We-rĩ Nĩ Ũrĩ na Roho Ũtangĩhota Gũkua?

HIHI nĩ kũrĩ muoyo thutha wa gĩkuũ? Kĩũria kĩu nĩ kĩgiĩte andũ mĩleniamu nyingĩ (makiri ma mĩaka). Mĩaka-inĩ mĩingĩ mĩhĩtũku, andũ thĩinĩ wa iruka ciothe nĩmacũũranĩtie ũhoro ũyũ na makahota kũgĩa na wĩtĩkio mũtiganu.

Thĩinĩ wa thĩ yothe, o hamwe na ndwere-inĩ ciothe cia Pacifiki thĩinĩ wa Polynesia, Melanesia na Micronesia andũ aingĩ metĩkĩtie atĩ “roho” nĩũhonokaga gĩkuũ-inĩ kĩa mũndũ. Hihi-rĩ, he kĩndũ thĩinĩ wa mũndũ gĩtigaga mwĩrĩ hĩndĩ ya gĩkuũ na gĩgathiĩ na mbere gũtũũra? Roho nĩ kĩĩ thĩinĩ wa mũndũ wĩ muoyo? Gũtuĩkaga atĩa kũrĩguo rĩrĩa twakua? Kiugo kĩa Ngai kĩheherere, Biblia, ĩheeanaga macokio ma ma na maiganĩru ma ciũria ici.

Roho Nĩ Kĩĩ?

Thĩinĩ wa Biblia ciugo iria itaũrĩte “roho” na njĩra nguhĩ nĩ kuuga “mĩhũmũ.” No ningĩ gĩkĩ kĩhũthĩkaga makĩria ya gĩĩko gĩa kũhihia. Kwa mũhano mwandĩki wa Biblia Jakubu, oigĩĩte: “Mwĩrĩ ũtarĩ roho wĩ mũkuũ.” (Jakubu 2:26) Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, roho nĩ hinya ũcio ũhotithagia mwĩrĩ gũkorũo muoyo.

Hinya ũcio ũhotithagia ndũngĩkorũo ũrĩ tu mĩhũmũ, kana rĩera, kũgerera mahũri-inĩ. Tiguo nĩkĩ? Nĩ ũndũ kũhihia gwatiga-rĩ, muoyo ũtigaraga thĩinĩ wa tũgũcĩ-gũcĩ twa mwĩrĩ kwa ihinda inyinyi—“kwa ndagĩka nyingĩ,” kũringana na The World Book Encyclopedia. Na ũndũ wa gĩtũmi gĩkĩ, mageria ma kũheherera mũndũ ta ũcio mũringĩku rĩngĩ na rĩngĩ nĩ matoragia. No ĩndĩ o rĩmwe thibaki ya muoyo wahora thĩinĩ wa tũgũcĩ-gũcĩ twa mwĩrĩ, mageria mothe ma gũcokia muoyo nĩ tũhũ. Mĩhũmũ yothe thĩinĩ wa thĩ ndĩngĩhota kũriũkia o na kagũcĩ kamwe. Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, roho nĩ hinya-wa-muoyo ũtangĩonekana—thibaki ya muoyo-ũrĩa ũhotithagia tũgũcĩ-gũcĩ twa mwĩrĩ gũkorũo muoyo. Hinya-wa-muoyo ũyũ ũtũũragio na ũndũ wa kũhihia.—Ayubu 34:14, 15.

Roho ũcio-rĩ, ũrutaga wĩra harĩ andũ o oiki tu? Biblia nĩtũteithagia kũgĩa na icokio rĩa ma ũhoro-ĩnĩ ũyũ. Suleimani Mũthamaki mũũgĩ aandĩkire: “Nũ ũngĩkĩmenya kana hihi roho wa mũndũ nĩwambataga na igũrũ, naguo roho wa nyamũ ũgaikũrũka na thĩ?” (Kohelethu 3:21) Nĩ ũndũ ũcio gũkwĩrũo nyamũ o na andũ me na roho. Ũguo nĩ atĩa?

Roho, kana hinya-wa-muoyo, no ũhananio na mwaki wa thitima ũrĩa ũgeragĩra thĩinĩ wa macini kana kĩndũ ta kĩu. Hinya ũcio ũtekuonekana wa thitima no ũrutithio mawĩra maingĩ, kũringana na kĩndũ kĩrĩa gĩgwĩkĩrithio hinya kĩa wĩra. Ta kĩonereria-rĩ, thitobu no ĩthondekwo ĩrehage ũrugarĩ, kompiuta ĩhĩtũkie ndũmĩrĩri na ĩtare mathabu, na television ĩrute mbica na mũgambo. No ĩndĩ, mwaki ũcio wa thitima ndũrĩ hĩndĩ woyaga maũũthĩ kana kwĩhanania na kĩndũ kĩrĩa ũrarutithia wĩra. Ũtũũraga ũrĩ o hinya ũcio tu. O ũndũ ũmwe-rĩ, hinya-wa-muoyo ndũngĩhota kwĩhumba maũũthĩ ma ciũmbe iria ũhotithagia gũkorũo muoyo. Ndũkoragũo na ũũmũndũ kana ũhoti wa gwĩciria. Othe andũ na nyamũ “roho no ũmwe.” (Kohelethu 3:19) Kwoguo-rĩ, rĩrĩa mũndũ akua, roho wake ndũthiaga na mbere gũtũũra thĩinĩ wa bũrũri ũngĩ ũrĩ ta kĩũmbe gĩa kĩĩ-roho.

Rĩu-rĩ, mũikarĩre wa akuũ nĩ atĩa? Na gũtuĩkaga atĩa kwĩ roho rĩrĩa mũndũ akua?

“Ũgacoka Ũtuĩke O Rũkũngũ”

Rĩrĩa mũndũ wa mbere, Adamu, oinire watho wa Ngai na rũtũrĩko-rĩ, Jehova aamwĩrire ũũ: “Irio ciaku-rĩ, ũrĩcirĩaga na thithino ya ũthiũ waku, o nginya rĩrĩa ũgacoka tĩri-inĩ; nĩ gũkorũo nĩkuo warutirũo; amu wee ũrĩ o rũkũngũ, ningĩ ũgacoka ũtuĩke o rũkũngũ.” (Kĩambĩrĩria 3:19) Adamu aarĩ kũ mbere ya kũũmbũo nĩ Jehova kuuma rũkũngũ rũa thĩ? Hĩ, gũtirĩ kũndũ aarĩ! Ndaarĩ muoyo o na hanini. Kwoguo-rĩ, rĩrĩa Jehova Ngai erire Adamu atĩ “ũgacoka tĩri-inĩ,” Onanirie atĩ Adamu nĩangĩakuire. Adamu ndangĩagararire mũrĩmo ũngĩ wa bũrũri wa kĩĩ-roho. Hĩndĩ ya gĩkuũ angĩathirire o biũ kaimana, kĩndũ gũtarĩ. Iherithia rĩake rĩarĩ gĩkuũ—gũtuĩka kĩndũ hatarĩ—no ti gũthamĩrio thĩinĩ wa bũrũri ũngĩ.—Aroma 6:23.

Nĩ atĩa ũhoro wa andũ angĩ arĩa makuĩte? Mũikarĩre wa akuũ ũtarĩirio wega thĩinĩ wa Kohelethu 9:5, 10, harĩa tũthomaga ũũ: “Arĩa makuĩte-rĩ, matirĩ ũndũ moĩ . . . mbĩrĩra-inĩ, gũtirĩ wĩra ũrutagwo kuo, gũtirĩ rĩĩciria, kana ũmenyi, o na kana ũũgĩ.” Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, gĩkuũ nĩ mũikarĩre wa gũthira biũ kaimana. Mwandĩki wa thaburi aandĩkire atĩ rĩrĩa mũndũ akua-rĩ, “aathirũo nĩ mĩheehũ ĩo e nayo, acokaga thĩ o tĩri-inĩ na harĩa oimire; mũthenya o ro ũcio mathugunda make magathira.”—Thaburi 146:4.

Gũtarĩ nganja-rĩ, akuũ matirĩ ũmenyo, makuĩte buru. Matingĩmenya ũndũ o na ũrĩkũ. Matingĩhota gũkuona’ gũkũigua, o na kana gũkwarĩria. Matingĩhota gũgũteithia kana gũkũgera ngero. Ndwagĩrĩirũo nĩ gwĩtigĩra akuũ o na atĩa. No nĩ ta atĩa roho ‘weheraga’ he mũndũ hĩndĩ-inĩ ya gĩkuũ gĩake?

“Roho Ũcokerere Ngai”

Biblia yuugaga atĩ rĩrĩa mũndũ akua-rĩ, ‘roho ũcokagĩrĩra Ngai ũrĩa waũheanire.’ (Kohelethu 12:7) Ũguo-rĩ, nĩ kuuga atĩ kĩndũ biũ biũ roho gĩthiaga kũgererera rĩera-inĩ o nginya mbere ya Ngai? Gũtirĩ na gũtikagĩa! Njĩra ĩrĩa Biblia ĩhũthagĩra kiugo ‘gũcokerera’ gũtikũbatarania kuuma handũ hamwe gũthiĩ hangĩ. Ta mũhano-rĩ, Aisraeli aremi merirũo: “Jehova Mũnene wa Ita ekũmwĩra atĩrĩ, Njokererani, na niĩ nĩngũmũcokerera.” (Malaki 3:7) ‘Gũcokerera’ Jehova kwa Aisraeli kwarĩ na njĩra ya kũgarũrũka gũtigana na mũthiĩre mũũru na ningĩ kũnyitana na mũthiĩre wa Ngai wa ũthingu. Nake Jehova ‘gũcokerera’ Aisraeli kwarĩ na njĩra ya kũmahũndũkĩra na irathimo, o rĩngĩ. Njĩra-inĩ icio cierĩ ‘gũcokerera’ gwatonyetie mwerekero mũna, no ti kuoya magũrũ kuuma handũ hamwe gũthiĩ hangĩ.

O ũndũ ũmwe-rĩ, hĩndĩ ya gĩkuũ gũtirĩ rũgendo biũ biũ rũkoragũo ho kuuma thĩ gũthiĩ bũrũri wa igũrũ rĩrĩa roho ‘wacokerera’ Ngai. Ririkana roho nĩ hinya-wa-muoyo. Rĩrĩa mũndũ aathirũo nĩ hinya ũcio-rĩ, no Ngai wiki tu wĩna ũhoti wa kũũcokia. Nĩ ũndũ ũcio, roho ‘ũcokereraga Ngai wa ma’ na ũndũ wa atĩ mwĩrĩgĩrĩro wa muoyo wa thutha wa mũndũ ũcio rĩu wĩhocetie he Ngai wiki tu.

Ta kĩonereria-rĩ, cũũrania, ũrĩa Maandĩko moigĩte ũhoro-inĩ wa gĩkuũ kĩa Jesu. Luka mwandĩki wa injiri aandĩkĩte: “Nake Jesu akĩanĩrĩra na mũgambo mũnene akiuga atĩrĩ, Awa, nĩndakũnengera roho wakwa o moko-inĩ maku: na aarĩkia kuuga ũguo, agĩtuĩkana.” (Luka 23:46) Rĩrĩa roho wa Jesu wamwehereire-rĩ, we kĩũmbe ndagendire igũrũ matu-inĩ o rĩo. Jesu ndariũkirio kuuma kũrĩ akuũ nginyagia mũthenya wa gatatũ. Aikarire matukũ mangĩ 40 mbere ya kwambata igũrũ matu-inĩ. (Atũmwo 1:3, 9) No ĩndĩ, hĩndĩ ya gĩkuũ gĩake-rĩ, Jesu aarĩ na ũrũmu wa gũtiga roho wake moko-inĩ ma Ithe, eehokete kũna ũhoti wa Jehova wa kũmũcokia muoyo.

Ĩĩni, no Ngai wiki tu ũngĩhota gũcokia mũndũ muoyo. (Thaburi 104:30) Hĩ, kaĩ ũndũ ũcio nĩũkĩhingũrĩte mataanya manene-ĩ!

Mwĩhoko Wa Ma

Biblia yuugĩte: “Kwĩ hingo ĩroka arĩa othe me thĩinĩ wa mbĩrĩra makaigua mũgambo wa [Jesu], na moime kuo.” (Johana 5:28, 29) Ĩĩni, Jesu Kristo nĩeranĩire atĩ arĩa othe me thĩinĩ wa kĩririkano kĩa Jehova nĩ makaariũkio, kana gũcokio muoyo. Handũ ha imenyithia cia kĩeha atĩ andũ nĩmakuĩte-rĩ, riboti cia gũcanjamũra ikeranaga ũhoro wa arĩa marĩkĩtie gũcokio muoyo. Kaĩ nĩ gĩkeno-ĩĩ kwamũkĩra endwa aitũ kuuma mbĩrĩra-inĩ ĩ!

Wee no wende kũmenya makĩria ũrĩa ũngĩgunĩka na mwĩrĩgĩrĩro ũyũ mũheane nĩ Ngai? Tũgũkũria waandĩkĩre andĩrĩthi ĩrĩa ĩĩ hau mũhuro ũũrie kobĩ ya kabuku Maroho ma Akuũ—No Magũteithie Kana Makaũgere Ngero? Kũna Kũna-rĩ, Mekuo?

Tiga hakorirũo honanĩtio ũndũ ũngĩ, icunjĩ iria ikobetio irutĩtwo thĩinĩ wa The Bible in Kikuyu.