Aira a Jehova Makoragwo na Mawoni Marĩkũ Megiĩ Gĩthomo?
Mawoni maitũ megiĩ gĩthomo makoragwo mehocetie harĩ motaaro ma Bibilia. O Mũira wa Jehova ahũthagĩra thamiri yake ĩrĩa ĩmenyeretio nĩ Bibilia nĩguo amenye ũrĩa ekũhũthĩra motaaro matiganĩte ta:a
Gĩthomo nĩ kĩa bata
Gĩthomo nĩ gĩteithagia mũndũ kũgĩa na “ũũgĩ na ũhoti wa gwĩciria,” maũndũ marĩa Bibilia yonanagia nĩ ma bata mũno. (Thimo 2:10, 11; 3:21, 22) Ningĩ Jesu eerire arũmĩrĩri ake matuĩke arutani a maũndũ marĩa aamathĩte. (Mathayo 28:19, 20) Nĩ ũndũ ũcio, nĩ twĩkĩragwo ngoro na tũgateithio kũgĩa na gĩthomo kĩhutĩtie maũndũ matiganĩte ta gũthoma, kwandĩka, na kwaranĩria na andũ arĩa angĩ,b o hamwe na kũgĩa na ũmenyo mũna wĩgiĩ ndini iria ingĩ na ũndũire ũtiganĩte.—1 Akorintho 9:20-22; 1 Timotheo 4:13.
O na thirikari nĩ ciũĩ bata wa gĩthomo na kaingĩ nĩ ciugaga no mũhaka andũ anini mathiĩ cukuru cia mũthingi na cia sekondarĩ. Nĩ twathĩkagĩra mawatho ta macio marĩa matwaranaga na watho ũyũ: “Mũndũ o wothe nĩ athĩkagĩre athani arĩa anene,” kana thirikari. (Aroma 13:1) Ningĩ nĩ twĩkĩraga ciana citũ ngoro ciĩrutanĩrie biũ cukuru na ciĩke ũrĩa wothe ingĩhota.c O ta ũrĩa Bibilia yugaga: “Ũndũ o wothe ũrĩa mũrĩĩkaga, wĩkagei na ngoro yanyu yothe, taarĩ Mwathani mũrarutĩra wĩra, no ti andũ.”—Akolosai 3:23, Holy Bible in Gĩkũyũ.
Gĩthomo nĩ gĩtũteithagia kũhingĩria famĩlĩ citũ mabataro. Bibilia yonanagia atĩ, “mũndũ o wothe angĩkorũo ndateithagia andũ ao, na makĩria arĩa a nyũmba yake mwene, nĩ akaanĩte wĩtĩkio na nĩ mũũru gũkĩra mũndũ ũtarĩ wĩtĩkio.” (1 Timotheo 5:8) Gĩthomo no gĩtũteithie kũhingia ũndũ ũcio Ngai erĩgagĩrĩra twĩke wa gũteithia famĩlĩ citũ. O ta ũrĩa ibuku rĩĩtagwo The World Book Encyclopedia rĩonanagia, muoroto ũmwe mũnene wa gĩthomo nĩ “gũteithia andũ makorũo marĩ na uumithio matũũra-inĩ mao . . . makĩrutaga mawĩra matiganĩte.” Mũndũ ũrĩ na ũmenyeru, ũĩ wĩra mũna wega no ahote kũhingĩria famĩlĩ yake mabataro na njĩra njega gũkĩra mũndũ ũtarĩ na ũmenyeru wĩra-inĩ mũna na ũtarĩ na gĩthomo kĩa mũthingi.—Thimo 22:29.
Ningĩ aciari nĩ mahingagĩria ciana mabataro ma cio na njĩra ya gũcihe kĩrĩa irabatara nĩ ũndũ wa rĩrĩa igaatuĩka andũ agima, na gĩthomo no gĩciteithie mũno hĩndĩ ĩyo. (2 Akorintho 12:14) Twĩkĩraga aciari ngoro gũtwara ciana cukuru o na angĩkorũo kũrĩa maikaraga andũ matiĩkĩrĩire gĩthomo, nĩ kĩrĩhagwo, kana ti ũndũ mũhũthũ gũkĩona.d Ningĩ nĩ tũheaga aciari motaaro mangĩhũthĩra nĩguo makorũo na itemi gĩthomo-inĩ gĩa ciana ciao.e
Gĩthomo kĩagĩrĩire kuoywo na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire
Nĩ tũthuthuragia na kinyi ũhoro wĩgiĩ gĩthomo. Bibilia yugaga ũũ: “Mũndũ ũrĩa ũtarĩ na ũũgĩ etĩkagia kiugo o gĩothe, no ũrĩa mũũgĩ nĩ ecũranagia ikinya o rĩothe.” (Thimo 14:15) Nĩ tũhũthagĩra ũtaaro ũcio na njĩra ya gũthuthuria wega ũguni na ũgwati wa kũrĩa mwana angĩthiĩ gũthomera thutha wa kũrĩkia sekondarĩ. Kwa mũhaano, kothi cia moko no iteithie mũndũ kwĩruta ũndũ mũna atekũhũthĩra mahinda maingĩ.
Gĩthomo gĩa kĩĩroho nĩ kĩa bata gũkĩra gĩthomo gĩa gũkũ thĩ. Ngũrani na gĩthomo gĩa gũkũ thĩ, gĩthomo gĩa kĩĩroho kĩrĩa gĩkoragwo kĩĩhocetie harĩ Bibilia, nĩ gĩtũmaga mũndũ agĩe na ũmenyo wa Ngai, na ũmenyo ũcio no ũhonokie muoyo wake. (Johana 17:3) Ningĩ gĩthomo kĩu, nĩ kĩrutaga mũndũ mĩtugo mĩega akamenya “ũndũ ũrĩa mũthingu na wa kĩhooto na mwagĩrĩru, njĩra yothe ya maũndũ marĩa mega.” (Thimo 2:9) Mũtũmwo Paulo aathomete gĩthomo kĩrĩa kĩngĩringithanio na kĩa yunivasĩtĩ ũmũthĩ, ĩndĩ oonanirie atĩ “thogora mũnene wa ũmenyo wĩgiĩ Kristo Jesu” nĩ wa bata makĩria. (Afilipi 3:8; Atũmwo 22:3) Na njĩra o ta ĩyo, Aira a Jehova aingĩ nĩ mathomete gĩthomo kĩa igũrũ, no nĩ meyoneire atĩ gĩthomo gĩa kĩĩroho nĩkĩo kĩrĩ ũguni makĩria.f
Gĩthomo gĩa kĩĩroho nĩ gĩteithagia harĩ kũgĩa na mĩtugo mĩega
Gĩthomo kĩa igũrũ no kĩingĩrie mũndũ ũgwati-inĩ wa kĩĩroho na wa kĩĩmĩtugo
Thimo ĩmwe ya Bibilia yugaga ũũ: “Mũndũ mũũgĩ onaga ũgwati akehitha.” (Thimo 22:3) Aira a Jehova nĩ moĩ atĩ maũndũ marĩa makoragwo yunivasĩtĩ-inĩ imwe kana cukuru ingĩ cia gĩthomo kĩa igũrũ, no maikie mũndũ ũgwati-inĩ wa kĩĩroho na wa kĩĩmĩtugo. Nĩ ũndũ ũcio, Aira a Jehova aingĩ mathuurĩte kwaga kwĩingĩria kana gũtwara ciana ciao kũndũ ta kũu. Monaga ta kũndũ kũu kũngĩkorũo na maumĩrĩra moru ta marĩa monanĩtio haha:
Mawoni mahĩtanu: Mbeca nĩ irehaga gĩkeno na ũgitĩri
Gĩthomo kĩa igũrũ kĩonekaga ta arĩ kĩo kĩngĩteithia mũndũ kũgĩa na wĩra ũrĩ na mũcara mwega, nĩ ũndũ wa ũguo arutwo aingĩ nĩ mathiaga yunivasĩtĩ makĩĩrĩgĩrĩra nĩ mekũgĩa na mbeca nyingĩ. Andũ amwe meciragia atĩ mbeca nĩ ikũmarehera gĩkeno na ũgitĩri, o na kũrĩ ũguo Bibilia nĩ yonanagia ũcio nĩ mwĩcirĩrie mũhĩtanu. (Kohelethu 5:10) Ũndũ wa bata makĩria, Bibilia ĩrutanaga atĩ “kwenda mbeca nĩ kĩhumo kĩa maũndũ moru ma mĩthemba yothe,” na kaingĩ ũndũ ũcio nĩ ũtũmaga mũndũ orũo nĩ wĩtĩkio. (1 Timotheo 6:10) Aira a Jehova nĩ merutanagĩria biũ matikagwe mũtego-inĩ wa “hinya wa maheeni wa ũtonga.”—Mathayo 13:22.
Mawoni mahĩtanu: Mũndũ agĩrĩirũo gwetha igweta rĩrĩa riumanaga na kũgĩa gĩthomo kĩa igũrũ
Kwa ngerekano, Nika Gilauri, ũrĩa warĩ minista mũnene wa bũrũri wa Georgia, aandĩkire ũũ akĩarĩrĩria mawoni ma andũ aingĩ bũrũri-inĩ wao: “Nĩguo mũndũ agĩe na igweta bũrũri-inĩ wa Georgia no mũhaka akorũo na ndingirii ya yunivasĩtĩ. . . . [Mahinda mahĩtũku,] andũ ethĩ arĩa mataagĩire na ndingirii ya yunivasĩtĩ nĩ maarehagĩra famĩlĩ ciao gĩconoko.”g Ngũrani na ũguo, Bibilia nĩ ĩtũkaanĩtie gwetha igweta thĩinĩ wa thĩ ĩno. Jesu ooririe atongoria a ndini a mahinda make arĩa meendaga igweta ũũ: “Mũngĩgĩtĩkia atĩa na mwĩtĩkagĩra kũgoocana inyuĩ ene?” (Johana 5:44) Maũndũ marĩa mekagwo mayunivasĩtĩ-inĩ no matũme mũndũ akũrie roho wa mwĩtĩo, ũndũ ũrĩa Ngai athũire.—Thimo 6:16, 17; 1 Petero 5:5.
Mawoni mahĩtanu: O mũndũ nĩwe wagĩrĩirũo kwĩigĩra ithimi cia wega na ũũru
Aira a Jehova metĩkagĩra ithimi iria maigĩirũo nĩ Ngai cia wega na ũũru. (Isaia 5:20) O na kũrĩ ũguo, kũringana na ibuku rĩmwe rĩtagwo Journal of Alcohol and Drug Education, hatĩka cia arata thĩinĩ wa yunivasĩtĩ nĩ itũmaga arutwo aingĩ “matue matua ngũrani na ũrĩa moĩ nĩ wega na ũũru.”h Ũndũ ũcio nĩ ũranyitwo mbaru nĩ ũtaaro wa Bibilia ũrĩa uugĩte ũũ: “Thiritũ njũru nĩ ithũkagia mĩtugo mĩega.” (1 Akorintho 15:33) Thĩinĩ wa yunivasĩtĩ, maũndũ marĩa Ngai agirĩtie ta ũrĩĩu, ũhũthĩri wa ndawa cia kũrebia, na ngomanio nja wa kĩhiko, nĩ maũndũ mekĩkaga kaingĩ na makanyitwo mbaru.—1 Akorintho 6:9, 10; 2 Akorintho 7:1.
Mawoni mahĩtanu: Gĩthomo kĩa igũrũ nĩkĩo njĩra ĩrĩa njega biũ ya kwagĩria thĩ
Nĩ tũtaũkagĩrũo atĩ aingĩ matithingataga gĩthomo kĩa igũrũ nĩgetha magĩe mbeca, igweta, kana ikeno ikĩrĩtie njano, no nĩgetha maagĩrie mũtũũrĩre wao na thĩ. Ĩyo nĩ mĩoroto mĩega, no Aira a Jehova nĩ mathuurĩte ũndũ ũngĩ ngũrani. O ta Jesu, twĩhokaga Ũthamaki wa Ngai ũrĩa nĩguo mwĩhoko wa ũtũũro mwega thĩinĩ wa thĩ. (Mathayo 6:9, 10) O na kũrĩ ũguo, tũtiikaraga o ũguo twetereire Ũthamaki ũtũniinĩre mathĩna marĩa marĩ thĩinĩ wa thĩ. Handũ ha ũguo, o ta Jesu, nĩ tũhunjagia ‘ũhoro mwega wa Ũthamaki’ kũndũ guothe thĩinĩ wa thĩ, tũgateithia andũ ngiri nyingĩ o mwaka kũgarũra mĩtũũrĩre yao ĩkorũo yagĩrĩire.i—Mathayo 24:14.
a Aira a Jehova ethĩ arĩa marĩ rungu rwa aciari ao, mathĩkagĩra ũrĩa aciari mekuuga ũhoro-inĩ wĩgiĩ gĩthomo angĩkorũo gwĩka ũguo gũtiraregana na mawatho ma Ngai.—Akolosai 3:20.
b Nĩguo tũhote kũhingia ũndũ ũcio, nĩ tũcabĩte makĩria ma mabuku milioni 11 ma gũthomithia andũ, ta kabuku getagwo Jitahidi Kusoma na Kuandika. Ningĩ nĩ tũkoragwo na irathi cia gũthomithia andũ gũthoma na kwandĩka hatarĩ marĩhi thĩinĩ wa thĩ yothe tũkĩhũthĩra thiomi ta 120. Kuuma mwaka wa 2003 nginya wa 2017, nĩ twarutire andũ ta 70,000 gũthoma na kwandĩka.
c Rora gĩcunjĩ kĩrĩ na kĩongo “Je, Niache Shule?”
d Kwa ngerekano, nĩ twĩkĩraga aciari ngoro matware ciana ciao cia tũmwana na tũirĩtu cukuru. Rora gĩcunjĩ kĩrĩ na kĩongo “Je, Nimpeleke Mtoto Wangu Shuleni?” thĩinĩ wa Mnara wa Mlinzi wa Machi 15, 2003.
e Rora gĩcunjĩ kĩrĩ na kĩongo “Ũrĩa Ũngĩteithia Mwana Waku Gwĩka Wega Mathomo-inĩ.”
f Rora gĩcunjĩ gĩtagwo “Mawoni Megiĩ Kĩhumo kĩa Muoyo” thĩinĩ wa jw.org/ki.
g Practical Economics: Economic Transformation and Government Reform in Georgia 2004—2012, karatathi ka 170.
h Mbuku ya 61, Na. 1, Ĩpuro 2017, karatathi ka 72.
i Nĩgetha wone maũndũ monetwo megiĩ hinya wa Kiugo kĩa Ngai na wa ndũmĩrĩri ya Ũthamaki, rora gĩcunjĩ gĩtagwo “Bibilia nĩ Ĩgarũraga Mĩtũũrĩre ya Andũ” thĩinĩ wa jw.org/ki.