩndĩ nguthu ya Nzevuluni. Maatĩĩwe nĩ Angelisoni na Amelali makuĩte syĩndũ ila maaĩle kũkua sya ĩeema ya kũmbanĩa. Ĩtina wa ũu, nguthu ĩla yaatĩĩe yatongoewʼe nĩ Leuveni na ĩkaatĩĩwa nĩ nguthu ya Simeoni na ya Ngati. Maatĩĩwe nĩ Akoathi makuĩte vala vandũ vatheu, na ĩtina woo vaĩ nguthu ya Evalaimu, yĩatĩĩwe nĩ nguthu ya Manase na ya Mbenyamini. Mũthya vyũ, vaĩ nguthu ĩla yatongoewʼe nĩ Ndani na vamwe nake vaĩ nguthu ya Aseli na ya Navitali. Ĩndĩ katĩ wa nguthu isu syonthe, ve ilĩ syaĩ vinya mũno na syaĩ na andũ aingĩ. Kwoou, mbaĩ ĩmwe yaĩ mbee na ĩngĩ ĩtina.—Mot 10:11-28.

w11 4/15 4-5

We Nũĩkĩĩaa Kana Ngai Nĩwe Ũtũtongoesye?

Tũtonya kwonanyʼa ata nĩtũnengaa ndaĩa ũtongoi wa Ngai? Mũtũmwa Vaulo aisye “Ĩthĩwai mwĩ ewi kwa ala matongoetye katĩ wenyu na mũyĩthĩwa mwĩnyivĩtye.” (Aevl. 13:17) Kwĩka ũu kũi laisi mavinda onthe. Kwa ngelekanyʼo, kwasũanĩa wĩ Mũisilaeli ĩvinda ya Mose. Ĩtina wa kũthi o ĩvinda ĩnini kĩla kĩtuĩ kĩmũtongoesye kĩyĩũngama. Kĩũngama kwa ĩvinda yĩana ata? Mũthenya? Kyumwa? Kana myei? Ũyĩkũlya, ‘Nĩngumanyʼa syĩndũ syakwa syonthe?’ No wambe kumya syĩndũ ila wĩ na vata nasyo. Ĩndĩ ĩtina wa mĩthenya mĩvũthũ, wamantha kĩndũ ũkwendaa kyaaa, ũivanga kumanyʼa syĩndũ syonthe. Na wamina kumanyʼa syĩndũ syonthe oou, ũyona kĩla kĩtuĩ kyambĩĩa kũkĩla, na kwoou ũyambĩĩa kũmbanyʼa ĩngĩ syĩndũ syaku na mĩtũkĩ! Ũndũ ũsu ndwĩthĩwa wĩ laisi. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, Aisilaeli ‘nĩmaendeeaa na kyalo.’—Mot. 9:17-22.

Kwoou twĩkaa ata yĩla twakwata mwolooto kuma kwa Yeova? Nĩtũũatĩĩaa vau kwa vau? Kana tũendeea kwĩka maũndũ o ũndũ twamanyĩie kwĩkaa? We nĩwĩsĩ myolooto ya mĩtũkĩnĩ ĩũlũ wa maũndũ ta ũndũ ũtonya kũmanyĩsya angĩ nesa Mbivilia, kũtavya ũvoo mũseo mũndũ ũneenaa kĩthyomo kĩngĩ, kwĩka ũthaithi wa mũsyĩ ũteũtĩĩa, kwĩthĩwa na ngwatanĩo na Kamitii ya Maũndũ ma Sivitalĩ, na ũndũ ũtonya kwĩthĩwa na mwĩkalĩle mũseo yĩla wĩ maũmbanonĩ manene? O na ĩngĩ twonanasya nĩtwĩtĩkĩlaa kũtongoewʼa nĩ Ngai yĩla tweetĩkĩla ũkanyʼo. Yĩla tũkwenda kwĩka motwi maito, tũyĩkwatasya ũĩ witũ, ĩndĩ nĩtũmwĩkwatasya Yeova atũtongoesye vamwe na ũseũvyo wake. Na o tondũ kana kaendaa vala ve mũsyai wako akasũvĩe yĩla kweethĩwa kĩuutani, nĩtũmanthaa ũsũvĩo ũseũvyonĩ wa Yeova yĩla twakwatwa nĩ mathĩna mailye kĩuutani ala me nthĩ ĩno.

Ũthwii wa Kĩ-veva

it-1 199 ¶3

Kũmbana

Vata wa Kũmbana. Nĩ kana Aisilaeli matetheke nĩ myolooto ya Yeova, nĩmaaĩlĩte kũmbana na ũndũ ũsu nĩwakindĩlĩĩlwe nthĩnĩ wa ũmbano ũla weekawa kĩla mwaka wa Vasaka. Mũndũũme ũla ũtaĩ mũvuku na ndaĩ kũasa kyalonĩ na ailea kũlilikana Vasaka aaĩle kũawa. (Mot 9:9-14) Yĩla Mũsumbĩ Esekia weetie nzyawa sya Yuta na Isilaeli kwondũ wa kũtanĩa Vasaka, ameie atĩĩ: “Inywʼĩ ana ma Isilaeli, mwĩthyũũĩei Yeova . . . mũtikethĩwe na ngingo nyũmũ, o tondũ aaĩthe menyu mailyĩ; ĩndĩ ĩnenganei kwa Yeova, na mũilika vandũnĩ vake vala vatheu, vala ũvathanĩtye tene na tene vethĩwe vatheu, na mũimũthũkũma Yeova Ngai wenyu, nĩ kana ũthatu wake mwai wĩthyũũwe wume kwenyu. . . . Yeova Ngai wenyu nĩ mũseo na e tei, na ndakathyũũa ũthyũ wake amũtie, ethĩwa nĩmũũmũsyokea.” (2Mav 30:6-9) Kũlea na ngenda kũthi maũmbanonĩ asu kwoonanasya kana mũndũ nũkũvũthĩĩsya Ngai. Na o na kau Aklĩsto maitanĩa mboka ta isu sya Vasaka, Vaulo nĩwathuthisye Aklĩsto maikatĩae maũmbano ma andũ ma Ngai. Ameie atĩĩ: “Ekai tũendeee kũthĩnĩkĩa ala angĩ nĩ kana tũmathuthye methĩwe na wendo na meko maseo, tũte kũeka kũmbana vamwe o tondũ amwe mekaa, ĩndĩ tũkĩthangaanyʼa na mũno mũno tũyĩka ũu nũndũ nĩmũkwona mũthenya ũsu nũthengeee.”—Avl 10:24, 25.

MATUKŨ 15-21, MWEI WA 3

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI | MOTALO 11-12

“Nĩkĩ Twaĩlĩte Kwĩvathana na Kũnyungunyĩsya?”

w01 6/15 17 ¶20

Mũikethĩwe Ewi Ala Molawa

²⁰ Aklĩsto aingĩ maikengekaa makeka ũlaalai. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, nĩtwaĩlĩte kwĩthĩwa twĩ metho tũikeke maũndũ mekwonanyʼa nĩtũũnyungunyĩsya na nũndũ wa ũu tũilewa nĩ Ngai. Vaulo atwĩĩte atĩĩ: “Na tũikamũtate Yeova o tondũ amwe moo [Aisilaeli] mamũtatie, na maũmwa nĩ nzoka makwʼa. O na tũikethĩwe andũ ma kũnyungunyĩsya o tondũ amwe meekie na mooawa nĩ mwanangi.” (1 Akolintho 10:9, 10) Aisilaeli nĩmanyungunyĩisye Mose na Aluni, o na nĩmamũnyungunyĩisye Ngai, ĩũlũ wa lĩu wa mana ũla Yeova wamanengete kwa nzĩa ya kyama. (Motalo 16:41; 21:5) Yo no twasye kana Yeova ndaaũmĩa mũno yĩla manyungunyĩisye tondũ waũmĩie yĩla meekie ũlaalai? Mbivilia yonanĩtye kana andũ aingĩ ala manyungunyĩasya nĩmooaiwe nĩ nzoka. (Motalo 21:6) O na ve ĩvinda yĩngĩ mbee wa andũ 14,700 ala manyungunyĩisye mooaiwe. (Motalo 16:49) Kwoou, ekai tũeke kũtata wũmĩĩsyo wa Yeova kwa kwĩthĩwa tũte na ndaĩa kwa maũndũ kana syĩndũ ila Yeova ũtũnengete.

w06 7/15 15 ¶7

‘Ĩvathane na Kũnyungunyĩsya’

⁷ Aisilaeli maĩ manavĩndũa mawoni moo! Mbeenĩ yĩla mathaiwʼe kuma Misili na moovowʼa kwĩsĩla Ũkanga Mũtune nĩmamũtaĩaa Yeova na mbathi. (Kuma 15:1-21) Ĩndĩ yĩla makwatiwe nĩ mathĩna me weũnĩ na mambĩĩa kũkĩa Akanaani, nĩmaekie kũmũtũngĩa Yeova mũvea na mambĩĩa kwĩthĩwa mate kwĩanĩwa nĩ syĩndũ ila maĩ nasyo. Vandũ va kũmũtũngĩa Ngai mũvea nũndũ wa kũkwata ũthasyo, nĩmambĩĩie kũmũtũla mũtĩ nũndũ moona ve syĩndũ makosete. Kwoou, kũnyungunyĩsya kwoo kwoonanasya mayatũngaa mũvea nũndũ wa maũndũ kana syĩndũ ila Yeova wamanengete. Nĩkyo kĩtumi Yeova waisye atĩĩ: “Ngoomĩĩsya ũmbano ũũ mũthũku ũla ũnyungunyĩĩasya ĩvinda yĩana ata?”—Motalo 14:27; 21:5.

it-2 719 ¶4

Kũnyungunyĩsya

Kũnyungunyĩsya. Mũndũ ũnyungunyĩasya nũtũlaa ala angĩ ngoo. Aisilaeli matekalĩte mũno kuma mauma Misili nĩmamũnyungunyĩisye Yeova kwa kũvũthĩĩsya ũtongoi wake, ũla wanengete athũkũmi make Mose na Aluni. (Kuma 16:2, 7) Ĩtina mesie kũnyungunyĩsya nginya matula Mose ngoo enda kwĩyũwaa. (Mot 11:13-15) Kũnyungunyĩsya no kũetee mũndũ mũisyo mũnene. Yeova oonaa maũndũ ala andũ meekaa mainyungunyĩsya ĩũlũ wa Mose ta meũnyungunyĩsya ĩũlũ wa ũtongoi wake mwene. (Mot 14:26-30) Andũ aingĩ nĩmaaisye mathayũ moo nũndũ wa ũndũ ũsu.

Ũthwii wa Kĩ-veva

it-2 309

Mana

Ũndũ Yailye. Mana yaĩ kĩndũ “kyeũ ta mbeke ya kolianda” na “kwoneka” kwayo yailyĩ veteliumi na yaĩlye mavia maseo kana ma lato. Mana yasamaa “tũmĩkate tũvũthũ tũvulanĩtwʼe na ũkĩ wa nzũkĩ.” Ĩtina wa kũmĩthia kĩthiinĩ kana kũmĩkima na ndĩĩ, mana nĩyatheũkawʼa kana makaseũvya tũmĩkate kana tũkeki nayo.—Kuma 16:23, 31; Mot 11:7, 8.

MATUKŨ 22-28, MWEI WA 3

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI | MOTALO 13-14

“Ũndũ Mũĩkĩĩo Ũtumaa Twĩthĩwa na Ũkũmbaũ”

w06 10/1 16-17 ¶5-6

Mũĩkĩĩo na Kũmũkĩa Ngai Nitumaa Twĩthĩwa na Ũkũmbaũ

⁵ Ĩndĩ, athiani elĩ ala nĩ Yosua na Kalevu nĩmendaa mũno kũlika Nthĩ ya Watho. Maisye: Akanaani nĩ “kyaũya kitũ: muunyĩ ũla melingĩtye ũla waĩ ĩũlũ woo nĩ mũvete, na Yeova e vamwe naitũ: mũikamakĩe.” (Motalo 14:9) We Yosua na Kalevu maĩ na mũsingi mũlũmu wa kũĩkĩĩa ũndũ ũsu? Ĩĩ! Mo vamwe na mbaĩ ya Isilaeli nĩmoonete Yeova aimavonokya kuma Misili ĩla yoonekaa yĩ na vinya mwingĩ vamwe na ngai syayo kwĩsĩla ala Mothĩnyʼo Ĩkũmi. O na nĩmoonie Yeova ayananga Valao na ita syake Ũkanganĩ Mũtune. (Savuli 136:15) Vate nzika, ala athiani ĩkũmi vamwe na ala mamethukĩĩsye mayaĩ na kĩtumi kya kwĩthĩwa na wia o na vanini. Yeova awetie ndeto ii ayĩelesya ũndũ waũmĩĩte ngoonĩ. “Makalea kũndĩkĩĩa ĩvinda yĩana ata, nũndũ wa syama syonthe ila neekie katĩ wamo?”—Motalo 14:11.

⁶ Yeova nĩwoonanisye nesa kana thĩna woo waĩ kũkĩa andũ na kwĩthĩwa mate na mũĩkĩĩo. Mũĩkĩĩo na ũkũmbaũ nikonanĩtye na nĩkyo kĩtumi mũtũmwa Yoana waandĩkĩie kĩkundi kya Kĩklĩsto aikĩelesya ĩũlũ wa kaũ wakyo wa kĩ-veva asya: “Nũndũ wa mũĩkĩĩo witũ nĩtũkĩlĩtye nthĩ vinya.” (1 Yoana 5:4) Ũmũnthĩ, mũĩkĩĩo ta wa Yosua na Kalevu nũtumĩte ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ ũtavanwʼa nthĩ yonthe nĩ Ngũsĩ sya Yeova mbee wa milioni nthanthatũ, methĩwe nĩ andũ anini kana nĩ akũũ, me na vinya kana mate nawʼo. Vai mũmaitha o na ũmwe wĩthĩĩtwe atonya kũvindĩthya nguthu ĩsu yĩ na ũkũmbaũ.—Alomi 8:31.

Ũthwii wa Kĩ-veva

it-1 740

Nthĩ Ĩla Ngai Wanengie Aisilaeli

NTHĨ ĩla Ngai wanengie Aisilaeli yaĩ nzeo mũno. Yĩla Mose watũmie athiani maende makathiane Nthĩ ya Watho na mayĩete ũsyao wayo, masyokie makuĩte makũyũ, makũngũmanga, na kĩtũngo kya nzavivũ na kĩtũngo kĩu kyaĩ kĩnene mũno ũkethĩa aũme elĩ makĩkolelasya mũtĩnĩ nĩ kana makuanĩle! O na kau masyokie me na wia nũndũ mayaĩ na mũĩkĩĩo, maisye: Nthĩ ĩsu “yusũĩte ĩia na ũkĩ wa nzũkĩ.”—Mot 13:23, 27.

MATUKŨ 29, MWEI WA 3–MATUKŨ 4, MWEI WA 4

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI | MOTALO 15-16

“Ĩvathane na Mĩtũlyo na Kwĩyĩĩkĩĩa Mũno”

w11 9/15 27 ¶12

We Nĩwĩsĩkĩe Nĩ Yeova?

¹² Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, Aisilaeli me nzĩanĩ maendete Nthĩ ya Watho, Kola nĩwoonie maũndũ mana ta mataĩle na ambĩĩa kũsũanĩa mũvango wa Ngai waĩ na makosa. Na ĩndĩ aũme angĩ 250 ala matongoesye mbaĩ ĩsu meetĩkĩlana na Kola ũndũnĩ ũsu. Kola na andũ angĩ no nginya methĩwa moonaa ngwatanĩo yoo na Yeova ĩtesa kwanangĩka. Mamwĩie Mose atĩĩ: “Nĩtwamũkola, nũndũ ũmbano wʼonthe nĩ mũtheu, kĩla ũmwe wamo, na Yeova e katĩ woo.” (Mot. 16:1-3) Meeyĩĩkĩĩe mũno na maĩ na mĩtũlyo! Mose ameie atĩĩ: “Yeova akoonanʼya naaũ ala make.” (Soma Motalo 16:5.) Mũthenya ũla waatĩĩe ũithela, Kola na onthe ala mamũkwatie mbau nĩmooaiwe.—Mot. 16:31-35.

w11 9/15 27 ¶11

We Nĩwĩsĩkĩe Nĩ Yeova?

¹¹ Mose na Kola maĩ na kĩvathũkanyʼo kĩnene mũno ĩũlũ wa kũnenga mũvango wa Yeova ndaĩa na motwi make. Meko moo no matũtetheesye kũelewa ũndũ Yeova wamonaa. Kola aĩ Mũlivai kuma Koathi na aĩ na ianda mbingĩ mũno sya mwanya. Kwa ngelekanyʼo, nĩwoonie Yeova aitangĩĩa Aisilaeli kwĩsĩla Ũkanga Mũtune, nĩwakwatie mbau mũvango wa Yeova wa kũsilĩla Aisilaeli ala mataĩ ewi Kĩĩmanĩ kya Sinai, na aĩ na kĩanda wĩanĩ wa kũthamya ĩsandũkũ ya ũtianĩo. (Kuma 32:26-29; Mot. 3:30, 31) Veonekana Kola aĩ mũĩkĩĩku kwa Yeova myaka mingĩ na kwoou andũ aingĩ kambinĩ ya Isilaeli nĩmamũnengete ndaĩa.

Ũthwii wa Kĩ-veva

w98 9/1 20 ¶1-2

Vĩtasya Mbee Maũndũ Ala ma Vata!

Yeova oonaa ũndũ ũsu wĩ mũito mũno. Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Na Yeova amwĩa Mose, Mũndũ, ũsu ndatĩa kũawa.” (Motalo 15:35) Nĩkĩ Yeova waũmĩiwʼe mũno nĩ ũndũ ũsu mũndũ ũsu weekie?

Andũ maĩ na mĩthenya nthanthatũ ya kuna ngũ vamwe na kwĩanĩsya mavata angĩ ta lĩu, ngũa, na vandũ va kwĩkala. Mũthenya wa mũonza waaĩle kũvathwa kwondũ wa maũndũ ma kĩ-veva. O na kau ndwaĩ ũndũ mũthũku kuna ngũ, waĩ ũndũ mũthũku mũno kũtũmĩa ĩvinda yĩla yavathĩtwe kwondũ wa kũmũthaitha Yeova kũtethya mawĩa angĩ. O na kau Aklĩsto mai ungu wa Mĩao ya Mose, ngewa ĩsu yĩtũmanyĩsya kana nĩtwaĩlĩte kũvĩtasya mbee maũndũ ala ma vata.—Avilivi 1:10.

MATUKŨ 5-11, MWEI WA 4

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI | MOTALO 17-19

“Ninyie . . . Ũtiĩwa Waku”

w11 9/15 13 ¶9

Nũmũtwʼĩkĩthĩtye Yeova Kĩanda Kyaku?

⁹ Kwasũanĩa ĩũlũ wa Alivai ala mataĩ na ũtiĩwa. Nũndũ mavĩtasya mbee ũthaithi wa Yeova, nĩmaaĩle kũmwĩkwatya nĩ kana ameanĩĩsye mavata ala angĩ moo. Ameie atĩĩ: “Ninyie kĩanda kyaku.” (Mot. 18:20) O na kau tũithũkũmaa ĩkalũnĩ tondũ athembi na Alivai meekaa, no twĩthĩwe na veva ta ũsu woo twĩ na mũĩkĩĩo kana Yeova akatwĩanĩĩsya mavata maitũ. O ũndũ tũthengeee mũthya wa nthĩ ĩno nthũku, nĩwʼo twaĩle kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo vyũ kana Yeova akatwĩanĩĩasya mavata maitũ.—Ũvu. 13:17.

w11 9/15 7 ¶4

Yeova Nĩ Kĩanda Kyakwa

⁴ Kĩanda kĩu Alivai manengetwe kyoonanasya kyaũ? Yeova aisye kana akeethĩwa kĩanda kyoo, kwonanyʼa kana vandũ va kũnewa ũtiĩwa manengiwe ũthũkũmi wa mwanya mũno. Ũtiĩwa woo waĩ “ũthembi wa Yeova.” (Yos. 18:7) Mĩsoa ĩla ĩthyũlũlũkĩte ĩandĩko ya Motalo 18:20 yonanĩtye kana ũu ndwesaa kũtuma methĩwa me ngya. (Soma Motalo 18:19, 21, 24.) Alivai maaĩle kũnengwa “kĩlungu kya ĩkũmi kyonthe kya Isilaeli kĩthĩwe ũtiĩwa woo, ũndũ wa ũthũkũmi woo ũla mathũkũmaa.” Manengawe kĩlungu kya ĩkũmi ĩũlũ wa ĩana kya lĩu ũla Aisilaeli makethaa na kya indo. Namo Alivai maaĩle kumya kĩlungu kya ĩkũmi kya syĩndũ ila maetewe, “kĩla kĩseo” kwondũ wa kũtetheesya wĩa wa ũthembi. (Mot. 18:25-29) O na ĩngĩ athembi manengawe nthembo syonthe sya “syĩndũ ntheu” ila ana ma Isilaeli mamũetee Ngai nyũmbanĩ yake ya ũmũthaithĩa. Kwoou ala matethasya wĩa wa ũthembi maĩ na kĩtumi kĩseo kya kũmũĩkĩĩa Yeova kana nũkwĩanĩĩsya mavata moo.

Ũthwii wa Kĩ-veva

g02 6/8 14 ¶2

Mũnyũ Nĩ Kĩndũ kya Vata Mũno

O na ĩngĩ, mũnyũ wĩthĩawa wĩ wonanyʼo wa kĩndũ kĩtonya kwĩkala kwa ĩvinda yĩasa kĩtekwanangĩka. Na nĩkyo kĩtumi nthĩnĩ wa Mbivilia ũtianĩo mũlũmu weetawa “ũtianĩo wa mũnyũ,” na ala meeka ũtianĩo ũsu nĩmaĩsaa lĩu wĩ mũnyũ me vamwe nĩ kana monanyʼe nĩmeetĩkĩlana na ũtianĩo ũsu. (Motalo 18:19) Mĩaonĩ ya Mose, mũnyũ nĩweekĩawa nthembonĩ ila syaumawʼa kĩthembeonĩ kwonanyʼa kana nthembo isu iyaĩ na ũvuku kana iyesaa kwanangĩka.

MATUKŨ 12-18, MWEI WA 4

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI | MOTALO 20-21

“Endeea Kwĩthĩwa wĩ Mũuu o na Yĩla wĩ na Ũndũ Ũũkũthĩnyʼa”

w09 9/1 19 ¶5

Mũsili Ũsilaa Katĩ

Ũndũ wa mbee, Ngai ndatavĩtye Mose akaneene na ana ma Isilaeli o na ndaamwĩa akamasilĩle kana nĩ alei. Kelĩ, Mose na Aluni mayaamũtaĩa Yeova. Ameie atĩĩ: “Mũinandĩkĩĩa . . . mwonanʼye atĩ nĩ mũtheu.” (Mũsoa wa 12) Yĩla maisye “nĩtũũmumĩsya manzĩ,” Mose aneenie kwa nzĩa ĩkwonanyʼa we na Aluni, na ti Ngai nĩmo mesaa kũnenga andũ kĩwʼũ kwa nzĩa ya kyama. Katatũ, ũsili ũsu weekiwe kwosana o na mosili angĩ meekĩtwe mbeenĩ. O tondũ Ngai ũtaaĩtĩkĩlya alei ala maĩ vo mbeenĩ mailika Kanaani, nowʼo ũtaaĩtĩkĩlya Mose na Aluni. (Motalo 14:22, 23) Ũndũ wa kana, Mose na Aluni nĩmo matongoeasya Isilaeli. Kwoou o ũndũ andũ me na ianda mbingĩ nowʼo maandũawa nĩ Ngai.—Luka 12:48.

MATUKŨ 19-25, MWEI WA 4

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI | MOTALO 22-24

“Yeova Nĩwaalyũlile Kĩumo Kyatwʼĩka Ũathimo”

bt 53 ¶5

Kũtavanyʼa “Ũvoo Mũseo Ĩũlũ wa Yesũ”

⁵ Ũmũnthĩ, o tondũ kwailye ĩvinda ya atũmwa, kũthĩnwʼa kwa andũ ma Ngai kũitumĩte wĩa wa kũtavanyʼa ũũngama. Kĩla ĩvinda Aklĩsto nĩmalasimĩthawʼa kũthama kuma vandũ vamwe kũthi vangĩ, yĩthĩwe nĩ kwa kũtwawa yela kana kũthamĩĩwʼa nthĩ ĩngĩ, ũu ũtumĩte isio ingĩ ivikĩwa nĩ ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ. Kwa ngelekanyʼo, Kaũnĩ wa Kelĩ wa Nthĩ Yonthe, Ngũsĩ sya Yeova nĩsyatavisye ũvoo mũseo andũ ala moovetwe ĩmwe kambinĩ sya kũthĩnĩsya andũ sya Nazi. Mũyuti ũmwe wakomanie na ngũsĩ kambinĩ isu aĩtye atĩĩ: “Ũkũmbaũ ũla waĩ na Ngũsĩ sya Yeova ila twoovetwe ĩmwe nĩwambĩkĩĩthisye kana mũĩkĩĩo woo waumanĩte na Maandĩko na kwoou o nakwa natwʼĩka Ngũsĩ ya Yeova.”

it-2 291

Ũtumanu

Ũtumanu wa Kũmũvĩnga Yeova. Nũndũ wa ũtumanu mwathani Mbalaamu endaa kwathana maũndũ ma ũvũngũ ĩũlũ wa Isilaeli nĩ kana akwate mbesa kuma kwa Mũsumbĩ Mbalaka, ĩndĩ Yeova nĩwasiĩĩie nzĩa isu syake sya ũseleke. Mũtũmwa Vetelo aandĩkie ĩũlũ wa Mbalaamu asya, “nyamũ ĩtaneenaa, nĩyaneenie na wasya wa mũndũ na yamũsiĩĩa ndakeke kĩko kya ndũũka.” Mũtũmwa ũsu aielesya ĩũlũ wa ũtumanu wa Mbalaamu atũmĩie ndeto ya Kĩkiliki pa·ra·phro·niʹa ĩla ĩtonya kwonanyʼa “mũndũ kwĩthwa ateũsũanĩa nesa.”—2Vt 2:15, 16; Mot 22:26-31.

Ũthwii wa Kĩ-veva

w04 8/1 27 ¶2

Maũndũ Manene Kuma Ĩvukunĩ ya Motalo

22:20-22—Nĩkĩ ũthatu wa Yeova wamwakanĩie Mbalaamu? Yeova amwĩĩte mwathani Mbalaamu ndakaumanĩe Aisilaeli. (Motalo 22:12) Ĩndĩ mwathani ũsu nĩwaendanisye na andũ ma Mbalaka e na kĩeleelo kya kũmaumanĩa Aisilaeli. Mbalaamu endaa kũmwendeesya mũsumbĩ wa Moavi na aikwata mĩthĩnzĩo kuma kwake. (2 Vetelo 2:15, 16; Yuta 11) O na yĩla Mbalaamu walasimĩthiwʼe amaathime Aisilaeli vandũ wa kũmaumanĩa, aendeeie o kũmantha kũmwendeesya mũsumbĩ na kwoou asya aka ala mathaithaa Mbaali matũmĩwe kũsesenga aũme ma Isilaeli meke naĩ. (Motalo 31:15, 16) Kwoou, ũthatu wa Yeova nĩwamwakanĩie Mbalaamu nũndũ aĩ na ĩtomo yingĩ mũno.

MATUKŨ 26, MWEI WA 4–MATUKŨ 2, MWEI WA 5

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI | MOTALO 25-26

Ũthwii wa Kĩ-veva

it-1 359 ¶1-2

Mũvaka

Veonekana kana mĩũnda ya mbaĩ ya Isilaeli yaaanawʼa kwosana na maũndũ aa elĩ. Ũndũ wa mbee, kũkũna kula, na ũndũ wa kelĩ, ũndũ andũ maingĩvĩte. Nĩvatonyeka isio isu kana mĩũnda ĩsu ĩkethĩwa yaaanĩawʼa kĩla mbaĩ, na kwoou ũyĩthĩa mbaĩ ĩmwe no inengwe ngalĩko ya ĩũlũ kana ya ĩtheo, kana mbaĩ ĩngĩ ĩkanengwa wumĩlonĩ wa sua kana ũthũĩlonĩ wayo, na mbaĩ ĩngĩ yaĩ ĩtonya kũkwata mũũnda wayo ũiĩnĩ kana iĩmanĩ. Ũla weekaa ũtwi ĩũlũ wa ũndũ isio isu ikũaanwʼa nĩ Yeova, na kwoou weethĩaa andũ mayĩĩwʼanĩa kĩwĩu kana mambĩĩe kũemanwa. (Nth 16:33) O na ĩngĩ, Ngai aĩ atongoesye maũndũ nĩ kana kĩla mbaĩ yĩke kwosana na wathani ũla Yakovo wathanie ĩũlũ woo atanamba kũkwʼa o tondũ vonanĩtwʼe nthĩnĩ wa Mwambĩlĩlyo 49:1-33.

Ĩtina wa kũkũna kula, na kĩla mbaĩ kũaĩwa kĩsio kyayo, weethĩawa wĩ ũndũ wa vata kũmanya kĩsio kĩu kĩane ata nĩ kana wĩthĩe andũ ma mbaĩ ĩsu no meanĩe vo. Mbivilia yaĩtye, “Inywʼĩ mũkaaanʼya nthĩ ĩsu kwondũ wa kũlimana kwĩanana na mĩvĩa yenyu; ala aingĩ mũkamanenga ũtiĩwa mwingĩ, na ala anini mũkamanenga ũtiĩwa mũnini: o vala vakatwʼĩka va mũndũ kwondũ wa kũlimana, vau vakeethĩwa vake.” (Mot 33:54) Kwoou, o na kau mbaĩ yaaĩle kwĩkala kĩsionĩ kĩla yanengwa ĩtina wa kũkũna kula, kĩsio kĩu kyaĩ kĩtonya kũnenevangwʼa kana kũolangwa kwosana na ũndũ mbaĩ ĩsu yaĩ na andũ maingĩvĩte. Nĩkyo kĩtumi yĩla kĩsio kya Yuta kyoonekie kĩ kĩnene mũno, nĩkyatililwe kyanengwa mbaĩ ya Simeoni.—Yos 19:9.