Gũtamũka Wega

AKRISTIANO amwe matikoragwo na gĩthomo kĩingĩ. O na atũmwo Petero na Johana gũtuĩkaga maarĩ andũ ‘mataathomete wega, andũ o ũguo.’ (Atũm. 4:13) O na kũrĩ ũguo, harĩ bata gwĩthema gũtamũka ciugo ũũru tũtigatũme andũ mahũthie ma iria tũmahunjagĩria cia Bibilia.

Maũndũ ma Kũririkana. Mĩtamũkĩre ya ciugo ti ũndũ ũmwe thiomi-inĩ ciothe. Thiomi nyingĩ ciandĩkagwo na ndemwa cia alfabeti. Makĩria ma alfabeti cia Kĩlatini, nĩ kũrĩ alfabeti cia Kĩarabu, Kĩrusi, Kĩgiriki, na Kĩhibirania. Handũ ha alfabeti, Gĩcaina kĩandĩkagwo na ndemwa irĩ na tũmarũũri tũingĩ. Kaingĩ ndemwa icio irũgamagĩrĩra kiugo kĩgima kana gĩcunjĩ gĩa kiugo. O na gũtuĩka Kĩjapani na Gĩkorea cihũthagĩra ndemwa cia Gĩcaina-rĩ, ndemwa icio no itamũkwo na mĩgambo ngũrani biũ, na no ikorũo itekuga ũndũ ũhanaine.

Thiomi-inĩ iria ihũthagĩra alfabeti, nĩguo mũndũ atamũke kiugo wega abataraga kũhũthĩra mũgwetere ũrĩa wagĩrĩire harĩ o ndemwa kana ndemwa cigana ũna irĩ hamwe. Ti ũndũ mũritũ mũno gũtamũka ciugo wega thĩinĩ wa thiomi ta Kĩgiriki, Kĩhispania, na Gĩzulu tondũ iticenjacenjagia. O na kũrĩ ũguo, thiomi ngʼeni no citũme ciugo cia rũthiomi rũna citamũkwo ũrĩa gũtagĩrĩire. Moimĩrĩro no makorũo arĩ gũtamũka ndemwa ĩmwe kana ndemwa cigana ũna na njĩra itiganĩte, kana kwaga gũcitamũka o na hanini. No ũbatare kũmenya nĩ ciugo irĩkũ ihutĩtio nĩ rũthiomi rũgeni ũcoke ũcitamũkage ũrĩa kwagĩrĩire mĩario-inĩ yaku ya o mũthenya. Rũthiomi-inĩ rwa Gĩcaina, nĩguo mũndũ atamũke ciugo wega abataraga kũririkana ndemwa ngiri nyingĩ. Thiomi-inĩ imwe kiugo nĩ gĩcenjagia ũrĩa kiugĩte kĩngĩtamũkwo na njĩra ngũrani. Kwaga kũrũmbũiya ũndũ ũcio wĩgiĩ rũthiomi no gũtũme mũndũ aheane ũhoro ũrĩa ũtarĩ guo.

Thiomi-inĩ imwe nĩ harĩ bata mũno gwĩciria ũhoro wa tũkũbia. Nĩ hamwe na tũrũũri tũrĩa tũkoragwo igũrũ kana rungu rwa ndemwa imwe cia alfabeti, ta ici: ĩ, ũ, è, é, ô, ñ, ō, ŭ, č, ö, ç. Tũrũũri twa tũkũbia no tũkorũo twandĩkĩtwo, kana hihi mũthomi no erĩgĩrĩrũo atũtamũke kũringana na ũrĩa kiugo kĩhũthĩrĩtwo ũhoro-inĩ ũrĩa arathoma. Ũndũ-inĩ ũcio, mũndũ ekũbatara gũkorũo ehaarĩirie wega angĩkorũo aheetwo gĩcunjĩ gĩa gũthoma mbere ya andũ.

Ũhoro-inĩ wĩgiĩ gũtamũka ciugo nĩ harĩ maũndũ magĩrĩirũo gwĩthemwo. Gũtamũka ciugo ũbacĩrĩire gũkĩria njano no gũtũme woneke ta arĩ mwĩyonanio. Ningĩ ũndũ ũcio ũhutĩtie kũhũthĩra mũtamũkĩre ũtahũthagĩrũo mũno. Mwaria angĩka ũguo, angĩkorũo agĩĩthondekera rĩĩtwa. O na kũrĩ ũguo tũtiagĩrĩirũo ningĩ gũtamũka ciugo o ũguo. Mamwe ma maũndũ macio nĩ marĩrĩirio rungu rwa kĩongo “Kwaria Ciugo Iraiguĩka Wega.”

Ciugo cia rũthiomi rũmwe no ikorũo na mĩtamũkĩre ĩtiganĩte mabũrũri-inĩ mwanya mwanya, kana o na icigo-inĩ itiganĩte cia bũrũri ũmwe. Mũndũ wa kuuma bũrũri ũngĩ no arie rũthiomi rwanyu na mũtamũkĩre ngũrani. Mabuku ma gũtaarĩria ciugo no monanie mĩtamũkĩre ĩigana ũna mĩtĩkĩrĩku ya kiugo kĩna. Angĩkorũo mũndũ ndarĩ na gĩthomo kĩingĩ kana akorũo rũthiomi rũrĩa araria ti rwake, no agunĩke mũno angĩthikĩrĩria na kinyi arĩa maragia rũthiomi rũu wega acoke atamũkage ciugo tao. Tũrĩ Aira a Jehova, twendaga kwaria na njĩra ĩgũtũma ndũmĩrĩri ĩrĩa tũhunjagia yonwo ĩrĩ ya bata na ningĩ ĩgũtũma arĩa tũhunjagĩria mataũkĩrũo wega.

Thĩinĩ wa mĩario ya o mũthenya kaingĩ nĩ wega mũno kũhũthĩra ciugo iria tũĩ wega. Kaingĩ, mĩtamũkĩre ti thĩna ndeereti-inĩ cia o mũthenya. O na kũrĩ ũguo, rĩrĩa ũrathoma na kayũ, wahota gũkora ciugo ũtahũthagĩra mĩario-inĩ ya o mũthenya. Na maita maingĩ Aira a Jehova nĩ mathomaga na kayũ. Rĩrĩa tũrahunjĩria andũ nĩ tũmathomagĩra Bibilia. Ariũ a Ithe witũ amwe nĩ maheagwo wĩra wa gũthoma ibungo hĩndĩ ya Wĩruti wa Mũrangĩri kana hĩndĩ ya Wĩruti wa Bibilia wa Kĩũngano. Harĩ bata tũthomage tũtekũhĩtia tũtigatũme ndũmĩrĩri ĩhũthio nĩ ũndũ wa gũtamũka ciugo ũũru. Andũ amwe no maremwo nĩ gũthoma wega marĩtwa mageni ma andũ na kũndũ thĩinĩ wa Bibilia na mabuku-inĩ mangĩ. Ũngĩka atĩa? Thoma marĩĩtwa macio wega kabere na wĩmenyerie maita maigana ũna nĩguo ũmamenye.

Njĩra cia Kwagagĩria. Aingĩ arĩa makoragwo na thĩna wa gũtamũka ciugo matikoragwo makĩmenya. Mũrori wanyu wa cukuru angĩkwĩra atĩ nĩ ũrabatara kũrutĩra wĩra mũtamũkĩre waku wa ciugo, ĩtĩkĩra ũtaaro wake. Warĩkia kũmenya harĩa thĩna ũrĩ, wagĩrĩirũo nĩ gwĩka atĩa nĩguo wagĩrie mũtamũkĩre waku?

Njĩra ĩmwe ya kwagĩria mũtamũkĩre nĩ gũthoma ũthikĩrĩirio nĩ mũndũ ũtamũkaga ciugo wega, ũkamwĩra akũrũnge harĩa wahĩtia.

Njĩra ĩngĩ ya kwagagĩria mĩtamũkĩre nĩ gũthikĩrĩria na kinyi aria ega. Angĩkorũo nĩ kũrĩ CD cia Tafsiri ya Ulimwengu Mpya kana cia ngathĩti ya Mũrangĩri na Amkeni!, cihũthĩre wega. Rĩrĩa ũracithikĩrĩria, geria kuona ciugo iria iratamũkwo ngũrani na ũrĩa ũcitamũkaga. Ciandĩke, ũcoke wĩmenyerie.

Thiomi-inĩ nyingĩ mũndũ no ahũthĩre ibuku rĩa gũtaarĩria ciugo, ibuku rĩa gũteithia mũndũ amenye ũrĩa ciugo ciandĩkagwo, ũrĩa ciugĩte na ũrĩa citamũkagwo. Angĩkorũo nĩ kũrĩ rĩa rũthiomi rwanyu rora ciugo iria ũtoĩ. Angĩkorũo ndũĩ kũhũthĩra ibuku rĩa gũtaarĩria ciugo, humbũria tũratathi twarĩo tũrĩa tuonanĩtie ũrĩa rĩhũthagĩrũo, kana ũrie mũndũ agũtaarĩrie. Ibuku rĩega rĩa gũtaarĩria ciugo nĩ rĩgũgũteithia kũmenya harĩa ũgũtĩtĩrithia thĩinĩ wa kiugo. Kũrĩ hĩndĩ kiugo kĩmwe kĩngĩtamũkwo na njĩra makĩria ma ĩmwe kũringana na harĩa kĩhũthĩrĩtwo. Kiugo o gĩothe kĩrĩa ũngĩona, kĩgwete maita maigana ũna mbere ya kũhinga ibuku rĩa gũtaarĩria ciugo. Thutha wa ihinda mĩario yaku ĩgũkorũo ĩtarĩ na mawathe ma gũtamũka ciugo ũũru, na ũndũ ũcio nĩ ũkwagĩria mũno ũrutani waku.