Tua Matua ma Gũtĩithia Ngai

“Mũndũ mũbarĩrĩri nĩamenyagĩrĩra harĩa egũthiĩra.”—THIM. 14:15.

1, 2. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ twagĩrĩirũo nĩ kũhangʼĩra mũno matua-inĩ maitũ mothe? (b) Nĩ ciũria irĩkũ tũkwarĩrĩria?

NO KŨHOTEKE nĩ maũndũ twĩkaga o mũthenya. Maingĩ mamo matikoragwo na moimĩrĩro ma gũtũũra. Ĩndĩ mangĩ namo no mahutie ũtũũro witũ na njĩra nene. Maũndũ macio nĩ marĩkũ? Nĩ matua. Thĩinĩ wa matua maitũ mothe, marĩ manene kana manyinyi, ũndũ ũrĩa tũhangʼagĩra mũno nĩ gũtĩĩa Ngai.—Thoma 1 Akorintho 10:31.

² Hihi nĩ wonaga ũrĩ ũndũ mũhũthũ gũtua matua, kana hihi wonaga wĩ ũndũ mũritũ? Nĩguo tũtuĩke Akristiano agimaru kĩĩroho-rĩ, no mũhaka twĩrute gũkũũrana wega na ũũru tũcoke tũtue matua maronania wĩtĩkio witũ ithuene no ti wa mũndũ ũngĩ. (Rom. 12:1, 2; Ahib. 5:14) Tũrĩ na itũmi irĩkũ ingĩ ironania bata wa kwĩruta gũtua matua ũrĩa kwagĩrĩire? Rĩmwe na rĩmwe nĩ kĩĩ gĩtũmaga matua matũritũhĩre? Na nĩ makinya marĩkũ tũngĩoya nĩguo tũtigĩrĩre atĩ matua maitũ nĩ maratĩithia Ngai?

Twagĩrĩirũo Gũtua Matua Nĩkĩ?

3. Nĩ maũndũ marĩkũ tũtagĩrĩirũo gwĩtĩkĩria maingĩrĩre matua maitũ?

³ Angĩkorũo nĩ tũgũthanganĩria maũndũ megiĩ ithimi cia Bibilia-rĩ, arĩa tũkoragwo nao cukuru kana wĩra-inĩ mahota gwĩciria atĩ tũtikoragwo na ma na maũndũ marĩa twĩtĩkĩtie na kwoguo no matũhĩtithie na njĩra hũthũ. Mahota kũheenania, kana maiye, macoke magerie gũtũhenereria nĩguo ‘tũrũmanĩrĩre na mũingĩ’ na njĩra ya kũmanyita mbaru kana hihi kũmahithĩrĩra. (Tham. 23:2) O na kũrĩ ũguo-rĩ, mũndũ wĩrutĩte gũtua matua ma gũtĩithia Ngai ndangĩka ũndũ ũraregana na thamiri yake ĩrĩa ĩmenyeretio nĩ Bibilia nĩ ũndũ wa gwĩtigĩra kana nĩguo etĩkĩrũo nĩ andũ.—Rom. 13:5.

4. Hihi nĩ kĩĩ kĩngĩtũma andũ angĩ mende gũtũtuĩra matua?

⁴ Ti mũndũ wothe wendaga gũtũtuĩra matua ũkoragwo na muoroto mũũru. Arata maratwendera wega mahota gũtũringĩrĩria tũrũmĩrĩre ũtaaro wao. O na angĩkorũo tũtikaraga gwitũ mũciĩ-rĩ, no kũhoteke andũ a famĩlĩ mathiĩ na mbere kwĩingĩria matua-inĩ maitũ marĩa ma bata. Kwa ngerekano-rĩ ta wĩcirie ũhoro wĩgiĩ njĩra cia ũrigitani. Bibilia nĩ ĩgirĩtie kũhũthĩra thakame. (Atũm. 15:28, 29) Njĩra ingĩ ciĩgiĩ ũrigitani itiarĩrĩirio ĩmwe kwa ĩmwe na kwoguo tũrabatara o mũndũ gwĩtuĩra itua rĩake kĩũmbe rĩgiĩ ũrĩa ekwenda arigitwo.a Andũ twendete no makorũo na mawoni manyitĩrĩire megiĩ maũndũ macio. O na kũrĩ ũguo-rĩ, hĩndĩ ya gũtua matua megiĩ ũrigitani, Mũkristiano wothe mũbatithie agĩrĩirũo gwĩkuuĩra “mũrigo wake mwene.” (Gal. 6:4, 5) Ũndũ ũrĩa tũhangʼagĩra mũno nĩ gũtũũria thamiri njega mbere ya Ngai, no ti mbere ya andũ.—1 Tim. 1:5.

5. Tũngĩgitĩra atĩa wĩtĩkio witũ ndũkaharagane?

⁵ Kũremwo nĩ gũtua matua no gũtũingĩrie ũgwati-inĩ mũnene. Mũtũmwo Jakubu aandĩkire atĩ mũndũ wa mathangania ndarĩ “harĩa akindĩirie mĩthiĩre-inĩ yake yothe.” (Jak. 1:8) Akoragwo ahaana ta mũndũ ũrĩ thĩinĩ wa gatarũ gatarĩ na kĩbara iria-inĩ rĩrĩ na kĩhuhũkanio, akagagagio nĩ mwĩcirĩrie wa andũ ũrĩa ũikaraga ũkĩgarũrũkaga. Na githĩ ndũkĩrĩ ũndũ mũhũthũ mũno wĩtĩkio wa mũndũ ta ũcio kũharagana, agacoka kũrakarĩra andũ angĩ nĩ ũndũ wa thĩna wake? (1 Tim. 1:19) Tũngĩĩgitĩra atĩa kuumana na ũndũ ta ũcio? No mũhaka tũikare ‘tũgwatĩirie ũhoro ũrĩa twĩtĩkĩtie.’ (Thoma Akolosai. 2:6, 7.) Nĩguo tũtikenyenyeke-rĩ, tũkũbatara gũtua matua maronania atĩ nĩ twĩtĩkĩtie Kiugo kĩa Ngai. (2 Tim. 3:14-17) No rĩrĩ, nĩ kĩĩ kĩngĩthũkia ũhoti witũ wa gũtua matua na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire?

Maũndũ Marĩa Mangĩtũma Gũtua Matua Kũritũhe

6. Gwĩtigĩra kũngĩtũthũkia atĩa?

⁶ Gwĩtigĩra no kũgirie tũtue matua—gwĩtigĩra gũtua itua rĩtagĩrĩire, gwĩtigĩra itua rĩtikage kũgaacĩra, kana gwĩtigĩra kuoneka ũrĩ mũkĩgu maitho-inĩ ma andũ. Ti ũũru gũtangĩkĩra maũndũ macio. Gũtirĩ mũndũ ũngĩenda gũtua itua rĩũru, rĩrĩa rĩngĩmũrehera thĩna kana hihi gĩconoko. O na kũrĩ ũguo, kwenda Ngai na Kiugo gĩake, no gũtũteithie kwaga gwĩtigĩra. Hihi nĩ na njĩra irĩkũ? Kwenda Ngai kũrĩtũmaga hingo ciothe tũcarie ũtaaro wa Kiugo gĩake na wa mabuku marĩa marĩ na ũhoro uumĩte Bibilia-inĩ mbere ya gũtua matua ma bata. Na kwoguo tũtirĩkoragwo na mahĩtia maingĩ. Nĩkĩ? Tondũ Bibilia no ĩtũme “arĩa matarĩ ogĩ magĩe na wara mwega, na mũndũ mwanake agĩe na ũmenyi, o na ũgerereri.”—Thim. 1:4.

7. Kĩonereria kĩa mũthamaki Daudi kĩratũruta atĩa?

⁷ Hihi nĩ hĩndĩ ciothe tũrĩtuaga matua marĩa magĩrĩire? Aca. Gũtirĩ mũndũ ũtahĩtagia. (Rom. 3:23) Kwa ngerekano-rĩ, mũthamaki Daudi aarĩ mũndũ mũũgĩ na mwĩhokeku. O na kũrĩ ũguo, rĩmwe nĩ aatuaga matua mataagĩrĩire marĩa maatũmire we mwene hamwe na andũ angĩ mathĩnĩke. (2 Sam. 12:9-12) O na kũrĩ ũguo-rĩ, Daudi ndaigana kũreka mahĩtia make mahotomie ũhoti wake wa gũtua matua mangĩetĩkĩrĩkire nĩ Ngai. (1 Ath. 15:4, 5) O na angĩkorũo twanahĩtia no tũhote gũtooria, angĩkorũo o ta Daudi, nĩ tũkũririkana atĩ Jehova ndatindagĩrĩra mahĩtia maitũ na nĩ atuohagĩra mehia maitũ. Nĩ arĩheaga hinya arĩa mamwendete na mamwathĩkagĩra.—Thab. 51:1-4, 7-10.

8. Tũngĩĩruta atĩa kuumana na ciugo cia Paulo igũrũ rĩgiĩ kĩhiko?

⁸ No tũhote kũnyihia mĩtangĩko ĩrĩa tũngĩkorũo nayo ĩgiĩ gũtua matua. Atĩa? Tũngĩmenya atĩ rĩmwe na rĩmwe gũkoragwo na maũndũ maingĩ magĩrĩru tũngĩthuura gwĩka. Ta wĩcirie ũrĩa mũtũmwo Paulo aaririe igũrũ rĩgiĩ kĩhiko. Atongoretio nĩ roho aandĩkire ũũ: “Andũ arĩa matarĩ na atumia ao, o na atumia arĩa a ndigwa-rĩ, acio ngũmera atĩrĩ, mangĩikara o ta ũrĩa niĩ njikaraga, ũguo wamaagĩrĩra. No mangĩkorũo matingĩhota gũtũũra o megiragĩrĩria-rĩ, kũhikania nĩmahikanie na kũhika nĩmahike; nĩ kaba kũhikania kũrĩ gũikara makĩhĩahĩaga.” (1 Akorintho 7:8, 9) Paulo nĩ onanirie atĩ nĩ ũndũ mwega makĩria kwaga kũhika kana kwaga kũhikania, no ti kuuga atĩ rĩu norĩo itua rĩrĩa rĩagĩrĩru.

9. Hihi nĩ twagĩrĩirũo nĩ kũmaka nĩ ũrĩa andũ angĩ mekuona matua maitũ? Taarĩria.

⁹ Hihi nĩ twagĩrĩirũo nĩ kũmaka nĩ ũrĩa andũ angĩ mekuona matua maitũ? Kũrĩ hĩndĩ tũngĩmaka. Ta rora wone ũrĩa Paulo oigire igũrũ rĩgiĩ kũrĩa irio iria ingĩonwo ta ihakĩirũo mĩhianano. Onanirie atĩ itua no rĩkorũo rĩtarĩ rĩũru, ĩndĩ no rĩhĩnge mũndũ ũrĩ na thamiri ĩtarĩ na hinya. Itua rĩa Paulo rĩarĩ rĩrĩkũ? Aandĩkire ũũ: “Kũngĩgĩtuĩka atĩ kĩrĩa ngũrĩa nĩkĩo gĩkũhĩngithia mũrũ wa Awa, niĩ ndingĩkarĩa nyama o na rĩ, ndikanagĩtũme mũrũ wa Awa ahĩngwo.” (1 Kor. 8:4-13) O na ithuĩ nĩ tũbataire gwĩciria ũrĩa matua maitũ mangĩhutia thamiri cia andũ arĩa angĩ. Ma nĩ atĩ, ũndũ ũrĩa tũhangʼagĩra mũno nĩ ũrĩa matua maitũ mangĩhutia ũrata witũ na Jehova. (Thoma Aroma 14:1-4.) Nĩ motaaro marĩkũ ma Bibilia mangĩtũteithia gũtua matua ma gũtĩithia Ngai?

Makinya Matandatũ Harĩ Gũtua Matua Mega

10, 11. (a) Tũngĩĩthema atĩa gũtuĩka egereri thĩinĩ wa famĩlĩ? (b) Nĩ ũndũ ũrĩkũ Athuri a kĩũngano magĩrĩirũo kũririkana rĩrĩa megũtua matua megiĩ kĩũngano?

¹⁰ Wĩtheme gũtuĩka mwĩgereri. Mbere ya kuoya ikinya o rĩothe-rĩ, nĩ wega kwamba kwĩyũria ũũ: ‘Hihi niĩ nĩ niĩ njagĩrĩirũo gũtua itua rĩrĩ?’ Mũthamaki Suleimani aandĩkire ũũ: “Gwoka mwĩgerero, norĩo gũũkaga njono, ĩndĩ ũũgĩ wĩ na arĩa mateĩkĩrĩire.”—Thim. 11:2.

¹¹ Aciari no metĩkĩrie ciana ciao gũtua matua mamwe, no ciana citiagĩrĩirũo nĩ gwĩciria atĩ nĩcio cirĩĩthuuragĩra ũrĩa cikwenda. (Kol. 3:20) Thĩinĩ wa famĩlĩ kũrĩ matua atumia mangĩtua, no nĩ magĩrĩirũo nĩ gũtĩa ũtongoria wa athuri ao. (Thim. 1:8; 31:10-18; Ef. 5:23) Ningĩ athuri o nao, nĩ magĩrĩirũo nĩ kũmenya atĩ ũnene wao nĩ ũrĩ mĩhaka na atĩ nĩ magĩrĩirũo gwathĩkĩra ũtongoria wa Kristo. (1 Kor. 11:3) Athuri a kĩũngano nĩ matuaga matua makoniĩ kĩũngano. O na kũrĩ ũguo, matigagĩrĩra atĩ ‘matinaagarara maũndũ marĩa maandĩkĩtwo’ Kiugo-inĩ kĩa Ngai. (1 Kor. 4:6) Ningĩ nĩ marũmagĩrĩra biũ ũtongoria ũrĩa uumaga kũrĩ ngombo ĩrĩa ĩĩhokekete. (Mat. 24:45-47) No twĩtheme mĩtangĩko na kĩeha kĩingĩ ithuĩ ene o hamwe na andũ arĩa angĩ, angĩkorũo tũrĩtuaga matua o marĩa tũrĩ na rũtha rwa gũtua.

12. (a) Twagĩrĩirũo gwĩka ũthuthuria nĩkĩ? (b) Taarĩria ũrĩa mũndũ angĩka ũthuthuria ta ũcio.

¹² Ĩka ũthuthuria. Suleimani aandĩkire ũũ: “Itaranio cia ũrĩa wĩ kĩyo irehithagie o ũthegei, ĩndĩ mũndũ o wothe wa mũhiũhũko, kĩrĩa onaga no ũnyamari.” (Thim. 21:5) Kwa ngerekano-rĩ, hihi nĩ ũreciria kwambĩrĩria biacara? Ndũkareke ngoro yaku ĩgũtongorie. Amba ũmenye maũndũ marĩa ũrabatara, hoya kĩrĩra kũrĩ arĩa moĩ maũndũ ta macio, ũcoke ũcarie ũtaaro wa Bibilia ũrĩa ũkonainie na ũndũ ũcio. (Thim. 20:18) Banga maũndũ marĩa wathuthuria megiĩ biacara ĩyo na njĩra igĩrĩ—mawega mayo mothe, na mathĩna mayo mothe. Mbere ya gũtua itua amba ‘ũtare’ wone kana nĩ ũkũhota. (Luk. 14:28) Ndũgecirie mũno o ũrĩa itua rĩaku rĩngĩkũguna kĩĩmbeca no wĩcirie ũrĩa rĩngĩhutia ũkuruhanu waku na Jehova. Nĩ ũkũbatara mahinda na kĩyo ũgĩthuthuria. Ũngĩka ũguo-rĩ, nĩ ũgwĩthema gũtua matua ma na ihenya marĩa mangĩkũrehera mathĩna na mĩtangĩko.

13. (a) Jakubu 1:5 ĩtũũmagĩrĩria atĩa? (b) Kũhoya tũheo ũũgĩ kũngĩtũteithia atĩa?

¹³ Hoya ũheo ũũgĩ. Matua maitũ mangĩtĩithia Ngai tu angĩkorũo nĩ tũkũhoya ũteithio wake tũgĩtua matua. Mũrutwo Jakubu aandĩkire ũũ: ‘Mũndũ angĩkorũo nĩagĩte ũũgĩ, nĩahoe Ngai, ũrĩa ũheaga andũ othe na ũtana, ategũkũmana, nake nĩakaheo.’ (Jak. 1:5) Tũtiagĩrĩirũo gũconoka gwĩtĩkĩra atĩ nĩ tũrabatara ũũgĩ kuuma kũrĩ Ngai wa gũtũteithia gũtua matua. (Thim. 3:5, 6) Ningĩ-rĩ, kwĩhoka ũmenyo witũ wiki nĩ ũhũthũ gũtũhĩtithie. Tũngĩhoya tũheo ũũgĩ na tũcarie motaaro ma Kiugo kĩa Ngai, tũgũkorũo tũgĩtĩkĩria roho mũtheru ũtũteithie kũmenya wega biũ kĩrĩa kĩratũma twende gwĩka ũndũ mũna.—Ahib. 4:12; thoma Jakubu 1:22-25.

14. Twagĩrĩirũo gwĩthema mũhũthia nĩkĩ?

¹⁴ Tua itua. Ndũkoe ikinya rĩu na ihenya ũtambĩte gwĩka ũthuthuria na kũhoya ũheo ũũgĩ. Mũndũ mũũgĩ nĩ oyaga ihinda nĩguo ‘amenye harĩa egũthiĩra.’ (Thim. 14:15) Ĩndĩ o na kũrĩ ũguo, ndũkahũthĩrĩrie. Mũndũ wa mũhũthia arutaga ciĩgwatio itarĩ na kũrĩa irĩ cia kwaga kuoya ikinya. (Thim. 22:13) No kaĩ no atuaga itua-ĩ—ĩĩ, rĩa kũreka andũ angĩ mamũamũrĩre ũrĩa egwĩka.

15, 16. Nĩ maũndũ marĩkũ mabataranagia harĩ kũhingia itua?

¹⁵ Hingia itua rĩaku. Kĩyo kĩrĩa twĩkagĩra nĩguo tũtue itua rĩrĩa rĩagĩrĩire no gĩtuĩke gĩa tũhũ angĩkorũo tũtigũtigĩrĩra atĩ nĩ twahingia itua riitũ. Suleimani aandĩkire ũũ: “O ũrĩa ũrĩona wa gwĩka na guoko gwaku-rĩ, wĩke na kĩyo.” (Koh. 9:10) Nĩguo tũgaacĩre, no mũhaka tũkorũo twĩhaarĩirie kũhũthĩra indo iria cingĩbatarania harĩ kũhingia matua maitũ. Kwa ngerekano-rĩ, mũhunjia wa kĩũngano ahota gũtua itua rĩa gũtuĩka painia. Hihi nĩ ekũhota? No ahote angĩkorũo ndegwĩtĩkĩria wĩra na maũndũ ma gwĩkenia matũme age hinya na mahinda marĩa arabatara nĩguo ahingie ũtungata wake.

¹⁶ Ti ũndũ mũhũthũ kũhingia matua o na marĩ mega atĩa. Nĩkĩ? Tondũ “kĩrĩndĩ gĩa thĩ gĩothe nĩgĩtũire kĩnyitĩtwo nĩ ũcio mũũru.” (1 Joh. 5:19) No mũhaka tũgiane na “arĩa maathanaga thĩ ĩno ĩĩ na nduma, o na mbũtũ cia maroho moru me kũrĩa igũrũ.” (Ef. 6:12) Mũtũmwo Paulo na mũrutwo Judasi nĩ moonanirie atĩ arĩa othe matuaga itua rĩa gũtĩa Ngai nĩ marĩcemanagia na mbaara.—1 Tim. 6:12; Jud. 3.

17. Ũhoro-inĩ wĩgiĩ matua marĩa tũtuaga-rĩ, Jehova erĩgagĩrĩra twĩke atĩa?

¹⁷ Rora itua rĩaku o rĩngĩ na wĩke ũgarũrũku angĩkorũo nĩ harabatarania. Ti matua mothe mathiaga ta ũrĩa tũbangĩte. “Ihinda na ũndũ ũterĩgĩrĩirũo” nĩ itũkoraga ithuothe. (Koh. 9:11; NW) O na kũrĩ ũguo-rĩ, matua-inĩ mamwe Jehova erĩgagĩrĩra tũkirĩrĩrie o na tũgĩcemanagia na magerio. Itua rĩa mũndũ rĩa kwĩyamũrĩra Jehova kana rĩa mwĩhĩtwa wa kĩhiko rĩtingĩgarũrũo. Ngai erĩgagĩrĩra tũtũũre kũringana na matua macio. (Thoma Thaburi 15:1, 2, 4.) No, matua marĩa maingĩ matikoragwo marĩ maritũ. Mũndũ mũũgĩ aikaraga akĩroraga matua marĩa atuĩte. Ndarekaga mwĩtĩo kana kũũmia ngoro kũmũgirĩrĩrie arũnge o kana atigane na itua rĩake. (Thim. 16:18) Ũndũ ũrĩa ahangʼagĩra makĩria nĩ gũtigĩrĩra atĩ mũtũũrĩre wake nĩ ũratĩithia Ngai.

Ruta Arĩa Angĩ Gũtua Matua Maratĩithia Ngai

18. Aciari mangĩruta ciana ciao atĩa gũtua matua marĩa magĩrĩire?

¹⁸ Aciari no mateithie ciana ciao mũno ciĩrute ũrĩa cingĩhota gũtua matua maratĩithia Ngai. Kĩonereria kĩega nĩkĩo mũrutani ũrĩa mwega biũ. (Luk. 6:40) Kũngĩhoteka, aciari no mataarĩrie ciana ciao makinya marĩa o ene mooire hĩndĩ ĩrĩa maatuaga itua rĩna. Ningĩ no metĩkĩrie ciana ciao ciĩtuĩre matua mamwe na macoke macigathĩrĩrie hĩndĩ ĩrĩa itua rĩu rĩagaacĩra. Ĩ mwana angĩtua itua rĩtagĩrĩire? Mũciari ahota gwĩciria atĩ ũndũ ũrĩa mwega nĩ kũgitĩra mwana wake kuumana na moimĩrĩro ma itua rĩake, ĩndĩ gwĩka ũguo ti kũmũteithia. Kwa ngerekano-rĩ, mũciari ahota gwĩtĩkĩria mwana aheo marũa ma gũtwarithia ngari. Ta reke tuuge mwana ũcio nĩ oina watho wa barabara na ahũrũo baĩni. Mũciari no arĩhe baĩni ĩyo. Ĩndĩ, korũo mwana ũcio no arute wĩra nĩguo erĩhĩre baĩni ĩyo-rĩ, no erute gwĩka maũndũ make na njĩra ya kĩhaarĩro.

19. Nĩ maũndũ marĩkũ twagĩrĩirũo nĩ kũruta arutwo aitũ a Bibilia, na tũngĩka ũguo atĩa?

¹⁹ Jesu nĩ eerire arutwo ake marutage andũ. (Mat. 28:20) Ũndũ ũmwe wa bata mũno tũngĩruta arutwo a Bibilia nĩ ũrĩa mangĩtua matua magĩrĩru. Nĩguo tũhote gwĩka ũguo-rĩ, no mũhaka twĩtheme kũmeera ũrĩa megwĩka. Nĩ wega makĩria kũmaruta ũrĩa mangĩhũthĩra mootaro ma Bibilia nĩguo mahote gũtua ũrĩa megwĩka o ene. Ma nĩ atĩ, “ithuothe gũtirĩ ũtakaheana ũhoro wake we mwene mbere ya Ngai.” (Rom. 14:12) Kwoguo-rĩ, ithuothe, tũrĩ na gĩtũmi kĩiganu gĩa gũtua matua maratĩithia Ngai.

[Kohoro ka magũrũ-inĩ]

Ũngĩcokia Atĩa?

• Tũbataraga kwĩruta ũrĩa tũngĩtua matua nĩkĩ?

• Gwĩtigĩra kũngĩtũthũkia atĩa, na tũngĩhota atĩa gũtooria guoya?

• Nĩ makinya marĩkũ matandatũ tũngĩoya nĩguo matua maitũ matĩithie Ngai?

[Mbica karatathi ka 20]

Makinya Marĩa Matongoragia Harĩ Matua Mega

1 Wĩtheme Gũtuĩka Mwĩgereri

2 Ĩka Ũthuthuria

3 Hoya Ũheo Ũũgĩ

4 Tua Itua

5 Hingia Itua Rĩaku

6 Rora Itua Rĩaku o Rĩngĩ na Wĩke Ũgarũrũku Angĩkorũo nĩ Harabatarania

[Mbica karatathi ka 19]

Mũndũ wa ngoro igĩrĩ ahaana mũndũ ũrĩ thĩinĩ wa gatarũ gatarĩ na kĩbara iria-inĩ rĩrĩ na kĩhuhũkanio