KĨŨRIA GĨA 5

Ingĩka Atĩa Angĩkorũo nĩ Ndĩrogitwo ndĩ Cukuru?

BATA WA KŨMENYA ŨNDŨ ŨCIO

Ũrĩa ũgwĩka no ũtũme maũndũ magĩre kana mathũke.

ŨRĨA ŨNGĨKA

Ta wĩcirie ũndũ ũyũ: Tom ndarenda gũcoka gũthiaga cukuru. Ũndũ ũcio wambĩrĩirie mĩeri ĩtatũ mĩthiru rĩrĩa ciana iria mathomaga nacio ciaambĩrĩirie kũmũũgita. Rĩmwe mũrutwo nĩ angĩagũthire ibuku rĩrĩ moko-inĩ ma Tom na atue atĩ ndekwendaga, kana rĩngĩ andũ marĩ thutha wake ũmwe wao akamũtindĩka no Tom ehũgũra ndangĩmenya nũ weka ũguo. Mũthenya wa ira-rĩ, nĩ aratũmĩirũo ndũmĩrĩri intaneti-inĩ atĩ nĩ arehĩtĩrũo gwĩkwo ũndũ mũru . . .

Ũngĩka atĩa korũo nĩwe Tom?

TA WĨCIRIE

Ti kuuga atĩ gũtirĩ ũndũ ũngĩka. No ũhote kũhiũrania na mũndũ ũrakũũgita ũtekũhũthĩra hinya. Na njĩra irĩkũ?

NDŨKONANIE MARAKARA. Bibilia yugaga ũũ: “Kĩrimũ, marakara makĩo nĩkĩmoimagĩria mothe, no mũndũ mũũgĩ, make nĩamagiragĩrĩria agakĩmahoreria.” (Thimo 29:11) Ũngĩonania ũhoreri, kwahoteka arĩa marakũũgita manoge.
NDŨKERĨHĨRIE. Bibilia yugaga ũũ: “Mũtikaneke mũndũ o na ũrĩkũ ũũru tondũ wa ũũru ũrĩa amwĩkĩte.” (Aroma 12:17) Kwĩrĩhĩria nĩ gũthũkia gũthũkagia maũndũ.
NDŨKEINGĨRIE THĨNA-INĨ. Bibilia yugaga ũũ: “Mũndũ mũbarĩrĩri [mũũgĩ] onaga gũkĩgĩa ũũru, akehitha.” (Thimo 22:3) Geria o ũrĩa wothe ũngĩhota gwĩthema andũ arĩa mangĩkũũgita kana handũ harĩa ũngĩũgitĩrũo.
GERIA GŨCOKERIA MŨNDŨ ŨNDŨ ATERĨGĨRĨIRE. Bibilia yugaga ũũ: “Icokia ihoreri nĩ gũthengia rĩthengagia marũrũ.” (Thimo 15:1) O na no warie ũndũ wa mathekania. Kwa ngerekano, mũndũ ũrakũũgita angĩkwĩra atĩ ũrĩ mũtungu, no wĩtĩkanie nake na uuge “Nĩ ndĩrabatara gũcekacekeha.”
WĨTHIĨRE. Mũirĩtu wĩtagwo Nora ũrĩ na mĩaka 19, oigire ũũ: “Kwaga kwaria kuonanagia atĩ ũrĩ mũgima na ũrĩ na ũmĩrĩru gũkĩra ũrĩa ũrakũũgita. Kuonanagia atĩ nĩ ũĩ kwĩgirĩrĩria—ngumo ĩrĩa ĩtarĩ na ũrĩa ũrakũũgita.”—2 Timotheo 2:24.
KŨRIA ŨMĨRĨRU. Kaingĩ arĩa mogitanaga nĩ mamenyaga arĩa matarĩ na ũmĩrĩru na arĩa matangĩĩrĩhĩria. Ngũrani na ũguo, andũ aingĩ arĩa mogitanaga no matigane nawe mangĩona atĩ ndũramahe mweke.
HOYA ŨTEITHIO. Mũndũ ũmwe warĩ mwarimũ oigaga ũũ: “No njĩkĩre ngoro mũndũ o wothe ũrogitwo ahoe ũteithio. Ũndũ ũcio nĩguo wagĩrĩire na no ũteithie mũndũ ũngĩ ndakogitwo.”

Mũndũ mwĩthĩ ũrĩ na ũmĩrĩru o na ogitwo — Ũmĩrĩru nĩ ũrĩkũheaga hinya ũrĩa ũtakoragwo na ũrĩa ũrakũũgita

HIHI ŨRĨ WAMENYA?

Kũũgitwo nĩ makĩria ma kũhũũrũo. Nĩ kũhutĩtie maũndũ ta maya:

Kũrumwo kana gũcinũrũo. “Ndikariganĩrũo nĩ ciugo iria maanjĩtire kana maũndũ marĩa maanjĩrire. Maatũmire njigue itarĩ kĩene na itekwendeka. O na nĩ kaba mangĩahũũrire.”—Celine, ũrĩ na mĩaka 20.
Gwĩthemwo. Arĩa twathomaga nao nĩ maambĩrĩirie kũnjĩthema. Maatigagĩrĩra atĩ hatirĩ handũ ingĩikara metha-inĩ twathiĩ ranji nĩguo tũtigaikaranie nao. Mwaka mũgima ndarĩraga na ndaikaraga ndĩ wiki.”—Haley, ũrĩ na mĩaka 18.
Kũũgitwo intaneti-inĩ. “Kũhihinya kompiuta o hanini tu, no gũtũme ũthũkĩrie mũndũ rĩĩtwa kana ũtũũro wake wothe. Mũndũ no one ta ndĩrongerera cumbĩ, no no gũthiĩ ũguo!”—Daniel, ũrĩ na mĩaka 14.

**CIŨRIA CIĨGIĨ KŨŨGITWO**
NĨGUO KANA TIGUO	MACOKIO
1 Kũũgitwo gũkoretwo kuo kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ.	1 Nĩguo. Kwa ngerekano, Bibilia nĩ ĩtwĩraga ũhoro wa Anefili, gĩkundi kĩrĩa rĩĩtwa rĩakĩo riugĩte “Arĩa Matũmaga Arĩa Angĩ Magwe.”—Kĩambĩrĩria 6:4.
2 Kũũgitana no itherũ rĩtarĩ rĩũru.	2 Tiguo. Andũ aingĩ ethĩ nĩ meyũragaga nĩ ũndũ wa kũũgitwo.
3 Kwĩrĩhĩria nĩyo njĩra ĩrĩa njega mũno nĩguo ũtige kũũgitwo.	3 Tiguo. Kaingĩ arĩa mogitagwo matikoragwo na hinya mĩĩrĩ ta arĩa mogitanaga na kwoguo kwĩrĩhĩria no gwa tũhũ.
4 Ũngĩona mũndũ akĩũgitwo, kaba wĩkirĩre.	4 Tiguo. Gũtirĩ mũici na mũcũthĩrĩria. Ũngĩona mũndũ akĩũgitwo na wage kwaria, o nawe no ũkorũo na mahĩtia.
5 O na gũtuĩka arĩa mogitanaga maragia marĩ na ũcamba, kaingĩ makoragwo na guoya.	5 Nĩguo. O na gũtuĩka andũ amwe arĩa mogitanaga meyonaga marĩ a bata mũno, aingĩ nĩ marĩ guoya na mendaga kũũgita arĩa angĩ nĩguo meyonanie.
6 Arĩa mogitanaga no magarũrũke.	6 Nĩguo. Arĩa mogitanaga mangĩteithio, no macenjie mwĩcirĩrie na mĩtugo yao.