Ɛyaa sakɩyɛ yebi pɛ-Ɛsɔ sɛtʋ agbaa taa wobu, mbʋ pʋyɔɔ yɔ, paahikiɣ mbʋ pɩpɔzʋʋ-wɛ fezuu taa yɔ a-taa. Nɛ mbʋ mbʋ palakɩ Ɛsɔ sɛtʋ agbaa ana a-taa yɔ, pɩɩhɛzɩɣ pa-laŋa ɖɔɖɔ. Ye mbʋ, ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ŋwolo Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa kediɣzisi yɔ? Wazasɩ nzɩ ŋkaɣ hiɣu sɩ-taa?

Ŋkaɣ hiɣu taa leleŋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛyaa mba pɛwɛ peeɖe yɔ, pɔsɔɔlɩ-ŋ nɛ pamaɣzɩɣ ñɔ-yɔɔ. Kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa Krɩstʋ mba kaawɛ agbaa ndɩ ndɩ taa nɛ palakɩ kediɣzisi nɛ pɛsɛɣ Ɛsɔ, patazɩɣ Masɩ taa nɛ pakpazɩɣ ɖama ɖoŋ. (Ebree mba 10:24, 25) Kajalaɣ Krɩstʋ mba kaanawa se po-koobiya fezuu taa mba kɛ pa-taabalaa nɛ pɔsɔɔlɩ-wɛ siŋŋ. (2 Tesalooniiki mba 1:3; 3 Yohanɛɛsɩ 14) Mbʋ ɖɩlakɩ sɔnɔ ɖɔɖɔ nɛ ɖihikiɣ taa leleŋ ɛzɩ mba yɔ.

Ŋkpɛlɩkɩɣ ɛzɩma pɩwɛɛ se ŋlabɩnɩ Bibl paɣtʋ kila tʋmɩyɛ yɔ. Caanaʋ taa, abalaa, halaa nɛ piya pekpeɣlaɣ nɛ wɩlɩyaa kɩbama tɩŋɩɣnɩ Ɛsɔtɔm yɔɔ nɛ pawɩlɩɣ-wɛ ɛzɩma pakpaɣ tɩ-taa paɣtʋ kila nɛ palabɩnɩ tʋmɩyɛ paa evemiye nɖɩ yɔ. Mbʋ ɖɔɖɔ ɖɩlakɩ sɔnɔ. (Wayɩ Wayɩ Paɣtʋ 31:12; Nehemiya 8:8) Paa weyi ɛsɔɔlaa yɔ, ɛpɩzɩɣ nɛ ecosi tɔm nɛ etee hendu; pɩwɩlɩɣ se ɖɩwɛnɩ tisuu.—Ebree mba 10:23.

Ŋkaɣ kpazʋʋ ñe-tisuu ɖoŋ. Apostoloo Pɔɔlɩ kaaheyi ɛ-alɩwaatʋ taa agbaa naayɛ tɔm tʋnɛ: “Me-liu wɛɛ pɩŋŋ se mana-mɩ, nɛ . . . ɖɩpɩzɩ nɛ ɖɩkpazɩ ɖama tisuu ɖoŋ, mi-tisuu nɛ ma-ñɩmbʋ.” (Roma mba 1:11, 12) Ða nɛ ɖo-koobiya ɖɩkatɩɣ kediɣzisi taa lɛ, pɩkpazɩɣ ɖe-tisuu ɖoŋ nɛ pɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩcaɣ wezuu kɩbaŋʋ.

Ye ŋñaɣ pana nɛ ŋwolo ɖɛ-ɛgbɛyɛ taa kediɣzaɣ ŋga pakaɣ labʋ cee wayɩ yɔ, pɩsɩɣnɩ-ŋ nɛ ŋna ña-maɣmaɣ se tɔm ndʋ ɖɩyɔɔdaa nɛ pɩɖɛɛ yɔ, tɩkɛ toovenim! Ðɩmʋʋ-ŋ camɩyɛ nɛ taa leleŋ. Paahɛyɩɣ liidiye pʋcɔ nɛ pɔkɔŋ ɖe-kediɣzisi nɛ paacɔʋ liidiye sɩ-taa ɖɔɖɔ.

• Kɩɖaʋ ŋgʋ ɖɩtɩŋɩɣ nɛ ɖɩlakɩ ɖe-kediɣzisi sɔnɔ?

• Ye ɖiwoki Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa kediɣzisi yɔ, wazasɩ nzɩ ɖihikiɣ?

Paa pɩwɛɛ se ɖɩyazɩ lakʋ sɔsɔʋ nakʋyʋ yaa ɖɩlɩɩ tɛʋ taa nɛ pʋcɔ yɔ, ɖiwoki ɖe-kediɣzisi ɖoŋ ɖoŋ. Paa ɖɩkatɩɣ kala yaa paa tʋmɩyɛ ɛnɩ-ɖʋ sakɩyɛ yɔ, ɖiwoki ɖe-kediɣzisi. Ɛbɛ yɔɔ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa ñakɩ pana mbʋ nɛ pa nɛ po-koobiya pekpeɣliɣ?

Piyeki se ɖɩnɩɩ ɖa-tɩ leleŋ. Pɔɔlɩ seɣtiɣ ɛgbɛyɛ taa koobiya se ‘pamaɣzɩɣ ɖama yɔɔ.’ (Ebree mba 10:24) Ye pɔtɔm se “ɖɩmaɣzɩ ɖama yɔɔ” yɔ, pʋ-tɔbʋʋ lɛ se ɖɩñaɣ pana nɛ ɖɩtɩlɩ ɖama camɩyɛ. Ye mbʋ, apostoloo Pɔɔlɩ tɔm pee anɛ, aseɣtiɣ-ɖʋ se ɖɩmaɣzɩɣ lalaa kɩcɛyɩm yɔɔ. Ye ɖɩñakɩ pana nɛ ɖɩtɩlɩɣ Krɩstʋ mba lalaa yɔ, ɖɩkaɣ ɖiɣzinuu se pa-taa nabɛyɛ kaakatɩ tɩlasɩ nzɩ ɖiɖiɣni katʋʋ yɔ nɛ pawabɩ-sɩ. Ye mbʋ, papɩzɩɣ nɛ pasɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩwabɩ-sɩ ɖɔɖɔ.

Piyeki nɛ taabalɩyɛ kɩbanɖɛ wɛɛ ɖɛ-hɛkʋ taa. Ða nɛ mba ɖikpeɣliɣ ɖe-kediɣzisi taa yɔ, patɩkɛ ɛyɩsɩmaa yem, ɛlɛ pɛkɛ ɖa-taabalaa siŋŋ. Alɩwaatʋ lɛɛtʋ taa lɛ, ɖa nɛ wɛ ɖɩkatɩɣ nɛ ɖɩmʋʋ helim ɛzɩ pɩmʋnaʋ yɔ. Ðɩkatɩɣ mbʋ lɛ, wazasɩ nzɩ ɖihikiɣ? Pɩsɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩtɩlɩ ɖama nɛ ɖɩsɔɔlɩ ɖama nɛ pɩkɩlɩ. Ye ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, pɩkɔŋ alɩwaatʋ natʋyʋ nɛ ɖa-taabalaa mba pakatɩɣ kala naayɛ lɛ, ɖɩkʋyʋʋ kpaka nɛ ɖɩsɩnɩ-wɛ nɛ piyeki nɛ ɖa-taabalɩyɛ cɛyɩsɩ. (Aduwa 17:17) Ye ɖa nɛ ɛgbɛyɛ taa koobiya ɖɩkatɩɣ ɖoŋ ɖoŋ yɔ, ɖɩwɩlɩɣ se ‘ɖɩmaɣzɩɣ ɖama yɔɔ.’—1 Kɔrɛntɩ mba 12:25, 26.

Ðiseɣtiɣ-ŋ se ŋlɩzɩ ña-taabalaa, mba palakɩ Ɛsɔ sɔɔlɩm yɔ pa-taa. Ŋkaɣ ɛyaa mba naʋ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa hɛkʋ taa. Ðitendi-ŋ, taayele nɛ nabʋyʋ yaa nɔɔyʋ ɖɩɣ-ŋ nʋmɔʋ se ŋwɛɛnɩ taabalaa mba.

• Ye ɖa nɛ koobiya lalaa ɖɩkatɩɣ ɖoŋ ɖoŋ yɔ, pɩwazɩɣ-ɖʋ kpem. Ɛbɛ yɔɔ?

• Ɛzɩmtaa ŋñɩnɩɣ se ŋkɔɔ ɖe-kediɣzaɣ nakɛyɛ nɛ ŋtɩlɩ-ɖʋ camɩyɛ?

Kajalaɣ Krɩstʋ mba kediɣzisi taa lɛ, peteɣaɣ hendu, patɩmɩɣ, pakalɩɣ Masɩ nɛ patazɩɣ sɩ-taa. Pataalakɩ sɔnzɩ nasɩyɩ pe-kediɣzisi taa. (1 Kɔrɛntɩ mba 14:26) Mbʋ ɖeyi ɖeyi ɖɔɖɔ ɖɩlakɩ ɖe-kediɣzisi sɔnɔ.

Tɔm ndʋ ɖɩkpɛlɩkɩɣ yɔ, Bibl taa tɩlɩnaa; nɛ tɩwazɩɣ ɖɔɖɔ. Kpɩtaʋ ɖɩdɛnɖɛ taa lɛ, paa ɛgbɛyɛ nɖɩ ɖikpeɣliɣ nɛ ɖiwelisi samaɣ taa tɔm yɔɔdʋʋ, pɩkpakɩɣ cɛcɛsɩ 30. Tɔm yɔɔdʋʋ mbʋ pɩwɩlɩɣ ɛzɩma Bibl taa tɔm wazɩɣ-ɖʋ nɛ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa ɖɩwɛɛ yɔ. Masɩ nzɩ tɔm yɔɔdɩyʋ kalɩɣ yɔ, peseɣtiɣ ɖa-taa paa anɩ se ɛkalɩ-sɩ ɛ-maɣmaɣ e-Bibl taa. Tɔm yɔɔdʋʋ tɛŋ lɛ, pakpakɩɣ ñɩɣyʋʋ kʋyʋmʋʋ nɛ pala kediɣzaɣ hɔɔlʋʋ ŋgʋ payaɣ se “Feŋuu Tilimiye” kpɛlɩkʋʋ yɔ. Kpɛlɩkʋʋ mbʋ pɩ-taa lɛ, mba pɔsɔɔlaa yɔ, papɩzɩɣ nɛ patɩŋnɩ Feŋuu Tilimiye ñʋʋ ŋgʋ peɖiɣni kpɛlɩkʋʋ yɔ, kɩ-yɔɔ nɛ pocosi tɔm. Kɛdaɣ ŋga ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, kasɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩtɩlɩ ɛzɩma ɖɩɖɔ Bibl paɣtʋ kila yɔɔ ɖe-wezuu caɣʋ taa yɔ. Pɛkpɛlɩkɩɣ tɔm kʋyʋmtʋ ndʋ agbaa wena a-taa tɛtʋ kpeekpe yɔɔ yɔ, acɛzɩ 120000.

Pɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩpɩsɩ wɩlɩyaa kɩbama. Ðɩkatɩɣ ɖɔɖɔ kpɩtaʋ hɛkʋ taa nɛ ɖɩlakɩ kediɣzaɣ nakɛyɛ; kɛwɛnɩ hɔɔlɩŋ naadozo nɛ payaɣ-kɛ se Ðe-wezuu caɣʋ nɛ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋmɩyɛ. Tɔm ndʋ tɩwɛ Ðe-wezuu caɣʋ nɛ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋmɩyɛ kpɛlɩkʋʋ takayaɣ taa yɔ, tɩ-yɔɔ patɩŋɩɣna nɛ palakɩ kediɣzaɣ ŋga. Payaɣ kajalaɣ hɔɔlʋʋ se Ñɩm mbʋ pɩwɛ Ɛsɔtɔm taa yɔ nɛ kɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩtɩlɩ Bibl hɔɔlʋʋ ŋgʋ ɛgbɛyɛ taa koobiya kaatɛm kalʋʋ yɔ camɩyɛ. Pʋwayɩ lɛ, hɔɔlʋʋ ŋgʋ payaɣ se Falɩsɩ ña-tɩ nɛ ŋsusi tɔm camɩyɛ yɔ kɩ-taa, palakɩ la ŋwɩlɩwaa se pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩtɩlɩ ɛzɩma ɖa nɛ ɛyaa ɖɩla kɛdaɣ Bibl yɔɔ yɔ. Lɔŋ tasɩyʋ nɔɔyʋ yɔɔdʋʋ tɔm natʋyʋ pazɩ se tɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩwɛɛ niye tɔm kalʋʋ nɛ tɔm wɩlʋʋ taa nɛ pɩkɩlɩ. (1 Timootee 4:13) Payaɣ kɛdɛzaɣ hɔɔlʋʋ se Caɣ wezuu ɛzɩ Krɩstʋ tʋ yɔ, kɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩna ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩɖɔ Bibl paɣtʋ kila yɔɔ paa evemiye nɖɩ yɔ. Hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩ-taa, papɩzɩɣ nɛ pala kɛdaɣ nɛ pɔpɔzɩ tɔm nɛ ɛyaa cosi se pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩnɩɩ Bibl taa nɛ pɩkɩlɩ.

Puwiye nɖɩ ŋkɔŋ ɖe-kediɣzaɣ nakɛyɛ yɔ, ŋkaɣ naʋ ɛzɩma pawɩlɩɣ Bibl tɔm camɩyɛ sɩ-taa yɔ; nɛ pɩtʋʋ fɛyɩ se pɩkaɣ ñɔ-yɔɔ labʋ tʋmɩyɛ.—Izaayii 54:13.

• Ye ŋwobi Aseɣɖe Tɩnaa kediɣzaɣ nakɛyɛ yɔ, tɔm ndʋ ŋkaɣ welisuu?

• Kediɣzaɣ ŋga ŋsɔɔlaa se ŋwolo cee wayɩ?

Ye ŋcɔnɩ fotonaa mba pɛwɛ hatʋ cabɩ takayaɣ kanɛ ka-taa yɔ, ŋkaɣ ɖiɣzinuu se Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa suu wondu camɩyɛ pʋcɔ nɛ powoki kediɣzisi. Ɛbɛ yɔɔ ɖisuu wondu nɛ ɖɩñɔɔzʋʋ ɖa-tɩ camɩyɛ mbʋ?

Ðɩwɩlɩɣ se ɖɩñaŋ ɖɛ-Ɛsɔ. Pɩkɛ toovenim se Ɛsɔ ɛɛcɔŋnɩ mbʋ pɩnaɣ ɛsa yɔɔ yem yɔ. (1 Samɩyɛɛlɩ 16:7) Paa mbʋ yɔ, alɩwaatʋ ndʋ ɖikpeɣliɣ se ɖɩsɛɛ Ɛsɔ yɔ, ɖɩsɔɔlaa se ɖɩwɩlɩ se ɖɩñaŋ Ɛsɔ nɛ ɖo-koobiya. Ye ɖɩñɩnɩɣ se ɖiwolo tɔm hʋyʋ sɔsɔ nɔɔyʋ cɔlɔ yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se ɖɩñɔɔzʋʋ ɖa-tɩ camɩyɛ nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩñaŋɩ-ɩ ɛ-sɔsɔtʋ yɔɔ. Mbʋ ɖɔɖɔ ɛzɩma ɖɩñɔɔzʋʋ ɖa-tɩ nɛ ɖiwoki kediɣzisi yɔ, pɩwɩlɩɣ se ɖɩñaŋ Ɛsɔ Yehowa weyi ɛkɛ “tɛtʋ kpeekpe tɔm hʋyʋ” yɔ. Pɩwɩlɩɣ ɖɔɖɔ ɛzɩma ɖɩñaŋ lone nɖɩ ɖɩ-taa ɖɩsɛɣ-ɩ yɔ.—Kiɖe Tɛɛ Tɔm 18:25.

Ðo-wondu suu wɩlɩɣ wezuu kɩbaŋʋ ŋgʋ ɖɩcakɩ yɔ. Bibl seɣtiɣ Krɩstʋ mba se posuu “wondu kususutu ndʋ . . . tɩmaɣna nɛ tɩwɩlɩ se pɛwɛnɩ maɣzɩm mbʋ pɩmʋnaa yɔ.” (1 Timootee 2:9, 10) Ye pɔtɔm se Krɩstʋ mba isuu ‘wondu ndʋ tɩmaɣnaa’ yɔ, pʋ-tɔbʋʋ lɛ se pataasuu wondu ndʋ tɩhɔŋ ɛyaa lɩmaɣza nɛ tiyeki se ɛyaa liu tɛɛ ɛkɔtɩ yɔ. Pɩtasɩ lɛ, ye pɔtɔm se Krɩstʋ mba isuu wondu ndʋ ‘tɩwɩlɩɣ se pɛwɛnɩ maɣzɩm mbʋ pɩmʋnaa yɔ’ yɔ, pʋ-tɔbʋʋ lɛ se posuu wondu ndʋ tɩwɛ kajʋka yɔ, pataasuu wondu ndʋ tɩwɩlɩɣ se palakɩ kaakendu yaa pɛwɛ kʋzɔɔtʋ yɔ. Bibl paɣtʋ kila anɛ aawɩlɩɣ se pɩpɔzaa se ɖisuu wondu kʋyʋmtʋ paa ɛzɩmtaa. Paa weyi ɛwɛnɩ waɖɛ se esuu wondu ndʋ ɛsɔɔlaa yɔ. Ye ɖisuu wondu camɩyɛ nɛ paa ɖitikuli ɖɔ-nɔɔ yɔ, piyeki nɛ “pacanɩ ɖa-Ñʋʋ Yaɖʋ Ɛsɔ wɩlɩtʋ” nɛ “pasa Ɛsɔ.” (Tiiti 2:10; 1 Pɩyɛɛrɩ 2:12) Ye ɖisuu wondu camɩyɛ pʋcɔ nɛ ɖiwoki kediɣzisi yɔ, pɩlakɩ nɛ lalaa wɛɛnɩ lɩmaɣza wena amʋnaa yɔ Yehowa sɛtʋ yɔɔ.

Taakizi kediɣzisi wobu mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ŋfɛyɩnɩ wondu kɩfatʋ. Pɩtɩcɛyɩ se posuu wondu kɩfatʋ yaa wondu ndʋ tɩwɛ liidiye yɔ pʋcɔ nɛ powolo kediɣzisi. Ɛlɛ pɩcɛyaa se ɖo-wondu ɩwɛɛ cɩɖɩ cɩɖɩ nɛ tɩwɛɛ cɔnʋʋ.

• Ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ɖisuu wondu camɩyɛ pʋcɔ nɛ ɖɩlakɩ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma?

• Paɣtʋ kila wena sɩɣnɩ-ɖʋ ɖa-tɩ ñɔɔzʋʋ nɛ ɖo-wondu suu pɔ-hɔɔlʋʋ taa?

Ye ña nɛ Yehowa Aseɣɖe Tʋ nɔɔyʋ ɩkpɛlɩkɩɣ Bibl yɔ, pɩtɩla ŋñɔɔzʋʋ tɔm ndʋ ɩkaɣ kpɛlɩkʋʋ yɔ, pʋcɔ nɛ kpɛlɩkʋʋ alɩwaatʋ talɩ. Ye ŋsɔɔlaa se kediɣzisi ɩwazɩ-ŋ siŋŋ yɔ, pɩwɛɛ se ŋñɔɔzɩ ña-tɩ ɖɔɖɔ mbʋ pʋcɔ nɛ ŋwolo kediɣzisi nzɩ. Ye ɖɩlakɩ ɖʋtʋ kɩbandʋ yɔ, pɩlʋlʋʋ pee kɩbana.

Ñɩnɩ ɖenɖe nɛ ɛzɩmtaa pɩwɛɛ se ŋkpɛlɩkɩ yɔ. Ɛzɩmtaa ŋpɩzɩɣ nɛ ŋka ñʋʋ camɩyɛ nɛ ŋkpɛlɩkɩ? Tanaŋ tɛɛ cu pʋcɔ nɛ ŋpaɣzɩ evemiye taa tʋma yaa ɖoo taa alɩwaatʋ ndʋ piya tɛm hɩnʋʋ yɔ? Paa ŋŋpɩzɩɣ se ŋkpɛlɩkɩ nɛ pileɖi yɔ, ɖʋ ña-tɩ alɩwaatʋ ɛzɩma ŋsɔɔlaa se ŋkpaɣ nɛ ŋkpɛlɩkɩna yɔ; nɛ taaha nabʋyʋ yaa nɔɔyʋ nʋmɔʋ se ɛwɛɛkɩ ña-ɖʋtʋ ndʋ. Ñɩnɩ lone nɖɩ ɖɩ-taa wɛ ɖiɣɖiɣ yɔ, lɩzɩ mbʋ payɩ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩkɛzɩ ña-lɩmaɣza yɔ: Ðezi raadiyoo, teelee nɛ pɔrtaabɩlɩ. Ye ŋtɩmnɩ Ɛsɔ pʋcɔ nɛ ŋpaɣzɩ kpɛlɩkʋʋ yɔ, pɩsɩɣnɩ-ŋ nɛ ŋsɔɔ ñe-evemiye taa nɩɣzɛ yɔɔ nɛ ŋka ña-lɩmaɣza Ɛsɔtɔm yɔɔ.—Filiipi mba 4:6, 7.

Hɛɛ caŋa tɔm ndʋ ŋñɩnɩɣ cosuu yɔ tɩ-tɛɛ nɛ ŋñɔɔzɩ ña-tɩ nɛ ŋcosi tɔm kediɣzaɣ taa. Ñaɣ pana nɛ ŋtɩlɩ tɔm ndʋ ŋcaɣ kpɛlɩkʋʋ yɔ tɩ-taa lɩmaɣzɩyɛ sɔsɔɖɛ. Maɣzɩ tɔm ñʋʋ yɔɔ, ñɩnɩ nɛ ŋna nɔɔ kʋyʋmaɣ ŋga kɛwɛ tɔm ñʋʋ nɛ tɔm ñʋŋ cikpeŋ pɛ-hɛkʋ taa yɔ nɛ ŋtazɩ kɩlɛmɩŋ tɩŋa nɛ tɔm taa cuuzuu tɔm pɔzʋʋ taa camɩyɛ. Tɔm taa cuuzuu tɔm pɔzʋʋ mbʋ, pɩñɩkɩɣ niye lɩmaɣza sɔsɔna yɔɔ. Ŋlakɩ mbʋ nɛ ŋtɛ lɛ, ŋkalɩ paa tayʋʋ mbʋ nɛ ŋcosi tɔm ndʋ pɔpɔzaa yɔ tɩ-yɔɔ. Ñɩnɩ nɛ ŋkalɩ Bibl masɩ nzɩ pama paa tayʋʋ mbʋ lɛ pɩ-taa nɛ ŋna nɔɔ kʋyʋmaɣ ŋga kɛwɛ sɩ nɛ tɔm ndʋ ŋkaɣ kpɛlɩkʋʋ yɔ pɛ-hɛkʋ taa yɔ. (Tʋma Labʋ 17:11) Ŋnaɣ tɔm cosuu nɛ pɩtɛ lɛ, ŋhɛɛ pɩ-tɛɛ. Ŋtalɩɣ kediɣzaɣ taa lɛ, tɔm ndʋ ŋhɛ tɩ-tɛɛ yɔ, tɩkaɣ yebu nɛ ŋtɔzɩ tɔm ndʋ ŋñɩnɩɣ cosuu yɔ tɩ-yɔɔ. Ŋwoki kediɣzaɣ taa lɛ, nɛ ye ŋsɔɔlaa yɔ, ŋpɩzɩɣ nɛ ŋkpazɩ nesi nɛ ŋcosi tɔm nɛ ña-maɣmaɣ ñɔ-tɔm pee.

Ye ŋtazɩɣ tɔm ndʋ pakaɣ kpɛlɩkʋʋ kediɣzisi taa yɔ tɩ-taa paa kpɩtaʋ ŋgʋ pʋcɔ nɛ ŋwoki-sɩ yɔ, ŋkaɣ sɔzʋʋ lɩmaɣza kɩfana ñe-fezuu taa ‘ñɩm ɖɩñɔɔzɩyɛ taa.’—Maatiyee 13:51, 52.

• Ðʋtʋ ndʋ ŋpɩzɩɣ ŋla nɛ pɩsɩnɩ-ŋ nɛ kediɣzisi ñɔɔzʋʋ malɩnɩ-ŋ?

• Ɛzɩma ŋpɩzɩɣ nɛ ŋñɔɔzɩ ña-tɩ nɛ pɩsɩnɩ-ŋ nɛ ŋcosi tɔm kediɣzisi taa?

Kpaɣnɩ ɖooo caanaʋ taa, Yehowa sɔɔlaa se paa hɔʋ ŋgʋ kɩ-taa mba ɩkpɛndɩɣ nɛ pacakɩ nɛ pɛcɛyɩsɩɣ pa nɛ Yehowa pa-taabalɩyɛ nɛ taabalɩyɛ nɖɩ ɖɩwɛ pa-maɣmaɣ pɛ-hɛkʋ taa yɔ. (Wayɩ Wayɩ Paɣtʋ 6:6, 7) Pʋyɔɔ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa kpaɣ lɩmaɣza se paa kpɩtaʋ ŋgʋ lɛ, hɔŋ ɩkpɛlɩkɩɣ Ɛsɔtɔm. Alɩwaatʋ ndʋ palakɩ hɔʋ taa Ɛsɔ sɛtʋ yɔ, pɩwɛɛ se patazɩ tɔm ndʋ tɩlakɩ nɔɔ kʋyʋmaɣ nɛ pa-kɩcɛyɩm yɔ tɩ-taa. Paa ŋwɛ ñe-yeke yɔ, ŋpɩzɩɣ nɛ ŋkpaɣ alɩwaatʋ nɛ ŋcɛyɩsɩ ña nɛ Yehowa mɩ-taabalɩyɛ.

Alɩwaatʋ ndʋ, tɩsɩɣna se pɔñɔtɩnɩ Yehowa nɛ pɩkɩlɩ. “Ɩñɔtɩ mɩ-tɩ nɛ Ɛsɔ, nɛ ɛkaɣ-mɩ ñɔtɩnʋʋ.” (Yakubu 4:8) Ye ɖɩtɩŋɩɣnɩ Bibl yɔɔ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩɣ Yehowa wɛtʋ nɛ ɛ-lakasɩ yɔ, ɖɩtɩlɩɣ-ɩ camɩyɛ nɛ pɩkɩlɩ. Nʋmɔʋ kɛlɛʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ papɩzɩɣ patɩŋna nɛ papaɣzɩ labʋ hɔʋ taa Ɛsɔ sɛtʋ yɔ ŋgʋ yɔ: Hɔʋ taa mba ɩñɩnɩ alɩwaatʋ nɛ pacaɣ nɛ pakalɩ Bibl hɔɔlʋʋ nakʋyʋ nɛ nɔɔ kɩkʋyaɣ. Papɩzɩɣ nɛ pakalɩ kpɩtaʋ taa Bibl kalʋʋ hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩwɛ Ðe-wezuu caɣʋ kpɛlɩkʋʋ takayaɣ yɔɔ yɔ. Papɩzɩɣ nɛ pɔpɔzɩ paa hɔʋ taa tʋ weyi se ɛkalɩ Bibl hɔɔlʋʋ nakʋyʋ. Nɛ pɔkɔŋ nɛ pakatɩ lɛ, pa-tɩŋa pɔyɔɔdɩ lɔŋ weyi Bibl hɔɔlɩŋ ɛnɩ ɩkpɛlɩkɩ-wɛ yɔ.

Alɩwaatʋ ndʋ, tɩsɩɣna se hɔʋ taa mba ɩñɔtɩnɩ ɖama nɛ pɩkɩlɩ. Ye halaa nɛ pa-walaa; nɛ lʋlɩyaa nɛ pe-piya pakpakɩɣ alɩwaatʋ nɛ pɛkpɛlɩkɩɣ Ɛsɔtɔm yɔ, piyeki nɛ pɔñɔtɩnɩ ɖama nɛ pɩkɩlɩ. Pɩmʋnaa se alɩwaatʋ ndʋ, tɩkɛ koboyaɣ nɛ laŋhɛzɩyɛ alɩwaatʋ ndʋ paa weyi lɛ ɛñɩnɩɣ se tɩtalɩ lɔŋ yɔ. Pɩwɛɣ ɖeu se lʋlɩyaa ɩmaɣzɩ pe-piya pɩnzɩ yɔɔ nɛ palɩzɩ tɔm ndʋ tɩpɩzɩɣ nɛ tɩwazɩ-sɩ yɔ. Papɩzɩɣ nɛ palɩzɩ tɔm ndʋ nɛ Feŋuu Tilimiye yaa Fe! (Réveillez-vous!) yaa ɖɛ-tɛ intɛrnɛɛtɩ lone jw.org taa. Ɩpɩzɩɣ nɛ ɩyɔɔdɩ kala wena mi-piya katɩɣ sukuli taa yɔ a-taa naayɛ tɔm nɛ ɩna mbʋ sɩpɩzɩɣ sɩla nɛ sɩkaɖɩnɩ-yɛ yɔ. Ɩpɩzɩɣ nɛ ɩcɔnɩ JW Tɔm Ðɩyɔɔdɩyɛ (tv.jw.org) yɔɔ ɖʋtʋ natʋyʋ nɛ ɩla kɛdaɣ tɩ-yɔɔ. Ɩpɩzɩɣ nɛ ɩkpɛlɩkɩ hendu ndʋ pakaɣ teu kediɣzaɣ taa yɔ. Nɛ ɩtɛŋ hɔʋ taa Ɛsɔ sɛtʋ lɛ, ɩtɔɔ tɔɔnaɣ kɩbaŋa nakɛyɛ yaa ɩñɔɔ leleŋ sʋlʋm nabʋyʋ.

Ye ɩkpakɩɣ alɩwaatʋ nɛ ɩlakɩ hɔʋ taa Ɛsɔ sɛtʋ paa kpɩtaʋ ŋgʋ yɔ, pɩsɩɣnɩ-mɩ nɛ ɩsɔɔlɩ Ɛsɔtɔm siŋŋ; nɛ Yehowa kaɣ wazʋʋ mɩ-pana ñaɣʋ yɔɔ siŋŋ.—Keɣa 1:1-3.

• Ðɩɖʋʋ ɖa-tɩ alɩwaatʋ natʋyʋ kpɩtaʋ taa nɛ ɖɩlakɩ hɔʋ taa Ɛsɔ sɛtʋ. Ɛbɛ yɔɔ?

• Ɛbɛ lʋlɩyaa pɩzɩɣ pala nɛ hɔʋ taa mba tɩŋa hiɣ taa leleŋ hɔʋ taa Ɛsɔ sɛtʋ alɩwaatʋ taa?

Ɛbɛ yɔɔ ɛyaa mba ŋnaɣ fotonaa yɔɔ yɔ pa-taa wɛ leleŋ mbʋ? Pɛwɛ ɖe-kigbeɣluu nakʋyʋ taa. Paaɖʋ caanaʋ taa Ɛsɔ sɛyaa paɣtʋ se pekpeɣliɣ tam nabudozo pɩnaɣ taa; ɖa ɖɔɖɔ pɩlakɩ-ɖʋ nabʋyʋ taa se ɖe-kigbeɣliŋ ɩɩtalɩɣ lɔŋ. (Wayɩ Wayɩ Paɣtʋ 16:16) Paa pɩnaɣ ŋga lɛ, ɖɩlakɩ kigbeɣliŋ tam nabudozo: Kɩyakʋ kʋyʋmʋʋ kigbeɣluu tam naalɛ, nɛ kigbeɣluu sɔsɔʋ kɩyakɩŋ naadozo. Wazasɩ nzɩ ɖihikiɣ ɖe-kigbeɣliŋ ɛnɩ ɩ-taa?

Ɩkpazɩɣ koobiɖe nɖɩ ɖɩwɛ ɖɛ-hɛkʋ taa yɔ ɖoŋ. Ɛzɩ Izrayɛɛlɩ piya taa kaawɛʋ leleŋ se sɩsa Yehowa “ɛyaa ɖigbeɣliye” yɔ, mbʋ ɖɔɖɔ ɖa-taa wɛ leleŋ se ɖikpeɣliɣ nɛ ɖɩsɛɣ Yehowa kigbeɣliŋ taa. (Keɣa 25:12; 111:1) Kigbeɣliŋ ɩnɩ ɩhaɣ-ɖʋ waɖɛ se ɖɩkatɩ nɛ ɖɩtɩlɩ koobiya mba palɩnɩ agbaa lɛɛna nɛ halɩ ajɛɛ lɛɛna taa yɔ. Pɩtalɩɣ hɛzʋʋ alɩwaatʋ lɛ, ɖa nɛ wɛ ɖɩtɔkɩ tɔɔnaɣ kigbeɣluu lone taa peeɖe, nɛ ɖɩwɩlɩ ɖama koobiɖe sɔɔlɩm. (Tʋma Labʋ 2:42) Kigbeɣliŋ sɔsɔŋ ɩnɩ ɩ-taa, ɖɩnaɣnɩ ɖɛ-ɛsa sɔɔlɩm mbʋ pɩwɛ “ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ koobiya” hɛkʋ taa yɔ.—1 Pɩyɛɛrɩ 2:17.

Ɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩɖɛɛnɩ ɛsɩndaa fezuu taa. Pɩɩwazɩ Izrayɛɛlɩ samaɣ mbʋ pʋyɔɔ yɔ “kaanɩ tɔm ndʋ pawɩlɩ-kɛ yɔ tɩ-taa;” paalɩzɩ-kɛ Masɩ taa camɩyɛ. (Nehemiya 8:8, 12) Ða ɖɔɖɔ tɔm ndʋ pawɩlɩɣ-ɖʋ kigbeɣliŋ taa yɔ, tɩwɛ ñɩm siŋŋ ɖɛ-ɛsɩndaa. Bibl Masɩ taa palɩzɩɣnɩ tɔm ñʋŋ ndɩ ndɩ. Patɩŋɩɣnɩ tɔm yɔɔdʋʋ, tobi tobi tɔm yɔɔdʋʋ nɛ la ŋwɩlɩwaa yɔɔ nɛ pawɩlɩɣ-ɖʋ ɛzɩma pɩwɛɛ se ɖɩla Ɛsɔ sɔɔlɩm ɖe-wezuu caɣʋ taa yɔ. Ðo-koobiya mba pakatɩ tɩlasɩ ndɩ ndɩ nɛ pɔɖɔkɩ pa-tɩ kpam yɔ, ɖiwelisiɣ pɔ-tɔm lɛ, pɩkpazɩɣ-ɖʋ ɖoŋ. Kigbeɣliŋ sɔsɔŋ taa, palakɩ filimwaa nɛ palɩzɩɣ Bibl taa tɔm taa camɩyɛ nɛ pɛkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ lɔŋ sakɩyɛ. Kigbeɣliŋ taa pamɩyɩsɩɣ lɩm ɛyaa nabɛyɛ nɛ pɩwɩlɩ se pakpaɣ pa-tɩ nɛ paha Ɛsɔ.

• Ɛbɛ yɔɔ kigbeɣliŋ kɛnɩ taa leleŋ alɩwaatʋ?

• Ye ŋwoki kigbeɣliŋ yɔ, ɛzɩma pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwazɩ-ŋ?

Pɩkazɩ alɩwaatʋ pazɩ se Yesu ɛsɩ lɛ, ɛyɔɔdaa se: “Kewiyaɣ tɔm kɩbandʋ tʋnɛ, pakaɣ-tʋ susuu tɛtʋ kpeekpe yɔɔ se pɩkɛnɩ ajɛɛ kpeekpe aseɣɖe, nɛ ɖɩnɛ ɛlɛ ɛjaɖɛ tɛm kaɣ kɔm.” (Maatiyee 24:14) Ɛlɛ ɛzɩma pakaɣ labʋ tɔm susuu tʋmɩyɛ nɖɩ? Pakaɣ tɩŋʋʋ kɩɖaʋ ŋgʋ Yesu hawa yɔ, nɛ pala tɔm susuu tʋmɩyɛ nɖɩ.—Luka 8:1.

Ðɩñakɩ pana se ɖɩtalɩ ɛyaa pa-ɖɩsɩ taa. Yesu kaafalɩsɩ ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa nɛ ɛwɩlɩ-wɛ ɛzɩma pɩwɛɛ se posusi tɔm kpaɣ ɖɩɣa nɛ ŋwolo ɖɩɣa yɔ. (Maatiyee 10:11-13; Tʋma Labʋ 5:42; 20:20) Paaha kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa tɔm susuyaa mba kookasɩ nzɩ sɩ-taa pɩwɛɛ se posusi tɔm yɔ. (Maatiyee 10:5, 6; 2 Kɔrɛntɩ mba 10:13) Sɔnɔ ɖɔɖɔ pɔñɔɔzɩ ɖɔ-tɔm susuu tʋmɩyɛ camɩyɛ, nɛ paha paa ɛgbɛyɛ nɖɩ kookasɩ nzɩ sɩ-taa pɩwɛɛ se ɖisusi tɔm yɔ. Pɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩɖɔ Yesu paɣtʋ ndʋ tɩtɔŋ se “ɖisusi ɛyaa tɔm nɛ ɖɩlɩzɩ aseɣɖe kpayɩ kpayɩ” yɔ, tɩ-yɔɔ.—Tʋma Labʋ 10:42.

Ðɩñakɩ pana se ɖɩtalɩ ɛyaa ɖenɖe ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩna-wɛ yɔ. Yesu hanɩ-ɖʋ kɩɖaʋ; esusi tɔm lona wena a-taa ɛyaa samasɩ kpeɣliɣ yɔ, ɛzɩ teŋgu nɔɔ yaa lɔkɔ ŋgʋ kɩ-yɔɔ ɛyaa sakɩyɛ woki yɔ. (Maarkɩ 4:1; Yohanɛɛsɩ 4:5-15) Ða ɖɔɖɔ, ɖenɖe ɖenɖe ɖɩnaɣ ɛyaa yɔ, ɖɩñakɩ pana se ɖa nɛ wɛ ɖɩpaɣzɩ kɛdaɣ labʋ Bibl yɔɔ: Pɩpɩzɩɣ nɛ pɩkɛ habɛɛ yɔɔ, tadɩyɛ lona taa, kɩyakɩŋ taa, kaɖasɩ nzɩ sɩ-taa ɛyaa cakɩ nɛ pamʋʋ helim yɔ, yaa kaŋgalaafu yɔɔ. Ye ɖihiɣ waɖɛ kɩbanɖɛ naɖɩyɛ yɔ, ɖisusuu tɔm ɖɔɖɔ ɖɔ-cɔlɔ mba, ɖa-tʋmɩyɛ taa yaa ɖo-sukuli taa taabalaa nɛ ɖɔ-hɔʋ taa mba. Pana wena ɖa-tɩŋa ɖɩñakɩ mbʋ yɔ a-yɔɔ lɛ, tɛtʋ kpeekpe yɔɔ ɛyaa miiliyɔɔwaa sakɩyɛ pɩzaa nɛ panɩɩ “ñʋʋ yabɩtʋ” tɔm kɩbandʋ.—Keɣa 95:2.

Maɣzɩ nɛ ŋna se anɩ ŋpɩzɩɣ nɛ ŋheyi Ɛsɔ Kewiyaɣ tɔm kɩbandʋ nɛ wazaɣ ŋga pɩkaɣ-ɩ kɔnʋʋ cee wayɩ? Taasɩɩ tɔm kɩbandʋ tʋnɛ ña-tɩ. Ye ŋhiɣ nʋmɔʋ yɔ, yele nɛ lalaa ɖɔɖɔ nɩɩ-tʋ.

• “Tɔm kɩbandʋ” ndʋ pɩwɛɛ se posusi?

• Ɛzɩma Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa wɛɛ nɛ pamaɣzɩɣnɩ Yesu tɔm susuu taa?

Ðoŋ ɖoŋ lɛ, ye paya nɔɔyʋ se “nʋmɔʋ lɩzɩyʋ” yɔ, ɛkɛ ɛyʋ weyi ewoki lona kɩfana taa se ɛtɩlɩ-yɛ nɛ ɛɖʋ nʋmɔʋ nɛ pɩsa nɛ lalaa tɩŋ ɛ-wayɩ pʋwayɩ yɔ. Papɩzɩɣ nɛ pɔtɔ se Yesu kaakɛ nʋmɔʋ lɩzɩyʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ petiyi-i tataa cɩnɛ se esusi tɔm nɛ ɛlaa e-wezuu ɖɔ-yɔɔ nɛ ɖihiɣ ñʋʋ yabʋ. (Maatiyee 20:28) Sɔnɔ, ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa ɖiɣni ɖɔm ɛ-nɩŋgbanzɩ taa nɛ pañakɩ pana se pakpaɣ pa-alɩwaatʋ sakɩyɛ nɛ pasɩnɩ ɛyaa se “papɩsɩ tɔmkpɛlɩkɩyaa.” (Maatiyee 28:19, 20) Lalaa ñapɩzaa nɛ papaɣzɩ tʋmɩyɛ nɖɩ payaɣ se “nʋmɔʋ lɩzʋʋ” tʋmɩyɛ yɔ.

Nʋmɔʋ lɩzɩyʋ kɛ alɩwaatʋ tɩŋa tɔm susuyu. Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa tɩŋa kɛ tɔm kɩbandʋ susuyaa. Ɛlɛ pa-taa nabɛyɛ labɩ ɖʋtʋ nɛ pɛkɛ paa ɖooye nʋmɔʋ lɩzɩyaa nɛ posusuu tɔm ñɩɣtʋ 70 paa fenaɣ ŋga. Pɩsa nɛ papɩzɩ nɛ posusi tɔm mbʋ lɛ, sakɩyɛ tʋkʋʋ pa-tʋma alɩwaatʋ yɔɔ. Palɩzɩ lalaa nɛ pɛkɛ nʋmɔʋ lɩzɩyaa kiya lona wena a-taa tɔm susuyaa tɩɖɔɔ yɔ. Paba ñosusuu tɔm ñɩɣtʋ 130 paa fenaɣ ŋga. Nʋmɔʋ lɩzɩyaa cakɩ wezuu kɛlɛʋ, nɛ pataɣ Yehowa liu. Panawa se ɛkaɣ-wɛ haʋ mbʋ pɩpɔzʋʋ-wɛ yɔ. (Maatiyee 6:31-33; 1 Timootee 6:6-8) Mba paapɩzɩɣ se pala paa ɖooye nʋmɔʋ lɩzʋʋ tʋmɩyɛ yɔ, paba pɩzɩɣ nɛ pɛkɛ nʋmɔʋ lɩzʋʋ sɩnɩyaa alɩwaatʋ ndʋ pɩsaŋ yɔ. Papɩzɩɣ nɛ posusi tɔm ñɩɣtʋ 30 yaa 50 fenaɣ taa.

Nʋmɔʋ lɩzɩyʋ sɔɔlɩ Ɛsɔ nɛ ɛyaa. Ɛzɩ Yesu yɔ, ɖiɖiɣni naʋ se ɛyaa sakɩyɛ sɔɔlaa kpem se pɛkpɛlɩkɩ nɛ patɩlɩ Ɛsɔ nɛ ɛ-kaɖʋsɩ. (Maarkɩ 6:34) Ŋgʋ ɖɩwɛnɩ tɩlɩtʋ ndʋ tɩpɩzɩɣ tɩsɩnɩ-wɛ sɔnɔ sɔnɔ yɔ nɛ pɛwɛɛnɩ lidaʋ siŋŋ cee wayɩ yɔɔ yɔ. Sɔɔlɩm mbʋ nʋmɔʋ lɩzɩyʋ wɛnɩ ɛyaa lalaa yɔɔ yɔ, mbʋ seɣtiɣni-i nɛ ɛkpakɩɣ ɛ-alɩwaatʋ nɛ e-ɖoŋ sakɩyɛ nɛ ɛsɩɣnɩ lalaa fezuu taa. (Maatiyee 22:39; 1 Tesalooniiki mba 2:8) Piyeki nɛ nʋmɔʋ lɩzɩyʋ ɖɔɖɔ tisuu kpa ɖoŋ, ɛñɔtɩnɩ Ɛsɔ nɛ pɩkɩlɩ nɛ ehiɣ koboyaɣ sɔsɔɔ.—Tʋma Labʋ 20:35.

• Anɩ payaɣ se nʋmɔʋ lɩzɩyʋ?

• Ɛbɛ seɣtiɣ nabɛyɛ nɛ pakpakɩɣ lɩmaɣzɩyɛ se palakɩ nʋmɔʋ lɩzʋʋ tʋmɩyɛ?

Teokrasɩ nʋmɔʋ taa hayɩsʋʋ pasɩmnɩ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa. Mba pakpakɩɣ pa-alɩwaatʋ kpeekpe nɛ palakɩ Kewiyaɣ tɔm susuu tʋmɩyɛ yɔ, pɛwɛnɩ waɖɛ se powolo ŋgee sukulinaa nabɛyɛ nɛ pɩsɩnɩ-wɛ nɛ ‘pala pɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋmɩyɛ kiya.’—2 Timootee 4:5.

Nʋmɔʋ lɩzɩyaa sukuli. Ɛyʋ ɛlabɩ nʋmɔʋ lɩzʋʋ tʋmɩyɛ nɛ pɩla pɩnaɣ yɔ, payaɣ-ɩ se ewolo sukuli nakʋyʋ, kɩkpakɩɣ avema loɖo. Pɩtɩla Kewiyaɣ Kpaaŋ nakʋyʋ taa pakaɣ-kʋ labʋ. Sukuli ŋgʋ kɩsɩɣnɩ nʋmɔʋ lɩzɩyʋ se ɛñɔtɩnɩ Yehowa nɛ pɩkɩlɩ, ɛwɛɛ niye tɔm susuu hɔɔlɩŋ kpeekpe taa nɛ ɛpɩzɩ nɛ ɛɖɔkɩ mbʋ kpam nɛ ɛla ɛ-tʋmɩyɛ camɩyɛ.

Kewiyaɣ tɔm susuyaa sukuli. Nʋmɔʋ lɩzɩyaa mba papɩ pa-tʋmɩyɛ labʋ taa nɛ pɔsɔɔlɩ se pakʋyɩ pɛ-tɛ nɛ powolo nɛ pala tʋmɩyɛ ɖenɖe tɔm susuyaa tɩɖɔɔ yɔ, papɩzɩɣ nɛ powolo sukuli ŋgʋ. Pɩwɛɛ ɛzɩ pɔyɔɔdʋʋ se: “Ma yɔ, tiyi-m!” Palakɩ ɛzɩ Tɔm Susuyu sɔsɔ Yesu Krɩstʋ weyi etisaa nɛ ɛkɔɔ nɛ ɛla tʋmɩyɛ tɛtʋ yɔɔ yɔ. (Izaayii 6:8; Yohanɛɛsɩ 7:29) Ye ɛyʋ ɛkʋyɩ ɛ-tɛ nɛ ɛɖɛɛ poliŋ yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩpɔzɩ se ɛñaɣ pana nɛ sɔnzɩ kɩfasɩ nɛ tɔɔnasɩ kɩfasɩ malɩnɩ-ɩ. Halɩ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩpɔzɩ se ɛkpɛlɩkɩ kʋnʋŋ kɩfalʋʋ nakʋyʋ. Kewiyaɣ tɔm susuyaa sukuli sɩɣnɩ aɖamɛɛ nɛ nesi ɖɔkɩyaa mba pɛwɛnɩ kpaɣnɩ pɩnzɩ 23 nɛ piwolo 65 yɔ se pɛwɛɛnɩ fezuu taa wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ tɩkaɣ-wɛ wazʋʋ yɔ. Kɩsɩɣnɩ-wɛ ɖɔɖɔ se pɛwɛɛ niye nɛ pɩkɩlɩ nɛ pɩwazɩ Yehowa ɛgbɛyɛ.

Gileyaadɩ sukuli. Ebree kʋnʋŋ taa lɛ, “Gileyaadɩ” tɔbʋʋ lɛ se “Aseɣɖe kamaɣ [yaa huuye].” Papaɣzɩ Gileyaadɩ sukuli ŋgʋ pɩnaɣ 1943 taa; nɛ kpaɣnɩ pɩnaɣ ŋga lɛ, sukuli ŋgʋ kɩfalɩsɩ Ɛsɔtɔm tiyiyaa mba yɔ, pɛcɛzɩ 8000. Petiyi-wɛ se posusi tɔm “nɛ piwolo pɩtalɩ tɛtʋ kamaɣ yɔɔ.” (Tʋma Labʋ 13:47) Pʋcɔ nɛ Ɛsɔtɔm tiyaa talɩɣ Peruu lɛ, ɛgbɛyɛ naɖɩyɛ taawɛɛ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa. Ɛlɛ sɔnɔ ɖa-agbaa wena awɛ peeɖe yɔ, acɛzɩ 1000. Alɩwaatʋ ndʋ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa tɛ Ɛsɔtɔm tiyiyaa paɣzɩ pa-tʋmɩyɛ Japɔŋ ɛjaɖɛ taa yɔ, Aseɣɖe Tɩnaa taatalɩ hiu. Lɛɛlɛɛyɔ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa 200000 wɛnɩ peeɖe. Palakɩ Gileyaadɩ sukuli fenasɩ kagbanzɩ nɛ patazɩɣ Ɛsɔtɔm taa tete. Mba pɛtɛm kɛʋ nʋmɔʋ lɩzɩyaa kiya, Ɛsɔtɔm tiyiyaa, Betɛɛlɩ tʋmlaɖaa, yaa egeetiye yɔɔ cɔnɩyaa yɔ, pa-taa nabɛyɛ payaɣ se powolo sukuli ŋgʋ nɛ pafalɩsɩ-wɛ nɛ paakɔɔ pʋwayɩ nɛ pasɩnɩ ɛgbɛyɛ nɛ ɖɩcɛyɩsɩ nɛ ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ tɔm susuu tʋmɩyɛ ɖɔ camɩyɛ.

• Nʋmɔʋ lɩzɩyaa sukuli kaɖʋwa lɛ ŋga?

• Mba pɩzɩɣ nɛ powolo Kewiyaɣ tɔm susuyaa sukuli?