Kwinĩa Kana Kũkũnĩa Kĩvendela Saluti, Kũkũna Kula, na Ũthũkũmi kwa Ene Nthĩ

Kwinĩa kana kũkũnĩa kĩvendela saluti. Ngũsĩ sya Yeova niĩkĩĩaa kana kũkumanĩa kĩvendela, kũkinĩa, kana kũkĩkũnĩa saluti, maũndũ ala mavinda maingĩ mekawa ĩla wathi wa kũkumya nthĩ ũkũnĩtwe, nĩ meko ma ũthaithi ala monanasya kana wovosyo umanaa na Silikalĩ kana atongoi mayo, ĩndĩ ti Ngai. (Isaia 43:11; 1 Akolintho 10:14; 1 Yoana 5:21) Ũmwe wa atongoi ta asu aĩ Mũsumbĩ Nevukatilesa wa Mbaviloni ya tene. Nĩ kana onanyʼe ũnene na kwĩyumya kwake nthĩnĩ wa ũthaithi, mũsumbĩ ũsu wĩ vinya nĩwaseũvisye mũvwʼanano mũnene. O na nĩwalasimĩthisye andũ ala wasumbĩkĩte maũkumanĩe ĩvinda yĩla wathi ũtonya kũelekanwʼa na wathi wa kũkumya nthĩ, waendeee kũkũnwa. Ĩndĩ Aevelania atatũ, ala nĩ Satalaki, Mesaki, na Aveti-neko, nĩmaleile kũkumanĩa mũvwʼanano ũsu, o na kau maĩ moawe malea kwĩka ũu.—Ndanieli, kĩlungu kya 3.

Mũandĩki wa isitoli wĩtawa Carlton Hayes aĩtye atĩĩ: “Ũmũnthĩ kĩndũ kĩla kyonanasya kana mũndũ nĩwĩyumĩsye nthĩ yake vyũ, na kĩthaithawa mũno, nĩ kĩvendela.” Ongeleeile kwasya atĩĩ: “Andũ nĩmaumasya ngovia ĩla kĩvendela kĩvĩtĩtwʼe; namo atili ma mbathi nĩmatilaa mbathi sya kũkĩkumya, nasyo syana nĩsinaa mbathi o ta isu.” O na ĩngĩ, aisye kana ve maũndũ mekawa nĩ kenda andũ monanyʼe nĩmeyumĩsye nthĩ yoo. Kwa ngelekanyʼo, nĩmethĩawa na “mĩthenya mĩtheu,” makethĩwa na “ngũmbaũ” ila ikumawʼa kwa kwĩtwa “atheu,” o na nĩmethĩawa na “makalũ,” kana myako mĩtheu, ya kũlilikana ngũmbaũ isu. Mũnene ũmwe wa ita sya asikalĩ aisye ũũ ĩvinda kwaĩ sikũkũ nthĩ ya Brazil: “Kĩvendela nĩkĩkumawʼa na kĩkathaithwa . . . o tondũ nthĩ ĩla mũndũ ũsyaĩwe ĩthaithawa.” Nayo ĩvuku yĩmwe yaĩtye atĩĩ: “Kĩvendela, o ũndũ ũmwe na ngelanyʼo, nĩ kĩndũ kĩtheu.”—The Encyclopedia Americana.

O mĩtũkĩ ĩvuku yĩu yĩnawetie kana mbathi sya kũkumya nthĩ “nĩ wonanyʼo wa ũndũ mũndũ wendete nthĩ yake, na mavinda maingĩ nitũmĩawa kũvoya Ngai asũvĩe andũ, na asumbĩki moo.” Kwoou, athũkũmi ma Yeova methĩawa na woni waĩle ĩla mekwasya kana sikũkũ sya kũkumya nthĩ, vala andũ meũkũnĩa kĩvendela saluti kana kwina mbathi sya kũkumya nthĩ, nĩ maũndũ makonanĩtye na ũthaithi. Ĩvuku yĩmwe yĩneeneete ũndũ syana sya Ngũsĩ sya Yeova nthĩnĩ wa sukulu sya America ileaa kũkũnĩa kĩvendela saluti, kana kumya wĩvĩto wa kwĩthĩwa syĩ ndĩkĩĩku kwa nthĩ yasyo, yaĩtye ũũ: “Motwi ĩũlũ wa makoani mana ala Koti Ũla Mũnene Vyũ umĩtye meonanyʼa kana imanyĩo isu ikonanĩtye na ũthaithi.”—The American Character.

O na kau ithyĩ andũ ma Yeova tũitanĩaa sikũkũ ila ileanaa na Maandĩko, nĩtũnengae ala angĩ ndaĩa ĩla matwʼa kwĩka ũu. Ĩngĩ, nĩtũnengete ndaĩa ivendela sya nthĩ sitũ, o na nĩtũnengete ndaĩa “ũkũmũ” wa silikalĩ ila isumbĩkĩte, tũisyona ta “mũthũkũmi wa Ngai.” (Alomi 13:1-4) Nĩkyo kĩtumi tũatĩĩaa ũtao wa kũvoya “kwondũ wa asumbĩ na onthe me na ũnene.” Ĩndĩ kĩeleelo kitũ kya kwĩka ũu nĩ, “twĩthĩwe na thayũ mũuu na mũuo katĩ wa kũmũkĩa Ngai kwʼonthe na mwĩkalo mũseo.”—1 Timotheo 2:2.

Kũkũna kula nthĩnĩ wa ũnyuvani wa kĩ-siasa. Aklĩsto ma wʼo nĩmanengete ndaĩa ũtwi wa andũ ala angĩ wa kũkũna kula. Maivĩngaa ũnyuvani ũla weekwa, na nĩmewʼaa silikalĩ ĩla yanyuvwa. Ĩndĩ, mailikĩlĩĩlaa o na vanini siasa sya nthĩ. (Mathayo 22:21; 1 Vetelo 3:16) Mũklĩsto atonya kwĩka ata ethĩwa nĩ lasima andũ makũne kula nthĩnĩ wa nthĩ ĩla ũtwĩe, kana ethĩwa andũ ma nthĩ yake methĩawa na ũmaitha mwingĩ kwelekela ala maleaa kũthi vala ve ũkũnĩwa kula? Kũlilikana kana Satalaki, Mesaki, na Aveti-neko nĩmaendie nginya ũiĩnĩ wa Ndula, Mũklĩsto wĩ thĩnanĩ wa mũthemba ta ũsu no atwʼe kũthi na kũlika vala veũkũnĩwa kula, ethĩwa wasya wake wa ngoo nũũmwĩtĩkĩlya. Ĩndĩ, nĩwaĩle kwĩthĩwa e metho ndakese kwĩlikya ũkũninĩ wa kula. Nĩwaĩle kũsũanĩĩa myolooto ĩĩ thanthatũ:

1. Aatĩĩi ma Yesũ ‘ti ma nthĩ.’—Yoana 15:19.

2. Aklĩsto methĩawa maũngamĩte vandũ va Klĩsto na Ũsumbĩ wake.—Yoana 18:36; 2 Akolintho 5:20.

3. Kĩkundi kya Kĩklĩsto kĩthĩawa na mũĩkĩĩo o ũmwe, na kĩthĩawa na andũ makwatanĩtwʼe vamwe nĩ wendo wa Kĩklĩsto.—1 Akolintho 1:10; Akolosai 3:14.

4. Ala manyuva mũndũ mũna methĩawa meetĩkĩla kumya ũtalo kwondũ wa maũndũ ala ũkwĩka.—Sũanĩa ĩũlũ wa myolooto ĩla yĩ nthĩnĩ wa 1 Samueli 8:5, 10-18 na 1 Timotheo 5:22.

5. Ĩla Aisilaeli mendie kwĩthĩwa na mũsumbĩ matonya kwona na metho, Yeova oonie kĩko kyu kyoo ne ũndũ ũmwe na kũmũlea.—1 Samueli 8:7.

6. No nginya Aklĩsto methĩwe na wasya mũtheu wa ngoo ĩla meũtavya andũ ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai, o na ethĩwa andũ asu me na mawoni meva ma kĩ-siasa.—Mathayo 24:14; 28:19, 20; Aevelania 13:18.

Ũthũkũmi kwa ene nthĩ. Silikalĩ sya nthĩ imwe syendaa ala malea kũthũkũma nthĩnĩ wa ita sya kaũ malike ũthũkũminĩ mũna wa kũtetheesya ene nthĩ kwa ĩvinda ĩna. Ĩla vendekana twĩke ũtwi ĩũlũ wa ũndũ ũsu, nĩtwaĩle kũvoya, o na vatonyeka nĩtwaĩle kũneenea ũndũ ũsu na Mũklĩsto mũimu kĩ-veva, na ĩndĩ tũitũmĩa wasya witũ wa ngoo kwĩka ũtwi kwosana na maũndũ ala twĩmanyĩĩtye.—Nthimo 2:1-5; Avilivi 4:5.

Ndeto ya Ngai ĩtwĩaa ‘nĩtwĩnyivĩsye anene na ala me na ũkũmũ na kũmewʼa, na tũyĩthĩwa twĩyũmbanĩtye kĩla wĩanĩ mũseo na twĩ avoo [kana “tũyĩthukĩĩsya angĩ,” NWT].’ (Tito 3:1, 2) Twasũanĩa ĩandĩko yĩu, no twĩkũlye makũlyo ta aa: ‘Kwĩtĩkĩla ũthũkũmi ta ũsu no kũtume nĩlikya maũndũnĩ ma siasa kana maũndũnĩ makonetye ndĩni sya ũvũngũ?’ (Mika 4:3, 5; 2 Akolintho 6:16, 17) ‘Ũthũkũmi ta ũsu no ũtume wĩthĩwa ne ũndũ wĩ vinya kana ũtatonyeka kwĩanĩsya maũndũ ala naĩle kwĩanĩsya nĩ Mũklĩsto?’ (Mathayo 28:19, 20; Aeveso 6:4; Aevelania 10:24, 25) ‘Ĩngĩ, yo neetĩkĩla ũthũkũmi ũsu ngakwata mwanya wa kwongeleela ũthũkũmi wakwa wa Kĩklĩsto, kwa ngelekanyʼo, ta kwĩthĩwa nĩ mũtavanyʼa wa ĩvinda yonthe?’—Aevelania 6:11, 12.

Ethĩwa wasya wa ngoo wa Mũklĩsto nũũmwĩtĩkĩlya kũlika nthĩnĩ wa ũthũkũmi mũna kwa ene nthĩ vandũ va kũtwawa yela, Aklĩsto ala angĩ nĩmaĩle kũnenga ndaĩa ũtwi wake. (Alomi 14:10) O na ĩngĩ, Mũklĩsto ũsu akewʼa atatonya kũthũkũma wĩa ta ũsu, ũtwi ũsu o nawʼo nĩwaĩle kũnengwa ndaĩa.—1 Akolintho 10:29; 2 Akolintho 1:24.