Ebʼ li naʼlebʼ choʼq re Xhuhil li qachʼutam Qayuʼam ut Qakʼanjel joʼ aj Paabʼanel
7-13 RE MAYO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | MARCOS 7, 8
«Tixkuy xnumsinkil li raylal li tixkʼul [...] saʼ inkʼabʼaʼ. Ut chinixtaaqehaq»
(Marcos 8:34, Li Santil Hu, Wycliffe Bible Translators, [Wy]) Tojoʼ naq kixbʼoqebʼ li kʼila tenamit rochbʼenebʼ li xtzolom ut kixye rehebʼ: —Li ani taaraj inpaabʼankil, tento naq tixtzʼeqtaana li kʼaru naxrahi ru li xchʼool. Tixkuy xnumsinkil li raylal li tixkʼul usta taakamsiiq saʼ inkʼabʼaʼ. Ut chinixtaaqehaq.
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Mr 8:34
tixtzʼeqtaana li kʼaru naxrahi ru li xchʼool: Malaj «tixkanabʼ chixjunil li xkʼulubʼ». Aʼin naraj xyeebʼal naq tento tqatzʼeqtaana qibʼ chi junajwa malaj tqakanabʼ naq li Yos aʼanaq laj echal qe. Li aatin saʼ Griego naru najalmank ru joʼ «xyeebʼal naq inkʼaʼ chik naxkʼoxla ribʼ», xbʼaan naq wank sut naraj xyeebʼal xkanabʼankil li naqarahi ru, li naqaj xtawbʼal malaj li nawulak chiqu (2Co 5:14, 15). Laj Marcos naroksi ajwiʼ li aatin saʼ Griego naq kitzʼiibʼank chirix li kixbʼaanu laj Pedro naq kixye naq inkʼaʼ naxnaw ru li Jesus (Mr 14:30, 31, 72).
w92-S 1/8 perel 17 raqal 14
Chanru yookat chi aanilak saʼ xbʼehil li yuʼam?
14 Li Jesukriist kixye rehebʼ li xtzolom ut jalanebʼ chik li poyanam: «Li ani taaraj inpaabʼankil, tento naq tixtzʼeqtaana li kʼaru naxrahi ru li xchʼool (malaj, «mixra ribʼ», Li Santil Hu, Sociedad Bíblica de Guatemala, [SBG]). Tixkuy xnumsinkil li raylal li tixkʼul usta taakamsiiq saʼ inkʼabʼaʼ. Ut chinixtaaqehaq» (Marcos 8:34, Wy). Naq naqakʼulubʼa aʼin, tento naq tqakawresi qibʼ re naq inkʼaʼ tqakanabʼ xbʼaanunkil, moko xbʼaan ta naq wank rusilal, xbʼaan naq, wi inkʼaʼ us nokoonaʼlebʼak ut nokookʼoxlak, naru tqasach chixjunil li ak xqataw, joʼ ajwiʼ xkʼebʼal saʼ chʼaʼajkilal li qayuʼam chi junelik. Timil timil nokooʼok chi kʼiik saʼ li qapaabʼal, abʼan saʼ junpaat naru nasachmank aʼin wi inkʼaʼ ajʼooq qu!
(Marcos 8:35-37, SBG) Xbʼaan naq ani naraj xkolbʼal li xyuʼam, taasachq chiru; aʼut li taasachq li xyuʼam chiru saʼ inkʼabʼaʼ ut saʼ xkʼabʼaʼ li Chaabʼil Esilal, aʼan tixkol li xyuʼam. 36 Kʼaʼ put ru tixra junaq winq naq taareechani chixjunil li ruuchichʼochʼ, wi taasachq li xyuʼam chiru? 37 Kʼaru truuq tixkʼe choʼq reeqaj li xyuʼam?
w08-S 15/10 perel 25, 26 raqal 3, 4
Kʼaru taabʼaanu re xtawbʼal li junelik yuʼam?
3 Saʼ ajwiʼ li hoonal aʼin, li Jesus kixbʼaanu wiibʼ li patzʼom li nokooxkʼe chi kʼoxlak: «Kʼaʼ put ru tixra junaq winq naq taareechani chixjunil li ruuchichʼochʼ, wi taasachq li xyuʼam chiru?» ut «Kʼaru truuq tixkʼe choʼq reeqaj li xyuʼam?» (Mar. 8:36, 37, SBG). Naabʼalebʼ teʼxye raj naq li xsumenkil li xbʼeen xpatzʼom li Jesus aʼan naq maakʼaʼ aj e xtawbʼal chixjunil li wank saʼ li ruuchichʼochʼ ut xsachbʼal li qayuʼam, naq yooqo xtawbʼal aʼin, xbʼaan naq li kʼaʼaq re ru kaʼajwiʼ nakʼanjelak wi yoʼyoqo re roksinkil. Naq li Jesus kixbʼaanu li xkabʼ patzʼom, «Kʼaru truuq tixkʼe choʼq reeqaj li xyuʼam?», ebʼ li yookebʼ rabʼinkil maare keʼxjultika li kixye chaq laj Tza saʼ xkutankil laj Job: «Li winq kawal wank chi xqʼaxtesinkil chixjunil, re xkolbʼal li xyuʼam» (Job 2:4, SBG). Naabʼalebʼ li poyanam li inkʼaʼ nekeʼxloqʼoni li Jehobʼa teʼxkʼulubʼa raj ajwiʼ li kixye laj Tza, xbʼaan naq yalaq kʼaru raj teʼxbʼaanu re xkolbʼal li xyuʼamebʼ, joʼ ajwiʼ xtzʼeqtaanankil li chaabʼil naʼlebʼ li naxkʼe li Yos. Abʼan moko joʼkan ta naqil aʼin laaʼo joʼ aj paabʼanel.
4 Naqanaw naq li Jesus moko kichalk ta saʼ Ruuchichʼochʼ re xkʼebʼal qakawilal, qatumin ut xnajtobʼresinkil roq li qayuʼam. Kichalk re naq tooruuq xtawbʼal li yuʼam chi junelik saʼ jun akʼ ruuchichʼochʼ, jwal oxloqʼ chiqu aʼin (Juan 3:16). Chi joʼkan, naq laj paabʼanel naril li xbʼeen xpatzʼom li Jesus, maare tixtaw ru chi joʼkaʼin: «Kʼaru ajʼ e tkʼanjelaq re li winq rechaninkil chixjunil li ruuchichʼochʼ ut tixtoj rix rikʼin xsachbʼal li xyuʼam chi junelik?». Chʼolchʼo aʼin: maakʼaʼ aj e (1 Juan 2:15-17). Li xkabʼ xpatzʼom li Jesus naru raj tqabʼaanu chi joʼkaʼin: «Kʼaru tinkanabʼ xbʼaanunkil re naq tinwanq saʼ li akʼ ruuchichʼochʼ?». Li xsumenkil aʼin naʼilmank rikʼin li qayuʼam ut naxkʼut wi kaw li qoybʼenihom malaj inkʼaʼ (chaawil ajwiʼ Juan 12:25).
(Marcos 8:38, SBG) Xbʼaan naq ani taaxutaanaq saʼ inkʼabʼaʼ ut xbʼaanebʼ li waatin chiru li tenamit aʼin aj muxunel ut aj maak, taaxutaanaq ajwiʼ li Kʼajolbʼej xbʼaan aʼan, naq tolʼelq saʼ li xnimal xloqʼal li xYuwaʼ rochbʼeenaqebʼ chaq li santil ánjel.
jy-S perel 143 raqal 4
Ani li Kʼajolbʼej?
Chʼolchʼo tzʼaqal, re naq teʼkʼulubʼaaq xbʼaan li Jesus, ebʼ li xtzolom tento naq inkʼaʼ teʼxuwaq ut wank kʼaru teʼxkanabʼ xbʼaanunkil. Li Jesus naxye: «Ani taaxutaanaq saʼ inkʼabʼaʼ ut xbʼaanebʼ li waatin chiru li tenamit aʼin aj muxunel ut aj maak, taaxutaanaq ajwiʼ li Kʼajolbʼej xbʼaan aʼan, naq tolʼelq saʼ li xnimal xloqʼal li xYuwaʼ rochbʼeenaqebʼ chaq li santil ánjel» (Marcos 8:38, SBG). Joʼ naxchʼolobʼ aʼan, naq tchalq, «tixqʼajkamu li junjunq aʼ yaal chanru li xbʼaanuhom» (Mateo 16:27, SBG).
Qasikʼaq li tertokil pek
(Marcos 7:5-8, SBG) joʼkan naq ebʼ laj Pariseey ut ebʼ laj tzʼiibʼ keʼxpatzʼ re: —Kʼaʼut naq ebʼ laatzolom inkʼaʼ nekeʼxbʼaanu joʼ kʼutbʼil chiqu xbʼaanebʼ li qaxeʼ qatoon, naq nekeʼwaʼak chi tzʼaj ruqʼebʼ? chankebʼ. 6 Ut li Jesus kixye rehebʼ: —Yaal li kixye laj Isaías cherix laaʼex, aj kaʼpakʼal u, joʼ naq tzʼiibʼanbʼil: «Li tenamit aʼin rikʼin xtzʼuumal rehebʼ nikineʼroxloqʼi, aʼut li xchʼoolebʼ najt wank wikʼin. 7 Maakʼaʼ aj e naq nikineʼroxloqʼi, xbʼaan naq li kʼaru nekeʼxkʼut chiruhebʼ li tenamit yal xtaqlahomebʼ li winq». 8 Nekekanabʼ li xchaqʼrabʼ li Yos ut aʼ chik li xnajteril naʼlebʼ li winq nekepaabʼ.
w16.08-S perel 30 raqal 1-4
Li patzʼom li nekeʼxbʼaanu li nekeʼilok re li qahu
Kʼaʼut ebʼ li xikʼ nekeʼilok re li Jesus jwal keʼxkʼe xwankil xchʼajbʼal ruqʼebʼ?
▪ Aʼin jun rehebʼ li naabʼal chi naʼlebʼ kʼaʼut naq ebʼ li xikʼ nekeʼilok chaq re li Jesus keʼxwechʼi aʼan ut ebʼ li xtzolom. Li Xchaqʼrabʼ laj Moises naxkʼe ebʼ li naʼlebʼ re naq inkʼaʼ teʼxtzʼajni li xpaabʼal. Joʼ li xpuchʼunik li ixq ut naq junaq li winq naxjoy li riyajil, li saqlep malaj kʼaru tbʼaanumanq rikʼin li kamenaqil xul malaj poyanam. Naxye ajwiʼ chanru risinkil li tzʼaj: xyeechiʼinkil junaq li mayej, xchajbʼal li tzʼaj malaj rachrachinkil rikʼin haʼ (tasal 11 toj 15 re Levitico ut tasal 19 re Numeros).
Ebʼ li wankebʼ xwankil malaj ebʼ laj Judiiy li wankebʼ xnawom nekeʼxchʼolobʼ naabʼal li naʼlebʼ chirixebʼ li chaqʼrabʼ aʼin. Jun li tasal hu li naʼaatinak chirix li xkʼulmank saʼ li tenamit rehebʼ laj Judiiy saʼ xkutankil li Jesus naxye: «Ebʼ li junjunq aʼin [ebʼ li jalan jalanq chi tzʼajnil] toj natzʼilmank rix re xnawbʼal bʼar naru naxtzʼajni li xpaabʼal junaq li poyanam, chanru ut joʼkʼihal naruhank xnumsinkil aʼin, ebʼ li kʼanjelobʼaal ut ebʼ li kʼaʼaq re ru li naru nakanaak chi tzʼaj ru ut, li t-oksimanq ut li tento xbʼaanunkil re xsaabʼesinkil».
Ebʼ li xikʼ nekeʼilok re li Jesus keʼxpatzʼ re: «Kʼaʼut naq ebʼ laatzolom inkʼaʼ nekeʼxbʼaanu joʼ kʼutbʼil chiqu xbʼaanebʼ li qaxeʼ qatoon, naq nekeʼwaʼak chi tzʼaj ruqʼebʼ?» (Mar. 7:5, SBG). Moko yookebʼ ta xkʼoxlankil li saabʼesink. Ebʼ li winq aʼin nekeʼxye naq tento thoymanq li haʼ saʼ ruqʼebʼ naq okebʼ re chi waʼak joʼ kʼaynaqebʼ chaq xbʼaanunkil. Li tasal hu aʼin naxye ajwiʼ: «Nekeʼxtzʼil ajwiʼ rix li sekʼ li t-oksimanq re xhoybʼal li haʼ, kʼaru haʼ teʼroksi, ani tkʼehoq re li haʼ ut toj bʼar twulaq li haʼ saʼ ruqʼebʼ».
Li Jesus kixkʼut chi tzʼaqal li naxkʼoxla chirix li xnaʼlebʼebʼ li winq aʼin. Kixye aʼin rehebʼ laj Judiiy li nekeʼkʼamok bʼe saʼ li paabʼal saʼ xkutankilebʼ li Apostol: “Yaal li kixye laj Isaías cherix laaʼex, aj kaʼpakʼal u, joʼ naq tzʼiibʼanbʼil: «Li tenamit aʼin rikʼin xtzʼuumal rehebʼ nikineʼroxloqʼi, aʼut li xchʼoolebʼ najt wank wikʼin. Maakʼaʼ aj e naq nikineʼroxloqʼi, xbʼaan naq li kʼaru nekeʼxkʼut chiruhebʼ li tenamit yal xtaqlahomebʼ li winq». Nekekanabʼ li xchaqʼrabʼ li Yos ut aʼ chik li xnajteril naʼlebʼ li winq nekepaabʼ” (Mar. 7:6-8, SBG).
(Marcos 7:32-35, SBG) Tojaʼ naq keʼxkʼam chaq jun tzʼap xik ut tat re, ut keʼrelaji ru re naq tixkʼe li ruqʼ saʼ xbʼeen. 33 Li Jesus kirisi xjunes li winq saʼ xyanqebʼ li tenamit, kixchʼikebʼ li ruʼuj ruqʼ saʼ xxik ut rikʼin xyaʼal re kixchʼeʼ li ruʼuj raqʼ. 34 Kixtaqsi li rilobʼaal saʼ choxa, kixjiqʼ xchʼool ut kixye re: “Effatá”, chi jalbʼil ru naraj naxye: “Teliiqat!”. 35 Ut keʼtehonk li xxik, ak taahiteʼq li bʼakʼbʼo wiʼ li ruʼuj raqʼ, ut us kiʼok chi aatinak.
w00-S 15/2 perel 17, 18 raqal 9-11
Ma wank li «xkʼaʼuxl li Kriist» qikʼin?
9 Li winq tzʼap xik ut chʼaʼaj chiru aatinak. Maare li Jesus kixkʼe reetal naq li winq aʼin yook xxiw malaj xxutan, ut kixbʼaanu jun li naʼlebʼ li inkʼaʼ ilbʼil chaq. Kirisi saʼ xyanq li tenamit ut kixkʼam xjunes. Aran kixkʼutbʼesi chiru li ok re xbʼaanunkil. «Kixchʼikebʼ li ruʼuj ruqʼ saʼ xxik ut rikʼin xyaʼal re kixchʼeʼ li ruʼuj raq» (Marcos 7:33, SBG). Chirix chik aʼan, li Jesus kiʼilok saʼ choxa ut kixjiqʼ xchʼool. Aʼin kixkʼutbʼesi chiru li winq naq li ok re chi uxmank chirix, tbʼaanumanq saʼ xkʼabʼaʼ li xwankil li Yos. Tojaʼ naq, li Jesus kixye: «Teliiqat!» (Marcos 7:34, SBG). Saʼ li hoonal aʼan, li winq kiruuk chi abʼink ut us chik kiʼaatinak.
10 Li Jesus kixkʼoxlahebʼ li junchʼol. Narekʼa ajwiʼ li nekeʼrekʼa ebʼ li junchʼol, ut aʼin kiʼekʼasink re chi xtenqʼankilebʼ. Joʼ aj paabʼanel, us naq tqatzol ut tqakʼutbʼesi li xkʼaʼuxl li Kriist chirix aʼin. Li Santil Hu naxye qe: «Chexwanq chejunilex chi junaq ru leenaʼlebʼ, chetoqʼobʼa eeru cheribʼil eeribʼ, cherahaq leeras eeriitzʼin, chexʼuxtaananq u ut qʼunaqex» (1 Pedro 3:8, SBG). Re xbʼaanunkil aʼin naʼajmank naq li qaatin ut li qabʼaanuhom tixkʼutbʼesi naq naqakʼoxla li nekeʼrekʼa ebʼ li junchʼol.
11 Saʼ li chʼuut tooruuq xkʼutbʼesinkil naq naqakʼoxla li nekeʼrekʼa ebʼ li junchʼol naq tqoxloqʼihebʼ ut tqabʼaanu li naqaj raj naq teʼxbʼaanu qe (Mateo 7:12). Aʼin naraj xyeebʼal naq tqakʼe reetal li naqaye ut chanru naqaye (Colosenses 4:6). Qajultikaq naq wank «li aatin ra nanaqk wiʼ joʼ naxset li qʼesnal chʼiichʼ» (Proverbios 12:18, SBG). Ut kʼaru tqaye chirix li junkabʼal? Li bʼeelomej ut li ixaqilbʼej li nekeʼxra tzʼaqal ribʼ nekeʼxkʼoxla ajwiʼ li narekʼa li xsumʼaatin (Efesios 5:33). Inkʼaʼ nekeʼroksi li kawil aatin, li wechʼok ut li aatinak saʼ jaljo ru, xbʼaan naq chʼaʼajkaq risinkil aʼin saʼ xchʼool junaq li poyanam. Li kokʼal nekeʼrekʼa ajwiʼ li nayeemank rehebʼ, ut ebʼ li naʼbʼej yuwaʼbʼej li nekeʼxra li xkokʼal nekeʼxjultika aʼin. Naq naʼajmank xtijbʼalebʼ, nekeʼxbʼaanu abʼan nekeʼroxloqʼi li xkokʼal ut inkʼaʼ nekeʼxkʼe saʼ xutaan (Colosenses 3:21). Naq naqakʼoxla ebʼ li junchʼol, naqakʼutbʼesi naq nokookʼoxlak joʼ li Kriist.
14-20 RE MAYO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | MARCOS 9, 10
«Jun li moy u li naxkawresi li qapaabʼal»
(Marcos 9:1, SBG) Li Jesus kixye ajwiʼ rehebʼ: —Relik chi yaal ninye eere naq wankebʼ saʼ eeyanq li inkʼaʼ teʼkamq, toj reetal teʼril chi kʼulunk, rikʼin xwankil, li xnimajwal awabʼejihom li Yos.
w05-S 15/1 perel 12 raqal 9, 10
Li Kriist: li naʼaatinak wiʼ ebʼ li propesiiy
9 Ak xnumeʼk jun chihabʼ chalen naq li Jesus kixkʼutbʼesi naq aʼan li Sikʼbʼil Ru, ut ak xeʼxnima li Paswa re li chihabʼ 32. Naabʼal rehebʼ li keʼxpaabʼ chaq li Jesus keʼxkanabʼ xtaqenkil, maare xbʼaan li rahobʼtesink, li bʼihomal malaj xbʼaan li xkʼaʼuxebʼ. Wankebʼ maare inkʼaʼ keʼxtaw ru malaj keʼrahoʼk saʼ xchʼool naq li Jesus inkʼaʼ kixkʼulubʼa naq li tenamit kiraj xkʼebʼal choʼq awabʼej. Joʼkan ajwiʼ, naq ebʼ laj kʼamolbʼe saʼ li xpaabʼal ebʼ laj Judiiy keʼxmin ru, inkʼaʼ kiraj xkʼebʼal jun li eetalil li chalenaq saʼ choxa re naq tkʼeheʼq xloqʼal (Mateo 12:38, 39). Maare wankebʼ keʼsachk xchʼool rilbʼal aʼin. Abʼan, li Jesus ak xʼok xkʼutbʼal chiruhebʼ li xtzolom jun li naʼlebʼ li chʼaʼaj chiruhebʼ xtawbʼal ru, xnawbʼal naq «taaxik Jerusalén ut naabʼal li rahilal tixkʼul saʼ ruqʼebʼ li cheekel winq, li xbʼeenilebʼ aj tij ut ebʼ laj tzʼiibʼ; kixye ajwiʼ naq taakamsiiq» (Mateo 16:21-23, SBG).
10 Li Jesus naxnaw naq chiru bʼeleebʼ malaj lajeebʼ po twulaq xkutankil naq «taaʼelq saʼ li ruuchichʼochʼ aʼin ut taaqʼaxonq rikʼin li Yuwaʼbʼej» (Juan 13:1, SBG). Saʼ xkʼabʼaʼ naq naxkʼe xchʼool chirixebʼ li xtzolom, naxye rehebʼ wiibʼ oxibʼ li xtzolom naq tixbʼaanu li naʼlebʼ li inkʼaʼ kixkʼulubʼa chiruhebʼ laj Judiiy li keʼxqʼet ribʼ: jun li eetalil li chalenaq saʼ choxa. «Relik chi yaal ninye eere naq wankebʼ saʼ eeyanq li inkʼaʼ teʼkamq toj reetal teʼril li Kʼajolbʼej yooq chaq chi chalk saʼ li xnimajwal wankilal» (Mateo 16:28, SBG). Rikʼin aʼin, li Jesus moko yook ta xyeebʼal naq wiibʼ oxibʼ rehebʼ li xtzolom toj yoʼyoqebʼ naq txaqabʼaaq li Xʼawabʼejilal li Sikʼbʼil Ru saʼ li chihabʼ 1914. Aʼan naraj xkʼutbʼal chiruhebʼ oxibʼ li xtzolom chanruhaq li xnimal xloqʼal joʼ Awabʼej rikʼin jun li moy u bʼarwiʼ li Jesus kijalaak chiruhebʼ.
(Marcos 9:2-6, SBG) Waqibʼaq kutan chik aʼan, li Jesus kixbʼoqebʼ laj Pedro, laj Santiago ut laj Jwan, ut kixkʼamebʼ xjunesebʼ saʼ xbʼeen jun li tzuul najt xteram. Naq wankebʼ aran xjunesebʼ, kilemtzʼunoʼk li xjunxaqalil chiruhebʼ. 3 Li raqʼ kiʼok chi lemtzʼunk ut saqpotzʼin kikanaak: maajun aj puchʼunel arin saʼ ruuchichʼochʼ naru chi saqobʼresink chi joʼkan. 4 Laj Elías ut laj Moisés keʼxkʼut ribʼ chiruhebʼ, yookebʼ chi seeraqʼik rikʼin li Jesus. 5 Ut kixtikibʼ aatinak laj Pedro, kixye re li Jesus: —At Tzolonel, us toowanq arin. Qayiibʼaq oxibʼ chi muhebʼaal: jun choʼq aawe, jun choʼq re laj Moisés ut jun chik choʼq re laj Elías. 6 Inkʼaʼ naxnaw kʼaru taasumenq wiʼ xbʼaan xxiwebʼ.
w05-S 15/1 perel 12 raqal 11
Li Kriist: li naʼaatinak wiʼ ebʼ li propesiiy
11 Ak xnumeʼk waqibʼ kutan, li Jesus naxkʼam laj Pedro, laj Santiago ut laj Juan saʼ jun li tzuul najt xteram, wank tana chixkʼatq li tzuul Hermon. Aran «kilemtzʼunoʼk li xjunxaqalil chiruhebʼ: li rilobʼaal kilemtzʼunoʼk kamaʼ li saqʼe ut li raqʼ kisaqoʼk kamaʼ li saqenk». Joʼkan ajwiʼ, keʼxkʼut ribʼ laj Moises ut laj Elias, ut nekeʼaatinak rikʼin li Jesus. Maare aʼin kikʼulmank chiru li qʼoqyink, li naxbʼaanu naq kʼajoʼaq xchʼinaʼusal rilbʼal. Saʼ xkʼabʼaʼ naq kutan saqenk li yook chi kʼulmank, laj Pedro naxye naq tixwaklesi oxibʼ li muhebʼaal re naq aran twanq li Jesus, laj Moises ut laj Elias. Toj yook ajwiʼ chi aatinak li Apostol, naq jun li lemtzʼil choql kimuhelank rehebʼ, bʼarwiʼ kiʼelk chaq jun li yaabʼ kuxej li naxye: «Aʼin li walal raaro inbʼaan. Rikʼin aʼan nasahoʼk inchʼool: aʼan cherabʼihaq» (Mateo 17:1-6, SBG).
(Marcos 9:7, SBG) Tojaʼ naq kichalk jun li choql kimuheelank rehebʼ, ut kiʼabʼiik jun xyaabʼ kuxej kichalk saʼ li choql: “Aʼin li walal raaro inbʼaan: aʼan cherabʼihaq”.
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Mr 9:7
jun xyaabʼ kuxej: Aʼin li xkabʼ sut li natawmank saʼ xyanq li oxibʼ sut li wank saʼebʼ li Chaabʼil Esil bʼarwiʼ li Jehobʼa kiʼaatinak rikʼinebʼ li poyanam (Mr 1:11; Jn 12:28).
Qasikʼaq li tertokil pek
(Marcos 10:6-9, SBG) Abʼan chalen chaq saʼ xtiklajik li ruuchichʼochʼ «teelom ut ixq naq keʼyoobʼtesiik xbʼaan li Yos». 7 Joʼkan naq li winq tixkanabʼ li xnaʼ xyuwaʼ, 8 ut junajaqebʼ aj chik chi tzʼejwalej teʼkanaaq chi xkabʼichalebʼ. Chi joʼkan ebʼ aʼan moko wiibʼebʼ ta chik, junajebʼ aj bʼan chik chi tzʼejwalej. 9 Joʼkan utan, li xlaqʼabʼahom li Yos, maajun chik taajachoq re.
w08-S 15/2 perel 30 raqal 8
Li xqatzol saʼ li hu Marcos
10:6-9. Li Yos naraj naq li sumsukebʼ teʼwanq junelik saʼ junajil. Joʼkan naq, inkʼaʼ raj teʼxkʼoxla xraqbʼal li xsumlajik, tento bʼan teʼxkʼe xchʼool chi xyuʼaminkil li chaabʼil naʼlebʼ li naxkʼe li Santil Hu re xqʼaxbʼal ru yalaq kʼaru chi chʼaʼajkilal li tchalq saʼ xbʼeenebʼ (Mat. 19:4-6).
(Marcos 10:17, 18, SBG) Ak yo chi elk li Jesus, xik raj re, naq kichalk jun li winq saʼ aanil, kolxwiqʼibʼ ribʼ chiru ut kixpatzʼ re: —At chaabʼil aj Tzolonel, kʼaru tinbʼaanu re naq tweechani li junelik yuʼam? 18 Li Jesus kixye re: —Kʼaʼut naq nakaye chaabʼil we? Maajun chaabʼil, kaʼajwiʼ li Yos.
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Mr 10:17, 18
At chaabʼil aj Tzolonel: Li winq aʼin kiroksi li uuchil kʼabʼaʼej «At chaabʼil aj Tzolonel» xbʼaan naq kiraj xkʼebʼal xloqʼal li Jesus, joʼkan nekeʼraj naq teʼileʼq ebʼ laj kʼamolbʼe saʼebʼ li paabʼal. Usta li Jesus kixkʼulubʼa naq kiyeheʼk re «Tzolonel» ut «Qaawaʼ» (Jn 13:13, SBG), abʼan junelik kixkʼe chixjunil li loqʼal re li Xyuwaʼ.
Maajun chaabʼil, kaʼajwiʼ li Yos: Rikʼinebʼ li aatin aʼin, li Jesus kixkʼut naq li Jehobʼa naxaqabʼank re li nimla naʼlebʼ chirix li kʼaru us. Kaʼajwiʼ li Jehobʼa, joʼ li Nimajwal Awabʼej saʼ xbʼeen li choxachʼochʼ, wank xkʼulubʼ re xyeebʼal kʼaru li us ut li inkʼaʼ us. Naq keʼxtzaka li ru li cheʼ chirix li us ut li inkʼaʼ us, laj Adan ut li xʼEva keʼxqʼet ribʼ chiru li Yos ut keʼxyal xmaqʼbʼal chiru aʼin. Abʼan, li Jesus naxkubʼsi xwankil ut chʼolchʼo chiru naq kaʼajwiʼ li Xyuwaʼ tento tixxaqabʼ ebʼ li naʼlebʼ aʼin. Saʼ xkʼabʼaʼ li Santil Hu, naqanaw kʼaru us chiru li Yos (Mr 10:19).
QAYUʼAM JOʼ AJ PAABʼANEL
«Li xlaqʼabʼahom li Yos...»
(Marcos 10:4, SBG) Ebʼ aʼan keʼxye: —Laj Moisés kixye naq naru taatzʼiibʼaaq xhuhil li jachok ibʼ ut taakanabʼaaq li ixq.
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Mr 10:4
xhuhil li jachok ibʼ: Malaj «xhuhil re xjachbʼal li sumlajik». Li chaqʼrabʼ kixtenebʼ naq li bʼeelomej li traj xraqbʼal li xsumlajik tento tixyiibʼ jun li hu chiru li chaqʼrabʼ ut aʼin tento tana xyeebʼal rehebʼ li cheekel winq. Chi joʼkan wanq xhoonal re xkʼoxlankil chiʼus ma tixbʼaanu li nimla naʼlebʼ aʼin. Chanchan naq, li Chaqʼrabʼ inkʼaʼ kiraj naq ebʼ li sumsu teʼxjach li xsumlajik saʼ junpaat ut kiraj ajwiʼ xkolbʼalebʼ li ixq (Dt 24:1). Abʼanan, saʼ xkutankil li Jesus, ebʼ laj kʼamolbʼe saʼebʼ li paabʼal keʼxbʼaanu naq inkʼaʼ chʼaʼajkaq xraqbʼal li sumlajik. Saʼ xkutankilebʼ li Apostol kiwank jun li winq li tzolbʼil chaq chirix li xkʼulmank, aj Josefo xkʼabʼaʼ, aj Pariseey ut ak xjach li xsumlajik, kixye naq naruhank xjachbʼal li sumlajik «saʼ xkʼabʼaʼ yalaq kʼaru chi naʼlebʼ, ut naabʼal rehebʼ li naʼlebʼ aʼin nakʼulmank saʼ xyanqebʼ li winq».
(Marcos 10:11, SBG) Ut aʼan kixye rehebʼ: —Ani tixkanabʼ li rixaqil ut taasumlaaq rikʼin jalan chik, tixmux li xsumlajik;
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Mr 10:11
tixkanabʼ li rixaqil: Malaj «tixye re li rixaqil naq txik». Re xtawbʼal ru chiʼus li kixye arin li Jesus, tento naq tqakʼoxla li naxye Mateo 19:9, Wy, bʼarwiʼ nakʼemank xtzʼaqobʼ rikʼin li aatin «chi maawaʼ xmaak yumbʼeetak». Li kixye li Jesus saʼ li hu Marcos chirix xraqbʼal li sumlajik yook chi aatinak chirix li poyanam li naxraq li xsumlajik maawaʼ saʼ xkʼabʼaʼ li koʼbʼeetak yumbʼeetak (saʼ griego porneía).
tixmux li xsumlajik: Li Jesus kixtzʼeqtaana li xnaʼlebʼebʼ li winq li wankebʼ xwankil saʼebʼ li kutan aʼan, naq ebʼ li winq naru nekeʼxraq li xsumlajik saʼ xkʼabʼaʼ yalaq kʼaru chi naʼlebʼ (Mt 19:3, 9, Wy). Choʼq rehebʼ naabʼal laj Judiiy, maajunwa xeʼxkʼoxla naq junaq li winq tqʼabʼaaq chi xmuxbʼal li xsumlajik. Joʼ nekeʼxye ebʼ laj Judiiy li wankebʼ xnawom, kaʼajwiʼ ebʼ li ixq naru teʼqʼabʼaaq chi xmuxbʼal li xsumlajik. Naq kixye naq li bʼeelomej tento ajwiʼ tixyuʼami li chaabʼil naʼlebʼ joʼ li ixaqilbʼej, li Jesus kixkʼe xwankil li ixq ut kiroxloqʼi.
21-27 RE MAYO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | MARCOS 11, 12
«Naabʼal kixkʼe chiru yalaq ani»
(Marcos 12:41, 42, Wy) Saʼ jun kutan kiwulak li Jesús saʼ rochoch li Dios. kikʼojla chixkʼatq li xkaaxil li mayej. Yoo chi rilbʼal li tenamit naq yookebʼ chi xkʼebʼal li tumin saʼ li kaax. Nabʼalebʼ li bʼihom nabʼal li xmayej yookebʼ chi xkʼebʼal. 42 kichal ajwiʼ jun xmaalkaʼan nebʼaʼ. Ut kixkʼe wibʼ chi tumin joʼ tana li jun centavo.
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Mr 12:41, 42
xkaaxil li mayej: Ebʼ li najteril hu rehebʼ laj Judiiy nekeʼxye naq ebʼ li kaax aʼin malaj ebʼ li sekʼ chanchan li trompeet malaj li xukubʼ, ut wank xhopolal saʼ xbʼeen. Aran nekeʼxkʼe ebʼ li tenqʼ ebʼ li poyanam choʼq re jalan jalanq li kʼanjel. Li aatin saʼ Griego li naʼoksimank arin natawmank ajwiʼ saʼ Juan 8:20, bʼarwiʼ xjalmank ru joʼ «xnaʼaj li mayej». Chanchan naq li aatin aʼin yook chi aatinak chirix jun li naʼaj li wank saʼ xnaʼajebʼ li ixq (chaawil sgd, tasal 15). Joʼ keʼxtzʼiibʼa chaq ebʼ li winq li wankebʼ xwankil, wank 13 xkaaxil li mayej saʼ xsutam li naʼaj aʼin. Nayeemank naq saʼ li rochoch li Yos wank ajwiʼ jun xnimal naʼajej bʼarwiʼ nakʼemank li tumin li naxokmank saʼebʼ li xkaaxil li mayej.
wibʼ chi tumin: Rikʼin wiibʼ oxibʼ li aatin: «wiibʼ leptón», ebʼ li aatin aʼin yook chi aatinak chirix li aatin saʼ Griego leptón, li naraj xyeebʼal naq kachʼin ut jay ru. Li leptón aʼan jun li tumin re cobre malaj bronce li jwal kachʼin li kiʼoksimank saʼ Israel saʼebʼ li kutan aʼan (1 denario = 128 leptón) (chaawil sgd, tasal 18).
jun centavo: Rikʼin wiibʼ oxibʼ li aatin: «naraj xyeebʼal jun cuadrante». Li aatin saʼ Griego kodrántes (saʼ latín quadrans) yook chi aatinak chirix jun li tumin re cobre malaj bronce li nekeʼroksi ebʼ laj Roma (1 denario = 64 cuadrantes). Arin, laj Marcos naroksi jun li tumin re Roma re xchʼolobʼankil joʼnimal ru li tumin li nekeʼroksi ebʼ laj Judiiy (chaawil sgd, tasal 18).
(Marcos 12:43, SBG) Tojaʼ naq li Jesus kixbʼoqebʼ li xtzolom ut kixye rehebʼ: —Relik chi yaal ninye eere naq li xmalkaʼan aʼin nebʼaʼ naabʼal xkʼe chiru chixjunilebʼ li xeʼkʼehok tumin saʼ li kaax.
w97-S 15/10 perel 16, 17 raqal 16, 17
Oxloqʼ chiru li Jehobʼa naq nakatkʼanjelak chi anchal aachʼool
16 Ak xnumeʼk wiibʼ kutan, saʼ li 11 re Nisan, li Jesus kiwank chiru naabʼal hoonal saʼ rochoch li Yos, aran kiwechʼiik rix li xwankil ut kixbʼaanu ebʼ li chʼaʼajkil patzʼom chirix xtojbʼal xral li tumin, li wakliik wiʼ chik chi yoʼyo ut jalan chik li naʼlebʼ. Kixkʼe chi naweʼk li xbʼaanuhomebʼ laj tzʼiibʼ ut ebʼ laj Pariseey joʼ naq «nekeʼxchoy xsaʼ xjunkabʼalebʼ li xmalkaʼan» (Marcos 12:40, SBG). Moqon li Jesus kichunla, maare saʼ li xnaʼajebʼ li ixq, bʼarwiʼ, joʼ naxye li xbʼaanuhomebʼ laj Judiiy, wank chaq 13 xkaaxil li mayej. Kikanaak aran ut kiʼok chi rilbʼal naq ebʼ li poyanam yookebʼ xkʼebʼal chaq li xtenqʼ. Naabʼal li bʼihom keʼwulak, maare wankebʼ nekeʼxnimobʼresi ribʼebʼ, malaj nekeʼxkʼutbʼesi li xbʼihomal (Chaawil ajwiʼ Mateo 6:2). Li Jesus kixkʼe reetal li kixbʼaanu jun li ixq. Maare ebʼ li poyanam moko keʼril ta raj li ixq aʼin malaj li xmayej. Abʼan li Jesus, li naxnaw li wank saʼ li chʼoolej, naxnaw naq aʼan jun «xmaalkaʼan nebʼaʼ». Naxnaw ajwiʼ joʼnimal tzʼaqal kixkʼe: «Wibʼ chi tumin joʼ tana li jun centavo» (Marcos 12:41, 42, Wy).
17 Li Jesus kixbʼoqebʼ li xtzolom xbʼaan naq kiraj naq teʼrabʼi li naʼlebʼ li ok re xkʼutbʼal. Li Jesus kixye naq li ixq aʼin «naabʼal xkʼe chiru chixjunilebʼ li xeʼkʼehok tumin saʼ li kaax». Chiru li Jesus, naabʼal wiʼ chik kixkʼe chiruhebʼ chixjunil. Kixkʼe «joʼchʼinal joʼnimal li wank chiru», chixjunil li tumin li tkʼanjelaq chiru, ut chi joʼkan kixkʼe ribʼ saʼ ruqʼ li Jehobʼa. Ut kikanaak joʼ jun eetalil chirix chanru junaq li poyanam naru naxkʼe joʼnimal wank chiru usta moko nim ta xwankil li tixkʼe. Abʼanan, chiru li Yos oxloqʼ aʼin (Marcos 12:43, 44, SBG; Santiago 1:27).
(Marcos 12:44, SBG) Xbʼaan naq chixjunilebʼ xeʼxkʼe li naʼelaʼank chiruhebʼ; ut aʼin saʼ li xnebʼaʼil xkʼe joʼchʼinal joʼnimal li wank chiru, xkʼe chixjunil li taakʼanjelaq raj re xloqʼbʼal xwa rukʼaʼ.
w97-S 15/10 perel 17 raqal 17
Oxloqʼ chiru li Jehobʼa naq nakatkʼanjelak chi anchal aachʼool
17 Li Jesus kixbʼoqebʼ li xtzolom xbʼaan naq kiraj naq teʼrabʼi li naʼlebʼ li ok re xkʼutbʼal. Li Jesus kixye naq li ixq aʼin «naabʼal xkʼe chiru chixjunilebʼ li xeʼkʼehok tumin saʼ li kaax». Chiru li Jesus, naabʼal wiʼ chik kixkʼe chiruhebʼ chixjunil. Kixkʼe «joʼchʼinal joʼnimal li wank chiru», chixjunil li tumin li tkʼanjelaq chiru, ut chi joʼkan kixkʼe ribʼ saʼ ruqʼ li Jehobʼa. Chi joʼkan kikanaak joʼ jun eetalil chirix chanru junaq li poyanam naru naxkʼe joʼnimal wank chiru usta moko nim ta xwankil li tixkʼe. Abʼanan, oxloqʼ chiru li Yos aʼin (Marcos 12:43, 44, SBG; Santiago 1:27).
w87-S 1/12 perel 30 raqal 1
Ma nachʼaʼajkoʼk tzʼaqal chaawu li nakaakʼe?
Saʼ li eetalil aʼin naru naqatzol naabʼal li chaabʼil naʼlebʼ. Maare li wank tzʼaqal xwankil aʼan naq, usta yaal naq chiqajunilo kʼebʼil qe li maatan re naq tootenqʼanq saʼ li tzʼaqal paabʼal rikʼin li kʼaru wank qe, li jwal oxloqʼ chiru li Yos maawaʼ xkʼebʼal malaj tenqʼank rikʼin li moko nakʼanjelak ta chik chiqu, aʼan bʼan xkʼebʼal li jwal oxloqʼ chiqu. Naru tqaye ajwiʼ, ma yooko xkʼebʼal li inkʼaʼ chik tkʼanjelaq chiqu, malaj jwal nachʼaʼajkoʼk tzʼaqal chiqu li naqakʼe?
cl-S perel 185 raqal 15
Li naʼlebʼ li naxkʼe li Raatin li Yos
15 Peʼyaal naq wank xwankil naq li Santil Hu naʼaatinak chirix li malkaʼan li kiwulak saʼ li rochoch li Yos saʼ li kutan aʼan? Chi joʼkan, li Jehobʼa naxkʼut naq naʼoxloqʼink, naq nawulak chiru naq nokookʼehok chi anchal qachʼool, chi inkʼaʼ naxjuntaqʼeeta rikʼin li nekeʼxkʼe ebʼ li junchʼol. Chʼolchʼo naq li Yos kiroksi jun li chaabʼil eetalil re xkʼutbʼal chiqu li chaabʼil naʼlebʼ aʼin li naxkawresi li qachʼool.
Qasikʼaq li tertokil pek
(Marcos 11:17, SBG) Naxtzolebʼ ut naxye rehebʼ: —Ma inkʼaʼ tabʼiʼ tzʼiibʼanbʼil saʼ li Santil Hu naq li wochoch tixkʼabʼaʼin rochochil li tijok choʼq re chixjunilebʼ li tenamit? Ut laaʼex xekʼe choʼq xnaʼajebʼ laj elqʼ!
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Mr 11:17
rochochil li tijok choʼq re chixjunilebʼ li tenamit: Li oxibʼ rehebʼ winq, li keʼtzʼiibʼank re li Chaabʼil Esil, li keʼaatinak chirix Isaias 56:7, kaʼajwiʼ laj Marcos naxye li aatin aʼin «choʼq re chixjunilebʼ li tenamit» (Mt 21:13; Lu 19:46). Nawbʼil chaq naq li rochoch li Yos li wank Jerusalen aʼan raj jun li naʼajej bʼarwiʼ ebʼ laj Israel joʼ ajwiʼ li jalanebʼ xtenamit teʼruuq chi tijok chiru li Jehobʼa ut xloqʼoninkil ru (1Re 8:41-43). Joʼkan naq, li Jesus kixtzʼeqtaana ebʼ laj Judiiy li yookebʼ chi yakok saʼ li rochoch li Yos xbʼaan naq keʼxkʼe choʼq xnaʼajebʼ laj elqʼ. Li xnaʼlebʼebʼ li winq aʼin kixbʼaanu naq ebʼ li poyanam re chixjunil ebʼ li tenamit teʼxkanabʼ xik saʼ li rochoch li Jehobʼa, ut aʼin naxbʼaanu naq inkʼaʼ chik teʼxnaw ru.
(Marcos 11:27, 28, SBG) Keʼwulak wiʼ chik Jerusalén. Ut naq yo chi bʼeek li Jesus saʼ rochoch li Yos, li xbʼeenilebʼ aj tij, ebʼ laj tzʼiibʼ ut ebʼ li cheekel winq keʼwulak rikʼin 28 ut keʼxye re: —Kʼaru aawankil naq nakabʼaanu aʼin? Ani xkʼehok aawankil chi xbʼaanunkil aʼin?
jy-S perel 244 raqal 7
Naroksi jun toon chi iig re xkʼutbʼal chirix li paabʼal
Moqon chik, li Jesus ut ebʼ li xtzolom keʼwulak Jerusalen. Joʼ ak kʼaynaq xbʼaanunkil li Jesus, naxik saʼ li rochoch li Yos ut naʼok chi kʼutuk. Ak eweraq risinkilebʼ laj yakonel, joʼkan tana naq ebʼ li xbʼeenil aj tij ut ebʼ li cheekel winq re li tenamit nekeʼxpatzʼ re anaqwan: «Kʼaru aawankil naq nakabʼaanu aʼin? Ani xkʼehok aawankil chi xbʼaanunkil aʼin?» (Marcos 11:28, SBG).
28 RE MAYO TOJ 3 RE JUNIO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | MARCOS 13, 14
«Matxuwak chiru li winq»
(Marcos 14:29, SBG) Tojaʼ naq laj Pedro kixye re: —Us ta chixjunilebʼ teʼluktaaq xchʼool, abʼan laaʼin inkʼaʼ.
(Marcos 14:31, SBG) Aʼut laj Pedro kixye wiʼ chik chi kaw: —Us ta tento tinkamq wochbʼeenat, abʼan maajaruj tinmuq naq ninnaw aawu. Joʼkan ajwiʼ keʼxye chixjunilebʼ.
(Marcos 14:50, SBG) Tojaʼ naq keʼelelik chixjunilebʼ ut keʼxkanabʼ xjunes.
(Marcos 14:47, SBG) Jun rehebʼ li wankebʼ aran, kirisi li xchʼiichʼ, kixtiqʼ li xmoos li xyuwaʼil aj tij ut kixchʼot li xxik.
(Marcos 14:54, SBG) Laj Pedro najt rikʼin naq yo chi xtaaqenkil, toj kiwulak chi xnebʼaal li rochoch li xyuwaʼil aj tij; aran, kʼojkʼo saʼ xyanqebʼ li moosej, yo chi qʼixink chire li xam.
(Marcos 14:66-72, SBG) Naq laj Pedro wank taqʼa chi nebʼaal, kiwulak jun li ixq, xmoos li xyuwaʼil aj tij. 67 Naq kiril laj Pedro yo chi qʼixink, kixkaʼya ut kixye: —Laaʼat ajwiʼ xat-ochbʼeenink chaq re li Jesus aj Nazaret. 68 Aʼut aʼan kitikʼtiʼik: —Inkʼaʼ ninnaw chi moko nintaw ru li nakaye. Ut kiʼelk chirix kabʼl saʼ li nimla okebʼaal, ut jun li tzoʼ kaxlan kiyaabʼak. 69 Li moos ixq, naq kiril ru, kiʼok wiʼ chik chi xyeebʼal rehebʼ li wankebʼ aran: —Li winq aʼin jun rehebʼ aʼan. 70 Aʼut aʼan kitikʼtiʼik wiʼ chik. Junpaataq chik aʼan, ebʼ li wankebʼ aran keʼxye wiʼ chik re laj Pedro: —Relik chi yaal naq laaʼat jun rehebʼ aʼan, xbʼaan naq laaʼat aj Galilea. 71 Aʼut aʼan kiʼok chi majewank ut chi xyeebʼal rikʼin jurament: —Inkʼaʼ ninnaw ru li winq aʼan li nekeye laaʼex! 72 Tikto kiyaabʼak xkaʼ sut li tzoʼ kaxlan. Ut laj Pedro kinaqk saʼ xchʼool li kiyeheʼk re xbʼaan li Jesus: “Toj majiʼaq nayaabʼak kaʼ sutaq li tzoʼ kaxlan, akaq ox sut xaye naq inkʼaʼ nakanaw wu”. Ut kʼajoʼ naq kiyotʼeʼk chi yaabʼak.
ia-S perel 200 raqal 14
Kixtzol kʼaru naraj xyeebʼal li kuyuk maak
14 Laj Pedro naxtaqe li Jesus chi najt toj reetal nawulak saʼ rochoch laj Caifas, li winq aʼin aj tij, wank xwankil ut bʼihom, li rochoch aʼan jun rehebʼ li chʼinaʼusil ochoch li wank saʼ chixjunil li tenamit Jerusalen. Ebʼ li ochoch aʼin nayiibʼamank rikʼin jun li nebʼaal chisaʼ ut jun li okebʼaal chiru. Naq laj Pedro nawulak saʼ li okebʼaal, li ixq li wank aran inkʼaʼ naxkanabʼ chi ok. Abʼan laj Juan, li naxnaw ru li xyuwaʼil aj tij ut ak wank chik saʼ li ochoch, naʼaatinak rikʼin li ixq ut naxkanabʼ chi ok. Chanchan naq laj Pedro moko nakanaak ta rikʼin laj Juan chi moko naxyal xik chisaʼ li ochoch bʼarwiʼ wank li Jesus, laj Tzolonel. Nakanaak bʼan saʼ li xnebʼaal li ochoch, bʼarwiʼ wankebʼ li moos ut ebʼ laj kʼanjel chire li xaml xbʼaan naq ke ru li qʼoqyink, ut ebʼ laj bʼalaqʼ aj testiiw nekeʼok ut nekeʼelk saʼ li ochoch re xjitbʼal li Jesus (Mar. 14:54-57; Juan 18:15, 16, 18).
it-2-S perel 624 raqal 2
Laj Pedro
Naq laj Pedro kiwulak saʼ rochoch li xyuwaʼil aj tij, jun chik li tzolom li kitaqenk malaj kiʼochbʼenink re, kixtenqʼa re naq truuq chi ok toj saʼ xnebʼaal li ochoch (Jn 18:15, 16). Naq ak wank chik aran, moko kixmuq ta ribʼ, xkoho bʼan ut kiʼok chi qʼixink chire li xaml. Li xsaqenkil li xaml kixbʼaanu naq tnawmanq ru joʼ li naʼochbʼenink chaq re li Jesus, ut keʼxkʼe reetal aʼin xbʼaan naq naʼaatinak joʼ aj Galileo. Naq keʼxye aʼin, laj Pedro oxibʼ sut kixye naq inkʼaʼ naxnaw ru li Jesus, ut saʼ xkʼabʼaʼ naq yook xyeebʼal naq inkʼaʼ naxnaw ru, kiʼok chi maajewank. Saʼ jun li naʼaj re li tenamit kiʼabʼimank naq kiyaabʼak xkabʼ sut jun li tzoʼ kaxlan, ut li Jesus «kixsutqʼisi ribʼ, kixkaʼya laj Pedro». Chi ra saʼ xchʼool kiʼelk chirix kabʼl ut kʼajoʼ naq kiʼok chi yaabʼak (Mt 26:69-75; Mr 14:66-72; Lu 22:54-62, SBG; Jn 18:17, 18; chaawil CANTO DEL GALLO; JURAMENTO). Abʼanan, li kixtzʼaama chaq li Jesus chirix laj Pedro kiwank xsumenkil, ut li xpaabʼal inkʼaʼ kisachmank chi junajwa (Lu 22:31, 32).
Qasikʼaq li tertokil pek
(Marcos 14:51, 52, SBG) Jun li saaj al yo chi taaqenk re, yal lanlo saʼ jun xtʼikr; ut kichapeʼk. 52 Abʼan kixkanabʼ li xtʼikr ut kiʼelelik chiruhebʼ chi tʼustʼu.
w08-S 15/2 perel 30 raqal 6
Li xqatzol saʼ li hu Marcos
14:51, 52. Ani tawiʼ li saaj al li kiʼelelik chi tʼustʼu? Kaʼajwiʼ laj Marcos naʼaatinak chirix li kikʼulmank arin, joʼkan naq naru nayeemank naq yook chi aatinak chirix.
(Marcos 14:60-62, SBG) Tojaʼ naq kixaqliik li xyuwaʼil aj tij, kixkʼe ribʼ saʼ xyihebʼ ut kixpatzʼ re li Jesus: —Ma inkʼaʼ tatchaqʼoq bʼayaq? Kʼaru nekeʼxye ebʼ aʼin chawix? 61 Aʼut aʼan inkʼaʼ kiʼaatinak ut maakʼaʼ kixsume wiʼ. Li xyuwaʼil aj tij kixpatzʼ wiʼ chik re: —Ma laaʼat li Kriist, li Ralal li oxloqʼinbʼil Yos? 62 Kixye li Jesus: —Heheʼ, laaʼinin, ut teeril li Kʼajolbʼej kʼojkʼooq saʼ xnim uqʼ li Nimajwal Yos, yooq chaq chi chalk saʼ xbʼeenebʼ li choql saʼ choxa.
jy-S perel 287 raqal 5
Nekeʼxkʼam chiru laj Anas ut moqon chiru laj Caifas
Aʼan naxnaw naq ebʼ laj Judiiy xikʼ nekeʼril naq wank ani tixye naq aʼan li Ralal li Yos. Naq li Jesus kixye chaq naq li Yos aʼan li Xyuwaʼ, ebʼ laj Judiiy keʼraj xkamsinkil, keʼxye naq «naxjuntaqʼeeta ribʼ rikʼin li Yos» (Juan 5:17, 18, SBG; 10:31-39). Laj Caifas, naxnaw li nekeʼxkʼoxla, naxkʼoxla chiʼus li tixbʼaanu ut naxye re li Jesus: «Nintzʼaama chawu saʼ xkʼabʼaʼ li yoʼyookil Yos: ye qe ma laaʼat li Kriist, li Ralal li Yos» (Mateo 26:63, SBG). Li Jesus ak kixye chaq naq li Xyuwaʼ aʼan li Yos (Juan 3:18; 5:25; 11:4). Ut, wi inkʼaʼ raj tixye anaqwan, naru tixkʼutbʼesi naq moko aʼan ta li Kriist ut li Ralal li Yos. Joʼkan naq naxsume: «Heheʼ, laaʼinin, ut teeril li Kʼajolbʼej kʼojkʼooq saʼ xnim uqʼ li Nimajwal Yos, yooq chaq chi chalk saʼ xbʼeenebʼ li choql saʼ choxa» (Marcos 14:62, SBG).