Igai Rĩega rĩa Kĩĩroho nĩ Rĩhotithĩtie Kũgaacĩra

Baba witũ John Mills, aabatithirio mwaka wa 1913 taũni-inĩ ya New York arĩ na mĩaka 25. Mũrũ wa Ithe witũ Russell nĩwe warutire mĩario ya kũbatithio. Kahinda kanini thutha ũcio baba nĩ aathamĩire Trinidad na akĩhikia Mũrutwo wa Bibilia warĩ kĩyo wetagwo Constance Farmer. Baba nĩ aateithagĩrĩria mũrata wake William R. Brown kuonania thenema ya “Photo-Drama of Creation.” Meekire ũguo nginya rĩrĩa Brown na mũtumia wake maatũmirũo West Africa mwaka wa 1923. Baba na Mami arĩa maarĩ na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũthiĩ igũrũ maathire o na mbere gũtungata thĩinĩ wa Trinidad.

ACIARI AITŨ NĨ MAATWENDETE

Twaciarĩtwo tũrĩ kenda, na aciari aitũ meetire ũrĩa warĩ wa irigithathi Rutherford, rĩĩtwa rĩa ũrĩa hĩndĩ ĩyo warĩ mũrũgamĩrĩri wa Watch Tower Bible and Tract Society. Rĩrĩa ndaaciarirũo Dicemba 30, 1922, aciari aitũ maanjĩtire Clayton J. Woodworth, rĩĩtwa rĩa ũrĩa wateithagĩrĩria kũhaarĩria ngathĩti ya The Golden Age (ĩrĩa rĩu ĩtagwo Amkeni!). Aciari aitũ nĩ maatũtwarire cukuru ithuothe, no ũndũ ũrĩa meekĩrĩire mũno harĩ ithuĩ nĩ mĩoroto ya kĩĩroho. Mami aarĩ na ũhoti wa mwanya wa kũiguithia andũ akĩhũthĩra Maandĩko. Nake baba nĩ eendete gũtũganĩra ngʼano cia Bibilia, na aahũthagĩra mwĩrĩ wake wothe nĩguo ngʼano icio ciumĩre wega.

Kĩyo kĩao kĩarĩ na moimĩrĩro mega. Niĩ na anake angĩ erĩ harĩ atano arĩa twaciaranĩirũo nĩ twathire Cukuru ya Gileadi. Aarĩ a maitũ atatũ nao nĩ maatungatire mĩaka mĩingĩ marĩ mapainia thĩinĩ wa Trinidad na Tobago. Kũgerera morutani mao na kĩonereria kĩao kĩega, aciari aitũ nĩ maatũhandire “thĩinĩ wa nyũmba ya Jehova.” Ciugo ciao cia gũtwĩkĩra ngoro nĩ ciatũteithirie gũtũũra kuo na kũgaacĩra tũrĩ “kũu nja-inĩ cia Ngai witũ.”—Thab. 92:13.

Mũciĩ witũ nĩ wahũthĩkaga kũbanga wĩra wa kũhunjia. Mapainia nĩ maacemanagia gwitũ na kaingĩ nĩ maaragia ũhoro wa Mũrũ wa Ithe witũ George Young, mũmishonarĩ kuuma Canada ũrĩa waceerete Trinidad. Aciari akwa nĩ maaragia ndeto njega mũno ciĩgiĩ mũrũ wa Ithe witũ Brown na mũtumia wake arĩa maahunjagia nao hau kabere, arĩa gũkinyĩria hĩndĩ ĩyo maarĩ West Africa. Maũndũ macio mothe nĩ maandeithirie kwambĩrĩria kũhunjia ndĩna mĩaka ikũmi.

KWAMBĨRĨRIA ŨTUNGATA

Ngathĩti citũ matukũ-inĩ macio ciaheanaga ũhoro cara-rũkũ, ikaguũria ũhinga wa ndini cia maheeni, ũkoroku maũndũ-inĩ ma biacara, na ũteti mũũru. Atongoria a ndini mona ũguo, magĩcogera ngavana wa Trinidad mwaka wa 1936 ahũũre marubuku mabuku mothe ma Watch Tower. Nĩ twahithire mabuku na tũgĩthiĩ na mbere kũmahũthĩra nginya rĩrĩa mothe maathirire. Nĩ twakoragwo na mĩrũrũngano ya gũthiĩ kũhunjia tũrĩ magũrũ na tũrĩ na mĩithikiri, tũkaheana tũratathi twa kũnyita andũ ũgeni na rĩngĩ tũnyitĩte ibandĩko. Tũrĩ hamwe na gĩkundi gĩa kũhunjia kĩrĩa kĩahũthagĩra ngaari ya kũmemerekia kuuma Tunapuna, nĩ twahunjagia nginya kũndũ kũrĩa kũraihu mũno thĩinĩ wa Trinidad. Ũndũ ũcio nĩ watũrehagĩra gĩkeno kĩnene mũno! Gũkũra ngĩkaga maũndũ macio ma kĩĩroho nĩ kwandeithirie ngĩbatithio ndĩna mĩaka 16.

Igai rĩa kĩĩroho rĩa famĩlĩ itũ o hamwe na maũndũ mega marĩa ndeyoneire ngĩhunjia nĩ maatũmire ndĩrirĩrie gũtuĩka mũmishonarĩ. Ndaarĩ o na wendi ũcio rĩrĩa ndaathire Aruba mwaka wa 1944 gũteithĩrĩria Mũrũ wa Ithe witũ Edmund W. Cummings. Nĩ twakenire mũno gũcemania tũrĩ andũ ikũmi Kĩririkano-inĩ mwaka wa 1945. Mwaka ũrĩa warũmĩrĩire kĩũngano kĩa mbere gĩcigĩrĩra-inĩ kĩu nĩ kĩambĩrĩirie.

Kahinda kanini thutha ũcio, ndĩ wĩra-inĩ nĩ ndahunjĩirie mũirĩtu twarutaga wĩra nake wetagwo Oris Williams. Oris nĩ aarutire ihooto nyingĩ cia gũtetera maũndũ marĩa aarutĩtwo. O na kũrĩ ũguo, thutha wa kwĩruta Bibilia, nĩ eerutire ũrĩa Kiugo kĩa Ngai kiugaga na akĩbatithio Janũarĩ 5, 1947. Thutha wa ihinda nĩ twendanire na tũkĩhikania. Aambĩrĩirie ũpainia Novemba 1950. Oris nĩ aatũmire ũtũũro wakwa ũgaacĩre o rĩngĩ.

ŨTUNGATA WA GŨCANJAMŨRA THĨINĨ WA NIGERIA

Mwaka-inĩ wa 1955 nĩ twetirũo Cukuru ya Gileadi. Tũkĩĩhaarĩria gũthiĩ cukuru ĩyo, twĩna Oris nĩ twatigire mawĩra maitũ, tũkĩendia mũciĩ na indo ingĩ na tũgĩthama Aruba. Julaĩ 29, 1956, nĩ twarĩkirie kĩrathi kĩa 27 kĩa Gileadi na tũgĩtũmwo Nigeria.

Oris agĩcokia meciria na thutha ooigire ũũ: “Roho wa Jehova nĩ ũteithagia mũndũ kũhiũrania na moritũ matiganĩte marĩa moimĩraga ũtũũro-inĩ wa ũmishonarĩ. Ngũrani na mũthuri wakwa, ndirĩ nderirĩria gũtuĩka mũmishonarĩ. Nderiragĩria kũgĩa na mũciĩ na ngĩe na ciana. Ndacenjirie mwĩcirĩrie wakwa rĩrĩa ndataũkĩirũo nĩ ũrĩa wĩra wa kũhunjia ũhoro mwega wabataraga mĩtũkĩ. Tũkiuga tũrĩkie cukuru ya Gileadi, nĩ ndehaarĩirie biũ kũruta wĩra wa kũhunjia ndĩ mishonarĩ. Rĩrĩa twaingĩraga meri tũthiĩ wĩra-inĩ witũ mwerũ, mũrũ wa Ithe witũ Worth Thornton ũrĩa maarutithanagia wĩra na Mũrũ wa Ithe witũ Knorr nĩ ookire gũtugĩra ũhoro na gũtwendithĩria thabarĩ njega. Aatwĩrire atĩ tũrĩtungataga Betheli. Ndaigua ũhoro ũcio nĩ ndambire kũigua ũũru. No ũndũ ũcio nĩ wacokire ũgĩthira na ngĩenda Betheli kũrĩa ndarutaga mawĩra matiganĩte. Kũruta wĩra wabici-inĩ ya kwamũkĩra ageni nĩguo wĩra ũrĩa ndakenagĩra mũno. Nĩ nyendete andũ, na wĩra ũcio nĩ watũmire menyane na ariũ a Ithe witũ aingĩ a Nigeria. Aingĩ ao maakinyaga mahaana o rũkũngũ, manogete, manyotiĩ, na mahũtiĩ. Nĩ ndakenagĩra kũrũmbũiya mabataro mao nĩguo mahurũke na manogoke. Maũndũ macio mothe nĩ ũtungata mũtheru harĩ Jehova, na nĩmo maatũmaga ngorũo na gĩkeno na njigue njiganĩire.” O wĩra ũrĩa twaheo nĩ watũmaga tũgaacĩre.

Mwaka wa 1961 hingo famĩlĩ itũ yacemanĩtie hamwe Trinidad, Mũrũ wa Ithe witũ Brown nĩ aatwĩrire maũndũ mamwe ma gũcanjamũra marĩa eeyoneire Afrika. Na niĩ ngĩmeera ũhoro wa wongerereku ũrĩa twakoretwo naguo Nigeria. Mũrũ wa Ithe witũ Brown aahĩmbĩirie na njĩra ya wendo akĩra baba ũũ: “Johnny, wee ndwahotire gũthiĩ Afrika no Woodworth nĩ aathire!” Nake baba akĩnjĩra: “Thiĩ na mbere Worth! Thiĩ na mbere!” Gwĩkĩrũo ngoro na njĩra ta ĩyo nĩ andũ ta acio maaigĩte kĩonereria kĩega nĩ gwatũmaga ndĩrirĩrie gũthiĩ na mbere kũhingia ũtungata wakwa biũ.

Mwaka wa 1962, nĩ ndagĩire na gĩtĩo kĩa mwanya gĩa gũthiĩ kĩrathi kĩa 37 kĩa Gileadi, kĩrĩa gĩekagwo kwa ihinda rĩa mĩeri ikũmi. Mũrũ wa Ithe witũ Wilfred Gooch ũrĩa hĩndĩ ĩyo warĩ mũrori wa wabici ya rũhonge ya Nigeria, nĩ eetirũo kĩrathi kĩa 38 agĩcoka agĩtũmwo Ngeretha. Nĩ ũndũ ũcio, ngĩtuo mũrori wa wabici ya rũhonge ya Nigeria. Ngĩrũmĩrĩra kĩonereria kĩa Mũrũ wa Ithe witũ Brown, nĩ ndaceerire kũndũ kũingĩ, ũndũ ũrĩa watũmire menye na nyende ariũ a Ithe witũ a Nigeria. O na gũtuĩka matiakoragwo na indo nyingĩ cia kĩĩmwĩrĩ ta iria ikoragwo na andũ aingĩ thĩinĩ wa mabũrũri marĩa mathiĩte na mbere, gĩkeno kĩao na kũiganĩra nĩ cioonanagia atĩ gũkorũo na ũtũũro mwega gũtiĩhocetie harĩ mbeca kana indo cia kĩĩmwĩrĩ. Thengia ya maũndũ marĩa maageragĩra, wakoragwo ũrĩ ũndũ wa gĩkeno kũmona marĩ atheru na mehumbĩte na njĩra ya gĩtĩo marĩ mĩcemanio-inĩ. Rĩrĩa maroka igomano-inĩ, aingĩ maakuuagwo nĩ marori na bolekajaa (nĩ mbathi itahumbĩrĩtwo mwena ciathondekagĩrũo o kũu). Kaingĩ mbathi icio ciakoragwo ciandĩkĩtwo maũndũ ma kũguucĩrĩria. Ĩmwe yaandĩkĩtwo ũũ: “Matata manini ma maĩ nĩmo mathondekaga iria inene.”

Ũndũ ũcio wandĩkĩtwo mbathi-inĩ ĩyo nĩ wa ma! Kĩyo kĩa o ũmwe wa ariũ a Ithe witũ bũrũri-inĩ wa Nigeria o hamwe na gitũ kĩarĩ kĩa bata. Gũkinyĩria mwaka wa 1974, Nigeria nĩ yatuĩkire bũrũri wa mbere nja ya Amerika (US) gũkinyia ahunjia 100,000. Wĩra wa kũhunjia nĩ wagaacĩrĩte!

Wongerereku ũcio wagĩire mbaara ya gĩĩkabira ĩgĩthiaga o na mbere bũrũri-inĩ wa Nigeria mwaka wa 1967 nginya 1970. Kwa ihinda rĩa mĩeri mĩingĩ, ariũ a Ithe witũ a gĩcigo kĩa Biafra mwena ũcio ũngĩ wa Rũũĩ rwa Niger matiahotaga kwaranĩria na wabici ya rũhonge. No mũhaka tũngĩamatwarĩire irio cia kĩĩroho. O ta ũrĩa hekũgwetetwo kĩambĩrĩria-inĩ, nĩ ũndũ wa kũhoya na kwĩhoka Jehova, nĩ twakĩrire rũũĩ rũu maita maigana ũna.

Nĩ ndirikanaga wega thabarĩ icio cia gũkĩra Rũũĩ rwa Niger, iria ciatũmaga muoyo ũkorũo ũgwati-inĩ kuumana na thigari iria ciakenagĩra mũno kũratha andũ, mĩrimũ, na mogwati mangĩ. Ndwarĩ ũndũ mũhũthũ gwĩtĩkĩrio kũhĩtũka nĩ thigari cia thirikari iria ciekũagĩra andũ, na warĩ ũndũ mũritũ o na makĩria kũhĩtũka mwena ũrĩa ũngĩ wa Biafra kũrĩa barabara ciakoragwo ihingĩtwo. Nĩ kũrĩ hĩndĩ ĩmwe ndaringire Rũũĩ rwa Niger ũtukũ ngĩhũthĩra gatarũ kuuma Asaba gũthiĩ Onitsha ngĩthiĩ gwĩkĩra ngoro athuri a kĩũngano taũni-inĩ ya Enugu. Ningĩ kũrĩ hĩndĩ ndathiire gwĩkĩra ngoro athuri a kĩũngano taũni-inĩ ya Aba kũrĩa gwekĩrĩtwo watho wa kũhoragia thitima ũtukũ. Hĩndĩ ĩngĩ narĩo tũgĩka mũcemanio thĩinĩ wa Port Harcourt, twahingire na mahoya ma na ihenya o na tũtarĩkĩtie rĩrĩa thigari cia thirikari ciatooririe aregani a mwena wa Biafra nja ya taũni ĩyo.

Mĩcemanio ĩyo yarĩ ya bata harĩ kũũmĩrĩria ariũ a Ithe witũ atĩ Jehova nĩ amendete na kũmahe ũtaaro wĩgiĩ gũkorũo na ũrũmwe na kwaga kũnyita mbaru mwena o na ũmwe wa gĩũteti. Ariũ a Ithe witũ a Nigeria nĩ maahotire gwĩtiiria mbaara ĩyo yarĩ njũru mũno. Nĩ moonanirie wendo ũrĩa ũtatooragio nĩ rũmena rwa gĩĩkabira, na magĩtũũria ũrũmwe wa Gĩkristiano. Kĩarĩ gĩtĩo kĩa mwanya kũnyitanĩra nao igerio-inĩ rĩu iritũ!

Mwaka wa 1969, Mũrũ wa Ithe witũ Milton G. Henschel nĩwe warĩ mũikarĩri gĩtĩ wa Kĩgomano gĩa Kĩĩmabũrũri gĩa “Thayũ Thĩinĩ wa Thĩ” kĩrĩa gĩekĩirũo Yankee Stadium, New York, na nĩ nderutire maũndũ maingĩ ndĩ mũteithĩrĩria wake. Ũndũ ũcio warĩ wa ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire tondũ mwaka wa 1970 nĩ twagĩire na Kĩgomano gĩa Kĩĩmabũrũri kĩa “Andũ a Wendi Mwega” taũni-inĩ ya Lagos, Nigeria. Kĩgomano kĩu kĩagacĩrire nĩ ũndũ wa irathimo cia Jehova tondũ mbaara yakoretwo o ũndũ yathira. Kĩgomano kĩu nĩ kĩabunjire rekondi tondũ gĩekirũo na thiomi 17 na gĩgĩũkwo nĩ andũ 121,128. Mũrũ wa Ithe witũ Knorr na Mũrũ wa Ithe witũ Henschel na ageni arĩa mookĩte na ndege cia gũkombora kuuma Amerika (US) na Ngeretha nĩ meeyoneire ũmwe wa ũbatithio mũnene gwĩkĩka kuuma hĩndĩ ya Pentekoste, wa arutwo erũ 3,775! No kũhoteke ndirĩ ndakorũo na maũndũ maingĩ ma gwĩka ũtũũro-inĩ wakwa ta hĩndĩ ĩyo ndateithagia kũbanga kĩgomano kĩu. Wongerereku ũcio woonekire harĩ mũigana wa ahunjia warĩ mũnene mũno!

Mĩaka makĩria ma 30 ĩrĩa ndaarĩ Nigeria, nĩ ndakenagĩra gũtungata rĩmwe na rĩmwe ndĩ mũrori ũrĩa ũgendaga na gũceerera wabici cia honge thĩinĩ wa West Africa. Amishonarĩ nĩ maakenaga mũno twaria nao marĩ mũndũ ũmwe ũmwe na twamekĩra ngoro. Nĩ twakenagĩra mũno kũmomĩrĩria atĩ matiatiganĩirio. Wĩra ũcio nĩ wandutire atĩ kũrũmbũiya andũ marĩ mũndũ ũmwe ũmwe nĩ kũmateithagia kũgaacĩra na gũgateithia ithondeka rĩa Jehova gũtũũria ũrũmwe na rĩgakorũo na hinya.

Tiga nĩ ũteithio wa Jehova, tũtingĩahotire kũhiũrania na mathĩna marĩa moimanire na mbaara ĩyo na ndwari. Hingo ciothe nĩ tweyonagĩra irathimo cia Jehova. Oris ooigire ũũ:

“Ithuerĩ nĩ twanyitirũo nĩ malaria maita maigana ũna. Hingo ĩmwe, Worth aatwarirũo thibitarĩ Lagos atekwĩigua. Nderĩtwo atĩ ndekũhona, no nĩ ngenaga tondũ nĩ aahonire! Rĩrĩa eeiguire, nĩ aahunjĩirie mũrigitani ũrĩa wamũrũmbũyagia ũhoro wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai. Thutha ũcio nĩ twathire na Worth gũceerera mũrigitani ũcio wetagwo Nwambiwe, nĩguo tũkũrie wendi wake kwerekera Bibilia. Nĩ eetĩkĩrire ũhoro wa ma na thutha-inĩ agĩtuĩka mũthuri wa kĩũngano thĩinĩ wa Aba. O na niĩ nĩ ndahotire gũteithia andũ aingĩ nginya Aithĩramu maanyitĩte wĩtĩkio wao mũno gũtuĩka ndungata cia Jehova imwĩyamũrĩire. Nĩ twakeneire mũno kũmenyana na kwenda andũ a Nigeria, ũndũire wao, mĩtugo yao, na rũthiomi rwao.”

Ũndũ ũngĩ twerutire nĩ ũyũ: Nĩguo tũgaacĩre kũndũ kũgeni kũrĩa twatũmĩtwo, no mũhaka tũngĩerutire kwenda aarĩ na ariũ a Ithe witũ gũtekũmakania ũrĩa ũndũire wao ũrĩ ngũrani na witũ.

MAWĨRA MANGĨ MERŨ

Thutha wa gũtungata Betheli bũrũri-inĩ wa Nigeria, mwaka wa 1987 nĩ twaheirũo wĩra ũngĩ mwerũ wa gũtuĩka amishonarĩ gĩcigĩrĩra-inĩ gĩa St. Lucia thĩinĩ wa Caribbean. Warĩ wĩra mwega mũno, o na gũtuĩka warĩ na moritũ maguo. Ngũrani na Afrika kũrĩa mũthuri aahikagia atumia aingĩ, kũu St. Lucia thĩna warĩ mũthuri gũikarania na mũtumia matahikanĩtie kĩĩwatho. Kiugo kĩa Ngai kĩrĩ hinya nĩ gĩatindĩkire arutwo aingĩ aitũ a Bibilia gwĩka mogarũrũku marĩa maabataranagia.

Tondũ hinya witũ wa mwĩrĩ nĩ wathiaga ũthirĩte nĩ ũndũ wa ũkũrũ, mwaka wa 2005, Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia nĩ ũndũ wa wendo nĩ gĩatũthamĩirie wabici-inĩ nene ya Aira a Jehova Brooklyn, New York Amerika (US). Nĩ njokagĩria Jehova ngatho o mũthenya nĩ ũndũ wa Oris. Nĩ aatooririo nĩ thũ ĩrĩa ĩtagwo gĩkuũ mwaka wa 2015, na gĩkuũ gĩake nĩ kĩahutirie mũno. Aarĩ mũrata wakwa mũnene, mũtumia warĩ wendo na ngumo nyingĩ njega. Nĩ ndamwendete mũno mĩaka yothe 68 ĩrĩa twaikaranirie hamwe. Nĩ twerutire atĩ ũndũ ũrĩa ũngĩteithia andũ gũkorũo na gĩkeno thĩinĩ wa kĩhiko na thĩinĩ wa kĩũngano nĩ gũtĩa ũnene, kuohanĩra meyendeire, gũtũũria wĩnyihia, na kuonania maciaro ma roho.

Rĩrĩa twaigua tũkuĩte ngoro kana tũtaiganĩire, twehokaga Jehova nĩgetha athiĩ na mbere gũtũteithia kũmũtungatĩra. O ũrĩa twathiaga na mbere kũrũngwo, nĩ tuonire atĩ hingo ciothe maũndũ maathiaga magĩrĩte, na no tũrerĩgĩrĩra no megũthiĩ magĩrĩte.—Isa. 60:17; 2 Kor. 13:11.

Jehova nĩ arathimĩte kĩyo kĩrĩa aciari akwa meekĩrire thĩinĩ wa Trinidad na Tobago tondũ kũringana na riboti cia ica ikuhĩ, andũ 9,892 nĩ mokĩte ũthathaiya-inĩ wa ma. Nakuo Aruba nĩ kwagĩire andũ aingĩ arĩa meerutanĩirie gwĩkĩra hinya kĩũngano kĩrĩa ndathiaga. Rĩu gĩcigĩrĩra kĩu gĩkoragwo na ciũngano 14 irĩ na hinya. Nakuo Nigeria, mũigana wa ahunjia nĩ wongererekete ũgakinya kĩrĩndĩ kĩnene kĩa ahunjia 381,398. Ningĩ gĩcigĩrĩra-inĩ gĩa St. Lucia, kũrĩ na ahunjia 783 maranyita mbaru Ũthamaki wa Jehova.

Rĩu ndĩna mĩaka 90 na kĩndũ. Thaburi 92:14 ĩkĩaria ũhoro wa arĩa mahandĩtwo nyũmba-inĩ ya Jehova yugaga ũũ: “O na marĩ akũrũ-rĩ, no makaagaacagĩra; magaakoragwo na hinya na marĩ aruru.” Nĩ ngenagĩra mũno ũtũũro wakwa thĩinĩ wa ũtungata wa Jehova. Igai rĩega rĩa kĩĩroho rĩrĩa ndaagaire nĩ rĩndeithĩtie gũtungatĩra Jehova na ngoro yothe. Nĩ ũndũ wa wendo wake mwĩhokeku, Jehova nĩ ahotithĩtie ‘kũgaacĩra ndĩ kũu nja-inĩ cia Ngai witũ.’—Thab. 92:13.