Danɩyɛɛlɩ kaayɔɔdɩ ɖɔɖɔ alɩwaatʋ ɛzɩma pɩlakɩ nɛ pʋcɔ nɛ “Wiyaʋ Krɩstʋ” talɩ yɔ. Natʋ tɔm yɔɔdaa se “kpɩtaŋ lʋbɛ. Nɛ . . . kpɩtaŋ hiŋ loɖo nɛ naalɛ,” pʋ-tɔbʋʋ lɛ se pɩkpɛndɩ kpɩtaŋ 69. Alɩwaatʋ ɛzɩma lɛ? Ye ɖɩkalɩ Biblwaa sakɩyɛ yɔ, ɖɩnaɣ se kpɩtaŋ ɛnɩ ɩtɩkɛ kɩyakɩŋ lʋbɛ kpɩtaŋ, ɛlɛ pɩnzɩ kpɩtaŋ. Pʋ-tɔbʋʋ lɛ se paa kpɩtaʋ ŋgʋ lɛ, kɩkɛ pɩnzɩ lʋbɛ. Pɩnzɩ kpɩtaŋ ɛnɩ ɩ-tɔm fɛyɩ piti Yuda mba mbʋ pʋyɔɔ yɔ, paa pɩnaɣ lʋbɛ ñɩŋga ŋga lɛ, kaakɛ-wɛ Sabaatɩ pɩnaɣ. (Egipiti Lɩʋ 23:10, 11) Ye mbʋ, kpɩtaŋ 69 weyi ɩ-tɔm pɔyɔɔdɩ natʋ taa yɔ, ɩkpɛndɩ pɩnzɩ 7 tam 69 yaa pɩnzɩ 483.

Lɛɛlɛɛyɔ mbʋ pɩkazaa yɔ lɛ se ɖɩla akɔnta. Ye ɖɩkalɩ pɩnzɩ 483 kpaɣnɩ pɩnaɣ 455 P.Ð.A. yɔ, ɖɩtalɩɣ pɩnaɣ 29 Ð.A. Pɩnaɣ ŋga ɖeyi ɖeyi pamɩyɩsɩ Yesu lɩm tɛɛ nɛ ɛpɩsɩ Mesiya.a (Luka 3:1, 2, 21, 22) Ɛzɩma Bibl natʋ tɔm ndʋ tɩkɔm pɩ-taa yɔ, pɩkpazɩɣ ɖe-tisuu ɖoŋ yaa we?

YEHOWA tɩŋnɩ e-fezuu yɔɔ nɛ ɛsɩnɩ nayaa sakɩyɛ se pama Mesiya weyi ɛkaɣ ɛyaa ñʋʋ yabʋ yɔ, ɛ-lʋlʋʋ, ɛ-tɔm susuu nɛ ɛ-sɩm pɔ-tɔm. Yehowa yeba se pama tɔm ndʋ nɛ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩtɩlɩ weyi ɛkaɣ kɛʋ Mesiya yɔ. Bibl taa natʋ tɔm ndʋ tɩ-tɩŋa tɩlabɩ Yesu yɔɔ. Ye ŋna ɛzɩma natʋ tɔm ndʋ tɩkɔm pɩ-taa ɖeyi ɖeyi yɔ, pɩlakɩ-ŋ piti. Pɩsa nɛ ɖɩnɩɩ natʋ tɔm ndʋ tɩyɔɔdɩ Mesiya lʋlʋʋ nɛ ɛ-pɩjatʋ pɔ-tɔm yɔ, tɩ-taa camɩyɛ lɛ, yele ɖɩkpaɣ tɩ-taa kɩɖaŋ nɩɩyɩ.

Nayʋ Izaayii kaayɔɔdaa se Mesiya kaɣ kɛʋ Wiyaʋ Daviid cejewiye taa ɛyʋ. (Izaayii 9:6) Toovenim Daviid cejewiye taa palʋlɩ Yesu ɖɔɖɔ.—Maatiyee 1:1, 6-17.

Nayʋ lɛlʋ weyi payaɣ se Mikee yɔ, ɛɛyɔɔdaa se pɩɣa ŋga kakaɣ pɩsʋʋ wiyaʋ nɛ pakaɣ-kɛ lʋlʋʋ “Bɛtɩlɛhɛm Efrata.” (Mikee 5:1) Alɩwaatʋ ndʋ palʋlɩ Yesu Izrayɛɛlɩ ɛjaɖɛ taa yɔ, tɛtʋ naalɛ kaawɛ peeɖe nɛ payaɣ-tʋ se Bɛtɩlɛhɛm. Bɛtɩlɛhɛm nakʋyʋ kaawɛ hayo kiŋ, Nazarɛɛtɩ tɛtʋ cɔlɔ, nɛ lɛɛkʋ ñɛwɛɛ Yuda tɛtʋ ndʋ payaɣ se Yerusalɛm yɔ, tɩ-cɔlɔ. Bɛtɩlɛhɛm ŋgʋ kɩɩwɛ Yerusalɛm cɔlɔ yɔ, payaɣaɣ-kʋ se Efrata. Tɛtʋ ndʋ tɩ-taa palʋlɩ Yesu ɛzɩ natʋ tɔm kaayɔɔdʋʋ yɔ.—Maatiyee 2:1.

Bibl natʋ tɔm lɛɛtʋ yɔɔdʋʋ se pakaɣ Ɛsɔ Pɩyalʋ ‘lɩzʋʋ nɛ Egipiti.’ Yesu kaakɛ pɩɣa lɛ, pakpaɣ-ɩ nɛ powoni-i Egipiti. Eroodi sɩba nɛ pɩtɛ lɛ, papɩsɩnɩ Yesu ɛ-tɛ; pɩla se natʋ tɔm ndʋ tɩkɔm pɩ-taa.—Ozee 11:1; Maatiyee 2:15.

Ye ŋcɔnɩ aɖakaɣ ŋga kɛwɛ hɔɔlʋʋ 200 yɔɔ yɔ, ka-taa yɔ, ŋnaɣ hɔɔlʋʋ ŋgʋ payaɣ se “Natʋ Tɔm” yɔ. Pɔyɔɔdɩ Mesiya yɔɔ natʋ tɔm sakɩyɛ hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩ-taa. Kpaɣ masɩ nzɩ pama peeɖe yɔ nɛ ŋmaɣzɩnɩ nzɩ pama hɔɔlʋʋ ŋgʋ payaɣ se “Ɛzɩma Pɩkɔm Pɩ-taa yɔ.” Ye ŋlakɩ mbʋ yɔ, ñe-tisuu kaɣ kpaʋ ɖoŋ nɛ pɩsɩnɩ-ŋ nɛ ŋtɩlɩ se Ɛsɔtɔm kɛ toovenim.

Ŋŋtazɩɣ masɩ sɩnɛ sɩ-taa lɛ, taasɔɔ se pama natʋ tɔm ndʋ nɛ pɩla pɩnzɩ mɩnɩŋ sakɩyɛ pʋcɔ nɛ palʋlʋʋ Yesu. Yesu kaayɔɔdaa se: “Pɩwɛɛ se tɔm ndʋ pama takayaɣ kiɖeɖeɣa taa, Moyizi nɛ Keɣsi takayaɣ taa yɔ, tɩla.” (Luka 24:44) Ŋñɩnɩ ña-maɣmaɣ ñe-Bibl taa yɔ, ŋɖiɣziɣna se natʋ tɔm ndʋ tɩ-tɩŋa tɩkɔm pɩ-taa ɖeyi ɖeyi.

MBA pɛwɛnɩ tisuu Trinita yɔɔ yɔ, pawɩlɩɣ se ɛyaa naadozo kpɛndɩna nɛ pɛkɛ Ɛsɔ. Ɛyaa mba lɛ Caa, Pɩyalʋ nɛ Fezuu Kiɖeɖeu. Pa-lɩmaɣza taa lɛ, pɛwɛ kɩmaŋ, po-ɖoŋ wɛɛ kɩmaŋ nɛ pɛfɛyɩnɩ ɖɩbazɩyɛ. Pawɩlɩɣ ɖɔɖɔ se Caa kɛ Ɛsɔ, Pɩyalʋ kɛ Ɛsɔ nɛ Fezuu Kiɖeɖeu kɛ Ɛsɔ, ɛlɛ pa-naadozo pɛkpɛndaa nɛ pɛkɛ Ɛsɔ kʋyʋm.